. 8888 Zaterdag 80 April A°. 1921 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND .. Onder Hoofdredactie van Prof. Dr. G. W. KERN K A MP Redacteuren: Prof. Dr. H. BRUGMANS, Dr. FREDERIK VAN EEDEN, Mr. J. A. VAN HAMEL, Dr. G. NOLST TRENITÉen H. SALOMONSON UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF [ Prijs per No. f 0.25. Per halt jaar f6.50. Abonn. loopen per jaar Redactie en Administratie; Keizersgracht 333, Amsterdam Advertcniiën f 0.75 per regel plus 20 cent disposltiekosten INHOUD: 1. Hare Majesteit de Kiezeres, door Prof. Dr. O. W. Kernkamp Tijdgenooten: Diep Leven,'door Dr. W. G. C. Byvanck 2. De mijnwerkers-misère in Engeland, teekening van Jordaan De Verminkten, door Dr. G. Perrin Krekel zang, door J. H. Speenhoff Buitenlandsch Overzicht, door Prof. Mr. J. C. van Oven 3. Het Roode Lampje, door Dr. F. van Eeden 4. Koloniën: Indische gezondheid, door H. F. Tillema 5. Voor Vrouwen (red. Elis. M. Rogge): Brieven uit Italië, door en met teekeningen van Rie Cramer De Nationale Vrouwenraad, door A. E. v. D. ? Uit de Natuur: Nachtegaal, door Jac. P. Thijsse 7. Boekbespreking, door Prof. Dr. H. Brugmans De toren der Ned. Herv. Kerk te De Rijp Tourniaire f, door F. van Eeden Schilderkunstkroniek, door Alb. Plasschaert De Nederlandsche Schilderijententoonstelling in Parijs, door A. L. van Bevervoorde?van Rappard Koreaansche fabels, door A. Saalborn 8. Ver keer per vliegmachine, door C. F. van Dam, rret teekeningen van B. van Vlijmen Med. Kroniek: Nobelprijzen, door Prof. Dr. W. Storm van Leeuwen 9. Op den Economischen Uitkijk, door Jhr. Mr. H. Smissaert Financieel Jaarboek, door J. D. Santilhano 10. Uit het Kladschrift van Jantje Ruize-Rijmen; Charivaria; Buitenl. humor, door Charivarius 11. De gevolgen van het Vrouwenkiesrecht, teekening van Joh. Braakensiek Damrubriek, red. K. C. de Jonge Leekenspiegel Feuil leton : De Heilbron, door A. H. Bosch l Mei, teekening van George van Raemdonck. 12. Biljartsport, door B. Spreekzaal. Bijvoegsel: Duitschland's verzoek aan Amerika, teekening van Joh. Braakensiek. HARE MAJESTEIT DE KIEZERES Vandaag hebben de Amsterdamsche vrouwen voor het eerst van haar kiesrecht gebruik kunnen maken. Zij mogen er hiet over klagen, dat dit feit te weinig de aandacht heeft getrokken. De avondbladen van de Amsterdamsche kranten korten alvast den tijd aan het naar den uitslag van de stemming nieuwsgierige publiek door allerlei verhalen over de intrede van ,,de vrouw" in het verkiezingslokaal. De nonnetjes en de vrouwtjes uit het besjeshuis, de juffertjes van de kantoren en de groote winkels, de ver pleegsters en de onderwijzeressen, de deftige dames en de arbeidersvrouwen, aan wier rokken een paar kinderen hingen dank zij de bij het vrouwelijk geslacht verder doorgevoerde differentieering in kleeding hebben de ver slaggevers al deze categorieën van kie zeressen kunnen onderscheiden. Toen er nog alleen mannen naar de stembus gingen, hoorde je minder van het be roep en den stand van de kiezers. fleurigheid heeft de vrouw" TjybGENGOTEN: DIEP LEVEN De revolutie was in liet dorp. Het kasteel en het park van den edelman waren door indringers bezet, gemeenschap van goederen was afgekondigd en in praktijk gebracht, een boer die zich had willen verzetten bungelde aan een boom voor zijn hoeve; men zag alleen meer papieren geld en het had zijn waarde verloren; het verkeer werd hoe langer ongeregelder, men miste op het land de noodzakelijkste behoeften Wij zijn in Soviët-Rusland, niet waar? Neen, het is Engeland, welks lucht wij inademen. Maar maak u niet ongerust, geen mijnwerkers-realiteit heeft den omkeer bewerkt, geen Hodges is heer en meester geworden, het is pure verbeelding, de fictie van een romanschrijver. Revolutie, zoo is de titel van een roman van J. D. Beresford, hij heeft de lijnen willen doortrekken van het leven van den dag ? en den toestand zich voorgesteld van een paar jaren na den toestand van heden. Eigenlijk moeten wij het nog een oorlogs roman noemen, want het is wat uit den oorlog voortvloeit, dat hij voor ons heeft willen afschilderen. Paul Leaming is de hoofdpersoon en het middelpunt van zijn verhaal. De zoon van een welgestelden bankier, met zijn zaak in de City, maar op het land wonend, heeft hij den oorlog in zijn glorie en zijn ellende meêgernaakt en is naar huis weergekeerd lijdend aan een nerveuzen schok door de bomontploffingen veroorzaakt. In 't eerst wordt hij ontzien en hij gevoelt dat iedereen zijn best doet om de zenuwen van den patiënt alvast in het stembureau gebracht, zelfs al hadden sommige galante voor zitters de eerste kiezeres, die zich van haar plicht kwam kwijten, niet met een bloemenhulde verwelkomd. Over deze uitwerking van het vrouwenkies recht kunnen alle politieke partijen zich gelijkelijk verheugen. Wie er ook om andere redenen over kunnen juichen, zal reeds bekend zijn, wanneer dit nummer van de Groene" verschijnt. Op dit oogenblik valt er nog alleen naar te gissen. De sociaal democraten schijnen er de minste fiducie in te hebben. Van avond kon men althans in Het Volk" lezen, naar aanleiding van den uitslag der gemeenteraadsverkiezingen in België : De nieuwe Belgische Kieswet geeft aan alle vrouwen boven 21 jaar het recht om te stemmen voor de gemeente raden. Zij verstrekt haar dus het middel om uitdrukking te geven aan haar politieken wil. Doch wat deze noch eenige andere kieswet doet of doen kan, is: te voorzien in het geval dat stemgerechtigen geen eigen politieKen wil bezitten, zoodat, wenschen zij nochtans van hun bevoegdheid gebruik te maken, zij uitdrukking zullen geven aan den politieken wil van anderen." Deze algemeene waarheid, die wij reeds eerder gesteld hebben tegenover de oppervlakkige redeneering, welke in alle uitbreiding van liet kiesrecht een waarborg te meer verklaart te zien voor den triomf van de democratie, en de uitspraken van iedere stembus voor demokraten onaantastbaar acht deze waarheid doet zich in onzen tijd praktisch het duidelijkst gevoelen in de eerste uitwerking van het vrouwen kiesrecht". Over uitbreiding van het kiesrecht heeft Het Volk" wel eens anders ge schreven. Men zou ook meenen, dat er reeds vór de invoering van het vrouwenkiesrecht aanleiding bestond tot de klacht, dat vele kiezers niet uitdrukking gaven aan hun eigen poli tieken wil, maar aan dien van anderen : dat geldt trouwens zoowel voor kiezers, die niet, als voor hen, die wél bij ten politieke partij zijn aangesloten. Maar wat in België is gebeurd, en te Amster dam wordt gevreesd, zal de sociaaldemocraten de ongewenschte gevolgen van algemeen kiesrecht duidelijker heb ben doen bespeuren. Complimenteus is het niet voor de vrouwen, dat dit eerst nu gebeurt. Maar zij kunnen zich troosten. In de laatste weken hebben zij niet te klagen gehad over gebrek aan waardeering. De meeste politieke partijen hebben haar druk het hof gemaakt. Wanneer de vrouw" ook in het politieke leven zich niet ongevoelig toont voor complimenten, dan heeft althans De Vrijheidsbond een goede kans om het vrouwenkiesrecht een der beste uitvindingen van deze eeuw te kunnen noemen. Het bouquetje, dat voorzitters van stembureaux aan hun eerste vrouwelijke klant aanboden, was immers niet de eerste bloemrijke hulde aan Hare Ma jesteit de Kiezeres. Zij had er reeds verscheidene in ontvangst moeten ne men ; hoeveel, durf ik niet zeggen, om dat ik het genoegen heb gemist alle Amsterdamsche verkiezingsvergaderin gen bij te wonen en er ook niet zeker van ben, of ik de verslagen daarvan wel alle heb gelezen. Maar het zou mij toch verwonderen, als ne van de politieke partijen een sierlijker tuiltje in het corsage van de Kiezeres had gestoken dan de leiders van den Vrijheidsbond deden. De vrouw is in politieken zin krach tig door haar sterken drang naar het ideaal, door haar forschen wil om de staatkunde als zedelijken factor dien stig te maken aan versterking van ge zinsleven en opvoeding, door haar in zicht om de nieuwe partij in de eerste plaats te bezigen als hefboom voor een geestelijke beweging onder ons volk." Zoo sprak op de feestelijke stichtings vergadering van den Vrijheidsbond de voorzitter van dien Bond, Mr. Dressel huys. Misschien waren er onder zijn gehoor vrouwen, die gebloosd zouden hebben bij dezen lofzang op hare politieke deug den, wanneer de eerste spreker op de vergadering, Mr. Rink, niet reeds vuri ger kolen op haar hoofd had gestapeld. De vrouw", zoo had hij al in de openingsrede verkondigd, toen de geest drift nog niet ten top was gestegen en de hoorderessen dus nog kritischer gestemd waren, zoodat de spreker op geen bijval kon rekenen, wanneer hij aan de vrouw in politieken zin" meer lof toezwaaide dan haar naar haar eigen wclgevestigde overtuiging toe kwam ; De vrouw", zoo had hij dus gezegd op een oogenblik, toen de beteekenis van die uitspraak werd verhoogd door de omstandigheid, dat het auditorium zich nog geen knollen voor citroenen liet verkoopen en de spreker nog niet verondersteld kon worden, den klap op den vuurpijl te willen laten hooren, maar mocht worden geacht zich er mede te willen vergenoegen, dat hij zijn gehoor onder de zachte betoovering bracht van het bengaalsche licht van een rustig en zoetvloeiend betoog; De vrouw", zoo zei hij dan, want ik mag niet langer het geduld van mijne lezeressen kriebelen, die nieuwsgierig zijn te vernemen zoo de veronder stelling althans geoorloofd is, dat zij in het Concertgebouw den Vrijheidsboom niet mede hebben helpen planten hoe Mr. Rink erin geslaagd is, de iiiiiiiimiiiiiiiiiiiimmiiiiiiii iiiniiiiiiiiiiii te sparen, dan komt hij langzamerhand op krachten en ziet het nieuwe leven dat hij verwerft als met vernieuwde oogen aan. Het zijn nieuwe indrukken welke hij ver krijgt en zij teekenen zich af op den achter grond der miserie van den oorlog. De tijd is aan 't veranderen, andere menschen zijn het geworden. Ue arbeiders kwamen tot bewustheid van hun macht, het getal is op hun hand ; hun leider overtuigd van de eensgezindheid aller arbeidersvercenigingen, hen beheerschend door zijn persoonlijkheid, heeft een ultimatum van eischen aan de regeering gesteld. De mannen die de regeeringsmacht in handen hebben, willen het op een conflict laten aankomen. Het staat tusschen twee machten. Bij de opening van den strijd wordt de werkliedenleider door een noodlottig schot getroffen. Paul Leaming heeft in hem den man gezien in staat een omkeer te brengen in de maatschappij door een nieuwe ver deeling der lasten welke haar staande moeten houden; hijzelf, Paul, daarentegen is geen man van politieke actie, hij zoekt in de eerste plaats zijn oordeel vrij te houden, maar dan uit den oorlog heeft hij n gevoel en n gedachte overgehouden, hij wil geen geweld, geen bloedvergieten, en juist de leider der werkliedenvereenigen is hem voor gekomen als degeen die in staat was zijn volgelingen in toom te houden. Zijn dood is voor hem het voorspel van een geweld dadige revolutie. Die heeft plaats in Engeland. Paul voorziet een heftige beweging in het dorp waar zijn vader, de stoere liberaalconservatieve bankier, en hij hun woning hebben, en daar hij de menschen tot samenstemming wil brengen en vooral wil maken dat niet de brutale macht van het geweld de overhand krijgt, weet hij een vergadering te beleggen, waarop niet alleen zijn vader en de Lord landheer van het dorp zich laten vinden om te verschijnen, maar waaraan ook de onruststoker van de gemeente zich laat overhalen deel te nemen. Die onruststoker, een durver en een deug niet, die in den oorlog heeft geleerd zich te weren en anderen door zijn voorbeeld te winnen, is het tegenbeeld van Paul, zijn vijand geestelijk, rnaar tegelijkertijd zijn vriend. Tusschen die twee bestaat een samen hang, zooals twee polen aan elkander tegen overgesteld, toch samenhangen. Wat gebeurt er op de vergadering? De deugniet haalt zijn pistool voor den dag en schiet Paul's vader dood, om te toonen dat hij revolutie wil. Als de bijeenkomst dan in verwarring dreigt op te gaan, plaatst zich Paul op den' voorgrond ; bij het lijk van zijn vader vergeeft hij den moordenaar. Straf is wraak, of ze komt van den enkele dan wel van de gemeenschap, en wraak eischt weerwraak, het wordt een eindelooze opvolging. Hij, Paul, verzoent door toe te geven. Ja, hij brengt het zoover door de kracht der overreding van zijn gevoel, dat de Lord landheer, waarin niet veel kracht van tegen stand zit, en de deugniet die hardhandig aanpakt, samen gaan zitten en samen gaan werken in het comitédat de zaken van het dorp zal regelen en geheel zal omvormen. Laat mij den afloop der gebeurtenissen slechts met een enkel woord vermelden. Het communisme viert hoogtij in het dorp, Paul beleeft zijn triomf omdat hij ten slotte liet geweld van den onruststoker in toom houdt, maar J het enthousiasme door hem gewekt, de geest van opoffering waarmee hij de menschen heeft weten te bezielen, slinkt en daalt binnen een paar maanden. De oude gewoonten dringen door de nieuwe gevoelens heen, een onwedergeboren samenleving kon het nieuwe niet meer be vatten, zoodra zij er familiaar mee is ge worden. Dan laat de nood zich gelden van de ontreddering aller middelen van gemeen schap. Maar de reactie is een algemeen verschijn sel geworden in het land. De orde, zooals het heet, wordt hersteldin Engeland. Troepen, aangevoerd door den oudsten zoon van den Lord-landheer verschijnen in het dorp, zij zijn er op uit om den onruststoker gevangen te nemen. Hij wordt gevonden, maar niet voortreffelijkheid van de vrouw in politieken zin" nog schitterender en dus nog meer naar waarheid te doen uitschijnen dan Mr. Dresselhuys ; De vrouw denkt in groote lijnen ; zij gevoelt de beteekenis van algemeene beginselen ; haar fijn ontwikkelde geest omvat de gedachten, welke ten grond slag liggen aan de oplossing, welke de strijdende richtingen aan de wereldploblemen wenschen te geven. ,,Et voila justement ce qui fait" niet que votre.fille est muette", zooals Sganarelle in Le médicin malgrélui" zegt, maar dat uw dochter, Mijnheer, vandaag op een candidaat van den Vrij heidsbond heeft gestemd. Want ook haar fijn ontwikkelde geest heeft de aan de oplossing der wereld problemen ten grondslag liggende ge dachten omvat; en indien zij van morgen niet al te zeer in groote lijnen heeft gedacht en niet aldus heeft gerede neerd : alle respectabele partijen en alleen op de lijst van n van deze kan ik stemmen willen bezuiniging .n het gemeentebeheer ; liet algemeene be ginsel bij deze gemeenteraadsverkie zing en ik gevoel de beteekenis van algemeene beginselen is: bezuiniging; wat doet het er dus eigenlijk toe op welke respectabele lijst ik stem? Indien zij dus, met de neiging tot over drijven, die een enkele maal bij vrou wen voorkomt en die in elk geval te verontschuldigen zou zijn bij de eerste gebruikmaking van hare politieke rech ten, niet op de spits heeft gedreven de eigenschap, die Mr. Rink in zijne ope ningsrede aan de vrouw in politieken zin" insgelijks toekende, n.l. dat zij aan politieke détails niet die aandacht wijdt en die beteekenis hecht, welke alleen de hoofdzaak verdient"; indien zij dus niet vervallen is in de fout om geen oog te hebben voor het subtiele, maar voor een geoefender blik toch zoo duidelijk waarneembare onderscheid ttisschen roomsch-katholieke en antirevoltitionaire en christelijk-historische en vrijheidsbondelijke bezuiniging, en het niet n pot nat heeft gevonden of zij op den eersten man van de langste lijst, dan wel op den langsten man van de eerste lijst zou stemmen, mits de lijst en de man slechts het waarmerk van bezuiniging hadden gekregen; indien de hemel haar genadiglijk be hoed heeft voor deze, naar ik reeds op merkte, verschoonbare, maar toch te betreuren afdwaling, en dubbel te be treuren , omdat die liaar later, wanneer de ontwikkeling van haar geest nog wonderbaarlijker is geworden en zij de grondgedachten van de wereldpro blemen niet slechts omvat, maar de oplossing zelve van die problemen voor haar geen moeilijkheden meer biedt, de herinnering zou bederven aan den gedenkwaardige!! dag, toen zij den eerNationale Damproblemen- en Oplosserswedstrijd lllilllliiiiiiililmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniii als een die zich wil overgeven, hij doodt eerst den voornamen zoon, den chef der soldaten, dan ontvangt hijzelf het doodelijk schot. De wereld in de hoofdstad nu vat het leven weer op, zooals zij het vroeger gewoon was te leven, met een dubbelen lust om te genieten. En met een gevoel van onverzadelijke leegte bij het genot. Paul Leaming met zijn behoefte aan broe derschap en liefde op aarde, wordt terug gedrongen in zichzelf. Zal hij het heil dat hij in zijn hart en in zijn hart alleen heeft gevonden, gaan prediken in de hoofdstad om een schaar van gelijkgezinden te gaan vormen ? Met dit vraagteeken eindigt de roman. Het is een werk van verbeelding en van kunstverbeelding. Natuurlijk heb ik met het doode schema van het verhaal dat soms zeer treffend is, aan het boek volstrekt geen recht kunnen doen weervaren. Daar zijn geheele episoden, die ik heb moeten voorbijgaan, en zij zijn het dikwijls die de bedoeling te kennen geven welke de schrijver heeft willen uit drukken, daar zijn personen waarvan ik geen woord heb gemeld, en die de gevoelens ver tolken welke niet geheel tot hun recht komen in den hoofdpersoon. Men moet dus het oorspronkelijke ter hand nemen, het op zich laten inwerken en het in eigen geest vervolgen om geheel te begrijpen wat de schrijver heeft gewild. Wiens talent misschien niet ver genoeg heeft gestrekt om de gedachte van zijn gevoel geheel uit te beelden.... Laat mij een enkel brokje uit het einde van den roman nemen. Paul Leaming, wanneer nog slechts een paar van de soldaten in het dorp zijn ge komen om den nieuwen geest te dempen en de oproerlingen te knevelen, wordt tegen zijn wil gevangen gehouden, omdat men vermoedt dat hij den onruststoker zal gaan waar schuwen en helpen te ontkomen. Dat is ook zijn vurigst verlangen. In het diepst van zijn ziel wordt hij geDE AMSTERDAMMER" WISSELWEDSTRIJD De Jury deelt mede, dat 16 proble men ingezonden zijn, waarvan in 4 een bijoplossing is en dus buiten beschou wing blijven. Het gehalte der problemen staat op iets hooger peil dan vorige jaren, toch zijn er aan te wijzen, waarin een oud motief werd verwerkt. Het probleem ingezonden onder motto: ,,DE ZWALUW" ontving het hoogst aantal punten. Bij opening der bijgevoegde envelop bleek de auteur te zijn, de Heer JOH. DE BREE, AMSTERDAM. Deze problemist mist het gezichts vermogen, en wij moeten respect heb ben, voor de vele inspanning, die de samenstelling hem heeft gekost. De wisselprijs zal, na voorzien te zijn van den naam van den bekroonde, zoo spoedig mogelijk toegezonden worden. Voor nadere bijzonderheden zie men de Damrubriek" op pag. 11. sten bloesem van den boom van het vrouwenkiesrecht mocht plukken ; indien haar dan, naar ik van harte hoop, dat verdriet bespaard wordt, dan behoeft gij, Mijnheer, er geen oogenblik aan te twijfelen, of uw dochter heeft van morgen op een candidaat van de lijst van den Vrijheidsbond gestemd. Maar daarmede vertel ik U geen nieuws. Zij heeft het u al lang gezegd ; ook het geheim van de stembus zal zij moeilijk hebben kunnen bewaren. KERNRAMP wond door zijn onmacht om het geweld te verhinderen dat weder in het dorp zal gaan heerschen en bloed om bloed zal vragen. Het onmogelijke zou hij willen doen, zijn eigen eer desnoods opgeven om den dwang te ont gaan die hem door overmacht prest. Maar hij moet blijven zitten in het ver trek en wachten wachten totdat hij hoort uit de verte het moordende pistoolschot, beantwoord door andere schoten, door een geheel salvo van geweerschoten. Dan is het hem alsof zijn geest in den nacht verzinkt en uit de duisternis grijnzen hem de gezichten tegen van slachtoffers en beulen. Een gansche procesie werd gevormd van maskers cynisch-onverschillig, verwrongen onder pijn en angst, beestachtig van onverzadelijken lust. De behoefte overmeesterde hem die ge zichten, waarin hij ook zichzelf herkende, uit hun nacht van zonde en leed te bevrijden, en waarlijk een licht brak door, maar de schimmen gleden voorbij. In aanraking kon hij niet met hen komen. Totdat hij hoeger en hooger onder gelijk gestemden opgevoerd, eindelijk naderde tot de regioenen van verrukking, waar zijn geest zich uitbreidde, en zijn hart werd vervuld met een volheid van geluk en liefde, welke niet meer dan een oogenblik was te verduren. En een vertrouwen nam hij mede op een komend groot heil, misschien in een verre toekomst, twee duizend jaar geleden onder een anderen vorm beloofd, door een lijdenden God in angst en banden, maar uit angst en banden bevrijd. En wij denken aan den Franschman, aan Amédée Greiard, wien een vorig hoofdstuk was gewijd, die onder den koepel van Montmartre zijn ziel ondervroeg en het leed van zijn wereld torschte, om in een dieper leven dan het alledaagsche het evenwicht voor zich terug te vinden dat de wereld moest missen. Wie het verbeeldingswerk van Beresford ter hand neemt zal daar het diep leven terug vinden. W. G. C. BYVANCK _J