24 Dec, '2!. ,?No. 2322 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND J. S. MEUWSEN,;Hofl. A'DAM-R'DAH-DEN HAAG DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND CAMILLE SAINT SAËNS f N. V. HET SCHOUWTOONEEL. Sprot/e. Naar het verhaal van M. SchartenAntink, bewerkt door A. Defresne. Ze kenne 'n mensch toch zoo pestte, hè?" Het was Indra's dochter Sprotje", die in deze gulden woorden haar sous-terrainervaringen aan een Nederlandsche Dichteres beleed. Is het een klacht, een aanmerking? Weineen. Enkel een aarzelend en inschikkelijk terzijde. Bij al het lieve en goede dat Mede" op en onder deze aarde mocht ontdekken, stipte zij dit ongemak slechts in het voorbij gaan aan. Kan een godenkind hooger wijzen dan naar deze inschikkelijkheid", die in de sfeeren der innigste liefde, der nederigste bereidheid, der puurste ? ontvankelijkheid, sublimeert tot geluk? En is dit dapper com promis van het onsterfelijk luizebelletje in onzen tijd van nagejaagd heroïsme" en litteraire ethiek, niet een zeldzaam schoon voorbeeld? Ik ben er overigens wel van geschrokken.. De heer A. Defresne, die dit sublieme voor het tooneel had bewerkt in tien tafereelen". In deze dagen, waarin de beste gedachten gaan naar den schrijver van Un coeur simple" was ik misschien extra geporteerd voor den Hollandschen collega, die dézen Flaubert dan toch maar naar de kroon stak, extra fier op het kleine meesterwerk, dat als een fuchsia in het raamkozijn van het overwonnen realisme" bloeit, en wordt herdrukt, extra bezorgd voor de eenvoudige van hart, de laatste van een roemrijk mutsengeslacht, welke de heldin onzer Nederlandsche Letteren werd. Ik gun het tooneel, het is bekend, alles goeds. Maar dit, met Jaapje en Boefje, ons liefste kind Want het gaat nu eenmaal niet, een tooneelwerk trekken" uit een verhaar1 van waarde, niemand kan het, Margot Scharten zelve niet, omdat ze op dit oogenblik alweer een heelandermenschisdan de kunstenares,die tien jaar geleden met haar week warme hart door de sloppen en stegen harer verbeelding sloop en op het bouwvallig haartoetje van een afgebeuld volkskind het witte ,,,mussie" zag flonkeren als een diadeem; en de heer Defresne ook niet, omdat in deze sloppen lm 's Gravenhage HETI-HTIIIIIELEI en stegen van andermans fantasie slechts toegang is tot aan de geheime deur van het persoonlijk kunstenaarschap. De ten sterkste gecomprimeerde gevoelswarmte, waarin een kunstwerk geboren wordt, ze vervliegt zoodra men raakt aan den onafscheidbaren en afgesloten vorm; het hooger licht, dat de inspiratie weeft om een gegeven hier heb ik nu niets tegen het woord: mystiek laat zich niet vangen en willekeurig verplaat sen, het heeft zich voor altijd gehecht aan het ding-van-schoonheid, dat de eeuwigheid in zich draagt. Door de reusachtige, zwarte, als de muil van een monster dreigende fabriekspoort ging het schimmig sprotje de menschenwereld in, en onverbiddelijk eischt onze ontroerde herinnering, bij den aanvang van dit miniatuur menschenleven op het tooneel: de hallucinatie van die poort. Of er dan niets .gered werd bij dit hopeloos ondernemen? Toch wel. De naam, die met groote letters op het affiche op een gunstig tijdstip van Sprotje's onsterfelijkheid ge tuigde; hier en daar een met beleid in het kader geplaatst brokje dialoog, waaraan een flard van de oorspronkelijke atmosfeer; soms, en dit was de winst van den avond, de uitdrukking van diepe, lichtende en lij dende goedheid op het zorgelijk meid alleen-gezicht van Charlotte Kohier. Men kan het de geonduleerde Sprotjes in de zaal, die tegenwoordig, hand in hand met haar Zaterdagavondlijken Hein" stailes enbaignoires vullen, niet genoeg vertellen, dat de Wereldbibliotheek voor een paar dubbeltjes prachtige Kerst-cadeaux verkrijgbaar stelt, en het is best mogelijk dat' de groote trom van het tooneel op deze wijze de litteratuur ten goede komt. En hoe sterk bleek dit werk van Margot Scharten-Antink, dat het zich nog eenigermate reconstrueeren liet uit een paar snapshots ook tengevolge der stijllooze, half naturalistisch, half visionnair opgevatte vertooning niet meer geworden dan goedkoope illustratie, dat zelfs onder deze omstandigheden geen twijfel rees aan de superioriteit van het boekje zelf, en dat gene wat er het bijzondere van is: de toe geeflijkheid jegens God en de menschen, waaraan de gewoonte te ontberen in gemeen schappelijk te-kort ten grondslag ligt, door drong tot de zaal. Dit pijnlijk verantwoord en innig behoed optimisme", waartegenover wij dan nu het optimisme" van een Pal lieter kunnen stellen, deze volle aandacht voor de daagsche werkelijkheid, die van een schriel zonnestraaltje dat door een kelderkeukenraam gekropen komt, een hemelsch feest maakt en het reëel geluk doet beseffen van louter, met liefde gedragen, gemis, van gedeelde zorgen, van magnifiek gepoetste prullen-van-een-ander, hoe schoon is het! Ze moste jou Moeder van een weeshuis make, Merie". Veertien jaar is ze, als de robuste schoonmaakster in een poëtische bui meent, dat haar die verantwoordelijke post wel toevertrouwd zou zijn. Hebben we ooit zóbegrepen wat hij inhoudt, welk een eere-titel het wurm werd toegezwaaid, als toen ze daar zat bij juffrouw Jonkers" in haar koud keukentje, met den zwaren aardappelbak op haar puntige knieën en haar zieltje bij juffrouw Jonker's jongsten telg! Moeder van een Weeshuis.... Mater gloriosa.... Juffrouw, hebbe we Wullempie z'n speen wel uitgewassche !" Sprotje was bestemd om al bij de geboorte van haar eigen eersten kleinen Willem in het kraambed te bezwijken, doch dat zij de honderdvoudige liefde en de geestelijke kracht voor een huis vol kleine menschen in zich droeg, die illusie bleek ook op het tooneel onverstoord. Charlotte Kohier heeft dit hartstochtelijk toegewijde, dit voor het oogenblik nog overdrevene,. en, ik geloof, ongewild theatrale in haar wezen. Wat zij geeft is psychologische analyse, waarin nu en dan de vlam schiet, terwijl het daarnaast veelal inzicht en de monstratie blijft, met een schijn van dra matische bewogenheid. Ook1--waar zij den toon niet pakt als Sprotje" schoot zij voor mijn gevoelen, vooral in het begin, herhaaldelijkhaar doel voorbij begrijpen wij dit niet als een misvatting van de psyche, maar als een hinderlijk gebrek aan beheersching van een zich langs moeilijke, misschien te bewuste wegen ontwikkelend talent. Boeiend vind ik haar energie" op het tooneel altijd wel, en het zou mij nooit verwonderen in elke rol zijn momenten, die daarvan iets openbaren wanneer zij nog eens, als een tweede Kniertje", of als extatische Jonkvrouw van Orleans" in haar aanleg zijn beide mogelijkheden het 'pleit won. Zij had voor Sprotje" aanvankelijk ook haar uiterlijk tegen. Deze ouwelijke jeugd, de gretigheid van haar dienstbaar streven, was gemaakt, het koortsig naaien aan de gordijnen en het liefkoozend gebaar over den lap katoen, welke haar in het uniform" zal steken, dat voor het groot tenue van een generaal niet onderdoet, vertoon. Maar in haar eerste dienstje, waar dan toch maar alles op haar neer kwam", vloog de glans over haar gezicht en daarmede verinnigde zich als het ware elke trek, stem, gebaar en blik. Ook op de bank, naast Hein", die haar om haar degelijkheid" bemint, in de stille extase om het huwelijks-keukentje in 't verschiet, en eindelijk aan haar bruilofts maal.... Marie, met een wit vestje in haar donkere Zondagsche japon, en die'n innig dankbaren, innig zwakken lach om de JanusTulp-grappen te harer eer en de ongelooflijke heerlijkheid, dat het nu alles echt" werd met Hein, ja, toen was ze wel de incarnatie van een verheven, want als volmaakt be grepen, liefdegeluk. En in weerwil van alles wat uit eerbied voor Margot Scharten-Antink in deze vertooning beter verzorgd had kunnen zijn muntte de oude Tooneelvereeniging onder van der Horst's leiding niet uit in het scheppen van een Heijermans-milieu? ondanks de hiaten en détonaties, bracht deze aandoenlijke apotheose ten slotte nog de hulde van het tooneel aan de schrijfster van na Geertje", ons mooiste volks-poeëm. CASANOVA IN AMSTERDAM, door Maurits Wagenvoort. Ook aan Casanova is niet veel zonder.... Casanova. En aangezien hij in de achttien deelen van zijn onvolprezen Mémoires" geen atoom van zichzelf onder de koren maat hield en elke letter van zijn vereerden naam tot een geloofsbelijdenis maakte,vraagt men zich af wat een ander schrijver, grondig op de hoogte van zijn aard en avonturen, met de herhaling van een en ander in minder-waardig proza dan het authentieke, beoogt? Arthur Schnitzler mag er in geslaagd zijn den brillanten weemoed van den chevaleresken aftocht als basis te gebruiken voor den zwanenzang van zijn Anatole", welken hij Casanova's Heimfahrt" noemde, in deze episode is de ware Jacob de Seingalt feitelijk alreeds hors con cours; de roemloos overleden Marcolina" boezemt ons meer belang in dan zijn onder gaande zon, d,e schoonheid van het werkje is in de muziek der vallende blaren. Terwijl ook zijn gedramatiseerd Casanova-souvenir Die Schwestern, oder Casanova in Spa", meer een spel is van de gespitste pen des modernen dichters dan een sappig amoureus duel. Doch Schnitzler blijft Schnitzler, dat wil zeggen een eerste-rangs-auteur, voor wien de psychologie en de galanterie der eeuwen geen geheimen bevat, en die een eigen verteedering, een eigen ironie, een eigen stijl bezit, welke voor Casanova's vermetele levensbeschouwing, noch voor, zijn verrukkelijken schrijftrant onderdoet. En wat ons betreft komt het er dan weinig op aan welke stof een schrijver kiest, en of aan zulk een, naar zijn getuigenis nagenoeg frei erfunden", verhaal een historische figuur zijn naam leent. De Hollandsche schrijver Maurits Wagen voort heeft zich geen anderen eisch gesteld dan uit de bekende lotgevallen van Jacques Casanova een intrigue samen te stellen, welke hem tot motief kon dienen voor een achttiende-eeuwsch costuumstilk, met als voornaamste aantrekkelijkheid: de plaats der handeling, het wereldvermaard bankiershuis: Amsterdam. En aangezien het tooneel handeling voorschrijft en deze in dit geval mocht wordengezochtinkaartspelen en minne kozen, onverschillig me t wie,me t de patricische Esther Hope wel even gaarne als met de dienstmaagd uit het gerenommeerd hoe zwol ons het hart Bijbelhotel, bleef er voor de mannelijke levensphilosophie, welke ons in hare eenzijdigheid alsnog had kunnen verteederen, te weinig ruimte. Zonder deze, onder het motto vixi", ik heb geieefd, te aanvaarden philosophie, viel het ons zwaar in Jacques Casanova meer te zien dan in elk ander ordinair heerschap dat, den SMIT&Co., Tailleurs MJOiniTIUTN.b|ikdn!toh SCHITTERT IN DEN ERSTNACHT CHOONER (BAN YEIU6I1E1DS SCHEERADPAUAAf IN FONKELT f15.JVadtorf* Munt Holland* beate W oent algaar m i mi i i" ' """ appel genoten, de schil buiten de deur werpt. En onder deze omstandigheden vond ik, dat Esther Hope, nu zij er zoo goed vór stond, hem wel een beter lesje had mogen geven. Deze, Amsterdamsche dochter der Rothschilds, gezien door de oogen van een hedendaagsch schrijver, had de Lysistrata van het lange stuk kunnen zijn, feministe in crinoline, doch daarbij van de vrouwelijke levensphilosophie zoo lieflijk doorgeurd, dat de phrase vixi" den held op de lippen besterven moest. In plaats van haar, schetste Wagenvoort ons een even onnoozel als eigenwijs, sentimenteel juffertje, dat zich in haar Hollandsche degelijkheid niet te goed achtte een gesprek af te luisteren achter een kamerschut. En het eenige wat wij bij het afscheid betreuren was wederom, dat de levenskunstenaar" op het tooneel nog in onze verlichte tijden zoo zelden zijn vrou welijk portuur ontmoet en de eenzame weg" (bergaf) die er nu eenmaal opz'it, hem nog altijd wordt aangerekend als een onrecht vaardige straf. Om dit requiem in pace aan den te-veel gekuste van harte mee te kunnen zingen, had de schrijver ons den man moeten toonen' als een man, den ridder in zijn waarachtige hulpeloosheid. De vertooning had wel wat kunnen aan vullen en corrigeeren. Hemelbestormende avonturen in dit tempo Jan Musch legt zich, als tooneeldirecteur, wel eens rollen op, die de grenzen van zijn talent meer en meer aanwijzen. Voor den Chevalier de Seingalt bezat hij noch het onweerstaanbaar uiterlijk, noch de salon-manieren, noch, wat het ergste was, de fantasie. In de vrouwelijke hoofdrol had de schrijver genoegen genomen met een debutante (Kitty Kluppsl) wier lief gezichtje niet kon vergoeden wat haar aan houding en dramatisch vermogen ontbrak. Al kan dit tegelijkertijd in Groot-Nederland" versche nen stuk niet meer worden dan een vlot kijkspel, van de hoofdpersonen Casanova, Esther, den Bankier Hope zouden sterke tooneelkunstenaars decoratie-levende, in het ka der van hun tijd ietwat imponeerende figuren hebben gemaakt. Hetgeen nog niet wil zeggen, dat er hier iets verloren ging. T o i' N A E F i De Kroeg Een nieuw vers uit het boek Fantomen". De Meinacht laat zijn koele droppels neder, ik schuil onder een lispend lindendak, mijn oude hart vindt zijn verlangen weder dat naar de lente geurend openbrak, en vór mij is het licht der kleine kroeg, daar feest men bij de hooggevulde glazen, al wat ik vruchtloos aan het leven vroeg ligt in den simplen jool dier blijde dwazen. Zij zwetsen, heffen 't glas en zijn tevreden, soms klinkt in broederlijken zin een lied, de zorgen van hun werkdag zijn geleden, nu is er lach en leut en anders niet. O, slechts n langen dag te zijn als gij, mijn wezen naar het Uwe afgemeten, als goede makker zitten aan uw zij, en al mijn strijd voor n dag te vergeten, hoe zou mijn hart een kalmen slag hervinden 't werd rust en 't leven gaf mij wat ik vroeg, glimlachend zou ik bij gelijkgezinden den hemel proeven in uw kleine kroeg! Nu zie ik hunkrend naar de gouden ruit, de eenzaamheid staat naast mij, houdt mij (tegen, is het voor mij het kwijnende gefluit der nachtegalen in den zachten regen? .... Is het voor mij dat aan de boomen geuren de wierookvaten van het nieuw getij, ontsluit de lente haar onhoorbre deuren en haar getooid paleis, alleen voor mij?.... Dan wil de zwerver zwijgend binnengaan, hij draagt zijn ziel op d'uitgestoken handen en bij het altaar zal hij biddend staan wanneer zijn kostbaar lam tot asch zal (branden, want hij zal handlen volgens heiige wetten, dat wie ontving ook immer offren zal, hij wil zich niet op lichte toppen zetten maar in den schaduw van het schemerdal, daar zal hij met zichzelf tezamen zijn, den lach der andren zal hij niet benijden en den verzwegen strijd niet als een pijn maar als een roeping en geloof belijden! FRANC.OIS PAUWELS IIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIItllll Hotel Duin en Daal Het geheele jaar geopend. Centr. verwarmd. iilliimnmii De NIEUWSTE en MOOISTE Meisjesboeken :?: voor Meisjes van 11?16 jaar :-: LENIE TEN HEUVEL EEN BUITENKIND EN LENIE TEN HEUVEL LENTE door ANNA VAN GOGH-KAULBACH ??? GEMEENTEBESTUREN Motorwegwalsen Binnen 3 weken leverbaar 15-tons Motorwegwals met 26 P.K. DEUTZ-benzinemotor. Absoluut bedrijfszeker. Langdurige garantie. 10-tons Wals in bedrijf te zien in de Gemeente Soest. Aanvragen, ook voor lichtere typen, te richten aan de Automobiel-Centrale W. F. SELDERBEEK SOESTDIJK TEL. BAARN S. 61 Fraai gebonden f 4.50 Prijs ingenaaid f 2.90, Nieuw Vrouwenleven" schrijft: Be aohfijfater ia xeer gelukkig geslaagd In de zichzelf gestelde taak maai* van Mevrouw v, Gogh-Kaulbaoh was ook niet anders dan een heel goed hoek te verwachten en dat heeft zij gegeven f moge dit hoek (Een Buitenkind) gewaardeerd en door da nog twae heloofdan weldra gevolgd worden; dat la de /fugdleotuur van de allerheate soort. Uitgave van v. Holkema en Warendorf, Amsterdam urn t <> o Bouw- <n Wonlngburrau, van dia Makelaar J. 1). F. VAM O KB VEEM,Kantoor van vast goederen. Menw Kaarnatr.5 DAMES! Laat uw wasch behandelen door de wasscherij Eureka", Toldwarsstr. 22-24. Tel. 13125 zoowel droog toegeslagen als opgemaakt. Vraagt prijsopgave. Aanbevelend B. NEIDIG & Co. XXXXXXXXX3C In lederen Boekhandel voorhan den Werken van Buy de Maupassant 6 doelen gebonden ft.SO Uitgave van Van Holkema & Warendorf, Amst. xxxxxxxxxx Hotel Café-Restaurant PRIMA KEUKEM Dagelijks Diner-Concert In de Witte Zaal Avond-Concert In den Wintertuin alleen ecbt met rnerK' JET MEISJE" HET KLAVERBLAD HAARLEM. Vraagt Uwen winkelier toch vooral bij het koopen onzer groati stukken Karnemelkzeep om een BLOEMENPLAATJB. Albums ter verzameling dezer plaatjes, getiteld DE BLOEMEN. VELDEN" zijn bij eiken winkelier van Klaverblad's Zeepea ?( aan de fabriek verkrijgbaar a 60 cent per stuk.