7 Mei '21. No. 2289 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND NAPOLEON EN NEDERLAND door Prof. Dr. H. BRUGMANS Onlangs stond ik aan het graf van den geweldige. Er was veel levendige, maar ern stige belangstelling; in Frankrijk is door den oorlog en vooral door de overwinning het gevoel voor de grootheid van het militaire genie, dat Napoleon was, sterk toegenomen ; ook het sentiment van den roem en de trots op militaire deugden en ook successen is zeer versterkt. Zoo was er een sterke aandrang naar de groeve van den man, die de tricolore plantte aan de Spree en aan de Taag, aan de Tiber en aan de Moskwa. Toch was het er rus tig en waardig ; er is ruimte om de tombe van den Keizer en het Fransche volk heeft het orgaan van den eerbied voor het grootsche. Zoo kon men staan en mijmeren bij het zware granietblok, dat in zijn grootsche massaliteit den geweldigen man zoo goed weergeeft. En als altijd kwam men weer onder den indruk van het imposante geheel. Onder den hoogen dom der Invaliden het heldengraf; daarom heen enkele namen, maar die uit de diepte opklinken alskrijgsklaroenen: Rivoli,Marengo, Austerlitz, Jena, Friedland, Wagram. Impo sant in de hoogste mate als de Keizer, wiens gebeente hier rust. Imposant is Napoleon bij zijn leven steeds geweest. Een ieder volgde hem, volgde hem zonderprotest, velen met toewijding, sommigen zelfs met warme genegenheid. De geheele tijd is naar hem georiënteerd ; hij alleen is de drijvende kracht, de motor, die actie brengt, de offensieve macht ook ; alle anderen reageeren slechts daarop ; zij zijn defensief tot het laatste toe. Hij beheerscht Europa, zooals Lodewijk XIV het nooit heeft gekund. Geen wonderdatherinneringen aan Karel denOroote, nog meer aan Caesar opkomen ; het is zoo natuurlijk, dat Napoleon op de Vend mezui! als Romeinsch Keizer staat. En als hij ten slotte de maat zijner krachten verre heeft overschat, is toch nog de samenwerking van geheel Europa vereischt om hem definitief ten val te brengen. Als hij dan ver weg op 'net rotseiland in de Afrikaansche zeeën wegkwijnt, zien nog zijn overwinnaars met vrees en beven naar hem uit; men weet nooit, wat er kan gebeuren, als hij mocht ontsnappen. En als ten slotte de doodstijding komt, dan kan men het nog nauwelijks gelooven; reeds bij zijn leven heeft men hem de onsterfelijk heid toegekend. Zulk een indruk heeft deze geweldige man op zijn tijdgenooten gemaakt. De grootste 1 geesten van zijn tijd hebben voor hem gebo gen en in hem den meester gezien, Goethe, Wieland, later Heine, bij ons Bilderdijk. Wie de Napoleontische legende in haar oorsprong wil zien, leze Heines Buch Legrand nog eens n erkend ?l* het beste verstorkingsmiddel «oor Zenuwen en Lichaam." iiiiiiiiiiimiiiiiiiiiimiiimi Napoleon (Portret van Hor ace V er net) na. Deze oude tamboer, die op zijn trommel de geheele popeévan het Fransche keizerrijk voorspeelt aan den gretig luisterenden knaap, is wel het type, zooals Heine het ook in Die Grenadiere" heeft uitgebeeld. En dan als de knaap Napoleon zelf te Dusseldorp te zien krijgt; zijn leven lang is de herinnering hem bijgebleven. Als een Romeinsch Keizer reed hij door de groote slotlaan te Dusseldorp. En hij streelde de hals van zijn paard en hij glimlachte ! En toch wist men het: deze lippen hadden slechts te fluiten et la Prusse n'existait plus; deze lippen hadden slechts te fluiten en de geheele geestelijkheid had uitgeluid; deze lippenhadden slechts te fluiten en het geheele Heilige Roomsche Rijk danste. Eenvoudig, in zijn groene jagersuniform met den kleinen steek op het hoofd, reed hij voort; de trommels roffelden en het volk riep vol geestdrift: Leve de Keizer. Zoo heeft men hem ook in Nederland gezien ; zoo zag hem Bilderdijk, toen hij zijn Ode aan Napoleon dichtte. Voor Bilderdijk als voor zeer velen in ons land was Napoleon vooral de geweldige bedwinger der revolutie. Vandaar de groote sympathie, die vooral in den aan vang tot Napoleon uitging. Dat was in de dagen van het consulaat. De staatsgreep van Brumaire was vooral daarom zoo goed bij ons ontvangen, omdat men daarvan zoowel een onderdrukking als een consolidatie der revolutie verwachtte. Die verwachting werd niet door Napoleon beschaamd. Hij werd de vredestichter: hij sloot vrede met Oostenrijk te Lunéville, met Engeland te Atniens ; hij herstelde den vrede in de kerk door het concordaat. Zoo werd hij de man, die aan de hevig geschokte wereld de zoo noodige rust en vrede hergaf. Napoleon deed nog meer; naast den vredestichter werd hij de groote wetgever ; de maatschappelijke vruchten der omwenteling werden vastgelegd in een reeks wetboeken, die het nieuwe recht omvatten, keizerlijk als dat van Justinianus. Het was alles juist wat de wereld behoefde ; men aan vaardde het gaarne uit de sterke hand van den Eersten Consul. Zoo is ook in ons land de stemming tegenover Napoleon zeer welwillend,zelfs bewonderend. Van hem aanvaardde men het Staatsbewind, hoe gebrekkig het ook functionneerde, omdat het vrede bracht en verzoening na zwaren strijd. Ook in Nederland kwam een aaneen sluiting der gematigden van beide partijen tot stand; ookhier uitsluiting van alleuitersten. Napoleon kroont Josephine tot^Keizerin Die samenwerking van gematigde Patriotten en Prinsgezinden is voor de toekomst van overwegende beteekenis geweest. Beiden brachten zij iets mede, dat de ander miste : de een een politiek ideaal en zelfs eenigszins een politiek program; de ander een populaire, oude traditie, bovendien staatkundige er varing. In onderlinge samenwerking, dikwijls onder den harden druk van Napoleon hebben zij de toekomst van het moderne Nederland voorbereid. Niet daarom alleen was het Napoleon met Nederland te doen. Hij wilde het land stellig moderne instellingen geven; hij wilde het even zeker ook tot nieuwen economischen bloei brengen ; maar bovenal wilde hij het gebruiken als uitvalspoort in zijn grooten strijd tegen Engeland. Holland met zijn groote rivieren en ruime havens, vlak tegenover Engeland ge legen dat was het wat Napoleon noodig had om de Britten duurzaam te overweldigen. Daarom gaf hij aan Nederland een steeds straffer organisatie ; daarom installeerde hij eerst het Staatsbewind; daarom zond hij Schimmelpenninck; daarom plaatste hij zijn eigen broeder Lodewijk op den troon van Hol land. Zoo wordt door Napoleon het lot van Ne derland beheerscht. Met het koningschap van Lodewijk schenkt hij ons iets nieuws en duurzaams, de constittitioneele monarchie. Het koningschap was bij ons van bittere herinne ring aan onzen laatsten koning, Philips II; de zeden en ook de beginselen waren nog republikeinsch. Ook heeft Schimmelpenninck uitdrukkelijk gewaarschuwd voor het invoe ren van het koningschap. Napoleon wist wel beter. Hij wist, dat in Nederland ook monar chale beginselen hadden gegolden, gehecht aan het stamhuis van Oranje. Daarom kon hij veilig zijn broeder naar Nederland zenden. Inderdaad was Lodewijk wel de man om de monarchie in Nederland aannemelijk en zelfs populair te maken. Zoo heeft hij de grondsla gen gelegd voor het moderne Nederlandsche koningschap. Zoo wilde het de Keizer. Maar hij wilde ook nog iets anders : hij wilde het continentaal-stelsel aan Holland opleggen. Inderdaad, zonder Holland was dat stelsel onmogelijk uit te voeren ; zonder Holland had de econo mische gordel, dien Napoleon om Europa wilde leggen, een allerbedenkelijkste leemte; dan werd in Holland het keizerrijk kwetsbaar in de hoogste mate ; de kust moest hermetisch miiiniiiiiiiim miiiitiiiiimiiiinin St. Helena NAPOLEON'S MACHT EN ONMACHT door MR. J. A. VAN HAMI;L Napoleon is het toonbeeld bij uitnemendheid van de macht der menschelijke vermogens. Onbegrijpelijk is zijne persoonlijkheid. Van zijne gaven kan niemand zich eigenlijk eene voorstelling maken. De alomvattendheid van den geest, die met Goethe over de Grieksche tragedie redeneerde en die rustig te slapen kon gaan wanneer er nog een kwartier tijd vór het begin van den bcslissenden veldslag over was, gaat onze bevatting te boven. Zeker, hij had zijne beperkingen. Alles wat tot het hart behoort, en alles wat men geest noemt, is hem vreemd," zegt de zoo juist gepubliceerde beschrijving door een tijd genoot. Maar wat heeft het kleine, bleeke mannetje met zijn verstand, met zijn wil, met die har teloosheid van zich zelf gemaakt, en in de wereld tot stand gebracht ! Toonbeeld dus van des enkelen, begaafden menschen macht, is hij tevens het meesttreffende bewijs van zijn onmacht. Maakt men de slotsom op, dan is het deze : dat ook de geweldigst besnaarde historische persoonlijk heid een machteloos kind der omstandigheden is, afhangend van geluk en van ongeluk, en niet opgewassen tegen andere krachten, die zich rondom ons doen gelden. Heel zijn levensloop bewijst ons het albeheerschende bestaan van die geheimzinnige ge nade, die veine,?en van dien vloek, die veine heet. Hun heerschappij over een iegelijk is allerminst denkbeeldig. Zij zijn een waar achtige werkelijkheid. Wat is die onverklaarbare factor, het geluk dat den eenen dient, en den ander dupeert, schijnbaar zonder dat er iemand zelf veel toe doet? Bonaparte heeft aan een ster geloofd, diezijn lot beheerschte. Hij heeft de gunstige voorteekenen van de zon van Austerlitz begroet; en 't beseft, toen de voorspoed hem onberekenderwijze verliet. Tot in de details van zijn gansche historie komt het gunstige of ongunstige spel van het lot telkens uit. Van af het oogenblk dat hij, in !7<>5, plotse ling als generaal was geschrapt, maar hersteld werd omdat hij op een achtermiddag het op roer tegen de Conventie te dempen kreeg, schijnt, zijn levensloop, en daarmede de we reldgeschiedenis, door bijzondere wendingen beheerscht. Mededingers compromittecren zich. Tegenstanders delven het onderspit door eigen ijdelheid. Veldslagen als Eylau steunen Tolstoi's theorie, dat voor de over winning de veldheer weinig telt, en /ij afhangt van menigvuldige, niet samen te vatten om standigheden. Is niet de geheele tegenstelling, welke het lot van Frankrijk's Napoleontische!! tijd be heerscht, een van verbazingwekkende fata liteit? De persoonlijke veine van Bonaparte was groot. Maar een andere, onpersoonlijke, was grooter! De tegenstelling heeft ten slotte bestaan in den strijd tnsschen Albion en den Adelaar ; tussehen de Engelsche doggeiistaatkunde en het Fransche imperialisme. Is grooter contrast denkbaar? De Fransche staatkunde werd beheerscht door genialiteit. Zij was schitterend. Zij was idealistisch, geestdriftig, tot het overspanneiie toe. Mannen van weergalooze begaafdheid, maarschalken, ministers, generaals, droegen haar omhoog. Een volk van individueel ver nuft als het Fransche, nog geprikkeld door de mogelijkheden, welke de Revolutie geopend had, vormde haar tros. Napoleon zag als einddoel een wereldvredeboud, met Frankrijk aan 't hoofd. Gelijk van andere groote veroveraars, was zijn bezielende gedachte niet vernietiging, maar wereldor ganisatie. ,,Le Grand Dessein," zoo men wil. In zulke plannen ligt de dichterlijkheid van het persoonlijk grootsche. Wat heeft daartegenover gestaan? Door wien is het verijdeld? Wat heeft alle krachten er tegenin bijeengebracht? Hoort het den Keizer zelve zeggen : En geland, het vermaledijde Engeland, dat zich tussehen mij en den Vrede der Volken stelt", ,(), vierentwintig uur meester van het Kanaal te zijn, en ik breng Europa tot rust." Maar de tegenstander behield de overhand. En de tegenstelling is van aangrijpende wijsgeerighcid. Waarin bestond diéEngelsche staatkunde? Wat was zij? Wat is zij nog? Want voor den nauwkeurigen toeschouwer toont de Londensche politiek heden hetzelfde karakter, dat zij toen, met Pitt, Fox en Wel lington, te zien gegeven heeft. De oorlog tegen Duitschland, het beleid van de zaken na H>18, zij bieden een zelfde tooneel als dat waarvoor Napoleon heeft gestaan. De macht, die het Britsche Rijk heeft ge schapen, is bij uitstek de macht van de onpersoonlijke nuchterheid en van het on geniale, laconieke. We concjuered tmr part of the world in a fit of absence of mind," heeft Seelev, ilegeschiedschrijver, zelf gezegd. Er is in 't beleid (Schilderij van David in het Louvre) worden gesloten. Dat wilde en dat kon Lode wijk niet doen ter wille van zijn volk zelf. En toen de zaken zoo stonden, was het einde van zijn regeering spoedig gekomen. De Keizer zou nu zelf direct regeeren in Holland. Zoo treedt Napoleon dan onmiddellijk tot de Nederlanders, nadat hij reeds tien jaren op hun lot den grootsten invloed had gehad. Hij is hier niet ongunstig ontvangen ; het inlijvingsdecreet werd door de Arnsterdamsche beurs met een hausse beantwoord. Wei nigen hebben zich op den duur aan den fascineerenden invloed van dezen onvergelijkelijken man kunnen onttrekken. Nimmer heeft het den Keizer aan trouwe landsdienaren ont broken, ook niet in Nederland ; hij benoemt zelfs Nederlanders als prefect in zuiver Fran sche departementen. Vooral voor de militai ren was het een eer en een glorie om ouder de keizerlijke adelaars te mogen dienen. Verhuell1 en Daendels worden trouwe dienaren van den Keizer. De eigen broeder van Gijsbert Karel, Dirk van Hogendorp, wordt Fransch divisie-generaal, comte de l' Empire, gouver neur-generaal van Wilna. Zoo is het in het algemeen en zoo is het symbolisch en zoo wordt het ook opgevat; de enge aansluiting bij het Fransche keizerrijk opent ook voor Nederland een toekomst van onbegrensde mogelijkheden. En als de keizer in October 1811 zelf in Neder land komt wordt hij overal met diepen eerbied ontvangen ; wanneer hij te Utrecht alleen een rit door de stad doet, loopt men van alle zij den toe; men kust zijn hand, zijn zwaard, zijn paard. Dat was niet alleen eerbied voor den per soon van den Keizer; dezen eerbied kunnen wij in verband brengen en verwijden tot den grooten invloed, dien Frankrijk, staatkundig en cultureel, ten onzent altijd heeft gehad. Die invloed is gebleven, ook nadat het Fran sche regime heeft opgehouden; de vloed is teruggeloopen, de vruchtbare slib gebleven. Het oordeel der ontwikkelde Hollanders over het keizerlijk bestuur was ook in het geheel niet ongunstig. Een ieder zag de voordeden der geregelde, correcte administratie, van de voortreffelijke rechtbedeeling en de doelmatige rechterlijke organisatie, van het betere en veel minder zware belastingstelsel, van de strenge, maar onpartijdige politie, van het betere militaire stelsel, van de geregelde orde in de departementale en gemeentebesturen. Dat alles was wel waarlijk van den Keizer, zijn schepping geheel. Maar van den Keizer was ook de tiërceering, die de financiën van personen en lichamen geheel in de war bracht, was ook de conscriptie, zwaar te dragen in een land, waar men het dienen als een verne dering beschouwde, was ook de censuur, die den Hollander in zijn dierbare vrijheid van spreken en schrijven hinderde, was vooral ook het continentaal stelsel, dat onze wel vaart, op den handel gegrond, geheel ruineer de. Maar ook van dat alles is na 1813 veel ge bleven. Zoo is de Keizer ook voor Nederland in menig opzicht de schepper van den nieuwen tijd geweest. Slechts drie jaren heeft hij recht streeks over Nederland geregeerd. Niet lang genoeg om alle nadeden van een zoo straf régime te volle te ondervinden. Maar lang genoeg om blijvend den indruk te onder gaan van zijn machtige hand. Na Karel den Groote heeft geen geweldiger heerscher over ons land geregeerd. Daarom ook kan Nederland zonder bittere herinnering na honderd jaren den sterfdag van Napoleon herdenken. iimiiiiiiiiMiiiMi Levensverzekering Maatschappij H A A R L E M" Wllsonspleln 11 DE VOORDEEUGSTE TARIEVEN Bonaparte in Egypte Bronzen beeldje minimin iiiiiiiiiiiiiii iinmiiiiiimniiiiiiiiiiinniii 'niiiiiiiimimii M iNiiMiiiiniiiiiMinnniniiiiiininnniimnmi T WOON PRINSENGRACHT 7OQ -711-713 LEIDSCHE5TR.73 WOONHUYSINRICHTINGEN! SMAAKVOL GOEDKOOP der Kabinetten van St. James weinig van de machiavellistische berekening en perfiditeit, die menigeen er in vermoedt. L:r is integendeel zeer veel nonchalance, goedvertrouwcn en gewilde kortzichtigheid in. Schuwheid tegen over schittering. Onverschilligheid en laten begaan van den natuurlijken loop der dingen. Tevens ook onverwoestbaar gezond verstand, vasthoudendheid, en eindeloos optimisme ??een gezamenlijk geloof aan eigen veine, waardoor alles op het eind wel in orde komen zal. Onlogisch V Onberedeneerd? Het is er niet minder stevig om. Wat de staatkunde vanFrankrijk beheerscht is een nerveuze, uiterst intelligente, vaak won derlijk helderziende mentaliteit. Zij is zeer ontvankelijk voor pessimisme, doch voelt zich ook geleid door inspiratie, die soms tot genialiteit op te stijgen pleegt. En stel daar tegenover de Britsciie, die als een dog, en met alle eigenaardigheden van den dog, zelfvertrouwend voorfbestaat.soms in de zon duttend, soms rustig zich uitrekkend, hoogstens ein delijk de tanden win zettend, om niet meer los 'te laten, op een vaststaand geloof aan reine gebouwd. En inderdaad ook telkens weer door nationale veine gediend. Want er is weinig opmerkelijker in den loop der wereldgeschiedenis, dan de reine die GrnotBrittaniiië steeds weer heeft gehad. Natuurlijk liggen daaraan ook weer nationale eigen schappen en nationale opvoeding ten grond slag. Maai' de uitkomsten zijn er niet minder verrassend om. Nog lieden ten dage, wanneer vriend en vüaiut den adem inhouden wegens de moei lijkheden waardoor Engeland word! bedreigd, blijft het zelf toch voor alles overtuigd, dat liet ten slotte altijd weer door alles henen komt : daargelaten nu of dit altijd weer hikken zal nok. Tegen die macht van hel ongeniale heeft zich ten slotte ook N'apoleon's <:enie te pletter geketst. In een der kleinere salons van liet IMit Liixembonrg te Parijs, waar zoovele confe renties gehouden worden, is mijn blik lierZoo hebben er meer gesproken. Talent en bezieling zijn onder den grooten Keizer in het veld gebracht. Maar alle macht en gave der persoonlijkheid hebben het ten slotte afge legd tegen het ondoorgrondelijke en misschien onverdiende succes van de minder-beduidendheid, die veine heeft. En daar ginds op 't enge Sint Helena is het de machtelooze, kankerende verbittering van het genie tegen dien tegenspoed, welke den Keizer de ziekte der groote teleurstellingen en der groote teleurgestelden, den maagkanker, in doodelijke mate heeft aangedaan. Het epos van wat de mensch vermag, is overgegaan in de tragédie van het onverschil lige lot, dat met hem en met de wereld speelt. "Dit i-de bemoediging, en de berusting tevens, die in het leven en den dood van den grooten Bonaparte besloten zijn. ,iu i mi itmimi i i n n Wie iemands karakter kent, zegt men, heeft den sleutel van zijn gedrag; dat is onjuist. Menuiteen, die in d°n grond een braaf mensch is, begaat soms een slechte daad. Dit komt doordat ile mensch bijna nooit door de drijfver van zijn karakter handelt, maar meestal door de uiting van een plotseling opwellende hartstocht, die, ongekend, verborgen lag in een der schtiilhoeken van de :iel. N A P o L E o N niiiiiiiiiiiiiiiniiii haaklelijk gevallen op een groote plaat, aan den wand, met ee-i inschrift gevuld. liet is een der magnilieke proclamaties, door Napoleon tot zijnen Senaat gericht, welk lichaam'daar toentertijd vergaderde. Zij is gezonden met een oorlogsbuit van honderden 'kanonnen en duizenden gevangenen, uit het keizerlijke kamp bij Elcliingen, den 2(ien Vendéiiiiaire 1805. Zooals de Keizer zegt : een geschenk door het Leger aan den Raad der Wijzen, door kinderen aan hunne ouders gebracht...." FransclH'ü, ^poort t'we broeders aan om op"te trekken, teneinde /onder verder bloed verlies of kr;ichtver^pilliiig alle legers te be dwingen, die het gnud van Engeland vormt, en de hulptroepen van den tyran der zeeën te verslaan. ..." Vrachtaatomobielen hebben DE wereld-reputatie. Vraagt ons om adressen van Whlte"bezitters. De verstrekte inlichtingen geven U direct aanleiding een White" aan te schaffen. Kostenberekening wordt gaarne vrij blijvend verstrekt. FirmaGebr.NEFKENS, Amsterdam JAC. OBRECHTSTRAAT 26 Tel Z. 3307.