10 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD V Ou R; N EDJER L AN D 6 Nov. '20. No. 2263 REDERIJKERSKAMER JAN VAN BEERS"" Soul, koning in Israël, door prof. dr. L. KNAPPERT, Schoonheid is godsdienst. Ook op het too neel. Ethiek zonder aesthetiek blijve op den kansel. Na' Vondel' kwamen de predikanten,, toen weer de pastoors, minstens n wierp. zich op Saul", thans is het een Leidsch' Pro fessor in de Theologie dte zich ,,tot deze ver heven stof voelde aangetrokken" en op zijn beurt zegt: 't is anders. Stof, als zoodanig, is fntusschen nooit verheven, de verheffing moet plaats vinden in onszelf door de macht van den ontroerden kroniekschrijver of dra maturg. Met kennis van zaken en verbeeldings kracht laat zich dengeheelen Bijbel en scène" zetten, men hange den alexandrijn breed uit,, hter en daar en liefst aan het slot van elk too neel' wat lichte kabbeling van lyriek, iets-vande-Iiefde bij maanbelichting tot verlevendiging van de aandacht in het derde bedrijf, een bazar van Oostersche tapijtjes, en de divan rechts in den hoek. Toen we den Utrechtschen schouw burg binnenkwamen stond' daar, als een fiere,, gouden haan, de harp tusschen de leege stoelen in het orkest. Daar heb Je'm" dachten we, en hoopten er het beste van. Want dat het op dit Instrument zou aankomen, niet slechts voor Saul's humeur, maar ook voor tet onze, be greep ieder door de tooneelwol-geverf.de bij in tuïtie. De muzikale inleiding van den componist Ruygrok over haar zelfstandige waarde kan ik niet oordeelen voerde inderdaad: tot de pewenschte stemming van pathetische bereid heid,, en de zware wierookwolkcn, welfce de tooneelmond gedurende deze ouverture door de reten van het gevallen doek blies, brachten daar het hunne toe bij. Maar dan. Een lieve figuur was Jonathan,, een wel zeldzaam lankmoedig minnaar, waar zijn ver loofde er geenszins doekjes omwond5 dat zij in den kleinen, op het tooneel wat te veel uit de kltiiten gewassen, dapperen David metrbehagen vond. Doch bij een wereldberoemde vriendschap als tusschen deze beide, was het desnoods denkbaar dat de een, in blind ver trouwen, den ander zijn bruid als een gebra den vogel tot de lippen voerde, ten einde haar te onderwijzen «in de liefde. Juist tot aan het aanschouwelijke ging dit onderwijs, dan worden David en Mirja overvallen en begrij pen we nie,t recht waarom Saul en de toege snelde omstanders van dit onuitgewerkt fliionespd men was toch in het Oude Testament voor geen kleintje vervaard zooveel drukte maken. Stel, het ergste ware geschied, dan nog zou de rechtvaardige spreuk, dve leert dat de gelegenheid den dief maakt, in hnn beider voordeel hebben moeten pleiten. . Dat ons de psychologie der vrouw overwe gend bezig hield, en wij naar Saul om zoo te peggen niet omzagen, pleit intusschen in het nadeel van den schrijver, die met den titel : .?Saul, Koningin Israël" gewis niet Jonathan of dQ heilige tmnoozelheid" heeft bedoeld. In een artikel in de Hervorming" licht prof. Knappert zijn plan toe en verklaart in de fi guur van Saul, ontegenzeggelijk een middel?puntfïguttr, vooral den idealist te hebben begrepen wiens vooruitstrevende wil ten goede zijn verzet tegen het beperkend dogma adelt en zijn mcnschelijke zwakheden dekt. Verwachten wij van een professor tn de godgeleerdheid eigenlijk ooit anders dan dat hij in den medemensch het beste" zal willen zien, en diens daden zal meten met de ruim ste maat ? En zouden wij in onzen tijd van ingeburgerde psycho-analyse en tegen alle profetie opgewassen Freudianisme, niet mild staan tegenover een door zijn zenuwen geplaagd koning, ook al houdt diens kort zichtige achterdocht (niet in den Bijbel maar in het werk van professor Knappert) David voor een ordinairen verrader, en al werpt hij in een onbewaakt oogenblik den gevreesden concurrent zijn speer naar het hoofd? Waar we toch ook geleerd hebben in de laatste jaren, dat zich handhaven" voor de grooten dezer aarde geen sinecure is en ieder uitste kend man zijn tijdelijken roem, in werkelijken of overdrachtelijken zin, met zijn bloed betaalt. Bin.ein Tyrann, der ich die Liebe möchte sein, weil Hebend," laat Grillparzer in zijn bekoorlijk Esther-fragment Koning Ahasverus klagen.... voor een geheele dynastie van moderne tooneelkoningen. Maar om zulk een groote figuur, wreed van gevoeligheid, in wien de van Ood verkoren- en gevloekte bewuste mensch" leeft en aan zichzelf ten gronde gaat, terwijl alleen de idee, dat gene wat hij had willen bereiken, in lengte van jaren zegeviert over de profeten en het bot verzet der middelmaat, overeind te zetten op het tooneel, zóó dat wij het drama van den kinerlijken tweespalt in den uiterlijken strijd vinden weerkaatst en betrokken worden in een vol en levend vizioen, niet door middel van de vlak berijmde, aaneengeregen en op gezegde hoofdstukken uit Samtiel l, maar door de ontroering van den auteur die zich kris talliseerde, daaraan komen gaven te pas welke niet iedereen, en ook Dr. Knappert niet, ge geven zijn.. Het tooneel aicnstbaar ma ken aan het godsdienstig onderwijs?" Het tooneel laat zich zoo maar niet dienstbaar" maken. Het dient den kunstenaar, die zich, zuiver en volstrekt, stelt in zijn dienst. De Rederijkerskamer ,,Jan van Becrs" welke uit het tijdperk dat aan de dilettanten invasie op het tooneel voorafging, een be roemden naam mee brengt,heeft het treur spel opgevoerd ter eere van het gouden feest van den Nederlandschen Protestantenbond. Het oude dilettantisme was, dunkt me, een onschuldiger vermaak, dan het nieuwe. Ik heb me tenminste bij het aanschouwen van dezen kostbaren tooneelrommel afgevraagd, of dan alles wat Oordon Qraig, Verkade, Lili Green, ons omtrent ensceneering hebben ge leerd, alles wat de Lensvelt's, Wijdevefd, Hijnckes, de jonge de Meester e.a. met schoone voorbeelden toelichten, gelijk Saul, de-eeuwig heid zal behoeven om door te dringen tot de breedere lagen van ons volk? Dit was toch niet een argelooze poging in huisdijken kring ! Een auditorium van geleerden en ontwikkelden was genoodigd, een professor in de kunstge schiedenis staarde als de sphinx in de woestijn van de eerste rij balcon.... * * * N.V. HET ROTTFHDA.MSCIIE TOONEEL. Zaken zijn zaken, door Octave Mirbeau. Vriendelijke lezer, wanneer gij in de gele genheid zijf Hubert La Roche te zien als Isidore Lechat moet ge dit niet verzuimen. Ik matig mij op deze plaats zelden een zoo on omwonden advies aan, en mijn geweten waar schuwt mij ook a! in dit geestdriftig oogenblik het ster-systeem, dat we morsdood wenschen en waanden, niet weer in de hand te gaan werken. Het geldt hier namelijk een hard, grof werk, naar den inhoud: het drama vanden nieuwen rijkaard, nog niet verouderd, doch te uiterlijk overladen en te hol innerlijk om ons als kunstwerk te voldoen, en de vertooning door het Rotterdamsch tooneel was als geheel weinig pakkend, te aarzelend en te slap, terwijl slechts c'n speler, Chrispijn Sr, op het plan, waarop La Roche, als met een handverdraai de hoofdrol hief, vol, sterk tegenspel gaf. Maar wat wij desniettemin van dezen avond meenemen is een fonds van menschelijke aandoeningen zóó rijk, als zelden voorkomt, Huize J. ZOMERDIJK BOSSINK PairiijoenVondelparüel.Zui(l4l90en7595 Restaurant a la carte Lunch, Afternoon-tea, Diners en Souper» Dagelijks muziek door het Huis-orkest ?Hllll Itllllllllltlllllllllllllllllllllll llllllllllllllllllflllllllllfulllllllu» en dat we dit aan n kunstenaar in enkele uren tijds danken en dit erkennen zal, hoop ik, voor een keer aan de kunst-van-het-tooneel geen afbreuk doen. Louis Bouwmeester, Louis de Vries en ook Henri de Vries, in wien ons land een van zijn beduidendste tooneelspelers verloren heeft, hebben Isidore Lechat gespeeld, de laatste was de meest gewetenlooze,; in Frankrijk is het de Féraudy, en wij kunnen ons, nu we hem nog onlangs in een soortgelijke rol mochten bewonderen, voorstel len wat deze sober en onverzettelijk, van hem maakt. La Roche.de Vlaming, echter haalde er nog een eigen kant aan op : deze beul bleef bonenfant en zijn hartstocht te wagen en te winnen droeg het stempel : pour i'amour de l'art, uit liefde tot het vak, tot de kunst van zaken-doen. Aanvankelijk leek het of hij de rol, onder den invloed van Mercadet" geheel uit de realiteit trachtte te tillen, of hij er tegen-aan liep, maar na het eerste bedrijf gaf hij dit op en werd zichzelf. De parelende fantasie : Mercadet", die met Royaards leeft en sterft, ontsprong aan de romantiek, Isidore Lechat zit vast aan het melo-drama, en ook het talent van La Roche veert niet tot de regionen der intellectueele transpositie, waar toonedspelen zooiets als bellen-blazen wordt. Isidore Lechat bleef, moest blijven, een individu, machtig vertegenwoordiger van het ras, wiens geheele wezen in het aardsche slijk wentelde en die daarbij smulde aan zichzelf. Grof, doch in deze grofheid welk een fijnheid van s'pe) ! Trek voor trek, en altijd raak, ontvouwde de speler ons den genialen schoft, lenig als een kat wrong hij zich in duizend bochten,zijn welgedane gestalte loerde, schoot uit, op de vierkante schouders stond, als geschroefd, zijn ronde kop met de glin sterende oogspleten. Wij hebben zijn oogen den geheelen avond niet open gezien, doch welk een veldheersblik desondanks ! Meester lijk was het tooneel in" III tusschen l echat en den berooiden Markies de Porcellet (Chrispijn) dien hij met wurgende gemoedelijkheid overhaalt tot den koop : de dochter van deti parvenn gekoppeld aan den zoon van liet bezwaard kasteel, markiezin de Porcellet. lün toen over dezen onoverwinnelijke het leed viel, het verdiende loon, hoe geweldig werd hij in zijn smart, en bijna sympathiek. Zijn zoon en zijn dochter moet hij, naar den eisch van het melo-drama verliezen, den een door een auto-ongeluk, de andere door de liefde voor een onbemiddeld jonkman, tot hij niets meer heeft om het voor te duen" dan zijn, in dit wecldeleven onder den voet getrapte, eenvoudige vrouw en zijn eigen gemoedsrust. Maar tóch zal hit volhouden tot zijn laatste ademtocht, omdat zaken-doen zijn roeping en geldverdienen zijn troost is, en hij er de, op het laagst schier bovenmenscheiijke kracht voor kreeg. Aangrijpend waren de overgangen, van die onbetoomde, woedende smart in de beheersching welke het teekenen van een contract, vol voetangels en klemmen, in hetzelfde oogenblik hem oplegde, het als wegslinken in zijn stoel en machtig herrijzen, het heenvvankelen, naar waar het lijk van zijn zoon ligt, als zou hij met zijn ijzeren kop dwars door den muur gaan. . . . t£en groot kunstnaar, La*Hochc, een talent, dat nog altijd groeit. Tof N.MUM De invloed van de verhoogde loonen op de netto-ontvangsten der Amerikaansche Spoorwegen Terwijl 183 Amerikaansche spoorwegen met een mijlental van bijna 200,0, O mijlen in Augustus ruim S 73 A millioen meer bruto ontvangen hebben dan dezelfde lijnen in de overeenkomstige maand van H)H>, wijzen de netto-ontvangsten eene vermin dering van ruim S 161 millioen aan. Nog ernstiger- blijken deze cijfers wanneer men ziet, dat terwijl in Augustus 1919 bij s 367 millioen bruto-ontvangsten, de e\ploitatiekosten $ 278 millioen bedroegen, een exploi tatie-winst -van bijna 8 90 millioen of ca. 25 pCt. latende, in Augustus 1920 bij brutoontvangsten van S 441 millioen, de exploi tatiekosten tot ruim S 513 millioen gestegen zijn en dus een .exploitatie-verlies van bijna S 72 millioen aanwij-en. M. a. w. de ont vangsten konden in die maand de uitgaven niet alleen niet dekken, maar werden door de uitgaven met meer dan 16 pCt. over schreden. Dit hoogst ongunstige resultaat is in hoofdzaak te wijten aan de omstandigheid, dat terwijl de verhooging der vrachten eerst in de laatste dagen van Augustus in werking trad, de verhooging der loonen reeds in die maand van kracht was en bovendien vele maatschappijen ^wegens de terugwerkende kracht dier verhoogde loonen, te rekenen van l Mei af, den achterstand in Augustus aanzuiverden. Neemt men de laatste om standigheid in aanmerking dan is de toe stand, ofschoon nog lang niet mooi, niet zóó slecht als zij oppervlakkig lijkt. De uit gaven zijn nml. in de maand Augustus voor BATENBURG i FOLIO Deo Haag -:? Huijgenspark 22 SPECIALITEIT: fERHOIZIKEI OIOER GARANTIE-:- -:? ?:- ?:BEREPIAATSEV (OOR I1BOEDELS CADILLAC Het Meesterstuk der Autotechniek Importeur: K. LANOEWEER, UTRECHT umin IIIMIIIII Atchisori Baltitnore en Ohio. Cties. en Ohio Chic. en Northw... . Chic. Milw Chic.. Rock. bland. Denver Erie Great Northern.. . . Illinois Central Kansas Cv. South Louisv. en Nastv Miss. Kans. en Texas Missouri Pa ifi ? New-Vork Central New-York Ontario Norfol c. en Western Reading St. l ouis en San Franc,. . Southern Rwy. L nion Pacific Wabash Western Pacific een deel verhoogd door betalingen, die feitelijk tot voorgaande maanden behoorden en is het dus niet te verwachten, dat de ongun stige resultaten in volgende maanden in dezelfde mate zullen blijven aanhouden. Daarbij komt dan nog, dat de hoogere vervoer-tarieven sedert September in werking get.eden zijn, ofschoon het daarbij nog te bezien staat in hoeverre die hoogere tarieven van invloed zullen zijn op den omvang van liet vervoer. Intusschen welke rol de hoogere loon-schaal bij de aanzienlijke vermeerdering van exploi tatie-kosten gespeeld heeft blijkt het best: uit eene vergelijking van de meer gedetail leerde opgaven der ontvangsten en uitgaven, die de maatschappijen in een speciaal daartoe voorgeschreven vorm maandelijks bij de Interstate Commerce Commission moeten inleveren. In die maandstaten worden de uitgaven in vier onderdeden gesplitst, nml. kosten van onderhoud van weg en werken, kosten van onderhoud rollend materieel (locomotieven, waggons enz.), traffic expenses en ten vierde transportation expenses" d.w.z. de kosten op het eigenlijke vervoer vallende, nml. loonen van machinisten, stokers en verder' trein-pcrsoneel en de steenkolenrekening. Terwijl bij de eerste twee onder deden de loonen van het personeel voor de reparatie benoodigd van eenige beteekenis zijn, spreekt het van zelf, dat de uitgaven in het vierde onderdeel bijna uitsluitend beheerscht worden door de luonen. Zelfs bestaat de hoogere prijs der steenkolen voor verreweg het grootste gedeelte uit loonen. In verband daarmede zal het geene ver wondering wekken, dat de sterke toename der exploitatiekosten in hoofdzaak te vinden is in het vierde onderdeel, de transportation expenses". In welke mate dit bij de verschil lende maatschappijen heeft plaats gehad blijkt uit de volgende vergelijkende opgaaf, waarbij ik mij bepaald heb tot de maatschappijen, wier aandeden en ut' obligatie» hier te lande verhandeld worden : I9I'I. .f 5. 303.i '0(i e 6.809.1)00 ,. 2. 129.600 .. 5. Oj-4. 000 ,. 5.652.000 .. 4.015.000 977.000 ., 3.710.000 , 3.330.000 .. 3.703.000 509.000 .. 3.617.000 9'. 0.000 ,, 3.394.000 ,, 10.52 '.000 .,* 456.000 ., 2.393.000 .. 2.833.000 ,. 2. -430, 000 ,, 4.546.000 ,, 4.88 .-.000 ,., 1.981.000 ., 363.000 Vermeerd, a, 80 pCt. ., 50 ., , 100 .. , 95 .. . 82 ., , 50 ., i, -80 , 80 ,. . 107 ,. , H7 . 109 ,, , 75 ,, . 30 .. . 108 ,. , 65 .. , «5 ,. , 62 , , 126 ,, . ()0 , 35 ,, , 42 ,. , 38 ,. , 100 ,. De eenvoudige hulpmiddelen waar van men zich bedient vormen de grootste attractie en blijven den DUCANOLA" bespeler voortdurend boeien, terwijl zij hem in staat stellen de spelwedergave op het hoogste artistieke peil te brengen. Wij leveren onze Du can ola-Mign on vleug els en Ducanola-Piano's franco door het geheele land LANGDURIGE SCHRIFTELIJKE GARANTIE. Catalogus A. met uitvoerige beschrijving etc. gaarne 1er beschikk'ng. Alle instrumenten zijn voorzien van de nieuwste vindingen en het beste materiaal. Nadere inlichtingen bij: Fa. C. F. m DOES Ho f Ie verander van 184-O DEM HAAG L. Houtstraat 9 BREDA TILBURG ~ ROERMOND HEERLEN MAASTRICHT KANTOORLOKALEN en WOON HUIZEN worden't best electrisrh verwarmd vraagt «rijs bi/ Firma BORKUS & LOTZ TELEFOON Hoor d 6192