DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 19 Nov. '21. No. 2317 DE LEVENSBESCHOUWING VAN ANATOLE FRANCE Door de toekenning van den Nobelprijs aan Anatole France wordt nog eeng weer in 't bijzonder onze aandacht naar hem heengeleid, naar hem en naar zijn meeningen, die zulk een grooten invloed in Frankrijk hèb Be n ge -. had. In al zijn boeken, in de herinneringen uit zijn kinderleven, in zijn philosophische ge schriften en zelfs in zijn romans spreekt France over zichzelf. Nu vertelt hij in zijn romans niet zijn eigen intieme gevoelsleven zooals hij dat doet in de boeken over zijn jeugd, maar zijn opinies over het leven en over de menschen laat hij telkens uitspreken door de personen, die hij schept. En zijn jeugd herinneringen zijn belangrijk niet alteen om de analyse van den jongen France, die wij er in vinden, maar ook vooral om de opmerkin gen, die de groot-mensch geworden schrijver er gedurig aan toevoegt. Welke is nu die levensbeschouwing waarin we door al die werken samen een inzicht krij gen? Fance is geboren in Parijs, hij is door en door Parijzenaar, hij is door en door grootestadsmensch. Van natuurgevoel, van natuur beschrijving bemerkt men weinig in zijn boe ken. Hij heeft reeds van zijn jeugd af een niet te bevredigen nieuwsgierigheid: hij wil het leven kennen, dat hij om zich heen ziet gebeuren, maar ook vooral wil hij kennen het verleden. Hij heeft het hedendaagsche Parijs bestudeerd maar ook het Parijs uit vroegere eeuwen. Hij heeft een boek over Jeanne d' Are geschreven; hij heeft geschre ven over de oudheid, over middeleeuwsche legenden, over mystiek, over ascetisme. Alle tijdperken, alle uitingen van den geest heb ben zijn belangstelling. En de dingen, die overgebleven zijn uit voorbijgegane tijden, hoe heeft hij ze lief: oude handschriften, oude boeken, curiositeiten. Als kind waren zijn liefste winkels die van antiquairs; toen al trachtte hij vroegere tijden in zijn verbeelding te doen herleven. Door dit snuffelen bij antiquairs en bij handelaars in oude boeken, door dat zich ver diepen in allerlei tijdvakken is er, heel vroeg al, een sterk gevoel in hem ontstaan, dat hij telkens en telkens weer uitspreektin zijn werk; het gevoel van de kortheid, van de vluchtig heid van ons leven, het gevoel van zooals hij het noemt ,,1'écoulement des choses." Vous avez entendu dire que la vie est courte," hoorden wij hem een tiental jaren geleden zeggen in een rede die hij tot de Parijsche stu denten hield en zijn stem klinkt nog na in onze ooren: vous ne vous imaginez pas combien elle est courte." Hoe moeten wij nu waarde geven aan dat snel vliedende leven? Allereerst door het te verlengen. Wij kunnen het verlengen naar het verleden toe, door te trachten oude tijden grondig te leeren kennen en wij kunnen het verlengen in de toekomst door de verbeelding, door den droom. Laten wij toekomstdroomen scheppen, laten wij utopisten zijn. En verder laten wij het korte leven zelf zooveel mogelijk genieten; wij moeten ons niet laten leiden door het kille en dorre gezondverstand, wij moeten niet behoedzaam en voorzichtig zijn: la prudence est la plus vile des vertus". maar heftig moeten wij voelen. Of wij nu liefde hebben voor een mensen of voor porcelein, of voor oude boeken, wat komt het er op aan? els wij maar tot een sterk gevoel in staat zijn. Laten wij het korte leven vooral niet be derven door zelfingenomenheid en door bet weterij; laten wij medelijdend zijn en toege vend voor de menschelijke zwakheden. Gaarne beziet France ze ironisch maar met een zachte ironie, die toch altijd het medelijden achter zich heeft. Want eigenlijk, moet men den mensch beklagen: hij lijdt veel. Wij lijden omdat alles vluchtig is, omdat alles voorbij gaat, omdat wij niets zijn dan speelballen van het lot. En als wij een mensch liefhebben, als wij meenen dien te bezitten, wat bezitten wij dan nog? Wij kennen immers elkaar nooit geheel hoeveel wij ook van elkaar houden en sterk voelt France de tragiek van de mensche lijke ondoordringbaarheid. Nu is het waar, dat de menschen veelal boos zijn en slecht. Maar moeten wij ze dat kwalijk nemen? Is dat hun schuld? Neen, want zij zijn menschen. Och en die boosheid, die slechtheid van de menschen, wat beteekent dat? Wat is goed, en wat is slecht? Wie heeft gelijk en wie heeft ongelijk? Laten wij tot onszelf zeggen, dat wij nooit heelemaal gelijk en dat onze tegenstanders nooit heeANATÖEtfRANCE lemaal ongelijk hebben, dat er geen idee be staat die volkomen juist en geen die volkomen onjuist is. Als wij nu moeten oordeelen over het leven, hoe zal dan ons oordeel zijn? Is het leven mooi of is het leelijk? Het is noch het een noch het ander, het is beide. France vergelijkt het met dien harlekijn, die half blauw en half rood was en dien een voor blauw, een ander voor rood hield; beide zagen zij juist want hij was blauw en rood tegelijkertijd. Maar wij willen nu eenmaal gaarne onze meening generali seeren, wij willen gaarne anderen dwingen te denken en te voelen als wij en wij veroorloven onzen buurman niet vroolijk te zijn als wij ons treurig voelen. Laten wij dus niet het leven haten en niet de menschen haten. Men kan ze 'bespotten, maar dan met zachte ironie. De spot van France keert zich vooral tegen hen die de een of andere vaste waarheid meenen te bezitten en die zich daarop beroemen, tegen de pnverdraagzamen. Hij spot met hen, die df in den katholieken of. in den calvinistischen f in den joodschen godsdienst het alleen-zalig makende zien; hij spot met hen, die zich op hun geboorte of hun rijkdom laten voorslaan, maar evenzeer met hen, die zich laten voor staan op hun wijsheid of hun kennis. Het ' militairisme vindt hij dwaas en onverdraag zaam, maar ook de philosophie kan onver draagzaam zijn, ook de wetenschap. Om kunste naars, acteurs, geleerden, politici, mannen, die het gezag uitoefenen moet hij telkens even glimlachen. Komt hij nu tusschen zijn spot door tot een positief resultaat? Zeker; France gelooft aan den vooruitgang. Maar hoe daartoe te komen? Door hem in onze verbeelding voor te bereiden. Oui, Ie rêve ! oui, la chimère ! oui, l'illusion !" roept hij in 1910 den Parijschen studenten toe. Doch niet in het vage weg moet men droomen. ,,Sachons construire nos rêves; sachons" leur donner une structure scientifique," dan allén is het nuttig en goed een droomer te zijn. Want wij staan in het leven en omdat wij in het leven staan moeten wij handelen; leven i's immers handelen. In welke richting moet nu onze actie gaan? De richting wordt France aangewezen door het medelijden, dat hij met de menschen heeft: met de armen, de zwakken, de onrecht vaardig behandelden, de kinderen. En weer eens zien wij hoe weinig bitterheid, hoeveel teederheid zijn ironie verbergt. Laten wij komen tot een breede sympathie voor de menschheid, laten wij handelen om te trach ten haar gelukkiger, haar beter te maken. France gelooft dat een moreele vooruitgang mogelijk is. Hij meent zelfs dat zooals de mensch zich ontwikkeld heeft uit het redelooze dier, eens uit den mensch een soort verheven wezens zullen voortkomen van wie wij ons nu nog geen voorstelling kunnen maken. Laten wij schrijden in de richting van dit goddelijke doel. Terwijl hij op deze wijze denkt,verdwijnen voor hem de grenzen, die tusschen de volken bestaan: er is slechts de menschheid. Ayez la charitédu genre humain" zegt hij in 1910 tot de studenten en hij wekt ze op om te strijden voor den wereldvrede. Het zijn niet de vorsten meent hij dan maar de vol ken, die de toekomst scheppen en de volken zijn vredelievend. Wreed wordt in 1914 zijn droom verstoord, maar na den oorlog spreekt hij weer zijn geloof uit in een mogelijke algemeene verbroedering. Hij heeft de illusie behouden, .die hem vroeger deed schrijven: Lentement, mais toujours, 1'humanit réalise les rêves des sages." Groot is de invloed van France geweest. Velen waren voor 1914 evenals hij overtuigd, dat een oorlog niet meer mogelijk was. Het zijn waarschuwende stemmen, als die van Barrès, van Maurras en van Pégny geweest, die de laatste jaren voor den oorlog de geesten in een andere richting leidden. Maar nu hebben de verbroederingsideeën van France in breede kringen weer nieuwe kracht gekre gen en wie zal zeggen hoe ver haar ontwikke ling zal gaan? Het medevoelen, het medeleven van France met het leed der menschen heeft weerklank gevonden in de Fransche litteratuur van voor en van na den oorlog. De beste Fransche kunstenaars van heden willen handelen in het belang van de menschheid. En niet op de kunstenaars alleen heeft France dezen invloed gehad. De Parijsche student, die in 1910 hem toesprak, dankte hem uit naam van duizenden: En vous apportant 1'hommage de nos ovations, nous remplissons un devoir sacré. Votre sagesse nous claire, vous avez déposédans nos coeurs les sentiments de pitiéenvers les faibles dont Ie vötre est rempli, vous y avez place l'espérance dans Ie progrès de l'Humanité; enfin vous avez contribuéa faire aimer la France a travers les peuples, par la pure beautéqui rayonne dans vos crits." W. MARKU s?P o E L s ZOO EVEN VERSCHEEN BIJ EM. QUERIDO te Amsterdam: ANATOLE FRANCE De Wraak der Goden lllimillllllllllltlllllltllllMMMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIhl Mitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiimimiiii iMiiiiiiiiiimmiiimiitiiiiiiiiiMiMiiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiillilllllllliltllllllllliiilllllllliilillilliiliiiiiiiiiiiilllliillliiiiililllllllliiiillllllliiilllllliit lllMlllllll illlllllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiittiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiii H. BOOTZ - Amsterdam mi g aan geen bittertafel ontbreken PHILIPPONA KETELAAR Keizersgracht 538 St. Nicolaas Cadeaux Echte Kanten Geborduurde Kleeden Geborduurde Kussens Spreien Zakdoeken Baby Artikelen QERARD B. RIJKE J r. Bluuou Arobltoatuur AM9TEL 122 - Tolof. Ho. 8S1B Complete Meubileering Haarlem KRUISWEG 36 LION D'OR" TEL. INT. 281 IN 1919 GEHEEL VERBOUWD EN NAAR DE M! EST MODERNE EISCHENINBERICHT - PRIMA KEUKEN - CENTRALE VERWARMING fil zijn het meest gewild, om prijs en kwaliteit ^?^^ mnj)6fmj iiniiii(if]\>mm"-r 'I'T''^||I\ DAMCSTASSCHCN DAHES! Laat uw wasch behandelen door de wasscherij Eureka", Toldwarssir. 22-24. Tel. 1.3725 zoowel droog toegeslagen als opgemaakt. Vraagt prijsopgave. Aanbevelend B. NEIDIG & Co. WONINGBUREAU vanden Makelaar U.UI MUIL N. Baarnstraat 61 - Baarn Tel. 244 DE WITTE BAZAR l KALVERSTRAAT 223 ZATERDAGMORGEN 10 UUR TOTtLE UITIEIKOOr l MM RUBBER VLOiBELEGGING kan in verschillende uitvoeringen geleverd worden. Zij is bijzonder geschikt voor EET-, BILLARD- en BADKAMERS enz. en wordt j geleverd met eene GARANTIE van 10 jaar. Deze vloerbelegging is uitsluitend v e r k r ij g b a a r bij de Firma lACs. S. WAISVISZ & Co., W:genstraat 16Uen Haag! Kantoor te AMSTERDAM Maiteiaarsgracht 15. Te ephoon 5.59. richtingen wordan -p Aanvrage gaarne verstrekt. VAN ALLE Auto-Showroom en Garage - HEIM. DE GIUFF Hooge Nieuwstraat K o. 7 en 19a - DEN HAAG - Gelegenheid tot stallen van Automobielen ? inyncuo ru micioirc nnucroTir -. JUnhtNü- LN MtlüJLÜ-bUNrtblIt BAKKBH & TEERINK AMSTERDAM TELEFOON 682* TRECHTSCHEDWARSSTRAAT 17-19 ~ - BTJ DE REGULTERSGRACHT - BINDEN SCHOOL- IN STUDIEBOEKEN OELEOEN HEIDSALBUMS PORTEFEUILLES ENZ. LICHTBEELDEN-VEREENIGING SPUI 23 AMSTERDAM VERKOOPT EN VERHUURT LICHTBEELDEN COLLECTIE VAN 25000 STUKS CATALOGUS IN 12 AFDEELINOEN XXXXXXIIXXXXXX EEN ECHT JONGENSBOEK G. HOLLE :é: ' '"'-v,'- ??&?? : K: 'swwf :g; :$?, ^^- i5^> ,-^r ?&-. .jKffffi. ;%; ?:%;%? y-.%.ïz: ??&Z-'.""-J2PS Sint Nicolaas n iii iiiiiiiiiiT^wi Geschenken voor Iedereen DE BIJENKORF Neerland's grootste, best gesorteerde en goedkoopste Magazijnen Zie -vooral onze speciale etalages RQk gelHustrnrd; teektningen door B. VAN VLIJMEN Jr, Btndteekinlng vin JOH. BRAAKENSIEK PrMs, Ingenaaid f 2.90 lnprachtb.gebondenf3.90 met DIAPOSITIEVFN naaf foto's genomen OltiivivinVilHOLXEMilVmtDOIFJmtt. jn den Oorlog. XXXXXXIIXXXXXX Voorradig in de maten 4,5X10,7 en 6XI3cM.