r 8 Jan. '21. No. 2272 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NE D ER LAN D 11 DE ACCIJNSVERHOOGING Teekening voor de Amsterdammer" van Joh. Braakensiek KWESTIËN BIJ DE VOLKSTELLING (Teekening van Joh. Braakensiek bij het nummer van 5 Januari 1890) IblHLlLt Jantje : Het eenige dat mij kan schelen, is naar de hoogte gegaan SCHIETGAT DE VOLONTAIR EERSTE GEDEELTE. Een klein kantoor. Het is even over negen, des voormiddags. In het midden staan twee platte bureaux tegenover elkaar. Daarop een telefoontoestel. Aan een der bureaux zit Hendriksen ijverig te schrijven. Hij is een eigenwijs mannetje, in een kantoorjasje. Rechts van hem liggen op het bureau zijn boterhammen in een papier. Men bemerkt onmiddellijk dat ze daar niet toevallig liggen, maar dat hij ze elkeu dag op dienzelfden plaats neer pleegt te leggen. Er woFdt geklopt. Aan de wijze waarop Hendriksen ..binnen" roept, hoort men dat de komst van den melk boer om kwart over negen geen ongewone gebeurtenis is op het kantoor. De melkboer, Hendriksen's morgengroet beantwoordend, blijkt hier geen vreemde te zijn. Integendeel ! Hij gaat naar de schoor steenmantel, neemt daar een ledig melkfleschje vandaan, zet er een gevuld voor in de plaats, en wil weer, met een groet vertrekken. Hendriksen: (zonder op te zien) Ho. . vriend wacht eens effe.... ! Melkboer: Het is anders eergisteren pas afrekenen geweest meneer....! Hendriksen: (gewichtig zonder op deze opmerking in te gaan) Wacht eens melkboer ik vraag me af of we er vandaag niet twee zonden nemen.... Melkboer: Had n dat dan gisteren ge zegd : hoe ken ik dat weten.... Het is immers nooit anders geweest as een. . .. Hendriksen: Ik weet natuurlijk niet of de nieuwe collega een heele of een halve blieft Melkboer: Ja.... hoor is, daar ken ik niet op wachte. . . . H e n d r i k s e u : Het beste is dat je mij vandaag een heele geeft in plaats van een halve. Dan neem ik het risico maar, en morgen rekenen we onder mekaar af. Is daar bezwaar tegen ? Melk b o e r : Alsjeblieft. . . . dan een heele .... twintig cente staangeld in plaats van vijftien -?goeie morgen meneer. . . . H e n d r i k s e n : (werkt door. Dan staat hij op, vroolijk neuriënd en inspecteert het bureau van den verwachten volontair. Terwijl hij bezig is een pen te beproeven komt deze binnen. Reeds bij den eersten aanblik voelt de toeschouwer dat de optredende geen boter hammen bij zich heeft en zeer waarschijnlijk zal weigeren aanstonds melk te drinken. Hendriksen echter heeftjniet zooveel menschenkennis. Op het oogenblik is hij veel te veel doordrongen van zijn leidende positie binnen deze vier muren, dan dat hij zich een oogen blik zou kunnen voorstellen dat men er zich niet naar zijne gewoonten schikken zou. Hij beantwoordt de groet van den volontair dan ook jovialer dan noodig is om dein nieuwgekomene op zijn gemak te stellen.) H e n d r i k s c n : Welkom.... welkom. . Meneer zelf is er nog niet. Wij beginnen hier om negen uur. U kunt uw jas en hoed wel in die kast hangen.... Ik heb de twee rechtsche haken voor u vrijgemaakt. Ziet u ? U e Volontair: Wat hangt daar voor plunje.... ? Hendriksen: Ik heb de twee linksche haken. Een voor mijn hoed en overjas, en een voor mijn jas. Hebt u geen kantoor jasje meegebracht ? e Volontair: Het is hier tocli geen gymnastiek vereeniging ? Hendriksen: (achterdochtig). . . . Ken gvmnastiekvcreeniging.... ? Hoe bedoelt u dat? Devolontair: O., niets. ... ik dacht dat er hier een soort uniform-kleedingstnk gedragen moest worden.... Hendriksen:.... een mensch is hier niet veel waard, weet u.... ? (plotseling herinnert hij zich de voorgenomen toespraak. Hij neemt de daartoe meest ge schikte houding aan, en zegt op veranderden toon): uu.... en ik hoop, jongmensch, dat het je hier bevallen zal. Het is een goede leer school voor wie van de academie in den handel wil. Meneer is een goeie baas, en ik ben ook de ergste niet, voor degenen die het ernst is, en die een helder hoofd en goeden wil hebben. . De volontair: Zeg er is,.... wat is hier ook weer het telefoonnummer ? Hendriksen: (onthutst) 1(35(5. . . . D e v o l o u t a i r : (het toestel nemend). . Ik mag wel even hè?. . .. Hallo. . . . juffrouw mag ik 3015. . . . ja, dank u. ... (pauze). . . . natuurlijk luisteren ze weer niet.... (pauze) (tot Hendriksen). . . . zeg, neem me niet kwa lijk.... maar ik bedacht daar op eens.... O. ... hallo. . . . Ja, juffrouw, ik ben het. . . . als er soms iets voor me is.... Ik ben te bereiken op.... wat is liet ook weer.... ? Hendriksen: l (551 i.... D e vol o n t a i r : op lt>5(>. . goed zoo.. . adieu. . . . (hel toeslel neerleggend). . . . neem me niet kwalijk.... Nou, en wat zullen we nou eens hebben.... II e n d r i k s e n : (zijn autoriteit herove rend). . . . hier. . . . daar heb ik wat klaar ge legd.... Als u nou eens uw krachten wil be steden, om te beginnen, aan deze brief. ... ik zal hem nog wel nazien voor hij doorgaat naar voren.... kijk es, ze vragen offerte iu heipalen. . . . hier hebt u alle gegevens. . . . Kn als u dan eens deze facturen zou willen inschrij ven ziet u? Dan kan ik nog wat opschieten met m'n post.... (ze werken eeiiigen tijd zwijgend tegenover elkaar:) . . . .enne. . . . voor ik het vergeet.... ais n soms een plaatsje wil hebben oni uw boter hammen neer te leggen. . . . (de telefoon gaat) ... .o wacht. . . . hallo . . met Brugge i Co .... jawel .... die is hier. . . . een oogenblikje! . . . .(tut den riiluntair) het is voor u ! De volontair:.... Hallo. . . . jawel juffrouw.... een telegram....! maak maar open.... wat? hoe laat komen ze.... Half acht.... mooi.... met z'u vieren? Nou, dan moeten we dan op rekenen met het eten. . Daar zal ik wel voor zorgen.... ja.... als u maar alles netjes klaarmaakt.... goed.. eerst bouillon .... en dan een vischje?.... Neen, da's waar, het is Maandag.... nou geeft u dan, la's kijken.... zouden d'r geen mooie lamscoteiet jes zijn? Ja?. . . . met doperwtjes, goed zoo en neemt u dan wat kip,.... voor ons vijven, ja, een flinke kip, en compóte.... en dau maakt u wel de een of andere vla.... ja, net wat u wilt.... ik zorg voor de rest. . . . nee wacht u even. . . . is d'r nog wel genoeg wijn. . . . neen, gewone bordeaux.... nou daar zorg ik dau ook wel voor. . . . en, juffrouw, een bloemetje op tafel hè? Ik heb nou geen tijd meer ! Bel maar op. . ja. ... goeien dag : (Hij legt de haak neer, denkt even na, en roept dan, tol Hendriksen, die al dien tijd teekenen van onrust heeft gegeven....): Hoor es. ... ik krijg daar in eens een bericht het hindert zeker niet.... als ik even een paar dingen telefonisch afdoe?.... H e n d r i k s e n : (met een blik naar de klok) : och nee.... als n d'r maar au denkt. . meneer komt zoo tegen de klok van tienen... De v o l o n t a i r (telefoneert): .... twee maal tachtig, jawel, met meneer Haaksma, stuurt u mij tegen half acht vier dozijn oesters ...., goed zoo.. U vergeet het niet.... halfacht, en op ijs.... dank u.... goeien dag (tot Hendriksen). Een oogenblikje maar ....U moet welen, dat mijn broer, en mijn schoonzuster, en nog een vriend plotseling. . . . Hendriks e n : (zenuwachtig doorwerkend) Jawel - jawel. . . . D e v o lont a i r : (telefoneert) : 9041.... met Beekbergen? Hier mijnheer Haaksma. . . . hoor eens, hebt u mooie druiven? Franschc. .. . goed, en dan een stuk of drie flinke peren. . . . en nog een stuk of zes mandarijntjes. ... ja, van middag. . . . goed.... adieu.... (hij legt de haak neer, en prevelt in zich zelf) : . . . .Heb ik non niks vergeten. . . . ? ja !. . . . (telefoneert). . . . 4050. . . . hallo. ... ja ik ben Haaksma.... hoort u eens meneer, ik heb laatst van u Camembert gehad.... hebt u die soms weer? Niet. ...?.... Rochefort dan ....goed, ja, dat is genoeg.... Maar ze is versch hé? werkelijk.... all right... .adieu! (Met de hand aan het toestel blijft nadenkend zitten). H e n d r i k s e n : (zacht :).... Meneer. . . . De vol o n t a i r : (wilde juist telefoneeren. l Cr is hem iets te binnen geschoten).... wat? 11 e n d r i k s e u.... Meneer. . . . alst'ubliel'l ! 1) e volontair:.... Nou zeg, ik kan toch wel even.... H e n d r i k s e n : (smeekend). . . . i'.; krijg d'r zoo'u honger van.... De vol o u t a i r : Waarvan. . . . ? H e u d r i k s e n : Toe. . . . bestelt u al dat eten ergens anders.... als-'tublicft . . . . ik eet altijd om twaalf uur mijn boterhammen en koffie hebben wij hier ook nooit 's morgens, en ais ik u nu zoo hoor. . . . De vol o n t a i r : Nu. . . . waarachtig, het is afgeloopen. . . . ik moei alleen even aan mijn hnisjuffi'ouw zeggen.... 11 e u d riks e n : (is opgestaan. Hij legt als bezwerend zijn hand op den arm van den volontair). . . . toe meneer. . . . wacht u daar nou even mee tot ik Mraks met de post naar vuren beu.... anders hoor ik al dal eten weer achter mekaar. Waarachtig meneer, L' weet niet wat dat is voor ons menscheii. . . . Als ik zoo tegenover u zit te werken, dau kan ik niet opschieten, nou ik dat alles weet, dat U van middag kip zal eten, en compóte en oesters, en lamscoteiet jes met versche doperwtjes.... och toe meneer.... Ik heb hier altijd zoo rustig en tevreden mijn werk gedaan.... Devolontair: l let spijt me waar achtig.... het was een telegram.... Hendriksen:.... (Weer aan zijn werk gaand): ja.... als je zoo.... die familie bezoeken .... (Zij werken. Telkens kijkt Hendriksen op. Men ziet zijn blikken dwalen van den volon tair naar zijn boterhammen. Van deze naar de klok en van de klok naar de flesch melk op deil schoorsteenmantel. Eindelijk zegt hij): Meneer. ... u zal zoo temet wel hier of daar de lunch gaan gebruiken....? De volontair:.... Ja, hoezoo. . . . ? I i e u d r i k s e n :. ... Wel, nergens om. . (met een blik naar de heele flesch melk).... ... .ik dacht alleen maar. , . . nee nergens om. (de telefoon gaat. Hendriksen verschrikt). Hallo. ... O.... jawe. . . . bier is meneer. . i. 2. 3. 4. Leeft hij afzonderlijk of in een gezin? Zoo hij in een gezin leeft, is hij dan daarin als hoofd ? Waar is hij geboren ? Tot welk land (nationaliteit) behoort hij? Is hij ongehuwd? of gehuwd? of weduw naar? of gescheiden van echt ? of ge scheiden van tafel en bed ? 6. Was hij in den nacht van 31 Dec. op l Jan. in zijne woning aanwezig? 7. Nog een kaart tekort. 8. Is hij werkzaam in eenig vak van handel en nijverheid, kunst of wetenschap, enz. iitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiinijniiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii (geeft de hoorn aan den volontair, en blijft dezen verschrikt aanzien). U e volontair: Ja. ... ik ben het. . . . O, de juffrouw. Geen goeie kip. ...?... .Nou dan wat anders....? O! hebbeu ze patrijsjes? Als we die dan eens in zuurkool gaven.... neen, -zonder compóte natuurlijk.... Maar vergeet er niet een stukje spek doorheen te braden.... Hendriksen: (smeekend).... Ach toe ....meneer.... Martelt u me niet.... u .... patrijsjes.. . .! patrijsjes.... 1) c vol o n t a i r : wacht eens even.... Wat zegt u toch aldoor? Hendriksen: .... och, niks. . . . als er tweemaal gebeld wordt dan moet meneer de post hebben.... L) e vol o u t a i r : (telefoneert). . . . Best, juffrouw ik kom straks nog even langs.... (tot Hendriksen). . . . Neem me niet kwa lijk.... Nu is alles klaar.... (/.ij werken) (pauze). H e n d r i k s e u : (onrustig) Wat betaalt u nou /oo, zouder onbeschei den te zijn, voor die patrijsjes? I) e V o l o u t a i r :.... Nou, ik deuk zoo om en nabij een gulden tachtig. H e n d r i k s e n : O. ... (pauze). . . . Bent u soms gediend niet een glas melk om een uur of elf? i)e ochtend is lau'g ! L) e Volontair:.... neen, dank u. . (pauze, zij werken). H e n d r i k s e n : Laatst op de zilveren bruiloft van m'ii zwager hebben we ook lamscoteiet jes gehad. . . . 1) e V o'l o u t a i r : O ! H e n d r i k s e n :. . . . en kreeftensla. . . . De Volontair .... zoo !? (pauze). II e. n d r i k s e u : Oesters heb ik nooit geproefd, maar dat lijkt me een raar eten. . . . 1) e V' o l o u t a i r : ... .och. dat valt wel mee. . . . (pau/e). l l e n d r i k s e n : l Iet schijnt toch wel dat het niet geraaien is op Maandag visch te gebruiken.... I) e V o ! o n t a i r :. ... nee. . . . dat schijnt ZO' >. (Lange pauze. Bij Hendriksen vermenigvul digen zich de leekenen van onrnsl en geeuw honger. Men bemerkt dat de verbeelding zijn maag kietelt. Plotseling grijpt hij naar zijn boterhammen.) l l v' n d r i k s e u : .... U moet me maar niet kwalijk nemen.... het is nog geen half elf.... maar ik moet al vast een stukje nemen.... Ik weet niet wat het is vandaag, maar. . . . (terwijl hij begint te eten, gaat plotseling de bel tweemaal. Hij schrikt :) .... Meneer. . . . moet de post hebben. . . . (Hij pakt haastig zijn boterhammen in, en snelt door de rechtsche deur weg mei zijn papieren). D e V o l o n t a i r : (alleen, legt z'n pen neer, neemt de telefoon) ....Hallo.... 7014.... is dat Wijnsma? I lier meneer l laaksma. . . . stuurt u mij nog zes flesscheu van dezelfde St. Estephc. . . . ja, om een uur of drie. . . . TWEEDE EUEKLÏE Den volgenden morgen ; zelfde tijd. H e n d r i k s e n (zit alleen en werkt. Weer komt de melkboer binnen, maar dit maal blijft hij na zijn gioel in de deur slaan). De melkboer: .... L;eu heele ut' een halve vandaag. .. . ? Hendriksen: ... .vandaag niks. .. . ! U e m e l k b o e r : .... niks? Hendriksen: .... die daar is nog half vul. . .. ! De melkboer: .... dan zon ik toch maar een versch half ie nemen als ik u was.... En die nieuwe meneer.... moet die ook geen half ie ? Hendriksen: (Plotseling driftig).... Die nieuwe meneer die.... die.... die gebruikt geen melk die wascht er zijn voeten nog geen-cens-iiiet-in.... die.... (de telefoon gaat). (Terwijl Hendriksen telefo neert blijft de melkboer in de deuropening staan).... .... U spreekt met de firma Brugge & Co.. jawel dame, met den procuratiehouder.... wal zegt u? ....().... zeker, juffrouw, maar meneer Haaksma is d'r nog niet, kan meneer u teniet even opbellen? Watte.... ? Thuis?.... komt hij heelemaal niet? Meneer is toch niet ongesteld....? Het zal toch niks geweest zijn van die oesters? Nou, doet u dan de groe ten aan meneer, en zegt u, ja, zegt u maar uit mijn naam dat een mensch kan eten en overeten.... EJI zegt u aan meneer, dat ik van in'n leven nog niet ziek ben geweest, en dat ik niet in meneer z'n schoenen zou willen staan.... voor alle lamscoteletlen en kippen en patrijzen niet.... enne.... hallo.. ben u daar nog?. ... Ze is weg. ... mijn ook goed. (Hij legt de haak neer). De melkboer: .... Non, melk of geen melk, ik heb nog meer klanten dan die halve zure flesch. . . . H e n d r i k s e n :. . . . (autoritair). . . . Vandaag niks, en morgen weer net als altijd. (Wanneer de melkboer vertrokken is, légt Hendriksen zijn pen neer, en kijkt nadenkend voor zich uit). (Dan slaat hij op, gaal naar de schoorsteen mantel, bekijkt de half gevulde flesch, houdt haar tegen iiet licht, en neemt er een slok uit).. . . .... bah .... zuur. . . . zuur. . . . Dal zijn nou die volontair!jes. . windbuilen, doodeters patrijsjes met zuurkool, en cole lelies, doppertjes, en een lunch van een rijks daalder. . vreten noem ik dat.... (tic telefoon gil ut) Hallo.... niet de firma Brugge A Co.... neen meneer, meneer Haaksma die is d'r niet. . ....meneer l laaksma ligt met een bedorven maag in z'n bed.... Hij heeft zich weer 'es overeten aan Camembert-kaas en patrijzen.. het is een zoogenaamd familiefeestje ge weest.... Hoe ik dat weet? Ik heb meneer toch zeker liooren bestellen gistermorgen, links en rechts, Eransche druiven en bouillon .... Wat zegt u meneer. . . . ? Een brutale vlegel? Weel u wie u voorhebt meneer?.... (ïoed meneer, maakt u d'r maar gerust werk van.... Ik heb d'r al lang genoeg van.... twintig jaar lang heb ik hier gemoedereerd IU'M plicht gestaan. . . . en nog nooit. . . . nooit .... Hij heeft de haak op gehangen. . . . Wie zou. . . . dat. . . . ? Ben ik nou mal geworden? .... Ik weet het niet.... ik weet het niet.... wat d'r met me is. Den heelen nacht heb ik niks anders voor me gezien dan eten.. . . eten .. Het is om razend te worden.... patrijzen van een gulden tachtig.... (er wordt twee maal gebeld). .... en m'n post is pas half af.... (hij zucht, pakt zijn papieren bijeen) .... ja-ja.... ieder mensch heeft zijn lot... . de eene alles en de ander zure melk. H IN D H. MELIS S T o K E