DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 15 Jan. '21. No. 2273 EEN GROOT ORIËNTALIST OP ZIJN SMALST Welk een plaats het antisemitisme in de harten van vele Duitschers inneemt, blijkt voor en na uit de berichten die door de dagbladen tot ons komen. Persoonlijk wisten wij het door de dezen zomer in Duitschland gevoerde gesprekken, terwijl vooral in Marburg en Giessen trof mij dit gelijk bij ons minder fraaie woorden schuttingen enz. ontsieren, in Duitschland op muren en in de toiletten van restaurants enz. in groote menigte de Swastikateekens op onkiesche wijze het antisemitisme deinonstreeren en propageeren. Zeer bedenkelijk is het voorzeker wanneer het antisemitisme de zuivere bron der weten schap vertroebelt (Einstein !), gelijk wij vree zen dat thans weer het geval is met een ge schrift van den uit den Babel-Bijbelstrijd" van een vijftien jaar geleden bekenden hoogleeraar Friedrich Delitzsch te Berlijn : Die grosse Tauschung" (Het groote bedrog), met den ondertitel: Kritische beschouwingen over de oud-testamentische berichten over Israëls binnendringen in Kanaan, de gods openbaring van den Sinaïen de werkzaamheid der propheten (1920, llde en 12de duizend). Mede en vooral met gebruikmaking van een ar tikel van Prof. Hermann Gunkel (Giessen),in de Frankfurter Zeitung aan dit geschrift gewijd, geven wij hiervan de volgende bespreking. Het blijkens de inleiding sineira et studio" geschreven geschrift is volgens Gunkel een van toorn en haat overvol strijdschrift" tegen het Oude Testament. Met fonkelende oogen en bevende lippen roept de schrijver, zoo luid hij maar roepen kan, de wereld in : bedrog en nog eens bedrog is het godswoord, waaraan de vromen gelooven ! De geschiedschrijving daarin is vol onmogelijkheden, dwaasheden, vol ook van grove ook bewuste pogingen om den argeloozen lezer te bedriegen, vol van de meest heillooze tegenspraken,verontschuldigings- en verdoezelingspogingen, vol uit wassen van een echt-oostersche, buitensporige, bijna ziekelijk te noemen phantasie. Zijn wet heeft tot middelpunt een eenig groot bedrog, waardoor de naam van God op grove wijze wordt misbruikt, en bevat over het geheel niets nieuws, dat een bijzondere openbaring waard is of noodig zou hebben. Zijn godsbegrip is het bekrompenste en tevens onwaardigste dat denkbaar is ; hoeveel onzedelijks en af schuwelijks is in naam van dezen Jahve" gesproken en gedaan ! Deze Jahve" is een afgod", een schandgod", de karikatuur" van een god, achterlijk, ook op zedelijk gebied, niets dan een fictie van de prophetische phan tasie ! Geen grooter dwaalgeloof dan dat Israëls nationale God iets met onzen God" te doen zou hebben. Daarom: weg met het Oude Testament}! Weg ermee uit kerk, school en huisgezin ! Hoe is dit verwerpend oordeel over het Oude Testament te verklaren? Ten deele wel licht hieruit, dat Delitzsch uit een streng ortho doxe familie is voortgekomen en hem in zijn jeugd voor het Oude Testament als Gods woord de diepste eerbied is ingeprent. Toen zijn weten schappelijk denken zich ontwikkelde en zijn wetenschappelijke kennis zich vermeerderde, ontwaakten in hem allerlei bezwaren tegen de letterlijke inspiratie der H. Schrift, en ten slotte kwam hij tot een algeheele verlooche ning van zijn kindsheidsgeloof. Van een jong persoon kon men nog verwachten dat hij kind en badwater gelijk weggooide, maar van iemand op zijn jaren? (Delitzsch is onlangs 70 jaren geworden). Des te pijnlijker is dit ge schrift, omdat het uit de pen is gevloeid van een wereldberoemd oriëntalist. Echter?aldus Gunkel slechts als philoloog kan hij als autoriteit gelden, als geschiedvorscher, in het bizonder op O.T.isch gebied, heeft hij zich nooit doen kennen." En zoo schroomt Gunkel niet Delitzsch op een groote principieele fout opmerkzaam te maken : Delitzsch heeft gepoogd, zich een totaaloordeel over alle geschriften van het O. T. te vormen. Nu is zulk een taak met buitengewone moeilijkheden verbonden. Want in een zoo omvangrijk, over vele eeuwen zich verdeelend werk is uit den aard der zaak materiaal van verschillend gehalte verzameld. Er zijn daarin b.v. zeker oude volkssagen en legendarische fantasieën van latere tijden, maar daarnevens ook betrouwbare geschiedkundige verhalen. En ook in zedelijk opzicht is het gehalte zeer verschillend : naast sommige ruwheden van de oude gebrekkige cultuur staan op andere plaatsen de hoogste zedelijke idealen.... Wil men zich dus een alle verschijnselen omvattend oordeel vormen, dan moet men niet zien op de afzonderlijke feiten, maar op het totaal van het geestelijk leven ; dit totaal kan niets anders zijn dan de groote geschiedenis van den israëlitischen geest, waarvan al deze bijzonderheden de openbaringen zijn. Delitzsch zondigt echter tegen dezen vanzelfsprekenden eisen, door steeds slechts op de enkele trekken te letten." Zijn onwetenschappelijke vooringenomenheid toont D. door overal alleen te wijzen op wat hem minderwaardig schijnt. Zoo is b.v. de behandeling van psalmen en propheten in hooge mate gebrekkig. Ten slotte echter wordt sterk de indruk ge wekt dat antisemitisme aan schrijvers stand punt niet vreemd is, want, vooral tegen het eind, brengt hij zijn toorn tegen het O.T. over op het volk dat het heeft voortgebracht. Dit volk, aldus Delitzsch, stond van het begin af op een zeer lagen trap van beschaving. Het staatswe zen van Juda en Israël deugde heelemaal niet. Een schandvlek" op den joodschen naam zou het zijn dat, als Cyrus de naar Babylonië weggevoerde Joden toestaat naar hun vader land terug te keeren, slechts een klein deel hiervan gebruik maakt; daarmee zou het Jo dendom zijn oereigen karakter" hebben geopenbaard, en zich zelf het Kaïnsteeken van een vaderlandsloos volk" opgedrukt heb ben. Met koenen gedachtenspronggaat dan D. tot het heden over: het ligt voor de hand dat zulk een onvaderlandslievend volk voor alle overige volkeren der aarde een vreeselijk gevaar beteekent." Ook het Duitsche volk zal zich bij tijds den slaap uit de oogen moeten wrijven, om in te zien dat het joodsche vraagstuk van alle problemen mis schien wel datgene is, dat het dringendst een oplossing noodig heeft." Een eenzijdig, partijdig en daardoor onwe tenschappelijk boekje, dat z'n titel met recht draagt, daar het meer dan het geschrift dat het wil bestrijden, zelf in ergerlijke mate een grosse Tiauschung'Y is," een symptoom van nog maar al te welig tiert. dat antisemitisme, dat * in ^ Duitsche hoog- DRS. P. G. VAN SLOOT EREN leeraars- en studentenkringen, naar wij weten, B o v e n k n ij p e (Fr.) iliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiimiiliiiiiiiiiimiiiiiiiiimiiiiiiiiiiilliliiiiiiiiiiuiimiiiiiiiiiiiiiiiilliiiiiiii iiiiiiiiui minimum iimiil IIIIIMII Heden (Zaterdag] begint onze J2L ^ GROOTE OPRUIMING mïHIMIMIÏÏMIÏÏIl !Sl&±^j^Q^i Utrechtschestraat 62-64 Commelinsiraat 62 - 64 IIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII TOL's Electfische Bakkerij NAAMLOOZE VENNOOTSCHAP VOD ZesBnstraat 30-36 :?: Wapaarstraat (7 is «n blijft het beste Adres voor BROOD, KOEK en BANKET 11 WIMKBL begrafenis-O n derneming J. D. STRUIJS & Zn. prinsengracht 837 - Telephoon No. 906 DE BONT & LOTEN'* FIJNE CHOCOLADE EN SUIKERWERKEN BIJSSINK' DEVEMTER K O K M op u^v boterham ELEGTRISOHE ONTHARING '- SOHOONHEIDS-MASSAGE MANUCURE PEOICURE Maiaon HENSKENS LEIDSGHESTRAAl 76 Professeur de Massage de l'Academie de Paris Maison de Blanc & KALVERSTRAAT128 130 L I. DE KONING l h - Keizersgracht 447 (voorhoen LEI DSCH ESTRAAT 69) - MARMEREH WASCHTAFEL* POLLEII's Oude Eenever Fijne Likeuren en Punch m. P. POLLEH A ZOOH ~ Rottmrdmn een HATUURLUK VOCDIUGSMIDDEI. VCRKT Zl/AK LAXeeRCMD CM 14 DAAROM ZdÊR AAN Td B£V£L£N wg> ZUIGELINGEN DIE. MÉCLiPIJJ KRIJGEN. ? NV HOLLANDS'CHfi elóCH VOORAL ^ ? DIT M6RK J. A. PAS f EU f THANS ALLEEN RC8UÜERSQRACHT 11, AMSTERDAM - Tel.fooi U93 Speciaal edree reor Ooraotton naar Maai In lederen Boekhandel verkr|gbaar de werken van GUY DE MAUPASSANT 8 dealen. Prijs per deel f 1.50. , Min /JZa geestelijke oflichame/yfa inspanning worden uw zenuwen Aeertyk. opgefrist At door (fa. JHerften-fiaa/wafer </ JI = Ook voor Uithef nuttig/ l'^11111^!,,^^^ Overat verkrijgbaar - Prlja 11.75 - / 3.2B Landontginning-Maatschappij DE DRIE PROVINCIËN" TE AMSTERDAM GRONDEN TE KOOP, GESCHIKT VOOR: 1e. Intensieve cultuur. 2e. Verbouw van landbouwproducten. 3e. Grasland. 4e. Bebosschen. 5e. Bouwterrein. Brochure met kaart op aanvraag g r a t i s verkrijgbaar ten kantore Sarphatistraat 1 E te Amsterdam DM/TE DRO-TTE'S CHOCOLADE Het Verzendhuis SABROWSKY & Co., Haarlemmer Houttuinen 102 Amsterdam zendt na ontv. v. fit.95 p. postw. of onder rembours tot Paschen franco door 't heele land pakketten inh. 4 fleschjes Wed. John Gay's beroemde Fijne Zuurtjesi (Augurkjes, Uitjes, Gemengd en Piccalilli) en 2fleschjes Lievegoed's heerlijken Mosterd (Tafel- en Visch-). Bij elke derde bestelling (dus No. 3, 6, 9, enz.) wordt l fl. Piccalillisaus cadeau gegeven. Fijnp- «e v «T s ivjingt «en kantje!! Te vermelden pakket A. BEGRAFENISVEREENIGING TE AMSTERDAM N. SAX Jr. miOFIIIIUIJI -:- TELEFOON ZUID 341 an 4250 Eigen Automobiel tot vervoer vin Overledenen ADRIAAN SCRAKEL HEILIGEWEG 11-17 BADMAMTELS VAN RIJN'S MOSTERD MOSTERDPOEDER DESSERT UKEUR gsas Stoomkistenfabriek DE INDUSTRIE" Speciaal adres voor Prima Zachte Reukelooze Houtwol J. E. A. KAUB - Haarlem Mijn SPECIALE" Viool met aanbeveling van violisten als Kreisler, Enesco, e. a. is wederom verkrijgbaar ad. / 65,?. Zichtzending op verzoek. S. BLAZER Mzn. SOLO CONTRABASSIST CONCERTGEBOUWORKEST Ceintuurbaan 304 AMSTERDAM Tel. Z. 1417 WBD.C.OL05.PJC' PURMBPEND 50 Boulevard de Magenta Stoonmasscliflfii Het Zuiden" PIETER AERTSZSTRAAT 88-74 TELEFOON 2386 ZUID liUWADRES voor bet behendelen uwer wescb, zoowel droog toegeslagen ele opgemaakt. Concurreerende prljiee ei spoedige aflevering Vraagt pr|sopgeve. Aankevelend NEIDIB i VAN ELVEN r^-:^ IN- EN EXPORT WED. A. VAN LAAR Damrak 25, AMSTERDAM Telefoon N. 195 N. 7725. Postgiro 8820. HORS D'OEUVRE SCHOTELS, KREEFT, CAVIAR, OESTERS DAGELIJKS AANVOER VERSCHE ZEE en RIVIERVISCH Restaurant Ie tage. Bestellingen aan buis zonder prijsverhooglng B. J. MULDERS Tulnarohlteci Badhuisweg 2O1 - - DEH HAAG-SCHEVEMIMOEH - Tolofoom Sok. 81O