18 Febr. '22. No. 2330 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Op den Economischen Uitkijk EetTstil jubileum. Het was een heel stil jubileum, waarvan in den kring der daarbij betrokkenen wel weinig werk was gemaakt en waaraan buiten dien kring al bitter weinig aandacht is ge schonken. Reden te meer voor mij, om hier er iets over te zeggen, want de zaak zelf is van geen gering belang en de instelling een der allermerkwaardigste op dat gebied in ons land. Om niet langer in raadselen te spreken: ik bedoel het veertigjarig bestaan der Vereeniging tot behartiging van ae belangen van het personeel verbonaen aan de machine fabriek van Oebr. Stork en Co.", herdacht in de laatste dagen van October vorig jaar. Het verslag dier 40ste jaarvergadering bereikte mij onlangs. Nu moet ik allereerst er op wijzen, welk een ongewone, in den letterlijken zin van het woord vooruitstrevende" geest het ge weest is, die veertig jaar geleden in 1881 dus leidde tot de oprichting van deze or ganisatie. Van Marken in Delft was hierin voorgegaan, doch niemand volgde. Maar veertig jaar geleden ging D. W. Stork, toen 23 jaar, naar de Parijsche tentoonstelling, zag daar het werk van Leclaire, leerde diens idealen kennen en maakte die tot de zijne. Toen in October 1.1. in een eenvoudige maar hartelijke toespraak tot D. W. Stork, die 40 jaar lang voorzitter der Personeels-vereeniging geweest is, werd gezegd dat hij al die jaren heeft getracht deze idealen in toepassing te brengen en daaraan zijn beste willen en kunnen heeft gegeven, werd daarmee niets te veel gezegd; slechts had er aan toegevoegd kunnen zijn dat eerst zijn vader, de oude C. T.", daarna zijn beide broers Coen en Hendrik met hem dit werk voortdurend hebben ge steund en geschraagd. Men moet zich in den tijd van vór veertig jaar terugdenken om ten volle te beseffen wat toen de oprichting beteekende. Wij hadden nogniet allen, gelijk thans, den mond vol van sociale maatregelen"; van voorzieningen die noodig zijn om arbeiders door moeilijke om standigheden heen te helpen, van copartnership" en winstdeeling, van ouderdoms-pensioenen en ongevallenverzekering. Dit alles is natuurlijk niet dadelijk in 1881 tot stand gebracht (men begon toen aan de Hengelosche fabriek met een regeling voor ziekte), maar voor dat alles werden wel in 1881 de grond slagen gelegd en alles, wat later op die grond slagen is gebouwd, lag geheel in de lijn, die reeds in 1881 werd getrokken. Wat is dan in enkele woorden de leidende gedachte geweest, die toen tot in het leven roepen van deze organisatie voerde? Op deze veertigste jaarvergadering heeft D. W. Stork het nog eens, heel kort en in simpele woor den gezegd: wij hebben steeds gemeend, dat wij de fabriek niet mochten beschouwen als ons persoonlijk eigendom, waarmede wij kunnen doen en laten wat wij wenschen naar willekeur. Het is mede de zaak van allen, die er aan werken." Eenvoudig genoeg, maar toch volkomen klaar en duidelijk is hier de grondgedachte der gansche organisatie aan gegeven. De eigenaren-directeuren hebben de exploitatie der fabriek niet opgevat als iets, waarvan zij en zij alleen de grootst mo gelijke baten moeten trekken; zij hebben hun arbeiders belang willen geven in de uitkom sten van het bedrijf. Het is wel eigenaardig, wanneer men de geschiedenis dezer vereeniging inj den loop der jaren nagaat en ook kennis neemt van wat bij verschillende gelegenheden over de grondslagen der organisatie is gezegd, het is wel eigenaardig te zien dat bij dit alles oprecht-bedoelde en zuiver-gevoelde ideëele overwegingen gepaard, gingen met openlijk erkende motieven van meer nuchteren, practischen aard. Voorop en vooraan stond inder daad altijd de ideëele gedachte, dat de patroon, naar het nieuw-testamentisch beeld, een rent meester is, die zich geroepen moet voelen rekenschap af te leggen van de wijze, waarop hij met de hem toevertrouwde goederen heeft gehandeld. Hij is niet ,,de baas" in dien zin, dat hij maar kan schalten und walten" zoo als het hem invalt. De fabriek roept tal van mannen op, om aan haar dienst ?ich te geven. Dan moet ook alles worden gedaan, om dien mannen een bestaan te verzekeren op zulk een voet, dat zij met vreugde den arbeid kunnen vervullen. Met 'vertegenwoordigers van het personeel moet dus overleg worden gepleegd omtrent maatregelen, die allen werkers ten goede zullen komen. De loonregeling, de inrichting van winstdeeling, heel het stelsel van bezoldiging moet zoo zijn, dat ieder gevoelt: het welvaren der fabriek is ook mijn zaak. Zoo alleen kan er samen werking zijn tusschen hooger en lager ge plaatsten, tusschen den werkgever" en de arbeiders". Aldus kan en zal er ook heer senen een geest, zooal niet steeds van tevre denheid, dan toch van berusting, indien de uitkomsten minder gunstig zijn, een geest van vertrouwelijkheid althans, van camaraderie" (in den hoogeren zin) tusschen allen. Men kan natuurlijk niet de illusie koesteren op zoo'n wijze ,, de sociale quaestie" op te lossen, maar men kan wel zoodoende binnen den kring der fabriek geraken tot arbeidsvoor waarden (in de ruimste beteekenis), waarvan allen, die daaronder werken, zullen moeten erkennen dat zij niet beter zijn kunnen, om dat zij per saldo door de bedrijfsuitkomsten in belangrijke mate worden beheerscht. Maar juist dit besef en dit is een zeer practisch motief moet voor ieder een aansporing zijn om zijn deel van den gemeenschappelijken arbeid zoo goed mogelijk te vervullen, want daardoor werkt hij voor zijn deel er toe mede, de bedrijfsuitkomsten te verbeteren, wat immers hem ten goede komt. Indien nu maar allen zich door dit besef laten leiden, worden inderdaad ' de voorwaarden voor gunstige ontwikkeling van het bedrijf vervuld. In de lijn van deze denkbeelden lag de vorming van een kern", van een personeelsvertegenwoordiging, waarmee allerlei fabrieksen personeels-belangen voortdurend zouden worden besproken, opdat de directie aan houdend de wenschen en inzichten van haar medewerkers zou kennen en opdat van hun zijde ook die medewerkers telkens weer zouden kunnen hooren, waarom sommige wenschen niet, andere misschien slechts in beperkte mate konden worden vervuld. In die lijn lag ook een zeer bijzonder stelsel van bezoldiging van den arbeid (op de bijzonderheden daar van kan ik hier zonder uitvoerig te worden niet ingaan), welk stelsel, zoo werkt dat te hooge tarieven, voor het loon bepaald, nood wendig het daaraan vastgekoppeld winst aandeel doen slinken; hadden die tarieven in zekere bedrijfsconjunctuur wel hooger kunnen wezen, nu, dan redt zich dit toch, want auto matisch als 't ware stijgt dan daardoor het winstaandeel. In die lijn lag ook heel een stel van sociale voorzieningen", d.w.z. van regelingen voor ziekte, voor den ouden dag, voor bijzondere nooden, voor vrijwillig sparen. Tot de sociale voorzieningen mag men ook rekenen de oprichting van een vereenigingsgebouw, verzamelpunt voor hen, die de ver eeniging ook dienstbaar willen maken aan geestelijke ontwikkeling (leeszaal, leesdubs) of aan ontspanning (tooneel, muziek) Zijn alle idealen in den loop der 40 jaren verwezenlijkt? Dat is nu juist het eigenaardige van idealen, dat zij nooit (althans ten volle) verwezenlijkt worden; misschien behoeft dat ook niet, als zij hen, die ze koesteren, maar blijven bezielen en den weg blijven wijzen naar het verre, lichtende doel Het spreekt van zelf, dat, naarmate de fabriek zich uit breidde, het moeilijker moest worden den geest" ook in een breedere schare te doen leven en blijvend aan te kweeken. Ik behoef ook wel niet te zeggen, dat in den loop der 40 jaren een andere geest" naar boven is gekomen, de geest, die lecraart dat patroon en arbeider eikaars natuurlijke vijanden zijn. NEERLANDS WAPEN" Sigarenfabriek te Utrecht levert direct aan particulieren drie concureerende merken SUMATRA Sigaren. Rood etiket f 6.5O per l'?«, Groen etiket f 8. perlOO, Bruin etiket f O. perlOO Franco levering tegen rembours of vooruitb. Niet goed, geld terug! Wie van dien geest doordrongen is, ziet allicht in een personeelsvereeniging niets dan zoethouden" of bedrog. Het mocht ook eens zijn, dat arbeiders waarlijk tevreden waren ! Waar zou dat heen? Dus: geen kern", maar een vakvereeniging. En al die fondsen? Maar ?daar hebben wij immers tegenwoordig den :Staat" voor, om ons dit alles te verschaffen, de wetgever, die het daarvoor noodige maar moet overhevelen uit de brandkast in de :broodkast. Nu ja, wij kennen allen dat alles. Wij kennen ?ook het zeer, zeer betrekkelijke daarvan. En wij, die als buitenstaanders de zaken mis schien wat hooger en ruimer kunnen bezien, wij kunnen niet anders dan eerbied en be wondering hebben voor een schepping als deze vereeniging, die haar aanzijn dankte aan een nobel gevoel en die 40 jaar lang voor treffelijk werk gedaan heeft, dat ook nog zal blijven doen, zoolang het aan werkgevers niet verboden wordt nuttige instellingen in 't leven te houden, daaraan ook een deel van hun eigen winst af te staan, de arbeiders tot mede-vennooten te maken. Het veertigjarig jubileum is niet met een feest geviero : men zou niet allen in n tent" (als vroeger) hebben kunnen bergen; ook waren de tegenwoordige economische om standigheden" er niet naar.... Dus viel er weinig licht op dit toch zeer bijzondere feit. Daarom wilde ik even van mijn uitkijk" het signaleeren. Want deze schepping is waarlijk een groot en grootsch werk. SMISSAERT iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiimii Illllk. Illllllllllltllllllll Illllltllllllllllllllllllllllllll BE TWENTSGHE BUK Amsterdam, Rotterdam, 's-firavenhage, Dordrecht, Utrecht, Zaandam. Gestort kapitaal f 35 500.000.?Reserven: circa f 12.000.000. ten volle aansprakelijk voor verbintenissen van: B. W. BLIJDENSTEIN & Co., 55-56Threadneedlestreet London E.C. B. W. BLIJDENSTEIN Junior, Enschede. LEDEBOER & Co., Almelo. Rekening-Courant met Rentevergoeding. In-en Verkoop Wissels op Binnen-en Buitenl., Vreemde Munt, Coupons. Incasseering op Binnen- en Buitenland. Rembourscredieten in Noord- en Zuid-Amerlka. In- en Verkoop Effecten. Bewaring van Waarden. Safe Deposits. Verzekering tegen verlies bij uitloting van fondsen. Voorschotten op Fondsen en Goederen. Credieten aan Handelaren en Industrieelen bij hare afdeellng CREDIETVEREENIGING, hetzij tegen borgstelling, credlethypotheek of andere zekerheid, hetzij in blanco. Rente voor DEPOSITO'S Direct opvorderbaar 2 % Tien dagen opzegging ____ _ 2M Een maand vast . . ) op nader overeen te komen Een maand opzegging \ voorwaarden. Drie maanden opzegging . . . 31 % l Vanaf den dag der opZes Maanden . . . 4 } zegging wordt l % Een jaar . . . 4} j minder rente vergoed. Voor andere termijnen, zoomede voor groote bedragen, volgens overeenkomst. mat en BETAAHAS Niiuwi Dotlanslraat 20-22, imslirdain Renteverg. voor gelden i deposito met l dag opzegging 2 pCt. Bedr. tot ?20.000 terst. betaalb. met 10 dagen opzegging 2% pCt. Voor andere termijnen op nader overeen te komen voorwaarden. Open en gesloten bewaargeving vtlgens Reglement. SAFE DEPOSIT INRICHTING, geopend: opWerkd.v.8?i v.m.tot 4Vt«ur n.m. i op Zaterdagen en Beursvacantledagen des morgens v. 8% tot 12 uur. l Loketten van ?2.50 per maand (? 10.?per Jaar) en hooger te huur voor bij de Directie bekindi ff geïntroduceerd* personen. Tegen een premie van f 150.?kan elke particuliere auto ter waarde van f 4000.?worden verzekerd tegen alle schade met inbegrip van wettelijke aansprakelijkheid jegens derden (met 10 pCt. korting voor leden van den A.N.W.B.) bij de EXCESS" Heerengracht 184/128 Amsterdam. Telefoon N. 329. MDEI-HUÏSCHIPPIJ Gestort Kapitaal ....... f 80,000,000.?. Statutaire Reserve ....... f 18,979,250.?. Buitengewone Reserve ..... f 22,660,000. . Hoofdkantoor: AMSTERDAM. Agentschappen te ROTTERDAM en VGRAVENHAGE. Vestigingen in NEDERLANDSCH-INDIË, STRAITS-SETTLEMENTS, BR1TSCH-INDIË, CHINA en JAPAN. In- en Verkoop van Wissels en Telegrafische Transferten. Inoasseeringen en Pinancieeringen. Schriftelijke en Telegrafische Credieten. Reiscredietbrieven. Deposito's Rekeningen-Cou rant. - Administratie van Effecten en alle andere Bankzaken. RENTEVERGOEDING VOOR DEPOSITO'S bij de Kantoren in Nederland: Met, n Jaar opzegging 4J pCt. Voor andere termijnen nader overeen te komen. Levensverzekering Maatschappij fin) hem verzekerd bedrag: ruim 70 millioen gulden DE HAARLEMSCHE HYPOTHEEKBANK. 5% Pandorieven tegen Amsterdamseben Beurskoers Hy potli* selzba n k 5 '2 % Pandbrieven a Directie; Mr. S. J. VAN ZYST Anno % Hypotheken. Mr. J. F. VERSTEEVEN i Maatschappij voor Hypothecair Crediet inNederlano Maatschappelijk Kapitaal f 2.000.000. Uitstaande Leeningen ... 18.700.000. Pandbrieven . 18.600.000.^Reserves 1.000.000. Hoofdkantoor: te 'S-G RAVENHAGE, NASSAULAAN 23 Bijkantoor : te UTRECHT, BOOTHSTRAAT 15. De Maatschappij stelt beschikbaar: 4i% en 5% PilDBRIEVEN. TEGEN BEURSKOERS in «tukken vin f 1.000-, f 500.?en f 100.-, MET VERPLICHTE liARUJKSCHE UITLOTING, aanvangende 1923. De Directie: Mr. D. VAN HOUTEN. Mr. J. 0. TEN BRUGGEN CATE. DE GLOBE". Leve n s ve rze kering. Wettelijke Aansprakelijkheid. Arbeids-Contract. Individueele Ongevallen. Generaal-Vertegenwoordiging te Amsterdam: VORSTMAN & Co. PIllSEIEIiCHT 197 ? THIF.C.2B47. Actieve Agenten gevraagd. Concurreerende Tarieven. In iedsres BoseÊpr'We Gebonden f 1.50 per deel. XXXXXXIIXXXXXX Standaard Hypotheekbank te Rotterdam Directie: Mr. H. H. C. CASFENDIJK en I. MOSSELMAN De Bank geeft onder con trole van het Algemeen Administratie- en Trustkantoor 6% Pandbrieven uit tegen 100%. <fe -§omper(z 1834- en C6redie(verceni(jing 1853 (Kapitaal en Oleserves . . . ? 19. 500.000, tJille (Jjanfizafïen ^Deposito- Uienfe een jaar vast. ...... Vla /o zes maanden opzegging . . . 4'A % drie maanden opzegging . . ? 33k % Q)oor andere termijnen op nader overeen te fioriien voorwaarden QJeposito-Oieglement verkrijgbaar bij alle kantoren der U)anK De Hollandsclie Voorschotbank HAARLEM, KRUISWEG 70 Bijkantoor: Amst., Keizersgr. 604 Rotterdam, Wijnhaven 129a, 's-Gravenhage, Ged. Burgw. 38, Maastricht, Stationstraat 36. De Bank verstrekt gelden tot elk bedrag met een minimum van f M»O en verkoopt 4H % schuld brieven in stukken van / 1000, l 500, / 100 en / 50. VOD! Opgericht in 1864 Volteekend MaatschappelijK Kapitaal f 5.000.000 Verstrekt geld op eerste hypo theek. Voor inl. wende men zich tot het kantoor der Bank, Ged. Bierha ven 25 te R'dam of tot hare Agenten In de hoofdplaatsen des Rijks. De Dfr. Mr.W.v. RossEM,Mr.TH. REEPMAKER, Mr. N. P. C. v. WIJK IABX6 Cos BASE, ROTTERDAM 's-ÖRAVENHAGE Znidblaab KnAnterdijk i 8. Belast zich met Incasseerlngen op bet Binnen- en Buitenland. Koopt en verstrekt wissels en cheques op bet Buitenland Verstrekt handelscredleten tegen zakelijk onderpand. Bezorgt telegrafische uitbetalingen. : Belast zich met de uitvoering van Effeotenorders. Verhuurt Safeloketten. \ Neemt gelden i deposito tot wekelfks te annoncceeren rente, ; Rotterdamsche Bankvereeniging AMSTERDAM Rokin 29-43, Kapitaal en Reserven f 110.000.000 Deposito-Rente. Dadelijk opvraagbaar . . 2 pCt. Met 10 dagen opzegging 2'/4 VOOR ANDERE TERMIJNEN OP NADER OVEREEN TE KOMEN CONDITIES. Compagnie d'Assurances Générales sur la Vie des Hommes, te Parijs, 55 Frederiksplein Aiostei dam. Directie voor Nederland: Mr. Alex H. Wertheim en J D. N. Pistorias Voorbeeld van dadelijk ingaande lijfrenten: 70 jaar 13,61 pOt. 75 ..... 16,38 80 . 18,70 De storting van het kapitaal en de uitkeeringen der rente geschiedt in Hollandsch geld tegen den dagkoers van den franc, waardoor bij stijging van den franc successievelijk nog bijzondere voordeelen zijn te bereiken. 55 jaar 8,36 pCt. 60 9,53 65 11,20 rDSTCKEOIIE EN GUOOMST Ben rekeninghouder kan een postquitantie voldoen door aan den besteller een girobiljet op de rekening van den directeur van het postkantoor te geven. Baargeld behoeft men hiervoor niet te gebrui ken. Men krijgt de postquitantie tegelijk met de opgave van het saldo. BinnenL Vaart Risico Sociëteit. Tulet. H. 1028 i 1321 Amsterdam, HeerenRracht 860, VERZEKERINGEN op alle Binnenwateren van Neder land, België, Duitschland Frankrijk, enz. VERZEKERINGEN op Schepen, Schuiten en Stoom boot e n VERZEKERINGEN op Koopmansgoederen, Huisraad, Inboedels, enz. geladen in Schepen, Booten enz. VERZEKERINGEN te LAND door geheel Europa per spoor, Wagens, enz. VERZEKERINGEN per POST enz. op Effecten, Bankpapieren. Edelgesteenten, enz. door geheelEuropa, naar en van Amerika, naar en van Oost-en West-Indien, enz. VERZEKERINGEN op PASSAGIERSGOEDEREN. De schade in de Hotels enz. wordt vergoed. faÉlaiÉclie Hypotheekbank 's-GRA VENHAGE a 97°1