19 Maart '21. - No. 2282 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND MtNmCOSTUOMS naar Maat vanaf f 145. J. KUHR Ontvangen de nieuwe voorjaars- en zomarstoffen HEEREÏ1GRACHT 304-306 ??-*? *°6°AMSTERDAM Tot het bouwen van Villa's en Landhuizen zijn prachtige heuvel achtige BOSCHTERREINEN te koop In het OOSTERPARK te Lage prijzen, mooie wegen, ga», electr. licht, water. I.Y. Hnticfiappi] ttt Eiplilt. vu Hit Oiitirpirk Dii. i. l. STOIHJIIIS l Oïl SCBULZ Tel. Int. 38 dl 48 VlttCCLS COMPLETE 5OCTEERING NIEUWSTE - MODELLEN ZooWEL IN HET EENVOUDIGE AL6 LUXE. GEMRE K&TTNEH AMJTERDAM HtlU&EWEG HILVERSUM UTB£CHT CMOORJTRMT STATIONSPLEIN iS^^li Bi? B3 EENIGE SPECIALITEIT D<3f g| KRlMPVRIjE S" GEZONDHEIDSONDERGOEDEREN ffj Nederlandsch Fabrikaat |j I-'TRICOTHUIS i SS AMSTERDAM HAARLEM ! B& Reg. B reestraat 35 TEL. NOORD SOO& Or. Houtstraat 143 TELEFOON I40& Motor- en Zeiljachten TE KOOP, in diverse grootten en prijzen. Lijst, van in commissie staande vaar tuigen gratis en franco toegezonden. BIMGHAn & LUC T AFD. JACHT AGENTUUR Slepersvest 1 Rotterdam 20 LEIDSCHESTRAAT 22 AMSTERDAM TELEFOON N. 6812 HEMDEN MAAR MAAT , The most beautiful car in America" Importeurs: L. C. VERVOOREN & Co. Rotterdam Spoors Mosterd WA s.poórjr, Culemborg Snelichrilt RlENTS BALT ZLZ^r^/'^g' postw. DIJ RIÊNTS Zalfond. 98 Cent Ir. «w ^?. ^^^^ BALT, Haag. Mond. In den Boekh. en na «?* ?*^*\L»**^tj*2t en schrift, ond. Dit Sneliehrlfl heeft flinke, duidelijke verschillen tutiohen lila letters. Koninklijke Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER & Co.' Gevestigd sedert 1881 DEN HAAG [ AMSTERDAM ARNHEM VERGUIZINGEN Bergplaatsen voor inboedels. MimttllMMMIII IIMIIIHIIIIIIIIIMIIHIHIIIMIIMIIII STARK'S OXYDOL" i (CHLOKAS KALICUS TANDPASTA) | N««l. VMID. STARK * C». Chemische Fabriek 't-HAK", 'a iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iHEERENMOOE-UTIKELEH gHEERENSTRAAT 12, GRONINGEN ( l Telefoon 1083 i EEN AARDIG SPROOKJE AsadendeTooverzak DOOR J. KIST Prys geïllustreerd f 0.90 Dit boekje heeft een apart en origineel uiterlijk. Het verhaal speelt in een Oostersch land, waar een jongen de schatkamer van den vorst binnendringt en daardoor in een gek avontuur verwikkeld raakt. Het idee is origineel van vinding; van de wonderlijke daden van de Tooverzak zal menig kind opkijken. l.itgave van Van Holkema & Warendorf, Amst. FIAT IUTIIIIBIELEN in alle modellen uit voorraad leverbaar. De Importeur: [J.LEONARDLANG AttSTERDAH. miiiiimiiiHiiiiiimm MMiiiiiiiiMiiiiiiiiiimiiii imlIIIIIIMMIIIIUIIIIIIIIIIMIHIl «IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIHIIIIIIItlll iiiiiiiiiiimiiiimtitiiii HET ROODE LAMPJE II VAN GOED EN KWAAD Signifische Gepeinzen (40) Er is een geheimzinnig verband tus schen leinheid, humor en het besef van onze goddelijkheid en onsterfelijkheid. Ik heb er veel oover gepeinsd, de verklaring zweeft mij nu en dan even voor den geest. Maar de in strumenten voor ons denken, de woorden, zijn te plomp, te bot. Niemand weet waarom wij eigenlijk lachen, wat het lachen beteekent 1) Het schijnt mij zeeker dat er verband is tusschen het gevoel van humor, van het ko mische en het intreeden van de tweede ten dens. De bestaans-strijd van de eerste ten dens is ernstig. Het komische ontstaat in de periode van ommezwaai, als de mensch teegenoover de natuur in oppositie komt, en smart leert verkiezen booven genot. Alleen bij sommige met den mensch ver trouwde, hoog ontwikkelde dieren bemerken wij gevoelens van humor en reinheid als zindelijkheid, zooals bij de katten. De mensch, in het conflict van eerste en tweede tendens doet niets liever dan lachen, en vindt den prikkel daartoe in onreinheid, vooral bij kin deren en primitieve menschen. Onreinheid als onzindelijkheid, maar ook als sexueele on reinheid. Maar de toekomst, waarheen de tweede ten dens wijst, schijnt den mensch niets tot la chen te bieden. De heiligheid is ernstig, bij de wijding vervalt alle humor. Hiervoor is de mensch bevreesd, en de booze maakt daar gaarne gebruik van. Een waereld zonder lach schijnt ons men schen ondragelijk. En toch, heel het verleeden van de aardsche schepsels is ernstig, en a! het yerheevene van de lichtende toekomst is ernstig. Bij goddelijkheid past geen humor. Waar verheevenheid en heiligheid is, daar wordt niet gelachen, daar ontstaat geen grap. Het fijne,''prikkelende conflict van hoog en laag, dat ons verheugt (waarom?) dat ontbreekt in het gewijde, in het streeven van de tweede tendens. De Booze noemt lachen en humor gezond en natuurlijk, en spot met de uitgestreeken kweezeis, die altijd ernstig zijn. Hij heeft ten deele gelijk als altijd want als wij het lachen te vroeg verzaken, in den grooten ommezwaai, dan mislukt onze stijging en vallen we in de put van schijn heiligheid en dweeperij. Maar toch is er niets zoo gevaarlijk voor den God-zoeker als een komische geest en een groote smaak in grappen. Hoe geestiger ze zijn, des te eerder verleiden ze ons tot God verzaking. Want wij lachen zoo graag, en vreezen zoozeer al te ernstig te zijn. Ik ken menschen zeer van nabij, rechte Hollan ders die nooit in ernst kunnen spreeken, dus ook nooit kunnen bidden, tenzij alleen of in groote verslagenheid en die om een goede grap met het heiligste den spot drijven. Ik zou haast denken, dat men spot als Duivels-vreugd teegenoover Gods-vreugde kan stellen. En hoe onbewust sluuw weeten mannen en vrouwen elkander te trekken door de geestig heid, die uit sexueele onreinheid voortkomt. Daar zijn heel wat goede voorneemens onder mijnd en vergeeten, door een kostelijke aar digheid, en een fijn spel van scherts. Kinderen en primitieve menschen, neegers vooral, die groote kinderen zijn, hebben ver maak alleen door het noemen van onreine of liever onzindelijke dingen. Teegen de puberteit lachen ze ook graag om sexueel-onreine dingen. Beide soorten van grappen zijn verwerpelijk, al lijken die van de eerste soort onschuldig. Lachen om onreinheid is gevaarlijk, want het is een ern stige zaak, in de tweede tendens. Lachen om sexueele onreinheid is niet alleen gevaarlijk, maar ook heiligschennis. Want in den groo ten omkeer van eerste tendens (T 1) naar tweede tendens (T 2) is het loskoomen uit een voortplantingsdrang het moeyelijkste, gewigtigste en ernstigste probleem. Wie dat gevoelt duldt geen ligt-vaardige woorden of gedachten daaroover. Het is door geleerden reeds opgemerkt dat in ieder individu zich de geschiedenis van het geheele geslacht herhaalt. Zoo hebben kin deren de eigenschappen van den primitieven mensch; en schijnen onbeschaafde volken ons als kinderen toe. Kinderen zijn als menschen in de eerste tendens. In hun eerste jaar zijn het ernstige diertjes. Met den eersten glim lach komt het menschelijke in hen. En dan vinden ze, eevenals primitieve menschen, het onreine vermakelijk. Dan neemt hun ernst toe, ook ten aanzien van het sexueel onreine, naarmate zij begrip krijgen van het verschil tusschen ziel en lichaam, van hun verheeven toekomst, en van het voorbijgaan en verval van'het aardsche lichaam, en het eenmaal op houden van de voortplantingsdrift. En de ernst neemt nog toe, in den bejaarden mensch, als hij moeilijk naar het Licht streeft op den tweeden weg. In de wijding van dat Licht wordt alle vreugde die doet lachen, alle grappigheids-vreugde, verre ooverstemt en ge heel verdrongen door de veel zuiverder en reiner vreugde van het heilige en gewijde. Dikwijls wordt spel" teegenoover ernst" gezet. Dit is signifisch een gevaarlijke ver warring. Kinderen en barbaren speelen en de neevengedachte bij het woord spel" is, dat spel nutteloos is. Kinderspel" beteekent: iets geheel onbeduidends, iets dat waardeloos is. Maar waarde" en nut" hebben alleen beteekenis ten opzicht van een groot doel, dat iedereen erkent. En als het woord spel" gebruikt teegenoover ernst" dan be doelt men die handeling, die geen nut heeft, geen praktisch nut voor het aardsche leeven, voor welvaart, gezondheid, voorspoed (T l). Maar als het doel wordt begreepen als T. 2, dan is juist spel" het meest nuttige, omdat het schoonheid brengt. Van Schiller is het stoutmoedige woord: Man soll mit der Schonheit nur spielen, und man soll nur mit der Schonheit spielen." Als zoodanig staat spel" niet teegenoover ernst", maar is juist spel de hoogste ernst. Die beteekenis zit reeds in het woord piano spel" of schouwspel". Kan er in het hooge Leeven, waar geen stoffelijke nood meer te ooverwinnen valt, wel iets anders bestaan dan spel, schoonheids-spel, en liefde-spel? Is dat daar niet het eenige doel, het Goddelijk vreugde-spel, juist andersom als op aarde waar spel" heet ontspanning en tijdverdrijf, en alleen datgeene nuttig wordt genaamd, en geen spel, wat voor het waarachtige doel des Leevens er het minst op aan komt? (41) Doelloos slenter ik langs het strand, midden in de geweldige lijnen van horizon, oever en duinenrei. Doelloos? dat wil zeggen zonder voorafgemaakt plan met een praktisch bemerkbaar einde. Maar zonder doel is er geen seconde in mijn leeven, geen be weeging in mijn lijf, geen gedachte in mijn geest. Alles wil naar Hem en Zijn vreugde. En zoo ga ik langs het strand, wachtend op Zijn Liefde. Hier is ruimte, hier zijn groote verheeven dingen om mij heen, hier is het eeuwig-ernstige geruisch en de fijne en tuch zoo sterke kleur. Zal Hij nu nog niet koomen? Het liefste schrei ik, dat zijn gelukkige momenten. Mijn tranen schijnen Hem toch wel iets te verteederen. Dan worden de strenge lijnen zachter, en de machtige kleuren van zee, aarde en heemel weeker. Maar o! het zijn zoo geheel andere tranen als voorheen, toen ik om vrouwe-liefde weende. Toen was het zoete pijn, en heerlijk schoonheids-spel, en melodische klacht. Nu is het vervaarlijke ernst en strenge tuchtiging. En dan somwijlen een korte genade, wat rust, wat vreede in een vloed van tranen. Dat duurt niet lang, helaas! ik wil de weemoed graag vasthouden, want ze is zoo veel dragelijker dan de dorre naargeestig heid. Maar het mag niet. In het ruischen der zee is nog geen vergeeving. Ik slenter langs de branding der leevenszee en tracht het schoone lijnenspel te volgen. Het zand der feiten ligt voor mijn voeten, een breede vlakte met ongetelde miljarden. Me thode-loos ga ik voort, en raap op wat ik zoo nuaen dan vind. Wat is methode? Nu en dan doe ik een vondst, die waarde schijnt te heb ben. Waarde voor het eenige doel. Dan keer ik in en vraag het Roode Lampje. En als dat mij antwoordt zoo teeder als een zachte vrouwehand, die mij het achterhoofd streelt, en de tranen breeken weer door, dan is het goed. (42). Wie weeten wil wat ik met de eerste tendens (T. 1.) bedoel, die leeze een van die boeken oover het wilde-dieren-leeven, die teegenwoordig zooveel opgang maken, vooral onder jonge menschen. Helden onder de Die ren", Kazan de Wolfshond", het Jungle-boek The Call of the Wild", enz. Dat is het harde, zelfzuchtige, moordende leeven, vol blijheid en schoonheid, maar zonder zonde of schuld, en vol klachtloos gedragen wreedheid en pijn. Daaraan deed ook de menscheid zonder wroeging mee 2), totdat Christus op aarde kwam. Zijn komst was vörgevoeld, door enkele teederen. Maar eerst na zijn komst zette de tweede tendens (T.2.) volmachtig in. Maar nog lang niet is T. 1. verdweenen, ook in het mensengeslacht nog niet. De geest van de wildernis is nog niet gestorven onder de menschen. En het schrijven en greetig ver slinden van boeken als Kazan de Wolfs hond" bewijst, hoe die stem van de wilder nis nog weerklank vind onder jonge menschen. Ze hooren er de jeugd der menscheid in. En de oude schriftuuren der volken, waar van getuigen die anders als van moord en bloed en slachting, zonder spijt en zonder genade? De Ilias", de Maha-Baratha", de?Edda", Ossian," Beowulf", het Nibeiungen-lied" alles moord en doodslag tot in het verveeiende. Teeder als ik ben, voel ik toch nog de aan trekking van de wildernis, van het wrcede, vreeslooze, zorgenlooze leeven. Want T.2., de drang naar heiligheid kan nog niet bestaan zonder de omgeeving van T. l, de drang naar macht en altijdduur der soorten. Uit het conflict tusschen beiden ontstaat de meest verfijnde smart. Want T. l blijft hard en wreed, en T. 2 wordt bij zijn opgroei steeds teeder en weeker, en gevoeliger. Ach, ik voel alsof ik die vutirige liefdepijl wel weer wilde uitrukken, die nu met zijn weerhaken vast zit in mijn ziel. Het is een gunst, een genade.... een voorrecht maar soms in mijn vertwij feling zou ik dwaasselijk willen vragen, neem Uw gave terug en laat mij in de wildernis zondeloos leeven en vreesloos sterven. (41) Ja, de meest verfijnde smart on misbaar voor de meest verheeven vreugd. Ooverdenk dit woord van Brucder Sadhoe Soendar Singh, toen hij afgemarteld en uit geput bezweek onder zijn last, ,,How swect it is to suffer for Him". Hoort ge! het was wón der-zoet en ten uiterste smartelijk. Dat is de Gods-vreugde, dat is de roep op den weg van T. 2. Dat is het aller-begeerlijkste wat voor den mensch te bereiken is. Het genieten, als heerlijke wellust, van hit somberste lijden. als Gods toenadering ir maar door bevorderd wordt. Dat is geen ziekelijke uitzondering, zooals geleerde Godloochenaars het wel zullen noe men, het is een algemeene en voor allen gel dende waarheidl F R E D E R I K VAN E E D E N 1) Ook Henri Bergson niet. 2) Men leeze ook het tweede hoofdstuk van Johannes Viator. iiiiiiHiliiiiiiliiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiii'iMiiniiiiiiiiliiiiiniiiilliiiiii'"' Dit mark op Uwe rookartikelen garan deert U kwaliteit VOOR ENGROS m AARKOilïSE DEN HAAG SaitpsnMfd Hindilimirk]