NAPOLEON-NUMMER S°. 2889 Zaterdag 7 Mei A°. 1921 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Onder Hoofdredactie van Prof. Dr. G. W. KERN KAMP Redacteuren: Prof. Dr. H. BRUGMANS, Dr. FREDERIK VAN EEDEN, Mr. J. A. VAN HAMEL, Dr. G. NOLST TRENITÉen H. SALOMONSON UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF [Prijs per No. f 0.25. Per half jaar f6.50. Abonn. loopen per jaar | | Redactie en Administratie: Keizersgracht 333, Amsterdam INNOUD: BIz. 1. De Amsterdamsehe raads verkiezing, door Prof. Dr. O. W. Kernkamp Napoleon en de Code Civil, door Prof. Mr. E. M. Meijers. 2. De stad der 14000 dwazen, door Dr. F. van Eeden. Elba-Steinamanger, teekening door Jordaan. Japansche Plaat sen, door Ellen Forest 3. Napoleon en Nederland, door Prof. Dr. H. Brugmans Napoleon's Macht en Onmacht, door Mr. J. A. van Hamel. 5. Voor Vrouwen (red. Elis. M. Rogge): Napoleon en de Vrouwen, door Dr. N. Japikse?Babbeltje,door Yvonne de Tcssan Nat. Ver. voor Vrouwenarbeid, door N. Mansfeldt?de Witt Huberts. 7. Feuilleton: Het Godsgeschenk, door Willy Pétillon. 8. Napoleon in de Caricatuur, door Cornelis Vetii Het valsch spelen van Napoleon, door Is. Querido. 9. Napoleon als veldheer, door Gen. A. N.J. Fabius. 10. Napoleon en het tooneel, door Frank Luns Dram. Kroniek, door Top Naeff. 11. Napoleon en de Joden, door Car. Eitje Boekbespreking, door Herm. Middendorp Napoleon, door Alb. Plasschaert. 12. Financiën en Economie, door J. D.Santilhano. 14. Ruize-Rijm; Buitenl. humor, door Charivarius Uit het Klad schrift van Jantje. In het Rijks museum, door H. V.?15. Na de raadsver kiezing, teekening van Joh. Braakensiek Koreaansche Fabels, door Arn. Saalborn Het wetsontwerp-Had je me maar, teekening van Geerge van Raemdonck Uit de Natuur: Aan het water, door Jac. P. Thijsse. Bijvoegsel: Bijdeherdenking van Napoleon's sterfdag, teekening van Joh. Braakensiek. iiiiiiiiiiiiiiiiiinhiiii DE AMSTERDAMSCHE RAADSVERKIEZING De Amsterdamsehe vrouwen hadden vroeger den naam, dat zij danig met de pantoffel zwaaiden. Dat schijnt nu anders te zijn ge worden. Er is reden voor de veronder stelling, dat zij thans de leiding van den man volgen. In de politiek tenminste ! Bij de gemeenteraadsverkiezing van de vorige week hebben zif zich zoo gedragen, als door sommige profeten voorspeld was. Door hen n.l., die de meening verkondigden, dat de toe kenning van het kiesrecht aan de vrouwen in de practijk neer zou komen op een verdubbeling van het stemmenaantal der verschillen de politieke partijen, omdat een gehuwde vrouw in den regel op den zelfden candidaat zou stemmen als haar man, en een ongehuwde op den zelfden als de mannen uit hare om geving. Volgens deze vrouwenkenners mocht men dus verwachten, dat de partijen wier crediet bij de kiezers sinds de laatste raadsverkiezing (Mei 1919) iiiiiiiiiiiiiiiiifiiiini NAPOLEON EN DE CODE CIVIL DOOR PROF. MR. E. M. MEYEKS Toen Napoleon naar St. Helena verbannen, voor zijn energie geen anderen uitweg had dan de overpeinzing, toen verklaarde hij : Ma vraie gloire n' est pas d' avoir gagn quarante batailles et d' avoir fait la loi aux rois. Waterloo cffacera Ie souvenir de tant de victoires. Mais ce que rien n' effacera et qui vivra ternellement, c' est mon code civil." ,,Mon code civil". Daarmede doelde hij op het Franschc wetboek, welks officieele naam volgens het nimmer ingetrokken decreet van 27 Alaart 1852 ,,pour rendre hommage a la véritéhistorique" nog steeds moest zijn : Code Napoléon. Maar de moderne critische geest, die zoo graag schijn en wezen wil onder scheiden en daardoor meer doolt dan de naïef vertrouwende van vroeger tijden, heeft ge meend den naam van Napoleon niet mér met het wetboek te mogen verbinden. Waar om maakt echter dezelfde critische geest geen bezwaar om van den Codex van Justinianus te spreken, hoewel een ieder weet, dat Jus tinianus aan de samenstelling van den in houd part noch deel heeft gehad, doch dat aan Tribonianus en zijn medewerkers overgelaten heeft? Evenmin is de beroemde Carolina van Karel V, de Codex Maximilianus van Maximiliaan van Beijeren. Ja, wanneer men den oud sten bekenden codificator, den Babylonischen koning Hammurabi ter verantwoording kon roepen en hem zou vragen of hij zelf het wet boek dat zijn naam draagt gemaakt had, hij zou verontwaardigd met de wedervraag antwoorden, of ge dacht, dat hij daarvoor bij het besturen van zijn groot rijk tijd had gehad. Waarom dan niet van den Code Napoléon gesproken? Te meer waar Napoleon meer aan spraken kan doen gelden om zijn naam met het terecht beroemd en geprezen Fransche wetboek te verbinden, dan alle hier boven genoemde vorsten te zamen. Als iedere bouwer van een wereldrijk, was Napoleon sterk doordrongen van het nut en de beteekenis eener goede wetgeving ; deze was het cement waardoor het nieuwe gebouw bevestigd moest worden. De wet was voor hem de veredelde vorm van orde, regelmaat en discipline. Daarmede ging gepaard een zekere geringschatting voor de waarde der juristen. Deze geringschatting was sterker niet gedaald was, alleen door de invoe ring van het vrouwenkiesrecht ruim dubbel zooveel stemmen zouden krij gen als twee jaren geleden. Ruim dubbel, omdat er meer vrouwelijke dan mannelijke kiezers zijn. Verder zouden zij nog in stemmen aantal vooruitgaan, omdat het aantal mannelijke kiezers sinds 1919 alweer grooter is geworden. Eindelijk zouden zij ook stemmen er bij krijgen uit de gemeenten, die on langs bij Amsterdam zijn geannexeerd. Bij de verkiezing van de vorige week is gebleken, dat in deze aanwinsten van Amsterdam ruim 13.000 stemmen zijn uitgebracht. In Mei 1919 bedroeg het aantal bij de Amsterdamsehe raadsver kiezing uitgebrachte stemmen ruim 121.000; als gevolg van de annexatie is het aantal stemmen dus met bijna 11 % vermeerderd. Wanneer men lette op de genoemde omstandigheden, mocht men dus ver wachten, dat het aantal stemmen der politieke partijen, die door andere redenen niet achteruit waren gegaan, ongeveer 2\ maal zoo groot zou worden als in 1919, en dus zou toenemen met 125 of 130 %. De volgende lijst doet zien, in hoe verre deze verwachting is uitgekomen. Wij hebben daarbij alleen de partijen opgenomen, die meer dan n zetel in den raad hebben gekregen. Ook hebben wij ons veroorloofd, de op den heer den Hertog uitgebrachte 4000 slemn.en op te tellen bij die van den Vrijheidsbond, al heeft deze laat ste partij dan ook de fout begaan reeds om tactische redenen was dit een fout om genoemden heer van hare candidatenlijst te weren. Wij meenen dat de overgroote meerderheid van hen, die hebben voorkomen dat de heer den Hertog uit den gemeenteraad werd gewipt, uit vrijzinnigen bestaat, die op de lijst van den Vrijhei Jsbond zou den hebben gestemd, indien deze ook den naam den Hertog hadde bevat. Het aantal stemmen, dat wij hier onder gemakshalve in 1919 aan den Vrijheidsbond toekennen, hoewel deze toen nog niet geboren was, is het ge zamenlijk aantal stemmen, toen ver kregen door de vrijzinnige partijen, uit wier vereeniging deze Bond is ontstaan. Hier volgt dan het staatje, dat een overzicht geeft van de aantallen stem men, die resp. in 1919 en 1921 op de voornaamste politieke partijen zijn uitgebracht, en van de in procenten uit gedrukte vermeerdering van hare stemmen bij de jongste verkiezing. , ?»"" "" "' dan men bij iederen man van de daad tegenover den man van het zorg vuldig wegen van woorden aantreft. Het leek soms wel of Napoleon den juristenstand als parasieten beschouwde, die hij gaarne geheel overbodig had gemaakt, als hij daartoe een geschikt middel had geweten. Ue hem toegeschreven uitroep, toen de eerste wetenschap pelijke commentaar op den code verschenen was: Alors mon code est perdu," moge een anecdote zijn, zij typeert in ieder geval den man. Het is Napoleon's persoonlijke wensch geweest, dat een code civil tot stand kwam en zonder zijn energiek, alle zijn tijdgenooten imponeereiid, optreden, was deze ook nooit tot stand gekomen. Reeds vier ontwerpen waren tusschen de jaren 1793 en 1800 gestrand, toen Napoleon, eerst e Consul geworden, op 13 Augustus 1800 een commissie van vier juristen benoemde om een nieuw ontwerp samen te stel len. Wat het besluit van instelling dezer commissie niet vermeldt, maar wat een der leden dezer commissie ons medegedeeld heeft, is, dat de Minister van Justitie in opdracht van den eersten Consul den heeren kennis gaf, dat dit werk in den kortst mogelijken tijd voltooid moest zijn. De/e wensch was een bevel. In vier maan den tijd had de commissie haar taak voltooid : een schitterend nieuw ontwerp voor een burgerlijk wetboek was gereed. Ter vergelijking diene dat de Staatscommissie, die in 1880 bij ons ingesteld is, tot her ziening van het Burgerlijk Wetboek met korte onderbrekingen tot 1901 doorge werkt heeft en toen bij haar ontbinding nog maar voor de helft met haar taak gereed was. Napoleon's stuwkracht is ook bij de verdere lotgevallen van het ontwerp duidelijk merk baar. De zittingen van den Conseil d'Etat, waarin het ontwerp behandeld is, presideerde hij,wanneer hij in Parijs was,steeds in persoon. Met vuur nam hij zelf bij de behandeling her haaldelijk het woord. Hu toen het Tribunaal den Code wegens zijn weinig revolutionairen geest slecht gezind bleek en het Corps Législatif tot afstemmen der verschillende ontwerpen wist te bewegen, toen ontzag Napoleon zich niet, om door een soort staats greep de totstandkoming van den Code te S. D. A. P. R. Kathol. Vrijheidsbond Christel. Histor. Antirevolut. Communisten 35.240 19.361 20.286 5.403 8.982 1 4.290 84.127 45.021 35.000 26.084 20.873 18.133 139 ",' 133 , 72 "r 383 /c 132 ; 27 , Vrijz. Democraten 10.561 13.563 29 Alleen de Roomsen-Katholieke en de antirevolutionaire partij hebben dus wat men zou kunnen noemen den nor malen aanwas van stemmen gekregen, of nog iets daarboven. De sociaaldemocraten winnen het van hen. Voor deze partij is de uitslag der verkiezing gunstiger geweest dan velen, zoowel in als buiten die partij, vermoed hadden. Ondanks de aanmer kelijke vermindering van leden, die de S.D.A.P. in het vorige jaar over het geheele land moest boeken, heeft zij onder het Amsterdamsehe kiezer korps geen terrein verloren, maar ge wonnen. Verreweg de meeste reden tot juichen over den uitslag der verkiezing heeft echter de Christelijk-Historische partij, wier aantal stemmen met niet minder dan 383% vermeerderde. Bij een normalen aanwas zou zij thans ongeveer 12.500 stemmen op zich hebben vereenigd. De 13.500 stemmen, die zij boven dit getal verwierf, kan zij alleen hebben gekregen van kiezers, die vroeger hunne stem uitbrachten op Vrije liberalen of Unie-liberalen, voor zooverre deze laatsten althans niet tot de vooruit strevende fractie van hunne partij be hoorden. Onder den invloed der ge beurtenissen op maatschappelijk ge bied van onzen tijd hebben klaarblij kelijk een groot aantal vrijzinnigen er de voorkeur aan gegeven, hunne stem uit te brengen op de partij, die als de incarnatie van het behoud" in so ciale vraagstukken moet worden be schouwd. Vermoedelijk heeft deze partij er in sommige kringen ook zijde bij ge sponnen, dat de eerste der namen van hen, die in verkiezings-advertenties hare candidaten aanbevalen, die van Dr. van Aalst was. In zooverre uit het overloopen van een aantal vrijzinnigen naar het Chris telijk-Historische kamp blijkt, dat de meest behoudzuchtige liberalen den Vrijheidsbond nog te veel vooruit strevend vinden, mag men dezen laat sten gelukwenschen met den uitslag der verkiezing ; hij zal immers alleen dan een rol van eenige beteekenis kun nen spelen, indien hij zich naar links richt. Waren de 13.500 stemmen der afvallige vrijzinnigen voor den Vrij heidsbond behouden gebleven, dan zouden zich 48.500 stemmen op zijne can didaten vereenigd hebben ; in dat geval ware de vermeerdering sinds 1919 bijna 140% geweest, dus nog iets meer dan de normale ; thans bedraagt die ver meerdering slechts 72% en blijft zij dus ver beneden de norm. Men kan den Vrijheidsbond wel gelukwenschen met het f eit,dat hij niet voor conservatief wordt aangezien, maar de stichters van deze partij zouden vermoedelijk na de jongste verkiezing liever nog een anderen gelukwensch in ontvangst te nemen hebben gehad! Nog meer zijn de vrijzinnig-democra ten ten achter gebleven bij den aanwas, dien zij hadden kunnen krijgen, wan neer hunne partij sinds 1919 niet ge daald ware in de schatting der kiezers. Zij gingen slechts vooruit met 29%, wat dus feitelijk neerkomt op een geweldigen achteruitgang; zij behaal den zelfs nog minder stemmen dan de groep Had-je-me-maar! Het is een bijna tragische omstandig heid voor de vrijzinnig-democraten, dat de eerste verkiezing in de hoofd stad, waaraan ook de vrouwen deel namen, zulk een noodlottigen uitslag voor hen opleverde ; juist hunne partij toch heeft zich het vuur uit de sloffen geloopen om den vrouwen het kies recht te verschaffen. Er is echter geen enkele grond voor het vermoeden, dat de vrouwelijke kiezers uit vrijzinnig-democratische kringen niet, evenals de andere vrou wen, in den regel gestemd zullen hebben op denzelfden candidaat als haar man, of haar verloofde, of welke andere man ook uit hare omgeving. Die kringen zelve zijn intusschen klei ner geworden. Niet bij de vrouwen, maar bij de mannen schijnen de vrij zinnig-democraten het te hebben ver korven. Het moet hun hebben geschaad, dat zij in de gemeentelijke politiek gewoonlijk achter de sociaaldemocra ten aanliepen; alleen in de quaestie van de bestraffing der gemeente-werklieden, die injuni 1920 gestaakt hebben, scheid den zij zich van hunne voorgangers af .Velen van hunne vroegere kiezers is die volgzaamheid der vrijzinnig-demo craten ten opzichte van de rooden" blijkbaar te machtig geworden ; an deren zullen hebben gedacht: ik kan evengoed op een sociaal- als op een vrijzinnig-democraat stemmen. De communisten ten slotte zitten het diepst in den put ; de wijze, waarop deze heeren zich van het lidmaatschap van den raad hebben gekweten, en met name de verachtelijke aanvallen, die zij in hun krant tegen wijlen burgeiiiiiiiiiimifiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiii Illll MMI11IIIMM1 Napoleon (Naar een schilderij van P. Delaroche) ?verzekeren. Uit liet Tribunaal werden de las tige leden verwijderd en daarmede werd tevens de rol van het Corps Législatif tot die van een stommen figurant herleid. In 30 wetten vervat, kwam de Code in de jaren 1803 en 1804 tot stand en werd hijop21 Maart 1804afgekondigd. Veel is er geschreven over den invloed, dien Napoleon tijdens de beraadslagingen in den Conseil d'Etat op den inhoud der bepalingen heeft uitgeoefend. Vooral tijdens het Tweede Keizerrijk is hij uit dien hoofde in liet onein dige geprezen. Daartegenover hebben de voor standersvan het ancien régime zijne beteekenis tot een minimum teruggebracht en zijn juri dische opvattingen scherp gecritiseerd. Hen juiste beoordeeling van dit punt is hierom moeilijk, omdat de proces-verbalen van den Conseil d'Etat door den ijverigen Secretaris Locrésterk gere toucheerd zijn. Men kan zijn kennis aangaande de uitlatingen van Napo leon echter voor een deel aanvullen uit de geschriften van n lid van den Conseil : Thibaudeau. Uit een en ander krijgt men nu dezen indruk : directen invloed hebben Napoleon's uitlatingen bij belangrijke onder werpen slechts enkele malen gehad. Vooraan staan daarbij nog de erken ning van de echtscheiding bij onder ling goedvinden en de regeling der adoptie, beide instellingen door Napoleon gewenscht, omdat zijn huwelijk met Joséphine kinderloos bleef. Madame Bonaparte liet zich met niet minder belangstelling dan haar echtgenoot iederen avond van het in tden Conseil d'Etat omtrent het onderwerp der echtscheiding verhandelde in kennis stellen. Verder hebben we aan Napoleon eenige nuttige bepalingen te danken betref fende den burgerlijken stand van militairen, het bewind der goederen van afwezigen en de plaatsvervulling. Zijn invloed is.verder nog herken baar, - maar het is de vraag of het een invloed ten goede is geweest bij de hypotheek van de vrouw op de goederen van haar man, bij de vernietiging van den koop wegens benadeeling, bij de regeling der fideïcommissen en bij de regeling van het wettelijk erfdeel zonder mogelijkheid van onterving. Van de legitieme portie der kinderen verwachtte hij een groote verzwak king van de positie der aanhangers van het ancien régime. 5 Juni 1800 schreef hij zijn broer Joseph, koning van Napels : ,,11 faut tablir Ie Code civil chez vinis ; il consolidera votre puissance, puisque par lui tont ce qui n' est pas fidéicommis tombe et qu 'il ne reste plus de graudcs maisons que celles que vous rgez en fiefs. C' est ce qui m'a fait prêcher uu Code civil et m' a portéa l'établir." \Ook bij zuiver juridische kwesties nam. Na poleon eenige malen deel aan het debat. En steeds met dezelfde vrijmoedigheid en beslist heid, die niet voortkwamen uit een bijzonder rechtsgeleerd iuzicht.dat heineigen was, maar wel uit zijn overtuiging, dat ieder burger met meester Teilegen plachten te richten, hebben hun vermoedelijk een aantal stemmen gekost; men kan zich daar over slechts verheugen. Toch is hun relatieve achteruitgang niet zoo groot, als zou volgen uit het op hunne partij uitgebrachte aantal stemmen. De candidatuur van Had-jeme-maar en zijn maat heeft hun veel stemmen gekost; het kenteekent de communisten en de kringen, die hen anders steunen, dat zij de helft van hunne zetels in den gemeenteraad hebben verloren hoofdzakelijk ten gevolge van de concurrentie, die aan hunne candidaten-lijst werd aangedaan door de lijst, waarop een bekend Amsterdamsch vagabond als nummer n voorkwam ! Over dezen laatsten zullen wij geen woord verspillen. Alleen moet ons de bekentenis uit de pen, dat wij, toen deze candidatuur eenmaal gesteld was, aan haar succes" niet getwijfeld hebben. Een zeker deel van ons volk is nu eenmaal zoo ; het doet niets liever dan den boel in de war sturen, vooral als dit kan geschieden door middel van een reuzemop." Amsterdam is een belangrijke stad, maar het is Nederland niet. Naar den uitslag van de daar gehouden raadsver kiezing kan men niet reeds den uitslag voorspellen van de verkiezingen, die in het volgend jaar voor de Kamer zullen worden gehouden. Ook hierom niet, omdat in een jaar nog veel kan gebeuren en de stem van kiezers, die niet in het gareel van een kerkgenoot schap of een politieke partij loopen, gewoonlijk door recente indrukken wordt bepaald. Zooveel kunnen de vrijzinnigen van allerlei schakeering echter wel afleiden uit de nederlaag,die zij nu te Amsterdam hebben geleden, dat zij in den zomer van 1922 eenige kans op een herhaling daar van zullen loopen, indien zij met hun gewone lauwheid bij de pakken blijven neerzitten en het laten aankomen op de actie van de verkiezingsweken. Alleen door van nu af alle krachten in te spannen, kunnen zij het verloren terrein herwinnen ; mocht die poging desondanks falen, zij zullen dan althans hun tegenspoed niet mede aan eigen schuld hebben te wijten. K E K N K A M P gezond verstand over rechtsgeleerde kwesties kan meespreken. Men kan nu al deze uitlatingen op de juri dische goudschaal wegen en menige daarvan te licht bevinden. Ja, ik geloof zelfs, dat als Na poleon door zijn moeder voor de rechterlijke macht bestemd was geworden, hij nimmer als jurist naam zou hebben gemaakt. Maar door hem en zijn werk aldus te beoordeelen, doet men hem onrecht. De taak,die Napoleon zich gesteld had, was te groot dan dat deze door n man iu alle ondcrdeelen kon uitgevoerd worden. Wilde Napoleon geen Philips II worden, dan moest hij zich helpers kiezen en aan deze veel overlaten. Wat wij nu in Napoleon ten aanzien van den Code als van zoovele andere zaken bewonderen moeten, dat is de zeker heid, waarmede hij op een groot doel afging, de uitstekende keuze zijner helpers en de energie,die hij van zichzelf op deze helpers wist over te planten. Wenscht men ten slotte iets meer persoonlijks, dat Napoleon ook onder de rechtsge leerden een eereplaats kan geven, dan moge daartoe de volgende,onsdoor Thibaudeau over gebrachte opmerking, dienen. Ook onze wetge ver kan hiermede nog zijn voordeel doen : ,,L' inconvénient de trop préciser avait t senti par presque tous lespeuples. Ilsn'avaient mis dans leurs lois que des principesgénéraux, lumineux etféconds en conséquences. On avait compris que les combinaisons d'apptication va riant a l'infini, ontenterait en vain delesfixer toutcs, et que cependant, si on en omettait quelques-unes, les lois rédigées dans eet esprit de précision seraient nécessairement incomplètes, et souvent vicieuses dans l' application. Dans une foule de circonstances, on trouverait Ie code civil rebelle a l' quité. Sacrifier les interets des particuliere dans les cas non prévus, c' tait admettre que la loi pouvait tre injustc ; une telle maxime devait suffire pour l a faire proscrire. L' injustice pouvait se rencontrer dans les juges, parce que c' taient des hommes ; il tait contre ia nature des choses qu'elles se uiicontrat jamais dans la loi, et que la loi forc.at Ie juge a tre injuste malgrélui." _J