12 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 25 Febr. '22. No. 2331 WONDERLIJKE GESCHIEDENISSEN DER STOF (Vervolg van pagina n) Gelukkig helpt hem de kortademige film, want, floep! weg is het Trias-tooneel en een 'vreedzaam moerasbosch tijdens-het Carboon komt op het doek. Uit het orchest stijgt een droefgeestig gezang op ; 't is avond ; de zon, die warm heeft geschenen, gaat onder en verlicht nog de dikke, gelede stammen. Eenzaam zit een mossel op een rivierbank en kijkt sentimenteel naar het laatste zonnegoud.' Smachtend wordt ook de muziek en naast zich hoort Scribelius een zucht en daar na een zachte stem zeggen : Ach, ik herken je, eens was je mijn beminde", 't Was de fossielemossel die sprak ; de professor pinkte geroerd een traan weg. Maar daar rommelen al weer de pauken ; de fagotten beginnen te grommen, de bassen te brommen, trompetten schetteren er door heen en de violen snerpen hun hoogste tonen uit. Sneller hoort Scribelius de film loopen en sneller wisselen de beelden op den wand, zoodat hij ziet hoe de bodem zich wringt, de aardlagen plooien, schuiven, opgeweld en opgedreven worden, scheuren, soms weer zakken, over elkaar schuiven, gedrukt, ge perst, verpletterd worden, totdat eindelijk de caledonische bergen opgebouwd zijn. Daarna gaat de film nog sneller loopen, als moest ze honderden van millioenen jaren doorijlen en niet eer komt ze tot rust, vór dat ze in het oudste der geologische tijdper ken is gekomen. Gloeiend is de. aardkorst en ze welft zich onder de golving der getijden ; rood van vuur is de vloed ; stollen wil de ebbe. Scribelius hoort hoe met de stem der muziek zich mengt die van het granietblok, dat nu eeist in ver voering geraakt. ,,Ha! de tijd van mijn jeugd, toen ik nog vlug en bewegelijk was en kon vloeien en gloeien naar hartelust" roept het uit, dansend op den stoel, waarop de Neanderthaler het had neergelegd. Maar nu verder, verder! ik smeek je filmdraaier! 't Is toch mi niet al geëindigd?" vraagt dringend de professor. Neen" roept de man terug, maar wacht eerst, totdat ik voldoende teruggedraaid heb, tot aan het gedeelte, dat ik hierna voor L' wil afdraaien". Inderdaad hoort hij hem met snorrende vaart terugdraaien, maar eindelijk ziet hij gelukkig weer een beeld op het doek ver schijnen. Woest en ledig is de vlakte, die hij ziet, gloeiend vloeibaar en helwit stralend is ze. Daar schijnt ze te wijken, meer en meer. De toeschouwer verwijdert zich blijkbaar en komt hooger en hooger boven haar ; eindelijk krimpt de wijde, witte horizont in en ten slotte is het een bol onder hem, dien hij ziet. Onze aarde is het. Zwarte hemel omgeeft onze planeet en sterren schitteren naast haar. L n van hen beweegt zich, wordt heller, groeit aan tot een grooten bol en schijnt op de aarde toe te vliegen. UTEHB01C & FOLMEI SPEC IALITEIT: Vorhuizingvn ohdtr Garantie Bergplaatsen nor Inboudols tiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiii IIIIIIIIIIIMIIII iiiniiiiiiiiiii Angstige glissando's gillen uit het orchest. Zal hij haar treffen? Zullen beide in botsing verbrijzeld worden? Neen ! maar rakelings schiet ze langs de aarde, raast rondom haar heen en wordt door onze planeet geboeid, want in kringen blijft ze ' om haar heen draaien. ,,De vangst van de maan" ontsnapt het met een zucht aan den mond van den geleerden toeschouwer, die van louter spanning zijn adem had ingehouden. Onverzadigd is echter zijn weetgierigheid en smeekend roept hu tot den man bij het toestel : En hoe werd de aarde geboren? Ga toch verder terug met de film !" Hierop hoort hij den beeldenband in een razende vaart terugdraaien en lang duurt het voor weer lichtende figuren verschijnen. Dan ziet hij steenen, die door de ruimte schieten, elkaar treffen, botsend ronddraaien ; andere die, bij hevige paukenslagen in het ?orchest, zich daarbij voegen ; nog meerdere, die, terwijl het rommelt en dondert in de mu ziek, op de reeds gevormde klomp neerplof ten, zoodat hij met vonkenregens opgloeit. Steeds nieuwe bommen vallen neer op de in wenteling geraakte massa, die oplaait in witte barning en groeit als een infernaal monster. Tot een brandende hemelkloot zwelt hij aan, terwijl de stroom van op hem neergeslingerde projectielen toeneemt en de muziek steeds wilder wordt. En dan op eenmaal is :i!ies weg ; leeg wit is de wand en de muziek daalt tot een zacht gemurmel. Verder terug ! Wil nog dieper afdalen in de put der eeuwen, o filmman ! !" roept de opgewonden professor met dringende vraagstetn. Wacht dan" hoort hij weer zich antwoor den en opnieuw verneemt hij den razende n ren van den terugloopenden filmband. Vlug ger en vlugger draait het wiel ; ongeloofelijk, krankzinnig snel ! Lang duurt het en onrustig wordt de tonenkabbeling in het orchest ; ten slotte echter stijgt uit de instrumenten een breede stroom van accoorden en op het doek verschijnt de sterdoorflonkerde donkerte van den nachthemel. Het beeld schuift verder ; andere sterren komen op het beeldvlak en weldra verschijnt plechtig een helglanzende nevelvlek. Langt, grillige spiralen stroomen in steeds wijder wordende ronding uit een hel glorende kernirassa en de lange glansarmen dragen op veie plaatsen als mat iriseerende parelen. Hei beeld verdwijnt echter weer en de accoordenstroom verzandt in trage violenarpeggio's. De film wordt verder terugge draaid en zoo snel gaat het, dat enkel een trillend gefluit uit het hokje van het toestel zich hooren laat. Lang, zeer lang duurt het en Scribelius wordt ongeduldig. Wacht toch" roept echter de bioscoop man hem toe, bedenk toch hoeveel milli oenen van millennia ik niet terug moet draaien !" Dat begrijpt de professor en hij beteugelt dus zijn ongeduld. De belooning volgt, want als de orchestmuziek weer opleeft, komt een stralende, reusachtige zon op den wand. Onrust duikt echter op in de muziek, groeit aan, terwijl een kleine ster in een hoek van het beeldvlak verschijnt. Bij klimmende tonenbeweging neemt die in lichtkracht toe, zwelt aan in grootte en plotseling stormt ze op de eerste zon los, grijpt haar aan en tolt met haar in een gigantische worsteling om en om. Beide zwellen monsterachtig op en barsten. Laai ende vuurstralen spuiten uit hun woedend rondwentelende lichamen en zwaaien uit in spiralen. Het orchest heeft zijn muziek tot een daverende klankenwerveling opgedreven, maar zwijgt plotseling na een geweldigen bekkenslag, als het beeld verdwijnt. Verder nog!" roept echter Scribelius in koortsachtige opgewondenheid, wil nóg dieper dalen in de peillooze schacht der jaarmillioenen ! Laat mij zien de archi-oergeschiedenis van de kosmische stof, waaruit de aarde later werd geboren !" .Maar hoe" roept als in wanhoop de man bij de lantaarn, moet ik de aeonen-lange film terugdraaien?" Draai maar steeds sneller ! !" roept Scrihelius, die uit niet te verzadigen verlangen meedogenloos wordt. Daarop trilt het niet meer, het dreunt ; de raderen sissen en krijschen ; damp slaat uit het hokje, dat door de meer dan krank zinnige snelheid uit elkaar dreigt te vliegen. Fn het wil maar niet ophouden ; billioencn, trillioenen, quadrillioenen millennia jagen achter elkaar door het sidderende toestel, dat op het punt staat van te ontploffen. Voort ! Voort ! ! Nog meer aeonen ; niet meer in getallen uit te drukken ; ver al buiten ieder menscheliik begrip. Van ontzetting hebben de muzikanten hun instrumenten uit de handen laten vallen ; het fossiele ge zelschap, dat ingeslapen was, ontwaakt en vlucht. Daarna klinkt niets door het spook achtige halfdonker der zaal, dan de fluiting van den waanzinnig voortrazende!] filmband. Het wordt Scribelius bang te moede ; het angstzweet breekt hem uit ; hij houdt zich vast aan zijn stoel urn de beving te weerstaan. Goddank ! Hinde l ij k stopt de filmman e n de rust keert weer ; de musici vatten hun violen en trompetten weer op ? een beeld zal verschijnen. Wat zal het zijn?" vraagt in spanning de weer tot zich zelf gekomen hoog geleerde toeschouwer. ??, ?>. '-??<>,-??- **>-' Het beeldvak licht op, een tafreel vormt zich en verbazing grijpt hem aan! Want hooge huizen, rookende fabrieksschoorLevensverzekering Maatsc/iappl/ H A A R L E M" WMsonspleln 11 DE VOORDEEL/OSTB steenen, wandelende menschen en rijdende trams zijn het, die hij ziet. Zijn verbazing verandert weldra in toorn en woedend brult hij den filmer toe : je houdt mij voor den gek, dat is opnieuw onze eeuw ! !" Neen !" hoort hij hem op ironischen toon terugroepen neen ! ik steek niet den draak met U. Maar weet gij, hooggeleerde professor, dan niet, dat de Tijd, evenmin als de Ruimte oneindig is, maar eindig, zoodat, yelijk de vlakte op een bol, alles in zich zelf terug loopt?" Uw tijd en Uw ruimte denkt gij U oneindig te zijn, maar slechts de onbeperktheid van Uw tijd- en ruimtevoorstelling spiegelt U dat voor." ,,\Vij zijn thans rond geweest met de film Uwer wereld ! Zij is geen eindeloozc band, maar een gesloten .gordel!" En toen Scribelius dat hoorde, greep hem dermate de verbazing aan, dat hij zich nimmer heeft kunnen herinneren, noch hoe hij weer thuis kwam, noch in welke straat dat bioscoop gebouw stond. iiiiimiiiiiiiiiniii Open Brief aan den heer Albert Plasschaert Waarde criticus en vriend ? Gij hebt den opvolger van Therese Schwart/e aangewezen; nu mag ik een woordje mee of liever tegen-spreken. Laat ik beginnen met te zeggen, dat ik het werk van den Spanjaard waardeer. Hij kan een levensgroot figuur in het cadre zetten. Onze Hollandsche boerinnen weet hij zóte typeeren als ik het nooit van een vreem deling zag. De Spaansche koning is een krach tig en fleurig portret. Een dame in 't /.wan met boek en buitenplaats is elegant. Het werk is zwierig, het is knap. Maar als ik een pastelportret van hem zie, krijg ik toch heimwee naar de bloeiende, bloem'ge, teederen nauwkeurig-gemodelicerde vrouwenge zichten van haar, die onze eerste schilderes was en die een perfectie bereikte in de pasU-ltechniek die waarlijk zonder weerga is. Eu nu zie ik weer de groote zaal van het Stedelijk Museum in 1919 tijdens de Th. Schwartzetentoonstelling; daar was toch wel iets heel statigs, waardigs en ernstigs in deze zoo ver schillende mans- en vrouwenportretten: het kan uw scherpe oog niet ontgaan zijn,dat daar bewezen was, dat de schilderes kon wat volgens Velazquez bijna niemand kan een kop schilderen; dat is toch nog wat anders dan een zwierig en aangenaam vlot schilderij maken, en wat dat betreft zou de talentvolle jonge Spanjaard nog veel van haar kunnen leeren. Geef Ortiz wat hem toekomt, maar erken dat hij niet in ieder opzicht een haar waardig opvolger kan worden genoemd. Wees rechtvaardig tegenover de doode Therese L i z z Y A N s i N u H Antwoord aan Lizzy Ansingh Beste vriendin en schilderes. Ik wou. dat ge het mij wat moeilijker had gemaakt, en daar door gemakkelijker. Laat ik beginnen te schrijven, dat ik uwe waardeering voor liet werk van uw tante de doode Therese" vol komen (of als dat te veel is: bijna volkomen) begrijp. Laat ik u ten tweede zeggen, dat ge het artikel over Ortiz niet geheel-en-al juist gelezen hebt; ik kan niet anders zeggen, dan dat ge het ietwat vluchtig laast, maar dat doet hier niet zeer ter zake. Het gaat hier over de quaestie, of ik het werk van Therese Schwartze zuiver schat, en dat ge daarvan niet zeker zijt, door wat ge meendet te lezen in het artikel over den Spaanschen-Laarder schilder. Maar sta mij toe, zeer geachte vrien din en gewaardeerde schilderes, u te \ragen: zijt gij zeker, dat uwe schatting van het werk uwer tante de juiste is, van haar, die. gij schrijft dat, onze eerste schilderes was? Laat mij hier als kritikus antwoorden, en u be kennen, dat wij het omtrent het werk van Th. Schwartze nooit ns zullen worden, naar ik vrees. Ik heb haar kunde nooit betwist, maar ik heb er op gewezen, dat ook zij 'm haar werk dikwijls de verzwakkingen heeft vertoond, die den schilders van de mondaine figuur (in onzen tijd) niet te mijden schijnen en die als kenmerk nebben dat het procédéniet meer gesteund wordt, geen uitvloeisel meer is van het gevoel; dat de kleur aan schoonheid inb<>et. Lin laat mij dan zeggen, nu ik aan het praeciseeren ben, dat ik deze fouten (ik ver dedig hiermee Ortiz niet !) het sterkst vond op haar tentoonstelling juist in de pastelwerkeu. en dat ik uwe waardeering te dezen opzichte ten eenenmale niet deel. Deze zaal van haar werk is mij als een zaal vol kille kunde in de herinnering gebleven (a!s geheel genomen). Ge ziet uit dit alles, beste vriendin, dat Uisschen ons, wat Therese Schwartze aangaat, de.tijd moet wijzen, zoo we onder den tijd een grooter wordenden kring van kenners verstaan. Hiermee ben ik aan 't eind van mijn antwoord. Het was mij aangenaam het als steeds in alle zuiverheid te geven. Ik weet, dat ge het zoo zult lezen. En nogmaals, wat mijne waar deering van het werk van Ortiz aangaat, ge Uebt die niet geheel juist uit mijn artikel u eigen gemaakt. Ik ben, met respect voor vele uwer schilde rijen, die een waaksenen geest vol phai'.taisie doen zien, uw vriend Februari 1!'22. F L ,\*s SCHA i: y i imiiiiiitiiiiiiitiiiiiiitiiiiiniiiiiiiiiiiiiii iiiiiiliiiiiiimiifiijiiiiiiiiiiiiii DE EENIGE DUNNE SOK, DIE SOLIDE IS IN 'T DRAGEN fH.:I.POUKGRODEL,ll'ilani,Ma[niistraat400A. BAARN Bouw- en Woningbureau, van den Makelaar J. l». F. VAN 1>JEK VUEN, Kantoor van vaste goederen, Nieuw JSaarnstr.59 N. V. Eerste Nederl. Elementenfabr. DE KROON", Den Haag. DAMES! Laat uw wasch behandelen door de wasscherij Eureka", Toldwatsstt. 22-24. Tel, 13125 zoowel droog toegeslagen als opgemaakt. Vraagt prijsopgave. Aanbevelend B. NEIDIG & Co. J. J. Weber OPTICIENS - FABRIKANTEN Koningstraat 10, Haarlem Onze Amerikaansche Br lenglas-Slijpmachines van de allerlaatste constructie stellen ons in staat brillenglazen binnen enkele uren af te leveren. A. Kogels Zoon DE,N HAAG Prinsestr.52-56-60 ARNHEM Ketelstraat 19 AMSTERDAM Loidschestraat 13 ROTTERDAM Schied. Singel 3-4 Jachtbottines Laag en hoog model ?37.50 ?45.Vraagt onzen catalogus l VEILINGGEBOUW Nieuw-Heerenlogement Keizersgracht 129-131, Amsterdam Directie JACOBUS LEEFSON Jzn., Makelaar Hoogst Belangrijke Veiling ten overstaan van den Notaris S. TEIXEIRA DE MATTOS op Dinsdag 28 Februari 1922 in hoofdzaak bevattende de Zeer Luxieuse INBOEDEL van den Heer Qt. A. M. BENSDORP verkocht wordende ten verzoeke van den WelBd. Gestr. Heer Mr. W. A. MOEREL als Curator. Voorts eenige belangrijke Nalatenschappen, hierbij komen Voor Juweeleu, Goud en Zilver, Kristal, Fetserviezen, Spiegels, Collectie Kopenhaagsch Porselein, Oud Porselein en Oelftsch Aardewerk, Pendules, Candelabres, Vazen, Bronzen, Zeer fijne Lijnwaden, fraaie Lichtkronen, Staande Lampen, Fhototoestellen, Postzegelvet zameling, Uitgebreide Bibliotheek, Schil derijen door bettende Meesters. Antieke en Moderne Meubelen, Buieau.v Boeken- en Linnenkasten. Oeventer_~, Perzische', Smyrna- en Axminater Tapijten, Deventer en andere loopers, linoleum, matten, tafel- en divankleeden, gordijnen, bedden, kleeren, ledikanten, gravures, gnlanteriën. Exquise Ameu blementen voor Salon, Boudoir, Heerenkamer, liet-en Slaapkamers. Corsy corner, CauapeXClubl'aiiteuilsen S loeien, gang ban ken. /adelmakersl'oiirnituren, Boormachine, Brand kasten, Badkuipen, (ieysers, Haarden, Kachels, Fornuizen, CyHiidcrmatige's. Linneiipersen, Kantoormeubelen en Huis houdelijke goederen. Kamerbetimmering, alsmede een zeer goed onderhouden AUTOMOBIEL Wl.ïtON SIX Fri efrit toegestaan. Alles te bezichtigen Zaterdag 25, Zondag 26 eji Maandag 27 Februari van IO uur tot half vier. Catalogus a 2~? cent verkrijgbaar Rookt NEDERLANDSCHE MUN Hollands meest gewilde sigaar Licht ttoeh vol aroma Alom verkrijgbaar m wordt weer nieuw door haar fe laten, keeren,moderniseeren en chemisch te laten remiden door W^üff&ffin 14. BEURSPASSAGE. AMSTERDAM Patronen in Kruis- en met beschrflvenden tekst van ELIS. M. ROGGE (Deel I van de Bibliotheek .DE VROUW EN HAAR HUIS"}i Prys / 2.50 in eartonnen band. Uitgave van VAN HOLKEMA & WARENDORF te Amsterdam. Abonneert u op DE V80UW EK HAAR HUIS". Geïllustreerd Maandblad onder Redactit van Mej. E. M. ROGGE. Prijs per jaargang f 12,?fr. p. post f 12,50 Proefnummer- bij de uitgevers VAN HOLKEMA & YfAREMDORF, AMSTERDAM niustratledruk-papler van de Firma C. G. A. CORVEY, Keizersgracht 285, Amsterdam, Tel. W. 1202 en 585 Typ. Amst. Boek- en Steendrukkerij, voorheen Ellerman, Harms & Co.