9 Ju!? '21. No. 2298 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOO R NEDERL AN D ft, SIMUS 20 LEIDSCHESTRAAT 22 AMSTBRDAM TELEFOON N. 5812 HEMDEN HAAR MAAT Spoors Mosterd WA spoörjr_ Cuiemborcj Onze kunnen zeer, dbed teden wasscnerv. FAMTASIEFABRIEKr ,o DEDEM5VAART VRAAGT UW WINKELIER De Kunst van het Reizen door Mr. P. H, RÏTTER Jr. Pauw-Serie No. 3. Prijs f 4.25 Mr. Rittér heeft een zeer volledigen tekst gegeven, waarop hij zijn causerieën heeft gebouwd. En zooals ik reeds geschreven heb: hij causeert \ goed. Uit den aard der zaak zijn de vijfde en zesde catiserie het luchtigst, j de eerste vier het meest filosofisch. Maar alle litterair goed geschreven en l getuigend van een voornamen, fijnen geest. En met fijne geesten is het altijd plezierig samen'te zijn Zoo zal men, langzaam dit boekje van Mr. Rittér thuis lezende, genieten yan fijne causerieën, die U nieuwe denkbeelden over het reizen zullen geven en oude levendiger voor oogen brengen." - - (Holland Express) UITGAVE V AH s Abonneert u op DE VROUW EN HAAR HUIS". Geïllustreerd Maandblad ond«r Redactii van,Mej. E. M. ROBBE. Prijs per Jaargang f 12,?fr. p. post f 12,50 Proefnummer bij de uitgever»VAN HOLKEMA & WAREHDORF, AMSTERDAM Wassenaar als Woonplaats!!j Vraagt ons GRATIS fraai geïllustreerd prospectus. V l L i: A P ARK R IJ K S D O R P"!! Tel. B43 Kieviot. N.V. Expl. Mij. RIJKSDORP. schouwweg 34, WAtSEMAAR. KENT GIJ ONS HUURSYSTEEM dat U de gelegenheid verschaft in >?jaar eigenaar eener Piano - Vleugel - Ducanola i ? te worden ? Nadere inlichtingen bij: . DER Pianohandel L. Houtstraat 9 van 184O Den Haag EN Z. LUXE- EN VRACHTAUTO'S BENZ & Cie., Amsteldijk 10, Amsterdam. Motor-en Zeiljachten TB'KOOP, In dl verse grootten en prijzen. Lijst van in commissie staande vaar tuigen gratis en franco, toegezonden. BIMGrlAH & LUGT AFD. JACHT AGENTUUR Slepersvest 1 Rotterdam Hotel Kasteel Oud-Wassenaer Wassenaar. Eerste rang Hótel-Restaürant, temidden van bosschen en parken nabij Ze| en duinen. Electrische verlichting op alle kamers. Koud en warni stroomend water. Groot eigen park. Autogarage roeien vies enen lawn tennis enz. Afteruoon tea Concert. Het geheele jaar geopend. M MO ga tëo SPECIALITEIT S§ in g KRlMPVRIjE l || GEZONDHEIDS01QNDERGQEDEREN Nederlandsch Fabrikaat I'Ï'TRICOTHUISI AMSTERDAM Rag. B reestraat 35 TB. NOORD SOM. 18 HAARLEM vij Or. Houtstraat 143 TELEFOON I40& SiuMtRlElTS BALT Zalfond. 99 Cent fr. In den Boekh. enna postw. bij RIËNTS BALT, Haag. Mond. en schrift, ond. Belangrijke Prijsverlaging. TORPEDO [ 4 plaatsen 10/15 P. K. 1S73O.CONDUITE INTÉRIEURE [idem.... 17OOOTORPEDO 6 plaatsen 15/20 P. K. fOÓOO LANDAULET idem f 99OO.Ik prjjs nogmaals de voordeden van Uw syst. omd. ik er al dadelijk Duitsch mee kon schrijven, zonder een nieuwe oefening." (iv.g.) J. K. te B. ilifliiiliulHiiiiiiiiimiliimnililiiiiiilttniiifiliiiiiiiiiMliiimiiiillilimiii ui IMIIII1IIIIIIIIIII J.LEONARDLANG LITERAIRE BESCHOUWINGEN il Er is een allerschoonste plaats in Dante's Purgatorio waar de Dichter na zijn helletocht het door roet en tranen besmeurd gelaat, Ie guance lagrimose," opheft tot zijnen leids man Virgilius, die de handen nat maakt in het bedaauwde zachte gras l'erbetta sparte", om hem te reinigen. Ook daar voel ik de sfeer van het vers de Wedergeboorte" van Jani Holst. Hier is geen kwestie van navolging. Maar ieder mystiek gedicht heeft een sfeer die zich niet tvader laat bepalen, maar die de Dichter herkent, als ware hij er thuis. Zoo' herkende ik het glinsterend water" en het zachte gras" waar de Dichterziel rust vond en zich neerlegde in e bloemen, bij od, na zich gereinigd te hebben. Wien het ernst is met de waarde-schatting van een gedicht, verzoek ik nog eens mijn beschouwing te leezen oover nieuwe poëzie,, in mijn te Gent gehouden reedel) Daarin onderscheidde ik vijf harmonieën. En ik doe nu opmerken hoe in Jani Holst's Weder geboorte de twee hoogste harmonieën op prachtige wijze zijn verwoord, en het vers daardoor tot een kunstwerk van den eersten rang moet gereekend worden, eeven als Heemelvaart" van Perk. Een hoogte,,die door geen vers van Kloos is bereikt. Het gedichtje ,,Het stille huisje" is niet minder fraai, m 'de "eerste tot derde harmonie,. maar tot de vierde en vijfde stijgt het niet. Wat er verder staat in den bundel Voorbij de .weegen" is goed, en getuigt van taai kracht en goeden smaak, maar het heeft niet de intensiteit van Wederteboorte". De zui verste harmonie vind ik nog in Het Kindje'" met de volgende reegels: Pop en blokken staan Stil en maneblank in het open raam op de vensterbank blij dat God weer zonder wrevel kan bemin nen Kijkt de vriendelijke maan naar binnen."' Het ooverige van den bundel is goede, zui vere poëzie maar de gecondenseerde, drama tische kracht van Wedergeboorte" ontdek ik niet En soms vind ik er iets gezochts en te gespannens in, als ware de Dichter bevreesd om in het banale te vervallen en daarom wat opzettelijk naar schoonheid streeft. 1) Studies, zesde reeks pg. 91. SPAAHSGH, EHGELSOH, FRANSOH, DUITSCH etc. Borlitz-School Hoerengraoht 481 M. 3280 Pract Onderwijs door buiten!. Leeraren Het is een groote verantwoording en een moeyelijk dinp eenmaal de hoogte bereikt te hebben van zuk een schoon vers -^ en dat in harmonie te brengen met ons dagelijks leeven en gestadige werksaamheia. Men wil niet afdalen tot het middelmatige en toch men moet leeven als andere menschen, zijn brood verdienen en een ,betrekking' zoeken. Teieevenals Shelly, in gestadige actie, steeds worstelend met groote gedachten en probleemen onder een machtige rustelooze uit storting van grootsche lyriek ja wien is dat gegeeven? Jani Holst (A. Roland Holst) is jong, en hij leeft in een geweldigen tijd. Ik zou willen bidden «m hooger bijstand voor een, zoo begaafd, en met /ulk een moeyelijke opgaaf vór zich. Menschen die geen helder begrip hebben van de verhoudingen tusschen geestelijke en stoffelijke waarden, zullen er zich oover verwonderen dat ik zooveel drukte maak «over een klein gedichtje van 38 regels. Maar wie de geestelijke dat is werkelijke waarde der dingen kent, zal mij begrijpen, als ik zeg dat dit kleine gedicht veel waardevoller en kostbaarder is dan alle diamanten van Am sterdam te samen, waarop toch duizende, gezonde,-sterke menschen, met een ijver een beetere zaak waardig, hun lecven lang, uit alle macht, dag-in-dag-uit zitten te klooven en te poetsen. Ik geef het een ieder ter. ooverdenking, dat de pracht van Salomo'shof is verdwenen, maar de kleine psalmen nog leeven. Dat het colosseum en het gouden huis van Nero tot puin zijn gevallen maar de kleine gedichtjes van Horatius ook a! ontbreeken ei in de-vierde en vijfde harmonieën nog eeuwen lang tot vreugde zullen strekken van de scholieren der fansche waereld. Zoo zullen ook, zoolang er Nederlands wordt igesprooken, al vielen alle diamant-fabrieken, ja zelfs het paleis, de beurs en het concert gebouw tot puin, al weet zelfs niemand meer wie Abraham Kuyper of Mengelberg was 'dan nog kleine gedichtjes van Vondel, Hooft 'en Breeroo, van Guido Gezelle, van Jacques Perk en Jani Holst tot een lust zijn en bekend bij allen die onze taal, als hun moedertaal, .liefhebben. Ik zou den ons zoo wclgezindeii en goedingcKchten heer Asseling wel eens willen vragen of hij ook toevallig opgemerkt heeft, dat er jooden in Holland zijn, en of hij meent dat het ?ook deezen aan verbeelding en hartstocht ont breekt. Jacob Israël de Haan is toch zeeker wel een representatieve Jood. En toch is hij Nederlander, en wel zoozeer, dat hij niet de klassieke taal der Jooden, het Hebreeuws, voor zijn diepste uitingen koos, maar ons Neder lands, zijn en mijn moedertaal. En als er een .ras is dat hartstocht kent en in hartstocht leeft, dan is het het joodsche ras. Ook ver beelding ontbreekt hun n.et ..De gedoopte Jood en Christen-dichter da Costa noemde terecht als kenmerkende eigenschappen van den Dichter Gevoel, verbeelding, helden moed." En getuigt het ook niet van groote verbeel dingskracht, gestadig te leeven als een volkseenheid, met de heilige stad Jeruzalem, als mystiek centrum, op de heuvelen var! Palaestina? Het mooge bij nader beschouwing een illuzie blijken, toch is' het ceh geweldige en schoone verbeelding. En door '? hartstocht en verbeelding vormt het Joodentas nog steeos een machtige eenheid in de menschenwaereld. Waarlijk, de heer Asselin moet zijn vonnis herzien. Jacob Israël heeft vroeger gedichtjes ge maakt van weinig waarde. Hij toonde daarin vooral oprechtheid en hartstocht, maar zijn versificatie was zwak en zijn schoonheid was niet origineel. De vierde en vijfde harmonieën ontbraken. Er zat belofte in, maar geen kracht. Toen herleefde in hem de joodsche mystiek, het joodsche geloof en zie ! daar werden de ijle klanken van zijn dichtwerk gevuld en ge dragen door de oude wijsheid en de godsvrucht van zijn voorvaderen. En omdat hij gereed vond voor zijn inspiratie, het machtige instru ment van onze Nederlandsche taal, rees hij op eenmaal tot de meest oorspronke lijke dichters van ons volk'èirvan onzen tijd. Want een oprecht Dichter, die moedig is en vol eigen hartstocht, krijgt een originali teit die zich oopenbaart in het kleinste ge dichtje, in enkele reegels. Van Guido Gezelle herkent men onmiddellijk den klank, het ritme, de eigenaardige schoonheid. En zoo is er onder het latere dichtwerk, het ?' 'joodsche werk, van Jacob Israël bijna geen reegel waaruit zijn eigenaardig weezen niet teiStond te h 1.-kennen is. Eigenaardig is zijn ritme. Het is niet zoo leenig en bevallig alsdat van Gezelle enjani.Holst. Maar het is streng, stug, ernstig en oprecht. En zoo oprecht dat de literaire kritiek, de uitpluizen], verstommen moet. Wat Jacob Israël zegt in vers, is belangrijk en verdient geleezen te worden. Want hij heeft het ge leerd om zijn hartstocht te doen beheerscht-n door zijn rijm en zijn ritmiek, en hij kan oover de dingen en de menschen spreeken met volkoomen vrijheid zonder banaal of trivi aal te worden. Hij heeft het meesterschap bereikt. Als ik uit het Joodsche lied".wil citeeren, dan bemerk ik als voornaamste eigenschap de strenge gelijkmatige hoogte. Het is alles vrij wel gelijk en op hetzelfde peil. De eerste har monieën zijn stroef, maar de vierde en vijfde ontbreeken bijna nooit. Er is weinig verschil in kracht en sfeer. Bij Jani Holst hij vergeeve mij dceze fa.mieljare benaming, die ik kits ter onderscheiding van de dichteres llllllllllllllllllllllllllllllllllltlllllHllllllllllllllfl TRIPLE SEC. COMBI tR' Importépar SCHMITZ & Co.,Utrecht Henriette Roland Holst ??bij Jani Holst is een enorm onderscheid tusschen de prach tige en de minder goede gedichten. Bij Jacob Israël zijn alle gedichten vrijwel van gelijke waarde. Ze zijn bijna allen, wat men noemt : zeer goed. Hij heeft zijn ritme en zijn rijm ge vonden, en alles wat hem ooverkomt, men schen en dingen, noemt hij met gelijke oprecht heid en oelijken moed. Bij hem is die mengeling van gewoone namen en gebeurtenissen, met poëtische en verhecven woorden, zonder dis harmonie en zonder trivialiteit, alles verlichten geadeld door de klank der verzen en de nooit afweezigc hartstocht en stroeve welluidendheid. God ! waar za! ik voor U vluchten Anders dan tot U alleen? Want uw wraak, de diep geduchte, Drijft mij voor mijzelven heen." Hier is het ritme vloeyend en de rijmen zijn ongezocht. Maar.dan wordt het ritme terstond weer onreegelmatig en het is of de rijmen hem dwingen : ik was een knaap, toen ik verliet het huis van mijn moeder in vrede, die zocht en vond zijn vreugde niet buiten haar liedren e h gebeden." En dan, verder in 't gedicht worden maten en rijmen steeds wilder en bewoogener : Door de vreugden vlood ik heen naar de donkie smarten. Wat bleef van al mijn tuchtloos taiten? Dof geween. Mijn moeders Vrede heb ik blij verlaten Uw Vrede heb ik nooit bereikt Door de wilde straten Drijven mijne vt...^, i»i net i;ijt;end hart bezwijkt Vrcezend liet luide leeven tu vreezend voor den bleeken Dood mijn voeten breken, voortgedreeven van nood tot nood. Waar zal ik dan voor U vluchten anders dan tot U alleen? Want uw wraak, de diep geduchte, Drijft mijn voeten voor mijn voeten heen. Dit is volstrekt niet een van de beste verzen uit don bundel. Maar het is karakteristiek. Twee machtige emoties vindt men terug in elk van Jacob Israëls gedichten. De bittere rouw en botte, waarvan het oude geloof spreekt en het boovenstaande gedicht, en de vuurigc liefde voor zijn volk en zijn schatten van ooverlcevering en wijsheid. Onze wil, onze daad : n vast verzamen, Eén volk, n heer, n heilige Taal, n Land Nitt wat andru volken voor ons beramen Brengt [ons heil, maar slechts eigen kloek verstand.' Ik meen dat alleen een zeer leevendige en bloeyende cultuur menschen doet optreeden als Jacob Israël, die zonder schroom, of schuuw, hun gansche innerlijke leeven, om zoo te zeggen met naam en toenaam, aan de waereld geeven, met de grootsche allure waar mee Dan te zijn tijd en tijdgenooten besprak. Eén vers is er in den bundel, waarin de joodsche mystiek zwijgt, maar de Hollandsche natuur-schponheid verheerlijkt wordt. Daar spreeekt hij onzen vriend Jac. P. Thijsse aan : , ,,Alles wat hem in Bloemendaal bekoorde een man, die nieuw in ieder leven ziet, las ik te Jeruzalem en zijn woorden schikten zich in mijne ziel tot dit lied." Bloemendaal en Jeruzalem, het lieflijke Holland en de heilige Stad, zijn zij wel ooit in eenen adem genoemd in zoo ernstigen stijl? Bij Jacob Israël ziet men wat het rijm doen kan. Al zijn verzen leeven door het rijm. Dit ter ooverdenking aan Is. Querido, die het rijm zoo scherp kritiseerde, en vaak terecht. Herman Heyermans, de dramaticus, Querido de epicus, Jacob Israël de lyricus drie machtige Jooden, die Nederlanders zijn. Waarlijk, mijnheer Asseiin, een van tweeën : of Jouden zijn geen Nederlanders, of ge moet uw oordeel oover Nederlandsche literatuur herzien enju beeter toeleggen op de kennis van onze taal. . . . F R E*D E R I K V A N E E D E N "" iiiiimiHiiiimmiiimiiiiiiiitiimmii' iiiiitmiiminninimiiiimmmt DEMONSTRATIE" IN O VERTOOM279. A'DAM