24 Sept. '21. No. 2309 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND J. KUHR, Datneskleermafcer - Bontwerker Mantelcostuums of lange Mantels naar maat vanaf ? 120.?. ROBES op maat vanaf ? 95. Heerengracht 304-306 AMSTERDAM. Verschenen bij N. V. UitgeversMaatschappij VAN LOQHUM SLATERUS & VISSER, Arnhem : HOE HET GROEIDE door KNUT HAMSUN. Uit het Noorsch door MARG. MEIJBOOM. Eindelijk een boek zonder wee par fum, zonder salongeuren en mondaine allures, eindelijk een geestelijk werk, frisch als de zeewind, geurend als de aarde op een zomeravond na een kort gevallen regenbui, krachtig en bezielend, als het woord van een profeet " De Hollandsche Revue. Prijs in 2 daelen / 6.50; gebonden in 1 deel ? 7.5D. CHENARD&WALCKER NASH M. A. N. Automobielen en Vrachtwagens K.V. Automobiel Mii. HET CEHIftlM" Parkstraat 91a - 's-Bravenhage Tel. Haag 3569 ENZ. LUXE- EN VRACHTAUTO'S B ENZ & Cie., Amsteldijk 10, Amsterdam. GEORGE ELLISON - BIRMINGHAM AANLOOPWEERSTANDEN. STER-DRIEHOEKSCHAKELAARS. SCHAKELKASTENBATTERIJEN. NULSPANNINGSAUTOMATEN. MAXIMAALAUTOMATEN. VERTRAGEN GSREL AIS. SOLE CONSESSIONAIRES: INGENIEURS-BUREAU ECONOOM", Abonneert u op DE VROUW EN HAAR l»Geïllustreerd Maandblad onder Redactie van Mej. E. M. ROGGE. 1 Prijs per Jaargang f 12,?fr. p. post f 12,50 Pi-oofnummor bij de uitgeven VAM HOLKEMA A WAREHDORF, AMSTERDAM IEUBILEERINRICH: D V DE CLINGHE Huisinrichting TAFELTJE MET DRIE BLADEN Bladmaat 60 cM. Eikenhout / 85. OVERBEKLEEDE FAUTEUIL gecapitonneerde rug en bekleed met stof a ? 15.?. per M ...... / 185. FRAAI BEWERKTE STAANDE LAMP, geheel gemonteerd . / 65. ZIJDEN KAP hierbij passend vanaf .................... 39.50 PRINSENGRACHT 989 LEIDSCHESTRAAT AMSTERDAM 71 TEL. C. 2952 :-: N. 77O6 postw. bij RIËNTS ZeHond. 99 Cent fr. vm ^ * ^^^ BALT'Haag'Mond' In den Boekh. en at «^ -*^*-%^****lSür,n *n schrift, ond. Dit Schrift leidt HET BEST en HET SMELST tot het DOEL. Motor- en Zeiljachten TE KOOP, In diverse grootten en prijzen. Lijst van In commissie staande vaar tuigen gratis en franco toegezonden. BinCHAM & LUGT AFD. JACHT AGENTUUR Slepersvest 1 Rotterdam SIGAREN DE AMSTERDAMMER Weekblad vooi Nederland kost slechts f 6.50 per half Jaar iFIATl [lülangrijke Prijsverlaging, TORPEDO | 4plaatsen 10/15 P.K. 1B75O.CONDÜITE INTÉRIEURE | idem f7OOQ,TORPEDO 6 plaatsen 15/20P.K. fSOOO.LANDAULET idem f99OO. DIT mum. [J.LEONARDLANG AMSTERDAM. Hiiiïiiiiiiiiimmiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiniii lllllllllllIMIIIIIIfllllllimillmlIllmlIlllllllllllllmlMIIIIIIIIIIIIIMIIlmlIIIIIIIMIIIIIIMIItllllllllllllllllllllHllllltim iiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiHiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii EEN KLEINE ENQUÊTE Meer dan vijfentwintig jaren lang heb ik in elk winterseizoen, bij bizondere geleegenheeden ook des zoomers, voordrachten ge houden, zoowel in Nederland als daar buiten. Deeze carrière als conferencier was niet on voorspoedig, ten minste zoo scheen het. In den aanvang meestal matig bezocht, werden de voordrachten gaandeweg drukker. In dit laatste jaar vond ik nog zeer volle zalen, al werden de uitnoodigingen minder in aantal. Deeze vermindering schrijf ik toe misschien ten onrechte aan de protestantsche predi kanten, die mijn Katholieke neigingen be treuren. Want van deeze protestantsche krin gen ondervond ik veel hartelijkheid, gastvrij heid en betuigingen van sympathie, tot on geveer midden 1920, toen de uitnoodigingen van dien kant ophielden. Van die voordrachten nu maakte ik steeds eenige korte notities, omtrent de ontvangst, de gesprekken en de persoonen. Zulke aanteekeningen bewaar ik nu van minstens vijftig der voornaamste plaatsen in Nederland, waar ik sprak en gastvrijheid ondervond. Op mijn dringend verzoek werd ik nooit in hotels onder gebracht, maar bij voorkeur in compleete gezinnen, met kinderen. De uuren in een hotel van een provincie-stadje doorgebracht, vór deleezing, in gezelschap van een kellner en een paar rockende en biljartende heeren, behooren tot de naargeestigste van mijn leeven. Terwijl ik nergens liever verkeer dan in een kinderrijk, vroolijk en liefhebbend Hollandsch gezin. Het buitenland wil ik nu buiten bespree king laten. Van mijn eigen vaderland heb ik in die vijf-entwintig jaar een tamelijk helder beeld gekregen. Ik ken de gelukkige, eenvoudi ge, echt liefderijke hollandsche gezinnen, zoo als men die, vooral in de provincie, vinden kan. Daar is het leeven rein, zonder armoe, zonder ooverdaad, waarlijk vroolijk en natuur lijk, en altijd eerlijk en vroom, schoon niet altijd kerkelijk. Zóvond ik inderdaad de meerderheid der gezinnen, waarin ik gastvrij heid genoot. In sommige plaatsen, waar ik meermalen kwam, werd ik ontvangen als een geliefden vriend en voelde ik mij als in eigen huis. Nu .is deeze periode van mijn leeven waarschijnlijk afgesloten. Ik ga liever bijtijds heen, eer ik er toe gedwongen word, door ouderdom. Mijn laatste herinnering mooge lUIKIIIIllllllll "??I1IUIIIIIIIIIIIIIII "' iiiiitiiiiiiiiitiiiniiiliimi KUNSTHANDEL JACK NIEKERK r/h Chef Goapil & Co. 23 & 25a Lange Houtstr.'s-Graronhage MEESTERWERKEN VAN DE 17e EEUWSCHE, HAA6SCHE EU FHAHSCHE SCHOOL blijven die aan een volle zaal en een aandachtig publiek. Het kan echter zijn dat ik nog tot een of andere taak geroepen word. Mijn krachten kunnen nog bruikbaar zijn voor een of ander werk, waarbij gesprooken moet worden. Dan zal de innerlijke stem, die mij nu raadde met voordrachten op te houden, zich ook wel doen hooren en mij aanmoedigen en steunen. Dat wacht ik af. Ik wensch het niet, maar als het noodig is, ben ik terstond bereid. Het meest waarschijnlijk is nog dat ik in een of ander sociaal-politiek werk behulpzaam kan zijn. Dan moet ik natuurlijk gebruik maken van de routine, en de ervaring die ik in de laatste yijf-en-twintig jaren heb opgedaan. Hier wa ren mijn aanteekeningen die mij inlichten oover vijftig gezinnen in vijftig verschillende plaatsen waarvan ik de prettigste herinne ringen heb bewaard. Warme sympathie had ik er ondervonden, de grootste moegelijke aandacht, en uitingen van groote dankbaar heid. En dat, terwijl ik toch sprak zonder terughouding, oover soms zeer moeyelijke en delicate dingen, die niet plezierig waren om te hooren. En na afloop van de leezing werden er soms uuren nog doorgebracht in leevendige maar bijna altijd hoffelijke dis cussie. Ook het debat in de zaal, door mij altijd toegelaten, ondanks zijn algemeen er kende nutteloosheid en onvruchtbaarheid, had mij zelden ontstemd. Nu kwam het mij in den geest dat ik alligt gebruik kon maken van de resultaten dezer vijf-en-twintig jarige spreekers-loopbaan. Ik besloot een kleine enquête te beproeven. Een onderzoek naar het effect van mijn woord. Dikwijls toch had ik ook gebruik ge maakt van Multatuli's spreuk: een zaayer ging uit om te zaayen. Nu wilde ik zien hoe veel van het zaad was ontkiemd, hoeveel er van de kiemen waren blijven leeven, hoe hoog het gekiemde reeds was opgeschooten. De afgeloopen vierde-eeuw was geen ongunstige tijd voor den groei der ideeën. Er waren toch zware donderbuyen voorbij getrokken, het had gebliksemd en gehageld branden, ooverstroomingen en geestelijke aardbeevingen waren doorstaan. Er was geweest avond-reegen en morgenreegen. Het eeuwige gezeur, datmijn ideeën toekomstmuziek waren, alleen goed voor toekomst-menschen, dat moest na de geweldige ervaringen en verande ringen, toch wel wat bescheidener klinken. Onttroonde keizers en koningen bij bosjes, vrouwen op allerlei plaatsen waar men ze nooit had durven verwachten, arbeiderswet ten, arbeiders-raden, die werkelijk al op hache lijke wijze hun doel voorbij schooten en toch werden ingesteld door de reactionaire regee ringen, uit puure vrees voor het roode spook. Waarlijk ! allerlei bittere pillen die ik mijn publiek te slikken had gegeeven, en die ze verontwaardigd weer hadden uitgespuuwd die namen ze nu gedwee als iets van zelfs spreekend, zonder een gezicht te vertrekken. Gehoorzaam plakt de steilste autocraat de TRIPLE SEC. j Iniporiépar SCHMITZ & Co., Utrecht nniniiiiiiiiiii iiiiiiiiiiiin iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiïTT.i rente-zegeltjes in de zeegelboekjes zijner onderhoorigen,als bezeegelend zijn onderwer ping aan Koning Demos. Des Zaterdags om n uur gaat mijnheer de arbeider naar huis al hongert de halve waereld. Beteekent dat nu dat de gezindheid van ons Hollandsch publiek door toespraken en lectuur, door discussie en nadenken in goeden zin is gewijzigd? Kan ik de voldoening voelen door zooveele toespraken, met innige oovertuiging geuit en met alle aandacht gehoord, iets te hebben bijgedragen tot de verruiming der gegedachten, de verheldering van het zelf-besef, de ontwikkeling der ideeën? Spreekers ! die uw leeven wijdt aan de be oefening van het gesprooken woord ter vereedeling en onderrichting van ons volk, laat mijn kleine enquête u leeren. Ik schreef vijftig brieven, in persoonlijken hartelijken toon, waarin ik herinnerde aan hetgeen ik oover het sociale onrecht en de bestrijding daar van had gesprooken en geschreeven, en stuurde die aan vijftig gezinnen op vijftig verschillende plaatsen, waar ik geneegenheid, aandacht en waardeering had onder vonden. Ik wees in 't bizonder op mijn strijd teegen 't grond-monopolie, mijn poogingen op Walden, mijn oprichting van Gemeen schappelijk Grond-bezit, G. G. B. Bijna altijd wist ik die ideeën, ook op zoogenaamd zuiverlitterairc voordrachten te pas te brengen. De duizende toehoorders uit die kwart-eeuw, hadden dus allen iets daaromtrent gehoord. En nu vroeg ik eenvoudig wie er zich geneigd voelden met mij in die richting, tot bestrijding van dat vreesselijk en in t oog-vallend maat schappelijk euvel, samen te werken. Er is een partij gevormd die nagenoeg alleen teegen dat euvel is gericht en het kwam mij voor dat ieder eerlijk Nederlander die partij behoorde te steunen. Dat vroeg ik daarom aan al mijn spreek-beurt-vrienden. Ik mocht toch wel verwachten, dacht ik, dat enkele onder die duizende toehoorders, ook nog wel wat zouden geleezen hebben omtrent hetgeen ik besprak. Er zou toch wel iets zijn blijven hangen. Ach ! heimelijk wist ik wel wat mij te wachuiiMiiiiiiimtitiitHitiiiiiitiiiiiimi CADILLAC Het Meesterstuk der Autotechniek Importeur: K. LANDEWEER, UTRECHT ten stond. Maar het resultaat was toch nog een goed eind beneeden mijn verwachting. Van de vijftig brieven kwamen er acht te rug als onbestelbaar (mijn adres stond bij al len op de envelop) van de ooverige twee-enveertig bleeven er vijf-entwintig onbeantwoord. En van de zeventien antwoorden was er niet n die een goede belofte inhield. Twee of drie correspondenten erkende dat zij sympathie voelden voor mijn idee en wel iets zouden wil len doen tot bestrijding van het grond-mono polie. Maar zij zagen er absoluut geen kans toe. Aandachtige leezer ! denk eens goed oover de beteekenis van die kleine enquête ; die vijf-en twintig onbeantwoordde brieven, die volsla gen onmacht eu hulpeloosheid van de twee of drie die wel eens wat zouden willen doen, de min of meer onvriendelijke afwijzing door de gansche rest. Wat beteekent het? De onbeantwoordde brieven zijn terecht gekoomen, dat staat vast. Het waren particu liere brieven, die anders nagenoeg nooit onbe antwoord blijven. De correspondenten waren mij wei-gezind, en behoorden tot den beschaaf den stand. Zij zouden zeeker nooit zoo lomp geweest zijn, als ik hen maar hun gezondheid gevraagd had. Maar ze wisten met mijn ver zoek geen raad. Ze hadden nog altijd geen oovertuiging, ze begreepen de kwestie nog altijd niet, of ze geloofde er nog altijd niet aan, en ze wisten niet wat mij te zeggen. En dat in vijf-en-twintig jaren, met de vreesselijke gevolgen van het grond-monopolie aan alle zijden zichtbaar. Ooveral woekei, ooveral winnen zonder werk, arbeidsschuwheid, dobbelarij en verkwisting. De toestand zooals ik die voor twintig jaren al beschreef, in mijn artikel oover Waarvan leeven wij? Waarvoor werkt gij? Binnenlandsche Kolo nisatie, Rijkshoeven" enz. nu alies scherp gentens.fieerd en belicht door de grruwelijkste feiten. En men weet het niet, en ziet het niet en verklaart zich, zelfs bij goeden wil, vol slagen onmachtig. Ziehier de politieke onbe nulligheid, de onzelfstandigheid, zelfs van hoog beschaafde menschen, de onmacht om zelf te denken, te onderzoeken en te handelen op schrikbarende wijze toegelicht. De Hol lander durft geen stap te doen m sociale of politieke richting, zonder een drijverig partij leider en een tendentieus dagblad die hem bij zijn ooren en zijn neus vooruit werken. Onder die 17, die den moed hadden om beleefd te zijn, en mij ten minste te antwoor den, is het argument van de meerderheid de politiek". Daarvan willen ze niet weeten. Een rijke fabrikantsvrouw vatte haar bezwaren te samen in de volgende woorden : Ik sta geheel afzijdig van elk politiek gedoe. Onze maatschappij is nog op lange na niet rijp voor deeze soort proefnemingen." Oover dat politiek gedoe," en die soort proefneemingen" zal ik het zoo straks nog eens hebben. F K EDE RIK VAN EEDEN Premie-Leening D.V.Geb. v. Kunsten en Wetenschappen 9.000 Premiën Hoofdpremie 1/4 Millioen Van 26 Sept. tot 7 Dec. a,s, nog 11 Trekkingen (ieele Obligaties 10.25 Gld. Halve Obligaties 5.25 611 Ooofloopend geldig Koor alle Ifekldnoen Poslróel Henpchl 455 slÉQ Ho. 39440 Hotel Duin en Daal BIStE* Te midden eener schoone boschr. omgeving. iPADOX BEN MAAI-. VARMOM LtVCST DE/VEPLANCD IMZECP KORTCN TUD ALLE MOUTCON/TRUCTIty ALX LANDHUIZEN ./CHOOLCEBOUWEN JACHTHUIZEN ZIEKENHUIZEN INLICHTINGEN OP AANVPAAC