c 31 Dec. '21: -- Np. 2323 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND N.rPAER£LS' Meubileering-MI]. AM S T E R D A M COMPLETE MEUBILEERING BETIMMERINGEN Rókin 128 - Tel 4541 N. Motor- en Zeiljachten TE KOOP, in diverse grootten en prijzen. Lijst van in commissie staande vaar tuigen gratis en franco toegezonden. BINGHAn & LUGT AFD. JACHT AGENTUUR Slepersvest 1 Rotterdam CHENARD&WALGKER N A S H M. A. N. Automobielen on Vrachtwagens N.V. Automobiel Mij. HET CENTRUM" Parkstraat 91a - 's-Gravinhage Tel. Haag 3569 ENZ. LUXE- EN VRACHTAUTO'S B E N Z & Cia.,. Amsteldijk 10, Amsterdam. IHIII jiiiimiiiiii in nu UMI Mimiiiiiiiiiimii iiiiuii tl iiriiniiiin i ,,, mimi IN 1922 behoort in elke huiskamer een der volgende kalenders: R. W. TRINE-KALENDER motto's uit zijne werken verzameld door Chr. Doorman MORGENGROETEN motto's in vier talen, uitgezocht door Therese Hoven. Schilden naar ontwerpen van AndréVlaanderen Prijs per stuk f2.25. Verkrijgbaar in eiken Boekhandel en bij den uitgever, W. HILARIUS Wzn., te ALMELO. Een mooi en boeiend meisjesboek Pas verschenen: ^^ ^P^*^T?l ? X l 1T^ ^^i r ~\"^T l %W2' l * l^* -LN/lL^_J-tj J_J-fcj_trtöWj LJ J?JK3 -L JCJ DOOR WILLY PÉTILLON net DanlMeiins en Blaten w HETIY EEYLISERS. Ingeiaaift 1190, geDonüsi 13.75 De Maasbode" schrijft: Een lief en gezellig verhaal met snoezige tafereeltjes, door NETTY HEYLIGERS in teekening gebracht, over een bakvisch met een eigen wil en veel goedigs erbij. Twentsch Zondagsblad": Een meisjesboek dat zich goed lezen laat en een uitnemend figuur zal maken op de St. Nicolaastafel. UITGAVE VAN VAN HOLKËMA & WARENDORF, AMSTERDAM GEESTHEEFTGOEDE LECTUUR EVEH nOODIG ALS UW LI CHAAM GOED '* VOEDSEL in HiiiiiiiiiiiiiMiiiimiiiimiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiMiiiiiM EUROPESE SPRAAKVERWARRING Na de Zondvloed van 1914 hebben de overlevenden in Europa ook zonder torenbouw toch een spraakverwarring zien ontstaan, waarbij die in Babel kinderspel mag heeten. Wij, Nederlanders, merken het niet zo; ,onze aandacht wordt in beslag genomen door de schommelingen van kroon en mark; het spel duurt reeds lang, maar onze belang stelling raakt nog niet verzadigd; vooral niet, omdat we ook bij benadering nog niet kunnen oplossen, waarop dit alles uitlopen moet. Maar er is nog een raadsel, even ondoorgrondelik, dat onze aandacht altans waard is, en ook heeft, zoodra we er maar even over nadenken. Want naast de valuta wanorde beheerst ook deze netelige kwestie de welvaart van ons werelddeel. Zie eens naar Amerika. Het Noorden spreekt Engels; het Zuiden Spaansch, Brazilië alleen houdt aan het overigens nauw verwante Portugees vast. Immigranten verliezen in het tweede ge slacht reeds hun Iers, Litaus, Jiddisj, Al banees, dat zij importeerden, dank zij den invloed van de school. Engels is de taal van Indië, Australië, Nieuw-Zeeland, en van een groot deel van Zuid-Afrika. Vergelijk nu Europa met de zeer geriefelike/ taai-toestand van deze uitgestrekte gebieden. Hier een rijkdom aan talen, die de armoede van het ontredderde, oude wereld deel bestendigen zal, ook nadat de ekonomiese verwarring zich hersteld zal hebben. Wat de diplomaten in hun jargon vrede gelieven te noemen, heeft de kleine volks stammen Autonomie gebracht; de demokravtieën ia die gebieden komen nu met hun talen UIT DE VLUCHTELINGE" VAN TAGORE (geautoriseerde vertaling van DR. FREDERIK VAN EEDEN) 14 Ik gaf u al wat ik bezat, en behield slechts deezen enkelen sluyer van terughoudendheid. Hij is zoo dun, dat gij er heimelijk om lacht en ik me beschaamd gevoel. Een vlaag van den lentewind waait hem onverhoeds weg en de klop van mijn eigen hart beweegt hem, zooals de golven hun schuim beweegen. Mijn lief, weest niet bedroefd, als ik deezen dunnen neevel van verwijdering rond mij houd. Dat ik deeze brooze terughoudendheid bewaar, is niet slechts vrouwelijke schuchter heid, maar een slanke stengel, op welken de bloem mijner oovergave zich met zwijgende gratie tot u buigt. 15 Ik heb vandaag dit nieuwe kleed aange daan, omdat het is of mijn lichaam zingt. Het is niet genoeg, dat ik me voor eens en voor altijd aan mijn Helste gaf, maar buiten dat, moet ik lederen dag nieuwe gaven schep pen; en zal ik, gehuld in een nieuw gewaad, geen nieuwe offerande schijnen? Mijn hart bezit, als de avondheemel, zijn eindelooze passie voor kleur, en daarom ver wissel ik mijn sluyers, die nu eens het groen van het koele jonge gras hebben en dan weer dat van de winterrijst. Vandaag heeft mijn gewaad de kleur van het reegen-omzoomde blauw van den heemel. Het geeft mijn leeden de kleur van het on begrensde, de kleur van de heuvelen aan gêne zij der zee; en in zijn plooyen draagt het de verrukking van zoomerwolken, voortijlend in den wind. 16 Ik dacht, dat ik liefde's .woorden in hun eigen kleur zou schrijven; maar die ligt diep in het hart, en tranen zijn bleek. illiiiimmiiliiiiiiiiiiiiimiiii liliin TH.FIANKENvH.VIiEiDtD te voorschijn. Voor de Zondvloed dwong hen de administratie van de overheersende stan den en de rechtspraak zich te bedienen van de algemene taal; de taal hunner vaderen hielden ze daarnaast levendig als het symbool vaiT hun volksbestaan; maar den vreemdeling ze opdringen dat vermochten ze niet. Onder de gewijzigde omstandigheden is dit anders geworden. Hoe de zaken nu staan heeft in 1918 A. Meillet in een boekje geschetst: Les Langues dans l'Europe Nouvelle; Dr. Stille, leraar in het Frans aan het Stedelijk Gymnasium te Utrecht, heeft ons een vertaling ervan be zorgd, die door Meillet zelf gelezen en van een voorwoord voorzien is. 1) Zo geslaagd is deze vertaling, dat men eigenlik niet bemerkt, dat het een vertaling is; het kon een oorspronkelik boek zijn. Een histories overzicht vult het eerste gedeelte; niet uit een gril zijn die talen ontstaan; zij hebben geschiedkundige rechten; de ene taal oudere, de andere jongere; de ene mist kuituur-waarde, ze was tot dusverre geen litteratuur-taal, de andere kan hierop vi e l bogen maar toch ! Laat ik een paar voorbeelden aanhalen: De Donau-landen: nu uiteengevallen: of ficiële taal Duits; daarnaast: Magyaars in Hongarije, Tsjechies in Bohemen, Slowakies, een dialekt van het Tsjechies, in Oost-Bohemen en noordwestelik Hongarije, ServiesKroaties en Sloveens in Servië en Montenegro, in Hongaars-Kroatië, in Bosnië, Herzegowina en bij de Oostenrijkse Kroaten; Roemeens in Roemenië; Pools in Oalicië, Roetheens in Oostelik Qalicië; dan nog Italiaans en Rhatoromaans in kleine strookjes in het uiterste Westen. Men denke over deze talen en hun verbrei ding niet te gering. 9 millioen Servo-Kroaten is geen kleinig heid; Slovcncn zijn er nog l 1/5 millioen; Boelgaars wordt door ruim 3 millioen gespro ken; Pools door 20 millioen; het heeft een aanzienlike en oorspronkelike letterkunde. Tsjechies wordt door 9 millioen gesproken; het heeft een krachtige opleving in de 19e eeuw beleefd en is een uitstekend toegeruste kiiltuurtaal. Van Rusland zou de staalkaart al even ver warrend uitzien. Het Russies zelf behoort met het Pools, het Tsjechies, het ServiesKroatics en het Boelgaars tot de Slaviese talen, maar het Fins met zijn vele dialekten behoort tot een Fins-Ocgricse groep, niet Indo-Germaans, met eigenaardige eisen aan hem, die het leren wil. Zo ook het Esties. Het Letties, een Baltiese taal, stelt weer andere eisen. De Kaukasiese groepen verliezen welis waar in gebruikssfeer, hun waarde is zeer gering, omdat ze geen kultuurtaal vormen het Georgies uitgezonderd maar ze tellen toch mee met de andere talen in ZuidwestRusland en de bonte schakering in de Balkanlanden, om het aantal Europeese talen te laten klimmen tot ja wie weet hoeveel? Er worden werken uitgegeven in het Frans, Italiaans, Spaans, Portugees, Engels, Duits, Zweeds, Deens, Pools, Russies, Grieks, Roe meens, Tsjechies, Servies-Kroaties, Sloveens, Bulgaars, K'ein-Russies. Magyaars, Fins, Litaus, Letties, Vlaams, Fries, Deens-Noors, eigenlik Noorweegs, IJslands, Katalaans, Provengaals, Wels, Iers, Amorikaans-Bretons, Osmaans-Turks, Oost-Turks, Albanees, Baskies en wat ik mis op pag. 197 in ons Nederlands. Wel een Babelse spraakverwar ring; wel schade voor de Wetenschap ! Want, niet waar, wij Nederlanders, ondervinden het aan den lijve, wie in het Magyaars schrijft, wordt buiten Hongarije niet gelezen; wie in nMIIIIIIII iHiiiiiiiiiimiiiiiiiiii Hofleverancier - Amsterdam ULÏERSÏRAJIT 2)6 ?:? flLLEKFUIIB S TEL NOS. 2040-1881 TEL Ho. 1793 Zuid KOUDE EN WARME SCHOTELS Zoudt gij hen kennen, vriend, als de woorden kleurloos waren? Ik dacht, dat ik liefde's woorden op hun eigen melodie zou zingen, maar dat klinkt slechts in mijn hart, en mijn oogen zijn stom. Zoudt gij hen kennen, vriend, als ze melodieloos waren ? 17 In den nacht kwam het lied tot me, maar gij waart er niet. Ik vond de woorden, naar welke ik den gansenen dag gezocht had. Ja, in de stilte, even na het duister, braken ze los in muziek, juist toen de sterren begonnen te trillen van licht, maar gij waart er niet. Mijn hoop was, het in den morgen voor U te zingen, maar, welke moeite ik ook deed, hoewel de muziek kwam, bleeven de woorden achterweege, toen gij bij mij waart. 18 De nacht wordt dieper en de stervende vlam flikkert in de lamp. Ik vergat acht te geevcn wanneer de avond als een dorpsmeisje, dat haar kruik dien dag voor de laatste maal aan de rivier heeft gevuld de deur van haar hut digt sloot. Ik sprak tot u, mijn lief, en hoorde nauwe lijks mijn stem zeg me, had het eenige beteekenis? Bracht het u een boodschap van gêne zijde van het leeven? Want nu, sinds mijn stem zweeg, voel ik de nacht kloppen van gedachten, die in ont zag naar den afgrond van hun stomheid staren. Toen wij beiden voor de eerste maal sa menkwamen, barstte mijn hart open in mu ziek, Zij, die eeuwiglijk ver is, is voor al tijd aan uw zijoe." ' Deeze muziek zwijgt, omdat ik ertoe gekoomen ben te gelooven, dat mijn lief alleen digtbij is en te vergeeten, dat ze ook ver, ver weg is . Muziek vult de oneindigheid tusschcn twee zielen. Deeze is omfloersd geworden door den nevel van onze dagelijksche gewoonten. In schuchtere zoomernachten, als de wind een grootsch geruisen aanvoert uit de stilte, zit ik op in mijn bed en betreur het groote verlies van haar, die naast mij is. Ik vraag mijzelf, Wanneer zal ik weeder tot haar kunnen fluisteren wooiden met het rythme der eeuwigheid?" Ontwaak, mijn lied, uit uw dolheid, rijt vaneen dit scherm van ^misselijkheid en zweef tot mijn geliefde, in déeindelooze verrassing van onze eerste ontmoeting. 20 Minnaars koomen tot u, mijn Kooningin, en leggen trotsch hun rijkdommen aan uw voe ten : maar mijn offer bestaat uit onvervulde verwachtingen. Schaduwen zijn oover het hart mijner waereld gesloopen en het beste in me heeft zijn licht vciloorcn. Terwijl de fortuinlijke om mijn groote armoede lacht, vraag ik u, leen mijn gcbreeken uw tranen en maak ze daarmeede kost baar. Ik breng u ecu speelttiig zonder stem. Ik trachtte een toon te bereiken, die te hoog was in mijn hart, toen brak de snaar. Teiwijl de meesters lachen om de gebrooken snaar, vraag ik u mijn luit in uw handen te neemen en haar holheid niet uw zangen te vullen. het Fins de uitkomsten van laboratorium onderzoek publiceert en om de wille van de nationale eer zal de Finse geleerde in Helsingförs er allicht toe komen kan een kollega elders niet helpen. De professor in Agram moge hetzelfde onderzoeken als zijn ambts broeder in Parijs of in Utrecht, deze kunnen van zijn uitkomsten niet profiteren, tenzij hij zich van een algemene wereldtaal bedient waartegen de eer van zijn volk zich ver zet. Dit alles beduidt kulturele verarming. Ekonomies verarmt de bevolking ook. Wie zou alle talen kunnen beheersen? Laat vijf het maximum zijn voor een ster veling ! Wat inspanning kost dat niet; wat energie gaat daar niet verloren; grote taalge bieden kunnen dwingen; maar de leden van kleinere gemeenschappen zullen zich moeten onderwerpen en talen gaan leren, zonder aan kultuur te winnen. Ook wij behoren tot een der minst talrijke taalgemeenschappen. Men wil ons onderwijs met Amerikaanse toestanden vergelijken; hoe naïef! Eist de noodzakelikheid niet, dat we drie talen op z'n minst ons eigen maken? Weigert een Pool uit nationale trots ons anders dan in zijn Pools te ver staan men leze de korrcspondentie uit Wilna in de N. R. C. 22 Dec. Avondblad C, dan zullen wc om de wille van de handel, ook Pools moeten leren of van handelsverkeer met Oost Europa uitgesloten blijven ! Er is nog een andere groep die schade lijdt: de werkman, die zich onder de leus: Arbeiders van alle landen, verenigt u ! schaart. Sociale kongressen zijn voor de werkman toch al gesloten; het aantal beschikbare werkmans-afgevaardigden is uit den aard der zaak toch al zeer beperkt. Hoe zal het in de toekomst gaan? Juist de werkmans stand spreekt in Midden- en Oost-Europa de eigen volkstaal, zonder daarnaast altans 21 De vader kwam thuis van de begrafenisplechtigheeden. Zijn jongen van zeeven stond voor het raam, met wijd-opcn oogen en een gouden amulet neerhangend van zijn hals, vol van gedachten te moeyelijk voor zijn leeftijd. Zijn vader nam hem in de armen en de knaap vioeg aan hem: ,,Waar is moeder?" ,,In den heemel," antwoordde de vader, en wees naar booven, naar de lucht. Des nachts kreunde de vader in zijn slaap, afgemat van verdriet. Een lamp brandde scheemerig bij de deur der slaapkamer, en een hagedis ving vlinders op den muur. De knaap ontwaakte uit zijn slaap, voelde met zijn handen de leegheid van het bed, en sloop naar buiten, op het oopen terras. De knaap sloeg zijn oogen naar de nachtlucht op en staarde lang en stil. Zijn verbijs terde geest zond de vraag in den nacht: ,,Wanr is de heemel?" Er kwam geen antwoord: en de sterren scheenen wel de brandende tranen van die on wee t en de duisternis. 22 Zij ging heen toen de nacht ging kwijnen. Mijn verstand trachtte me te troosten door te zeggen: Alles is ijdelheid." Ik werd boos eu zeide: Deeze ongeoopende brief met haar naam, en deeze waayer van paliubladen, door haar eigen handen met roode zijde omzoomd, zijn die niet werkelijk?" De dag verging, en mijn vriend kwam en zeide tot mij: Wat goed is, is waar, en zal nooit verloot en kunnen gaan." Hoe weet ge dat?" vroeg ik ongeduldig, was dit lichaam niet goed, dat nu verlooren is voor de waereld?" Als een knorrig kind, dat zijn eigen moeder wondt, trachtte ik alle schutsel, die ik eens bezat, in en rond me, te verwoesten, en riep: Deeze waereld is trouweloos." Plotseling voelde ik een stem, die zeide Ondankbare !" Ik keek uit het venster en uit den met sterren bezaaiden nacht scheen een verwijt te koomen, --? Gij giet in de leedigte van mijn atweezigheid uw vertrouwen uit in de waarheid dat ik kwam !" 23 De rivier is grijs en opgewaaid stof dwarrelt in de lucht. Cp een morgen van duistere onrust, als de voogels zwijgen en hun nesten in de n algemene taal te kennen, zoals doorgaans de intellektueel-beter gesitueerden. Inplaats van tot demokratie moet de taalvtersplintering leiden tot een regering van eenige weinigen, die toevallig meer dan n taal kennen en over het lot van de werkman heel alleen beslissen. Maar het Esperanto dan, of het Ido? Of een nog uit te vinden wereldtaal? Terwijl de Senaat delibereert, gaat Saguntum te gronde. De winst is voor Amerika en het Engelse ras ! Ik kan Meillets boek met warmte aanbevelen; ik hoop, dat de ontwikkelde leek en alle onder wijzers het in handen krijgen; nogmaals: de vertaling is op zichzelf een meesterstuk. Mocht de uitgever aan een herdruk een of meer het oorspronkelike heeft er twee kaartjes toevoegen. Een Atlas kan men bij de lektuur niet ontberen. E. SLIJPER 'f 1) A. MEILLET, De talen in het Nicime Europa, uit het Fransen vertaald door Du. TH. STILLE. Utrecht. Oosthoek, 1921. llllllllllIMIIIIlIlllllltllimillllllIlllieiKlllimmillllllllHinilirmillirmnt HET KERSTNUMMER Wij herinneren er aan, dat de op lossingen van de prijsvragen en puzzles uit het Kerstnummer uiterlijk 2 Januari a.s. moeten worden ingezonden aan het secretariaat van De Amster dammer", (zonder vermelding van persoonsnamen), Keizersgracht 333, Amsterdam. windvlagen schudden, zit ik alleen en vraag mijzelf, Waar is zij?" De dagen zijn voorbij,, waarin wij (e digt bij elkander zaten; we lachten en schertsten en de eerbied voor liefdes majesteit vond bij onze samenkomsten geen woorden. Ik maakte mijzelf klein, en zij verbeuzeide ieder oogenblik met luidruchtig gepraat. Vandaag verlang ik vergeefs, at zij bij mij ware, in de donkerte van den naderenden storm, om in de eenzaamheid der ziel te zitten. De naam, bij welken zij mij noemde, hing als een bloeycndc jasmijn, oover al de zeeventien jaren onzer liefde. Met haar klank vermengden zich de beeving van het licht, dat door de bladeren schijnt, de geur van het gras in een reegennacht, en de droeve stilte van liet laatste uur van nieenigen nutteloozen dag. Niet het werk van God alleen was hij, die luisterde naar dien naam; zij hei schiep hem voor zichzelf geduureude deeze zeeventien vlugge jaren. Andere jaren zouden volgen, maar hun zwer vende dagen, niet langer saamgebracht, in den schaapskooi van dien naam, gesprooken met haar stem, dwalen en raken verspreid. Ze vragen mij: Wie zou ons bijeen drijven?" Ik vind geen antwoord en zit zwijgend, en ze roepen tot me, terwijl zij uit elkander wijken, We zoeken een herderm !" Wie zouden zij zoeken? Dat weeten zij niet. En als onbeheerde avondwolken drijven /.e uiteen in het spoor loos donker en geraken verlooren en vergeeten. IMIII Illlllll UMI WHITE" Vrachtaütomobielen hebben DE wereld-reputatie. Vraagt ons om adressen van Whito"bezitters. De verstrekte inlichtingen geven U direct aanleiding een White" aan te schaffen. Kostenberekening wordt gaarne vrij blijvend verstrekt. FirmaGebr.NEFKENS, Amsterdam JAC. OBRECHTSTRAAT 26 Tel Z. aso?.