2 fuif '21. No. 2297 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND UTENUttf i FILMEI |lullig ?:? Heiiomspirk SPEC IA LITE IT: Verhuizingen onder Garantie Bergplaaitea nor Inboet "Mimi IIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIUII iniiiiiiii [imilllllllllimilllllllll PötóA. Het Paleis gezien'vanuit de Damstraat (Men lette op de " lange schutting rechts aan het einde der straat)' HET DAMVRAAGSTUK Woorden wekken; Voorbeelden trekken." Er behoort moed toe, over dit vraagstuk SJnog te schrijven; De eerste bedrijven van" dit Amsterdamsche drama, aangevangen in het laatste kwart der 19de eeuw, en nu in ' 't eerste kwartaal der 20ste nog lang niet uitgespeeld," laten weinig hoop, dat er van dit i -.llWÏe-öramatische stuk, getiteld, Het bloe> tiend hart van Holland's Hoofdstad;" ten ':?':. Slotte nog veel terecht komen zal. --, Hoogst noodig is het daarom, alvorens over dit vraagstuk nog iets in 't midden te brengen, -vizfeh met een belangrijke dosis Oud-HollandVj sqhe. Wijsheid te wapenen: C: v Ende desespereert niet." / ?pHiiV. Draagt eikanders lasten," * * Zoolang, tot eindelijk 't end" dat > doet l" ; Alzoo: gedurende de vele eeuwen van 't bestaan van den Dam, werd er steeds over geklaagd, dat hij te klein was. Ongetwijfeld zal hierover 1 elders in dit blad gehandeld worden. Dit ont slaat mij van de taak, daar verder op in te ? gaan. Alleen zij geoorloofd op te merken, dat men gedurende eeuwen getracht héft, ./dit plein geleidelijk te vergrooten, maar dat bij het laatste plan van uitbreiding der ; Gemeente (ofnstr. 13 jaar geleden) de Dam (de vroegere Vijgendam daarbij inbegre pen) eerder verkleind 'is dan vergroot. Deze oplossing werd op twee gronden ver dedigd : op een financieelen en een aestheti.schen. Hét aesthetisch argument bestond hierin, .dat men van meening was, dat dit plein zoo veel mogelijk ingesloten" dient te zijn, wil het - een monumentale werking te voorschijn roepen. . Voor een dergelijke redeneering is alles te zeggen, mits zij niet eenzijdig en tegen de juiste moderne verkeerseischen strijdig, op gevat wordt. De architect van der Mey was de hoofdver dediger dezer theorie, der ingeslotenheid. Daartegen werd -door mij in een tweetal artikelen, door plattegronden toegelicht, in het Handelsblad indertijd met kracht geop poneerd ; en ik publiceerde daarbij een plan, "-,, dat mijn persoonlijke overtuiging in deze duidelijk weergaf. Deze beschouwingen hadden in elk geval dit resultaat, dat de daarin gepropageerde geleidelijke rooilijnen, althans voor de ne zijde van den l Dam (blokken Groote Club, Zeemanshoop,Hajenius,Vijgendam,Damstraat) door de gemeente overgenomen en later uit gevoerd werden. niMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII NIEUWE FRANSCHE BOEKEN PAUL FORT, Au Pays des Moulins. Paris. Bibl. Charpentier 1921. Een bundel van het zuiverste Paul Fort, met zijn karakteristieke zwenkingen van het poëtische naar het triviale, zijn dartele invallen en oorspronkelijke wendingen, die meestal bekoorlijk zijn, maar soms ook stuiten door hun ongebreideldheid. Nooit heeft een dichter zich minder om zijn publiek be kommerd dan Fort. Naast grootsche inspira ties, stuurt'hij k ten druk, de dingen die zijn zief zachtjes voor zichzelve neuriet en die voor hém alleen, en dan nog op bepaalde momenten, beteekenis hebben. In enkele noten, aan het eind van den bundei, geeft hij, te hooi en te gras, een paar zoogenaamde verklaringen en daarmee moeten wij het maar doen. Maar toch bekoort hij, omdat een echte dichterziel, spontaan en grillig, dartel als een kind, zich aan ons openbaart, die dicht omdat zij het niet laten kan, gelijk een vogel, op een stillen avond, fluit voor zichzelf alleen. Het leven op onze groene aarde is hem als een sprookje, waarnaar hij met glan zende oogen luistert. Hetzij hij bezingt ons lage landje, de fluweelen oevers van de Loir, een vredig kerkhof, waar vredige nonnetjes rusten, het worden toovertuirten, bevolkt met geesten, die, als zijn staf ze aanraakt, wondere dingen fluisteren. Van der Mey's beschouwing kwanv hierop neer, dat het Paleis eerst vanaf het plein'direet in al zijn grootheid gezien moet worden. Uit sluitend op déze wijze zou het zijn reputatie van monumentaliteit ('s werelds 8ste wonder) het beste behouden. Ik verzette mij tegen deze opvatting,. die mij naar theater-effect riekte, krach.- tig, en stelde daar de meening tegenover, dat het Paleis geenszins een dusdanige coulissenwerking behoeft om zich in al zijn luister te ontplooien. Men mag dit kunstwerk waarachtig gerust uit de verte aanschouwen! Al nader komend, zal de indruk daarna niet in 't minst verslap pen. Dit bewees de aanleg der Raadhuisstraat reeds ; en nu weer wordt het, sinds het 12tal jaren sedert het blok Warmoesstraat verdween, door het vergezicht uit de Hoog- en Damstraten op schitterende wijze bewezen. Men ziet het Paleis nu reeds vanaf het OostIndisch huis in de Nieuwe Hoogstraat. Daarna geleidelijk, hoe langer hoe beter en mooier vanaf de beide bruggen, de Oude Hoogstraat en de Damstraat. Steeds machtiger en breeder wordt dit bouwwerk aldus; totdat men het ten laatste op den Dam in zijn volle glorie te aanschouwen krijgt. , En dit alles zou verdwijnen, indien de opinie van der Mey verwezenlijkt werd. Want dit bewijst de schutting die op 't oude VijgendamJerrein staat, maar al te duidelijk l De meeste menschen, leek in dit opzicht, zien nu die verradelijke schutting, die de juiste omtrekken van het daar te stichten bouwwerk aangeeft, over 't hoofd! 't Ding is zoo laag, dat het nauwelijks opvalt. Men ziet er over heen. Maar denk U in de plaats van, die schutting, op die zelfde lijn een bouwwerk van 15 20 Meter hoog opgetrokken ! We zullen er maar niet lang over praten Gedachtig de boven deze korte beschouwing prijkende spreuk, behoef ik slechts op beide hier afgebeelde foto's te wijzen; waarbij alleen nog deze opmerking : hoe verder men van het Paleis verwijderd gaat, hoe ongunstiger het fraaie vergezicht bij bebouwing van dat blok worden zou natuurlijk. Men vergete hierbij vooral niet, datfde Raadhuisstraat met de Dam- en Hoogstraten de eenige zijn,van waaruit hetPaleis in de verte te zien is, en wier eind-gezichtspunten door dit schoone monument afgesloten worden ! Neen, echt-moderne stedenbouw eischt geen verstoppertje spelen! Deze verlangt daarentegen juist marcante, duidelijk te her kennen gezichtspunten aan het eind der straten en wegen ; punten, waarop het oog genoeglijk rusten kan, en die door hun groote verscheidenheid van karakter voor inwoner en vreemdeling direct onderling te onderscheiden zijn. Zij doen gemakkelijk orienteeren en zich in een stad thuis en op zijn gemak gevoelen. Ziedaar dan de ware ingeslotenheid," dit is: de moderne, ruime, logischejinsluiting Foto B. Het Paleis gezien vanuit de Damstraat. Zelfde foto als A; hier is de schutting echter verhoogd tot de hoogte van een gebouw van 15 M. van het Stadsbeeld, door de juiste eischen ' van het verkeer-zelf te voorschijn geroepen. Daartegen de Dam met oude pleinen als die van Venetië, Florence en andere stille steden te vergelijken, is verkeerd. Want dergelijke pleinen vormen geen hartpunten in het on vermijdelijk verkeer, gelijk onze Dam dat doet. Het zijn geen rusteloos-kloppende harten. Zij zijn als ruime kloosterhoven, bestemd voor meditatie en stil bezoek. Om déze redenen is mijn inzicht in dit vraagstuk gedurende de laatste 12 jaar in 't minst niet gewijzigd, integendeel het werd er steeds hechter door. Ziehier dan de conclusie : men kome^tot mijrivroegere^voorstel terug Grand Hotel Funckler HAARLEM RESTAURANT DE TOUT Ier ORDRE Plan Walenkamp Gemeenteplan Dam en naaste omgeving iiiiiiiiiiitiimiiiiiiinmmiiiiii IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIHIIUIII iiiiiiuiiiiiiiiii niiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiitillliiiiiiiiiiiit'itiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinihiiiiiiiiiiifiiiiiiinti IIIIIIIIIIIIIIUMIIIIIIIIIII11IIIIHIIIIIIII iiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiitii Hotel Duin en Daal Te midden eener schoone boschr. omgeving. Hoe lief heeft hij ons land gekregen en hoe open staat hij voor de strakke schoon heid van ons waterlandschap. Onder het eentonig geratel van den trein dór, die hem binnen onze grenzen brengt, schikken zijn indrukken en overpeinzingen zich in rhytmische volzinnen. Teer als een aquarel is de eerste strofe van Au Pays des Moulins. Van morgen kijkt Holland met kinderoogen naar het -beeld van een wolkenloozen lentehemel, gemaakt uit het teerste violette azuur, waar doorheen rijst, rose, als de ballon van een kind door den wind voort gestuwd, de zon." Ondeugend spot hij even in den trein, naast ,zijn gezellin met de preutsche huisjes en de open vlakten van het kuische Holland, dat geen tunnels kent." Scherp teekent hij, in een reeks vluchtige penkrabbels, zijn impressies van het voorbijtrek kende landschap: Puntgevels, trapgevels, maakt een rondedans met de huisjes, sleept mede in uw vaart de duizende rose baksteenen en de withouten omlijstingen van de kinderlijke vensters; danst voor den voorbijtrekkenden trein, het is goed te leven, kruisraampjes waar de hemel zich in baadt, tulpen, geraniums, spionnetjes, kantwerk, vliegt onder de stralen van de warme koper-zon." Naast zooveel fijne uitbeeldingen, vergeten wij dan wel dat hij den wansmaak heeft, snel opvol gende dakenrijen met een feuilleté-taart te vergelijken en Rotterdam een koek van schoonheid te noemen, waarvan hij gulzig proeven wil! Van elke stad, waar hij ver toefde, blijft hem n sterke visie : Haar lem met haar klare carillon het hart van Holland," Nijmegen ville au calme destin". In Amsterdam treffen hem (ik vertaal niet, om het rhytme niet te verstoren) en leur lent nonchaloir Ia pompe des chalands dans la pourpre du soir." De Vijverberg in den Haag inspireerde hem de schoone regels : Un cygne et les hauts toits se mirent : l'étang frissonne ; et leurs reflets ce sont les rêves des palais." Hoe ontroerend is het droomerig refrein : Un cygne a lui-mème enlacé, un cygne en l'eau s'est embrassé." Het verdere gedeelte van den bundel niet aan Holland gewijd biedt een groote verscheidenheid van gedichten, nu eens vol lichte levensblijheid, dan weer zwaarmoedig of bijtend ironisch. Een juweeltje, uit een rhytmisch oogpunt, is de zangerige hymne aan het leven Air de Musette, met haar een beetje ondeugenden inhoud en zachtwiegend refrein en sourdine: ,,Au doux chant de la musette, doux son, douce melodie, au doux chant qui nous entête, au doux son de 1'harmonie " Donker teekent zich in dienzelfden bundel, tegen die zonnige melodie het machtige gedicht Comme une solennelle musique af. Het roept de romanti sche figuur van Columbus voor ons op. Zijn geest waart, in duisteren nacht door de stad Granada : Ce soir tcute une ville infiniment dormante ne rec.oit pas les feux de la lune sanglante, nuageuse, effrayante en l' oinbre " Columbus overpeinst zijn leven, dat was het leven van een vastberaden zoeker en van een droomer tegelijk ; zijn leven -waarover teleur stelling en verraad hun sombere schaduwen wierpen. Zijn schim staat en peinst bij het Alhambra, in stille eenzaamheid de nacht aan zijn schouders vastgehaakt." Het ver leden doemt voor Columbus op : hij ziet het terug in de door den wind gebeeldhouwde wolken, die als snelle schepen door het lucht ruim jagen. Hij denkt aan de verschrikking van het eerste vertrek naar de onbekende wa teren, aan de stormen, die hij trotseeren moest en stichte tegenover het Paleis en ter af sluiting van dit deel der Warmoesstraat een bescheiden maar edel bouwwerk van af metingen gelijk de verkeersgrenzen dat zelf aangeven, met daarvór een flink plein, waarop in 't midden een eenvoudig monument. Geen plantsoen hier dus! Daar zijn de af metingen te gering voor; de Dam zou er weer noodeloos door verkleind worden. Wel zal een fraai bloempark om het geprojec teerde monument hier levendig staan. * * * Ten siotte 'n enkel woord over het financieele deel van dit vraagstuk: Het laatste, door de gemeente geprojec teerde bouwblok op; het Vijgendamterrein beslaat een oppervlak van ruim 2000 Ai2. Het door ondergeteekende hier voorgestelde een van 806 Af*. Verschil dus ruim 1200 M1. Het gemeente-bouwblok is daarbij onre gelmatig, het mijne regelmatig van hoofdvorm. Hier volgen de voornaamste voordeelen van het laatste: A. Belangrijke vergrooting van het meest drukke gedeelte van het Damterrein. B:\Het~stuiten van de stille Beursstraat tegen" het geprojecteerde blok vervalt. Dergelijke sloppen, en dat vooral op een plaats als deze, zijn een schande voor een stad. C. De doorkijk vanuit het nieuwe Beurs poortje naar een gedeelte van Dam en Damrak wordt zooveel mogelijk hersteld. D. Ruimere toegang- tot de Damstraat (een der weinige hoofdaders vanuit het centrum der stad.) E. Verbreeding ingang Visschersdam. F, Ongezochte plaats voor een bescheiden monument. G. Herstel en verfraaiing van den Vijgendam en verbetering van alle verkeerswegen op den Dam. Zou men nu niet meenen, dat dit alles de opoffering dezer 1200 M'', bouwterrein (?) waard is? Aan elk bewonderaar van Amsterdam zij met gerust geweten de beantwoording dezer vraag overgelaten! H. J. M. W A L E N K A M P C Z. NASCHRIFT : Van bevoegde zijde weten we als vaststaand, dat alle loopende onderhan delingen over het Damterrein afgesprongen of vervallen zijn. Men is dus nu weer geheel vrij te doen, wat men in deze het juiste acht. Er valt zeer zeker nog veel te redden! Ik geloof: we hebben hier iets goed te maken. en die zijn schepen neersmakten in peillooze diepten, aan de windstilten, die volgden en hem zachtkens lieten drijven langs geurige eilanden, met dansende vlinders en smachten de rozen. Het is alsof hij opnieuw in zich voelt branden het verlangen om die verre kusten te genaken en zijn hooge roeping te volbrengen. Hooge roeping? Ach ja, om goud te stoppen in de door hebzucht gekromde vingers van Arragon en Castilië! En zoo is er in dezen bundel evenveel af wisseling als er emoties ontbloeien in Fort's ontstuimige dichterziel. Ik denk aan het droefgeestige lied van den dwalenden blinde in het korenveld voor wien geen schoonheid meer bestaat: Niets is de wereld meer voor mij, o, groote droom, dien 'k weg moet droomen," aan den luguberen dialoog tusschen twee raven, aan het overmoedig-blijde Le Rire du Chdtean, aan het somber waar schuwende : France, votis riez trop, ma chère. Vous irez encore la guerre." Fort is geen denker", ook geen eigenlijke baanbreker" die streeft naar nieuwe effec ten, maar een zingende ziel" die zich in teugcllooze vrijheid (wat ji te teugeüoos bijwijlen) uit, en wier emoties en verrukkingen zich spontaan in kunst omzetten. Hij houdt van het schetsmatige. Hij volgt slechts de regels, die hij zich zelven stelt en spot met zekere critici, inspecteurs des eaux lacrymales, zooals hij ze smalend noemt. Vous laisserai-je, nos doux Maitres, sachant combien l'oeuvre est aisée, mesurer au fluviomètre la hauteur de Tonde iriseé?.... sonder nos larmes de misère, de joie, d'ivresse"? Il n'est besoin. La Poésie en prendra soin." C. S E R R u R i E R. AUTOBANDEN ... .. Time to Re-tire? (Buy Fok) Schitterende Kwaliteiten Lage Prijzen - ftlom verkijjobaar VOOR NEDERLAND KV. tLflJU.