l Oct. '21. No. 2310 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND D DST o EENIGE SPECIALITEIT g| KRIMPVRIJE GEZONDHEIDS- a QNDERGOEDEREN HET Bii f\ H oM Nederlandsch Fabrikaat TRICOTHUIS AMSTERDAM R«g. 6 reestraat 36 TB. NOORD 6O84 HAARLEM Or. HouUtraat )43 TELEFOON 1406> m vso K ZJJVSTJiAIVZ) WEVEN. Geïllustreerde Handleiding ten gebruikt van scbool en huia TOOÏ het aauleeren der technieken van Kunst- en Spoelweven op den handweefstoel, door ELIS. M. ROGGE en LOÜISE H. WILDT. Prrjs, geearfc f 1.90. Uitgave van VAN HOLKSMA A WAMNDOBÏ, A'dwn Belangstellenden wordt beleefd medegedeeld, dat door onze Mij. op aanvraag gratis wordt toegezonden onze fraai geïllustreerde brochure Over het Buitenwonen nabij een groote stad" met groote nauwkeurige wandelkaart. Nu vast staat dat de electrische tram HAAG-WASSENAAR-LEIDEN binnenkort in exploitatie zal zijn (tot den bouw der remise werd reeds dezer dagen opdracht gegeven), zal Wassenaar, bekend om zijn schitterende en hoogst gunstige ligging, nog meer dan tot op heden, als woonplaats gezocht worden. (De belasting bedraagt slechts 11%!!). De aanvraag om terreinen zal in groote mate toenemen en onvermijdelijk gevolg hiervan zal zijn stijging der grondprijzen. Onze Directie kan thans nog aan eiken aanvraag voldoen en vraagt den bijzonderen aandacht voor de parken RIJKSDORP" en ,,DE DRIE PAPEGAAIEN", waarover de brochure eene breedvoerige beschrijving geeft. Nader gewenschte inlichtingen' worden steeds gaarne verstrekt. N.V. EXPL. Mij. RIJKSDORP" Dir. N.V. C. F. A. Jonkers & Co. Wassenaar. ENZ. LUXE- EN VRACHTAUTO'S BENZ & Cle., Amsteldijk 10, Amsterdam. COMPLETE SOHTEERING NIEUW5TE - MODELLEN ZooWEL IN HET EENVOUDIGE ALS LUXE QEMRE AM/TERPAM UTRECHT MtlLI&EWEG C HILVERSUM STATIONSPLEIN Verschenen bij N. V. UitgcversMaatschappij VAN LOGHUM SLATERUS & VISSER, Arnhem: DOOR JüST HAVELAAR In dit werk, een vei volg op Huma nisme", heeft de schrijver een proeve van hedendaagsche levensbeschouwing gegeven, die hij het best met het woord Democratie" meent te kunnen aan duiden. Prijs f 2.75 ing. f 3.90 geb. SIGAREN deëe^U. spoor* WA spoörjr. Culemborq J. KUHR, Dameskleerma* er - Bontwerker « Mantelcostuums of lange Mantels naar maat vanaf ? 120.?. ROBES op maat vanaf ? 95. Heerengracht 304-306 AMSTERDAM. DE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland kost slechts f 6.5Üper half jaar :I3!3 Motor- en Zeiljachten TE KOOP, in diverse grootten en prijzen. Lijst van in commissie staande vaar tuigen gratis en franco toegezonden. amormn & LUGT AFD. JACHT AGENTUUR Slepersvest 1 Rotterdam LANDHUIZEN als onderstaand e.a. in liat Villapark HVLLENBEIG te Bennekoni. Direct te aanvaarden. ^T-^ In koopprijzen van 14 t&t 20 Mille met 1000 Mr. gr. en meer PRACETVRIIE WANDELBOSn Electrisch Licht-, Oas en Waterleiding Dkecte Treinverbindingen. Inlichtingen gratis N.V. Hullenberg Dir. A. ROEST Jr., Rotterdam, Aert v. Nesstr. 4. TEL. 13709. Fr. SINEMUS 20 LEIOSCHESTRAAT 22 AMSTERDAM TELEFOON N. 5812 HEMDEN MAAR MAAT FIATl [Belangrijke Prijsverlaging, TORPEDO | 4plaatsen 10/15 P.K. 1575O CONDUITE INTÉRIEURE idem 17OOO.TORPEDO plaatsen 15/20 P.K. fSOOO LANDAULET [idem f99OO.[J.LEONARDLANG lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII'lllllllllllllllinilllIll flIlllllllllllllllliiMMIIimilllllllllliil iiiiiiiniiiiiiimii IIIIIIIIIIIIIIIIUIII riiiMiiiiiiirtiiiin iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiii POLITIEK GEDOE Een gelijkenis: veele jaren geleeden wandelde ik in een groot, digt en donker woud. Er woonden menschen in, maar ze hadden maar een armoedig bestaan. Met veel moeite hadden ze rondom hun kamp wat zware boomen gerooid, en kleine akkertjes beploegd en bezaaid. Ze woonden ver uit elkaar, en hielpen elkander niet. Inteegendeel, ze beroofden elkander ais ze er kans toe zagen. Ik vroeg hun waarom ze niet veel meer boomen rooiden en grooter akkers maakten maar ze zeiden: we zijn te arm en te zwak. Ik ging verder in het bosch en vond er een ouden, wijzen man, met een lange grijze baard. Hij zat onder een zwaren boom en las in een oud boek. Ik vroeg hem of er niets te doen viel aan den armoedigen toe stand der menschen. Ik vroeg of er niet meer boomen gekapt konden worden. Maar de oude man zei: dat mag niet! want het bosch is taboe, heilig. Toen ging ik nog weer verder en vond een nog ouder en nog wijzer man met een nog langer en witter baard, en een nog ouder boek. Toen ik hem sprak oover de armoede der menschen en het bosch dit niet gekapt werd, toen barstte hij uit in woede en riep: vervloekt zij het bosch ! Het beneemt ons licht en zonneschijn. Het geeft ons maar ellendig, karig voedsel. Er komt een tijd, jonge man! waarin het heele bosch verdweenen zal zijn. Dan zullen de menschen dansen op grazige weien en oovervloed hebben. Toen vroeg ik in groote verwondering: Maar hoe is dat dan, wijze man? Waarom begin je dan niet met het uitdunnen en kappen? Waar om zeg je dat dan niet aan die andere, arme menschen? Waarom raad je hen niet elkander te helpen en nog meer boomen te rooyen?" Toen zei de grijsaard: neen ! dat doe ik nooit. Ik verfoei het bosch, ik verfoei alles wat er iiiiiiiiiMiiimimiiiiiimiMUM SPAAMSOH, EHGELSCH, FRANSOH, OUITSGH Oio. Berlitz-School Heorongraoht 4B1 - H. 3286 Pract Onderwijs door builen!. Leeraren in groeit en wat er mee te maken heeft. Ik ben namelijk een anti-bosch-mensch. Ik houd mij afzijdig van alle bosch-gedoe. Het bosch en het boschgedoe bederft alle menschen. Ik bemoei me niet met het bosch. Dat is mijn beginsel, en daar wijk ik niet van af. Ik ben een man van beginselen." Toen zette hij zich makkelijk teegen den harden, zwaren boomstam en ging weer in zijn boek leezen. Daarin staat precies,hoe alles zal gebeuren, en als het anders gaat als in dat boek staat, dan deugt het Heelal niet", zei de grijsaard. * * * Zoo verzetten zich nu de menschen teegen alle politieke deelname, omdat ze in den staat, waarin ze toch wel moeten leeven, een vij andige, hatelijke macht zien, die hun leeven verdonkert en hun vrije ontwikkeling be lemmert. Dit is nu een achterlijk, reactionair begrip. Wie den voortgang der geschiedenis beschouwt vindt dat de verhouding tusschen enkelling en gemeenschap, tusschen burger en ooverheid steeds inniger en verknochter wordt. Aanvankelijk stond de despoot of tiran teegenover zijn onderdanen, als een volstrekt heerscher teegenover willooze slaven. Maar tegelijk ontwikkelde zich een liefderijker ver houding van gezins-hoofd teegenover de gezins leeden. Dat was de patriarchale periode, die nog in vele groepeeringen der menschheid bemerkbaar is. De geweld-dadige, despo tische, hatelijke ooverheid is thans reeds bijna ooveral verdrongen. En in de Christenheid is het ideaal van de verhouding tusschen individu en ooverheid al duidelijk uitgespro ken, schoon nog niet ergens zuiver verwer kelijkt. Het Christelijk ideaal was steeds de volkomen eenheid van kerk en staat, onder n geestelijk opper-leider, die niet alleen gehoorzaamd,, maar ook hartelijk geliefd, eerbiedig geëerd en blind vertrouwd werd. Een heerscher, aangeweezen, om zijn groote deugden, door de wijssten uit het volk. De hoofdoorzaak van de ellende onzer heedendaagsche maatschappij is de slechte keuze der waarlijk groote en deugdsame heerschers. Ze worden of door erfrecht aan gewezen, en zijn dan maar zelden en als bij toeval bereekend voor hun taak, en dan onwaardig zoozeer geëerd, geliefd en ver trouwd te worden. Of ze worden door het volk gekoozen op gebrekkige wijze, die aller lei misbruik, door partijgeest, in zich sluit. Menschen met niet al te ruim beschouwingsveld en niet zeer leevendige fantasie, kunnen zich nu den staat en de ooverheid niet anders voorstellen, dan als een lastige, gehate macht die belastingen eischt, soldaten mobiliseert, en kibbelt en kletst in 't parlement. Ze merken niet op dat ze geen vinger kunnen vernteren, geen stap kunnen doen, geen woord kunnen spreeken, zonder hulp van de gemeenschap, dus zonder politiek gedoe. De zuigeling moet zich a! met politiek bemoeyen, hij moet ingeschreven en gedoopt worden, en zonder de gemeenschap zou hij geen uur kunnen bestaan. Het voedsel, de kleeren, de wooning van den zuigeling, al wat het mcnschen-kindje niet missen kan, dat is alleen te bereiken door meede-werking en onder controle van de gemeenschap. De afzijdige dame die haar kindertjes van alle weelde-artikelen kan voorzien, die van de gemeenschap profiteert op elke minuut van den dag door water, licht, verwarming en voedsel, door beveiliging teegen dieven, door gemeente-verordeningen, door onderwijs en hygiëne die zou geweldig gaan mopperen als de staat niet voortdnurend in actie was om haar bestaan prettig en veilig te maken. En dan noemt ze zich afzijdig", terwijl ze aan alle zijden de zeegeningen van den staat, van de gemeenschap, of van de kerk, als ze vroom is, in ontvangst neemt, als iets dat haar rechtens toekomt, en dan nog met schandelijke ondankbaarheid die zeegenrijke gemeenschaps-arbcid, waarin ze nu door de laatste verbceteringen, als vrouw deel mag neemen en .waarop ze invloed mag hebben verachtelijk en spottend uitscheldt voor politiek gedoe". Deeze zelfde valsche beoordeeling en be krompen blik vind ik in bijna allen van de 17 correspondenten, die zeggen iets voor mijn ideeën te voelen. En op nieuw blijkt hier de eigenaardige traagheid van denmenschelijken geest en het onvermoogen van de meesten om leenig te blijven en zelfstandig te denken en te handelen. Zoo staat het ook met hen, die als kleine groep zich op mijn raad hebben georganiseerd en nu de langsaam, maar ge stadig groeyende Vereeniging voor Gemeen schappelijk Grondbezit G. G. B. vormen. Aan de gedachte die ik hun gaf, honden ze steevig vast. Ze zien proef-ondervindelijk de juistheid er van, en brengen de idee practisch tot werkelijkheid. Twintig jaren lang hebben ze met allerlei teegenspoed en moeyclijkheid gekampt. Maar de taaye leevenskracht van de gedachte moet eindelijk ooverwinnen. Voor twintig jaar voelde ik echter nog niet, zooals thans, de volle beteekenis van het staatsbegrip, en zag ik nog niet duidelijk hoe die staat van thans, die worden zal een kerk oover jaren en eeuwen, zich langsamerhand ontwikkelt. Nu ik dat zie, en dns het scheepje van G. . B. aanraad meer in die koers te varen, nu willen ze niet, en houden vast aan de dingen die ik voor twintg jaar sprak. Van die dingen behoef ik niets terug te neemen. De beginselen van G. G. B. zijn deugdelijk en zuiver. De groep zal zich wel staande houden. Mits ze niet de politiek? actie verwerpen, alleen omdat ik vroeger niet zoozeer op politieke als wel op econo mische actie heb aangedrongen. Evenwel denk ik nog in hoofdzaak hetzelfde als toen. Eerst de economische organisatie ! Eerst zorgen voor rechtvaardige productie en ver deeling. Dan en tegelijker tijd, de steun van politieke actie. Maar het economisch-ethische werk als steevigen onderbouw, niet het politieke. En vermijding van partijgeest, helaas ! in ons land genoeg heeft gesticht. O'nder de zeventien afwijzende brieven is er geen die niet verraadt de afkeer van politiek gedoe", zonder de dwaasheid en onbillijkheid van die afkeer te beseffen. Omdat ons huishouden nog slecht is georganiseerd, en Hadjcmemaars voortbrengt, moeten wij ons. er daarom van terug trekken en den boel laten verwilderen? Een curieuzen brief ontving ik vaneen vrij zinnig predikant. Hoe het in de gevoelswaereld van dien man uitziet begrijp ik niet. Hij zegt; .... dat hij zich niet kan voorstellen, dat hij ooit liefde zal kunnen koesteren voor een politieke partij. Politieke oovereenstemming geeft geen enkele waarborg voor gsestvemantschap. Daarom: wie tot geen politieke partij behoort is, dunkt me, slechter dan een ander, maar wie zijn partij lief heeft is onnoozeler.... en verder; het lijkt mij toe, dat een politieke partij ophoudt een politieke partij te zijn, als zij strijdt voor n zaak.... Hoewel mij niets aangenamer zou zijn dan met mannen als u in politicis samen te werken, kan ik het eenvoudig niet; ik zal moeten samen werken met hen met wie ik mij oneindig minder verwant vod. Mihi dolet\" Mini dolet! het spijt hem erg! Hij zou wel iets goeds willen doen, de stakker, maar hij mag niet, want hij hoort tot een andere partij. En hij houdt er niet eens van. Zelfs het algemeene Christelijke gevoel van Liefde voelt hij niet voor hen. En toch zit hij er aan vast, omdat hij niet onnoozel wil zijn en ook niet slecht. En als een partij maar n zaak op 't oog heeft dan houdt het op een politieke partij te zijn. Ik zou zeggen dan zijn we juist waar we weezen willen. Het feminisme heeft gezeegevierd. Nu is 't weg, als politieke partij. Uitneemend, wat kan men beeter verlangen? Nu zoo gauw moogelijk maar een nieuwe gemeenschappelijke actie, voor een ander niet minder nuttig en rechtvaardig doel. Maar dominee kan niet ! Hij moet samen werken met lui waar hij 't land aan heeft. En dat in een vrij land ! Is 't niet treurig? De volgende maal wat oover rijpheid en rot-heid. Actueel genoeg, midden in den appelen-oogst. F R E D E R I K VAN E E D E N OELOF iflITROEN KALVERSTRAAT 1 Amsterdam OPGERICHT 1850 TELEFOON 658 N. DEN HAAG - PLAATS 23 firma M. J. GOUDSMIT PAARLEN, BRILLANTEN Goud, Zilver en Horloges Uitsluitend eerste kwaliteit