ais.' 13 Aug. '21. No. 2303 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND GRAND HOTEL BOSCH H EK" 's-GRAVENHAGE DEN 8EHEEIEN DAB RESTAURANT DINER-CONCERT ENZ. LUXE- EN VRACHTAUTO'S BENZ & Cie., Amsteldijk 10, Amsterdam. Oranje-Bibliotheek voor Jongens en Meisjes NV. 1EUBILEERINRICH LVERêUn ÏN6 UWESTELETOQNjao De Familie Van Herpen door SUZE ANDRIESSEN Herdrukt en opnieuw geïllustreerd Prijs ingenaaid f 1.5O Gebonden . f 2.5O Dit boek, het beste werk van SUZE ANDRIESSEN verscheen heden in een nieuw kleed, in de zoo gewilde en goedkoope Oranje-Bibliotheek, na een langen tijd uitverkocht geweest te zijn. De werken van deze schrijfster worden zeer graag gelezen en mogen in geen boekenkast ontbreken. Uitgave van VANHOLKEMA &WARENDORF AMSTERDAM Motor- en Zeiljachten TE KOOP, In diverse grootten en prijzen. Lijst van in commissie staande vaar tuigen gratis en franco toegezonden. BIMGHAn * LUOT JACHT AGENTUUR Slepersvest 1 Rotterdam ui l in ui u l nu "i immuun lllll llllll miiiiiiu IMIIIIIIIIIII nul IIIIIIIIIIIIIIIIMI m iimimiiiiuiu H m uu u i mum iiinii Belangrijke Prijsverlaging. TORPEDO 4 plaatsen 10/15 P.K. 1S7SO. CONDUITE INTÉRIEURE idem 17OOO. TORPEDO 6 plaatsen 15/20 P.K. fSOOO. LANDAULET idem f99OO. J.LEONARDLANG AflSTERD/W. LITERAIRE BESCHOUWINGEN IV. Nu heb ik hier nog viei kleine boekjes liggen, die ik mij voornam te bespreeken. Twee van A. van Collem, een van Ko de Haan (Liefde en Leed) en een van B. Bonkje, dat Jeugdstorm" heet en geen aanspraak maakt op oopenlijke erkenning. Nu moest ik eigenlijk zoo'n pakje verzen maar met iust laten en e. niet oover spieeken. Het is litterair k!ein-f,oed en toch weer veel te goed om niet met waardeering te bespreeken. Ik wou dat ik eens vooral, die sleur kon bteeken, waarin, eigenlijk vooral ten genoege van de uitgeevers, elk boekje dat op de maikt komt en zich te koop aanbiedt, links en rechts wordt bekeeken en gekneepen a.s een vet kalf, om dan na van een loodje te zijn voorzien, als echte of onechte waar in de 'etalages te worden gehangen. Ik wilde een weinig meer vrijhe.d om te zwijgen als niets me tot spreeken aandiijft. Ik w ioe alleen dan geluid geeven als iets mij zoo treft dat het raak is, en ei iets sonoors in mij meetrilt. Dat kan van allerlei oorzaken afhangen. Ooi zaken die soms niets bewijzen omtrent het meesterschap of de natuuilijke begaafdheid van den dichter. Ik ben wel genoodzaakt om een zekere zifting'en kritische keuiing toe te passen op Koninklijke Meubeltransport-Maatschappij DEGRUYTER&CO. DEN HAAG AMSTERDAM ARNHEM Verhuizingen per Auto-Trein den bolster. Al het andere groeit eerst daarna. Uit dergelijke ideale, voor allen openge stelde vórwedstrijden worden vervolgens de vijf of zes beste ontweipen gekozen, welke daarna ten slotte wedijveren in den beslissenden eindkamp. Ziehier dan de eenig juiste weg ter verkrij ging van waarlijk grootsche, echt levende, uit hun eigen tijd geboren ktinstweiken. De laatste hier te lande gehouden algemeene, nationale wedstrijd was die voor het gebouw der Rijksacademie voor Beeldende kunsten, met de uitvoering van welk werk eerlang te Amsterdam zal begonnen worden. Zooals gezegd : vooral een kleine Staat als de onze mist het recht selectie te plegen. De gelegenheden vooi het stichten van monu mentale werken zijn daarvoor te schaarsch ; zóschaarsch, dat zij de besten onzer het noodlot, dat hen in dit kleine land deed ge boren worden, doen vervloeken.... Neen ! het gaat hier niet om personen. Het gaat om geesten, om de kunstwei ken-zelf, die door deze geesten kunnen wurden voort gebracht. Hier gelden geen personen of persoonlijk heden ; geen namen, een klinkende namen tellen hier mee. Want zelfs de grootste kun stenaars immers zijn van Inspiratie geheel afhankelijk. Zonder dit zijn zij niets. Slechts leege vaten, die hol luiden. Het is door inspiratie alleen, dat kunstenaars waarchtige kunstwerken vermogen voort te brengen en waardoor hun tene schepping zoo de gedichten die ais oorspronkelijke bijdragen in dit weekblad wenschen gedrukt te worden. Daaivoor stel ik als reegel, dat alles geplaatst wordt, zoover ae ruimte toelaat, wat niet bepaald slecht of onbeduidend is. Hetzij door humor als grappig of geestig vers het zij door welluidendheid en ernst ook al is die ernst maar in enkele teegels duidelijk. Oover 't algemeen wordt er veel te veel ge plaatst. In een klein volk als 't onze kan onmogelijk elke week een oogst van belang rijke en schoone gedachten oogeleevefd worden. Maar het helpt de jonge "dichteis, als ze hun werk gedrukt zien. En waarom zouden we ze het spresken verbieden als ze er op gesteld zijn? Dit weekblad kan op die wijz2 een spiegel zijn van de literaire cultuur van het oogenblik, die zoowel aardige rijmpjes als serieuze en diepe poëzie omvat. Zoo kan .k het bundeltje van Ko de Haan niet anders ontvangen als met hoffelijken dank. Het heeft mij niet heevig ontroerd door aangrijpende ha moniën, maar ook rooit geërgero door leevenlooze rijmelarij. Ko ce Haan komt als een meisje in een ontocht, een bloemenmeisje met een manci vol bloemen, in een litta.aire processie. We krijgen allen een bloemetje. We staan allen op een rei, mijn lieve litteraire vrienden naast mijn intieme-vijanden, en we neemen elk ons roosje dankbaar glimlachend aan. Dan wordt de optocht ontbonden en ieder gaat wee> aan zijn we, k. Wim, Tiuus, Ru, Beppie een heele tennis club, allen zijn bedacht. En de ouders van den dichter, aan wie het boekje is opgediagen, kunnen dankbaar en tevreeden zijn, daai ze een kind bezitten cat dapner zeggen durft Ik ben een dichter en goddelijk de trotsche stichter van eigen rijk. A van Collem, dichter van den bundel dichterlijk proza, die hij ,het Wonder" doopte, heeft meer pretensie. Hij schrijft een plechtstatig proza, dat diepe wijsheid wil uitdrukken. Het doet denken aan het werk van Tagore, zonder eevenwel nabootsing te zijn. Ik heb er eerbied CADILLAC Het Meesterstuk der Autotechniek Importeur: K. LANDEWEER, UTRECHT mmuiimimmiiiuiiiii ti voor. Maar n enkele opmerking wil ik maken. Men bemerkt terstond dat van Collem een partij-ganger is. Zijn sociale wijs heid is duidelijk onder invloed van Henriëtte Roland Holst en van Herman Gorter. En nu wilde ik hem even waarschuwen dat deeze beide Dichters een slecht voorbeeld geeven door de termen van sociale theoriën te ge bruiken als dichterlijke uitdrukkingen, die onmiddellijk uit het gevoel zijn voort gekoo men. Als ze spreeken oover Socialisme en Communisme dan zijn.', dat,, in hun verzen eeven zoo veele dissonanten, en wel disso nanten die niet worden opgelost. Gorter is er mee begonnen^en^Henriette Holst doet IPADOX LtVtS'' DE/VtPLANCD INZtER KORTCN TUD ALLE MOUTCONyTRUCTlEy ALX LANDHUIZEN yCHOOLCEBOUWEN JACHTHUIZEN ZIEKENHUIZEN,, INLICHTINGEN OP AANVP AAC ? het eeven erg. Wat hun ontbreekt zou men goeden smaak moeten noemen. Ze hooren niet, dat de woorden Socialisme, Communisme, Proletariaat, Propaganda, ontleend zijn aan gedachte-spinsels, aan intellectueele woordgebouwen, en als dichterlijke expressie leelijk en machteloos zijn. Bij groote figuuren als Henriëtte Holst kan men dat verdragen en voorbij-zien. Maar als van Collem zijn zoo hoog-gespannen frazen eindigt met de slotaccoorden van deeze kracht In het alwijde»zuchten der oovergangen, zit de dichter en luisteit. Hij luistert naar het Communisme. Fr is niets dan het Communisme Er is niets dan het wonder. Dan zou men deezen zittenden dichter willen waarschuwen dat hij blijkbaar terecht is gekoomen in een volks-vergadering en luistert naar een strooi-billet of een propaganda-blaadje. Hij zou goed doen eens op te staan en zijn oor ook eens ergens anders te luisteren te leggen. Er is heusch nog een heeleboel mér dan het Communisme, en dat er niets anders is dan het wonder" kan ieder mensch anders verstaan, en is dus niets als een volstrekt onverstaanbare klank. Tegenover de een weinig opgeschroefde en zeeker wel wat hoog-geschoeide ontboe zemingen van van Collem, doen de versjes van B. Bonkje weldadig aan. Het is wel een aardige vent, erg jong, maar eerlijk, en blijk geevend van verstandige zelf-kritiek, door zijn bundel niet te koop te bieden, maar rond te stuuren aan enkele persoenen, wiens oordeel hij op prijs stelt. En hij heeft de deemoed, die zoowel Ko de Haan als van Collem ontbreekt. Bijv. in XVIII. O ja ik loop wel vaker met het plan te droomen, dat ik en lief, net meisje trouwen zou : doch voel er al nu de ellende op mij koomen Dat is de reden waarom ik niet wou. Ik weet te goed dat ik een uitgesmeeten een tot wel niets te deugen mensch meer ben. Hoe zou ik ook met ze te leven weeten Ik die niets ben, geen levensregel ken. Zie ! dit is zeer gebrekkig, bijna geen Hol lands- en toch ik lees het liever dan de snoevende woorden van den trotschen stichter van eigen rijk". Het is namelijk eenvoudig. En alleen dooi den uitersten eenvoud nadert men de hoogste verheffing. Dit^heeft Kloos nooit begreepen en zijn invloed'werkt nog verderfelijk. Ik wil eindigen met nog een versje uit de Jeugdstorm", waarvan ik zelf niet zeggen kan waarom ik het zoo aardig vind. Maar ik vind het aardig, 't Is No. XXVII. Mijn vader keek mij toen ernstig aan enjs in de krant weer aan 't leezen gegaan Dan trok m'ijn vader aan de sigaar en blies de rook dan uit elkaar nam ernstig dan zijn koffiekop op bracht naar de lippen en deed een klok dan trok mijn vader den mond weer saam en is hij weer aan 't lezen gegaan : maar ik ving luid te proesten aan.... Mijn vader keek mij ernstig aan. Ik denk dat Bonkje dit vers niet aan zijn vader zou opdragen, en ook dat de ouders van Ko de Haan en van den Wónder-Commu nist dit in 't geheel niet aardig, en het werk van hun kroost veel prachtiger zullen vinden. Maar ik heb dit liever. Misschien komt er van dien uitgesmeeten jongen, die zijn vader uitlacht toch nog iets terecht. F R E D E R I K VAN EEDEN iiiimuuufim mi HtllMllflMMIMtl KUNSTHANDEL JACK NIEKERK r/A Chef Goupil A Co. 23 & 25a Lange HouMr. 's-Grarenhage MEESTERWERKEN VAN DE 17e EEUWSCHE, HAAGSCHE EN FRANSCHE SCHOOL iiiiiiMiiifiiiuiii uiiiHuiiiiiiiiuuuitiimuiiHiuimiiiiiiuiuiiiimuuiiimuiuimumiiuu miiimiiNiiMntiminiNiIIIIIIIIIIIIIIIIMI Ontwerp Limburg oneindig veel beter dan de andere is. Een kunstenaar is geen vat, waarin men slechts een kraan behoeft te slaan, om de kunst eruit te kunnen tappen." Daarom weg met selectie ! Om het kunstwerk alleen handelt het, het loutere kunstwerk.... Ons landje gebruike daartoe al zijn beschik bare krachten. Het kan hen gebruiken ! Althans wil het door z'n monumenten toonen, in waarheid een vooruitstrevende, verlichte staat te zijn. Het voorstaande moest mij, alvorens de ingezonden ontwerpen te gaan bezichtigen, van 't hait. Begeven we ons nu naar de Residentie, om te zien wat deze selectie-wedstrijd baarde. DE TENTOONSTELLING ONTWERPEN. DER Mijn eerste indruk bij het zien der projecten Ontwerp Berlage was er een van stomme veibazin». Is dat alles? Of is er misschien neg een andere zaal met de noodzakelijke, toe lichtende perspectieven of maquettes, waar door een duidelijker beeld der ontwerpen verkregen wordt? Maar neen. Niets anders was tentoonge steld dan eeu vijf- c f zestal projectieteekeningen op de schaal van l a 200 van elk der zes inzendingen. Dat wil dus zeegen : uitsluitend de uitslagen op liet platte vlak van wat in de ruimte gedacht is. Louter projectiewerk, zonder eenige verdere levenbrengendc toelichting. Toch waren perspectivische schetsen of maquettes vooral hier zoo onmisbaar, omdat het hier eeu uiterst onregelmatig terrein ^eldt, waarop dit voorname gebouw der 2e Kamer ontworpen moest worden; waarbij, als een ernstige vergrooting der moeilijk heid, nog komt, dat aansluiting bij de be staande gebouwen vereischt werd. Alleringewikkeldste oplossingen waren hier dus nood zakelijk. Alvorens dezen eersten indruk op te teekenen (aldus hem conserveererd voor de archi tectonische prijsvragen-geschiedenis voor la tere geslachten), liet ik er eenige dagen over heen gaan om dien eersten indruk wat te doen bekoelen. Maar het lukt me niet tot andere gedachten te komen. Wie heeft dit programma van eisenen toch opgesteld? Wie de bepalingen vastgelegd, waaraan deze prijsvraag gebonden was? Menigeen vroeg zich dit af ; en ook ik doe mij dit, nog steeds tevergeefs. Nota bene Men ging hier van den opzet uit, dat het Publiek zich over deze ontwerpen alvorens een keuze er uit gedaan zal worden zou kunnen doen hooren. Maar hoe zou het publiek van zijn voorkeur blijk kunnen geven? Het eenig middel, wat het voor beoordeeling ten dienste staat, dat is : het aanzien van het bouwwerk, zooals het zich in de werkelijkheid ter olaatse voor zal doen, werd het onthouden ! Wat moet het hier beoordeelen? Deze projectieteekeningen? Nagenoeg onleesbaar zijn zij, zelfs voor den meest ontwikkelden leek. Hij kan er zich onmogelijk een voorstelling van maken, hoe het zeer ingewikkeld bouw werk, op dezen alleronregelmatigsten grond slag, het doen zal in werkelijkheid. Hij kan slechts raden, slechts vermoeden. Met zeker heid ziet hij niets. Het eenige wat hij zich voor kan stellen is : hoe de verschillende deelen der gevels er naast elkander uit zullen zien. Het geheel blijft hem echter verscholen ; het rijst niet voor hem op. En evenmin als de ontwikkelde leek dit geheel zich vermag voor te stellen, evenmin vermag dit (en dat is erger) de des kundige, de architect. Zelfs na langere studie blijken de gegevens ook voor hem te onvoldoen de, te onvolledig. Niets dan projecties op een tweehondeidste ! Hoe is het mogelijk, dat hier zoo weinig geëischt werd? Men begrijot het niet. Ik wensch zelfs nog verder te gaan en durf constateeren, dat geen der inzenderszelf zich een volkomen denkbeeld van het juiste effect, dat zijn compositie in de wer kelijkheid te weeg zal brengen, maken kan tenzij.... hij vele peispectivische schetsen voor-zich-zelf teekende, om aldus zijn schep ping van verschillende zijden te kunnen bezien en beproeven. En dat moet en zal hij natuurlijk gedaan hebben. Maar waarom zijn deze schetsen dan niet bij wijze van toelichting bij de projecties tentoongesteld? Mocht of kon dat niet VDlgens de eischen dezer prijsvraag? En alweer vragen we dan : waarom niet? Deze wedstrijd, onjuist in opzet (door de toepassing van het selectie-systeem en doo. een onvolledig programma van eischen) kan allerminst geslaagd heeten. Al dient dan ook hulde te worden gebracht aan den serietisen arbeid van de meeste der inzenders. Hun taak was niet gemakkelijk. Een zeer moei lijke en ingewikkelde opgave werd hun gesteld. Onnoodig moeilijk? Over deze vraag en de qualiteiten der verschillende inzendingen. 'n kort woord in een slot-beschouwing. H. I. M. W A L E N K A M P Cz. ijlS llfMlflSpff, t_ Siiil}pmH;3i!tiëH; -^^"'ïfliEiafs ei -^--?h:' Ontwerp Knuttel