11 Maart '22. - No. 2333 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND MARIE BERDENIS VAN EERLEK OM f Marie BarcL'nis van Berlekom is, na slechts eenige uren van ziekte, plotseling uit het volle leven en hanr drukken werk kring weggenomen. Een meer bevoegde pen dan de mijne zal spreken van haar arbeid op muzikaal gebied. Aan mij slechts een kort woord bij haar portret. Marie Berdenis van Berlekom was idealiste in den goeden zin, ruim van denken en handelen. Zij was een vrouw met gevoeligen aard en een warm hart, altijd bereid te steunen, te helpen, waar haar hulp en steun werden gevraagd, al stelde haar dagtaak haar hooge eischen. Wie met vrouwen als Marie Berdenis van Berlekom door arbeid wordt te zamen gebracht, voelt een traan in het oog bij haar verscheiden en behoudt haar wezen in lichtende herinnering. E. M. R. Aan liet Haagsche muziekleven s wee; eene typische medewerkster ontnomen. Eene bescheiden en degelijke paedagoge werd plotseling aan haren werkkring ontrukt. Marie Berdenis van Berlekom was eene rasechte Hollandsche, eene van die bedaarde figuren, die hun weten en kunnen op degelijke gronden baseeren, die niet pralen met opper vlakkig opgedane kennis, maar door ernstigen arbeid gedreven, alle uiterlijk vertoon ver smaden. Een van die ras-figuren, die in het buitenland vertoevend, tochon veranderlijk Hollandsch bleef, zoowel in haar karakter als in haar kunst. De studies in Keulen, Frankfort, Parijs mogen den blik dezer vrouw verruimd, haren smaak gelouterd, hare fantaisie geprikkeld hebben, maar aan haar ras-eigenschappen, die van de beste soort waren, vermochten die verschillende omgevingen en indrukken niets te veranderen. Toen ik nog te Berlijn was, stuurde Marie Berdenis van Berlekom mij hare werkjes, llltllllllllNIIIIJIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIMMIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIII EISCHT STEEDS SIPKES'JAMS Illllllllllllllllllll DE W1NPLAATS WANDELPLAATS Burgemeester en Wethouders komen met een royaal voorstel, om de duinen van de Waterleiding open te stellen voor de wande laars: een uitgestrekt gebied, van Zandvoort tot dicht bij Noordwijkerhout. Het gaat bij wijze van proef. Het Publiek krijgt nu gele genheid om te tonnen of het 't Duinparadijs waard is. In het eerst zal het wel tegenvallen, ik hoop maar dat R. en W. zich niet al te waaronder haar piano-methode, die ook in het Fransen werd uitgegeven, de kroon spande. Hoezeer uitte zich daarin haar gevoel voor kinderen en haar kinderlijk gevoel. Hoe ver ried de keurige uitgave van het werk haar ge heele wezen en haar paedagogisch ideaal. Hoe vele droomen bevatte het, die zij in haar eigen land dacht te verwezenlijken. Gelukkig be leefde zij er een derde uitgave van. In haar opgewekte stemming en met warm voelend hart voor alles, wat van Hollandschen bodem kwam, was Mane Berde nis van Ber lekom een der eersten, die mij bij mijn terug keer in Nederland verwelkomde. Zij verbond er natuurlijk hare propaganda voor Nederlandsche muziek aan en was gewapend met eenige manuscripten. Hetgeen ik hierboven zeide omtrent hare typische eigenschappen, weerspiegelde zich ook in haar huiselijk leven. Eene dienstbode, familiestuk met neepjeskapje op, was het factotum en die sfeer was in het geheele huis merkbaar Eene sfeer van stijve deftigheid, gelijkheid en goedheid, die in moderne kunste naarsomgeving zoo vaak omslaat in het tegen overgestelde, sprak uit alles. Een paar maal bezocht ik hare uitvoeringen met omvangrijk programma. Naast haar piano- en koorschool had zij de laatste jaren ook een Dalcroze-school opgericht. Hoezeer ik daarin haren tijdgeest leerde kennen en haar enorme werkkracht bewonderde, vond ik dit werk toch minder op haren weg liggen en ge loof ik te mogen veronderstellen, dat zij zich daarmede heeft overwerkt. Meer op haren weg lagen de muziekbesprekingen o.a. in Caecilia en Het Muz.iekcollege. Deze waren steeds fijn van stijl en gevoel, gaven blijk van een diepe kennis en sterk inleven in de composities en van een zeldzame objectiviteit. Het laatste nummer van Cae cilia (l Maart j.l.) bevat als zoodanig een waardigen zwanenzang. Zoo hebben de schikgodinnen door het afbreken van haren levensdraad ook voor de achterblijvenden een leidraad in de kunst afgesneden. Mogen er onder hare leerlingen, zij het ook slechts enkelen zijn, die dezen draad met liefde zullen opnemen, dan heeft Marie Berdenis van Berlekom niet tevergeefs geleefd. C O R N E I. l E VAN ZANTEN lllllllmlIlllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllHlIIIIMI IIIIIIIMMIIIIHI BIJKOMSTIGHEDEN, door Annie Salomons, staat op pag. lü. ITALIAANSCHE KUNST Er is veel leven en beweging in de kunstzaal Fetter, Weteringschans Amsterdam. Geen wonder, het is de opening der kunstnijverheidstentoonstelling van Signora Gallenga, de bevallige Italiaansche, die reeds in Den Haag met haar expositie bij Kleykamp zooveel succes had. De tentoonstelling staat onder het patro naat der Vereeniging Dante Alighieri". Het bestuur dezer vereeniging is met de dames flink vertegenwoordigd. Er wordt avond toilet gedragen. Alles heeft een blij, vroolijk aanzien. Het Italiaansche glaswerk fonkelt in lenige gebogen vormen van zachte kleur, het kronkelend beweeg van spartelende goudvischjes doet het water in de wijde vazen en hooge komvormige kelken rimpelen en het glas trillen. Teer, gevoelig doet dit aan. Aan de wanden hangen de met wol bewerkte tableaux van den glasblazer-volks kunstenaar Vittorio Zecchin. Welk een mach tige kunstuiting ! Men voelt de fijn-besnaarde ziel aan, van den Italiaan, die in vrijen tijd, als de glasoven in rust is, zich moét uitspreken in het coloriet van ontelbare wolkleuren. Zijn doeken, weelderig van toon, nu eeirs zoetvloeiend dan forsch sprekend, zijn altijd van een weldadige kleurenharmonie met won derschoon e overgangen die in het doek Landschap" hun hoogtepunt bereiken. Primavera" geeft lentetinten, jong ontlui kend leven alom. Camina" toont in perspectievisch aspect het zomerbosch. Tusschen de dicht bebladerde hoornen wandelt het sprook jes-prinsesje: Camina", camina" altijd ver der, verder, a la recherche du bonheur. Droommeisje, dat de werkelijkheid niet door gronden kan. Wie gevoel heeft voor decoratief wolwerk zal de technische capaciteiten van den kunstenaar weten te waardeeren. He.e raak is bij Salomo" en bij de Vrouw met de bloem" met n wollijn een gordijn, een mantel afgebakend. Als de blik zich aan het eogenblikkelijk vreemde heeft aangepast, geven de wandlappen bij het aanschouwen eerr leer zaam genot, zooals dit ten on/ent bij naaldwerk zelden voorkomt. Er zijn meer kunstenaars die met voor treffelijk werk op deze tentoonstelling uit komen. Daar is de familie Randone, vader met vijf dochters. Zij kneden de aarde in gevoelige bochten en bakken de bekende Italiaansche potterie. Hoe gaarne hadden wij meer van hun arbeid gezien ! Verder is er: glaswerk, donker wijn rood, Nieuwe Dessins ALLOVERNETS vanaf f 0,75 p. Mtr. en bewegen zich ongedwongen. Het is een heerlijke dracht, wij begrijpen het, zoo Hein, zoo...., ja zoo.... verheffend zouden wij willen zeggen. Het is een middag van verfijnd kunstgenot, dat nog zonnig blijft nawerken, als de ge wone dagtaak weder is opgenomen. Signora Qallenga ! Zij, de Italiaansche, kwam uit het land van zon en warmte naar onze grauwe, koude, vlakke landen om er Ie brengen niet alleen haar eigen arbeid maar bovenal die van haar volk, en ons te doen be wonderen de gaven van geest en hand waar door met fijn gevoel de materie verwerkt kon worden. Velen, onkuidig van Italië's klein kunst, zullen haar daarvoor dankbaar zijn. Moge Mad.me Oallenga voldoening hebben van haar idealistisch streven en zij bij haar terugkeer in Italië haar volk gelukkig kun nen maken met de bewijzen, dat Nederland de schoonheid in de kunst weet te waar deeren. E L i s M. R o (i i; i; Kostbare avondmantel Zwart met dof gouden vers;ering J Kunst van Sig.iora allenga Een hoekje van de Italiaai.sche tentoonstelling in de kunstzaal Fetter porcelein, lederwerk nu-t deftigen gotidstempeldruk. Er zijn van vrouwenhand de fijnste stukken in witwerk, filetwerk, scha duwwerk, zooals wij, Hollandsche vrouwen het zelden zien en nooit uitvoeren, onvJat.... ja omdat wij er ons den tijd niet voor geven iets te maken van ware schoonheid,omdat bij ons het borduren niet onder de kunst vakken wordt gerekend, omdat er in Neder land maar enkele vrouwen zijn die begrijpen, dat bij persoonlijke arbeidsprestatie ook de naaldknnsf recht van bestaan heeft en is op te voeren tot hooger peil. Italië is de bakermat van het witwerk met zijn point tiré, point coupé, zijn filet- en schaduwwerk, l let volk blijft aan de traditie getrouw. Uit de ininiitiense uitvoering van reliëfs en bovenal de ornamenteele randafwerking spreekt groote liefde voor dit soort werk. En nu Signora Gallenga ! Zij brengt de artiestieke lijn in de kleeding. Van groote soepelheid zijn haar delicate scheppingen, haar stoffen, haar stof voering, haar dof gouden strenggehotiden stofversiering. Over alles, trouwens over de geheele expositie, ligt een waas van groote distinctie en verfijnden smaak, nergens een rammeling van kleuren en tinten. De afwerking der toiletten van binnen, de kraaltjes, de koorden, geen onder deel of 't is verzorgd t it in het kleine. Op den openingsdag stellen Signora Gal len ga en de dames van de V'ereeniging Djnte Alighieri" zich bereid de kostuums te dragen. IX soepele kostbare lappen glijden over de hoofden, nu eens is 't een oudroode japon met siibere gondversiering, dan een pastelblauwe, een zwarte geheel bedekt met een parsemévan gestyleerde motieven, een overkleed van zwarte voile wa/ig als de lentenevel, een soepel fluweelen avondmantel, en op dat alles glinstert in groote bescheiden heid de goudverf die met de stof in teerheid wedijvert. Dat is Signora (iallenga's hoogst artistieke kunstuiting. IX dames met de dracht van dergelijke kleeding vertrouwd, weten ook deze japonnen zeer elegant te dragen. Zij serveeren de thee Beloof mij toch door 'n kuur met Sanatogen je zenuwen te herstellen Wanneer Uw zenuwen overspannen en Uw krachten uitgeput zijn, zal Sanatogen een keerpunt brengen in Uw leven en U voeren naar volkomen herstel en volmaakte gezondheid. De lijfarts der Koningin-Moeder van Italië Dr. E. PERSICHETTI, schrijft: .Ik heb Sanatogen gebruikt in verscheidene gevallen van Neurasthenie en het resultaat was, dat bij elk geval de nervcuse symptomen sterk verminderen. Bij zwakke kinderen, zoowel als bij herstcllenden van langdurige ziekte, heb ik Sanatogen met even gunstig gevolg voor geschreven en kwam zoodoende tot de over tuiging, dat het een waardevol zcnuwstcikend voedsel is om verloren krachten te herwinnen". Stel niet uit om Sanatogen te gaan gebruiken en begin nog vandaag. liet is verkrijgbaar in alle Apotheken en Urogisterijen in verpakkingen vanaf / 1.?. Mllllli Illlllllllll IIIIIIIIIIMIMMIIIIIllMMMMIIItll STERKT ZENUVEMENLICHAAM spoedig zullen laten ontmoedigen en dat allen, die de groote zegening van dezen maat regel beseffen en waardeeren, ertoe zullen willen medewerken, hem te doen bestendigen. Ik houd wel van durf in deze dingen, maar moet bekennen, dat in deze zaak een lang zamer tempo mij Kever ware geweest. Er is een speciale opvoeding noodig, een fijne smaak en eerbied voor het zoo bekoorlijke, maar broze landschap. Vroeger heb ik hier omtrent te dezer plaatse ook al wel be schouwingen gegeven en om het gewicht van de zaak wil ik thans daar nog even op terug komen. De duinen ontstaan en bestaan alleen door plantengroei. Alles wat den plan tengroei belemmert, bedreigt meteen het duin. ledere kale plek, hoe klein ook, kan door den wind worden aangetast en aanleiding worden tot verstuiving en overstniving van groote uitgestrektheden. In de laatste jaren hebben wij daar van in de onmiddellijke omgeving van Bloemendaal de meest ontstellende voorbeelden van te zien gekregen. Voorai Voor honderd jaar bedorven en zorgelijk. Wat er van liet. mooiste duinboseli terecht kan komen als Publiek niet oppast (Foto Sipkcs) het op- en af rennen van dninhe .irrgcn is uiterst bedenkelijk. Het lijkt mij hierom zeer gewaagd, dat B. en W. voorstellen om de wandelaars ook toe te laten buiten de verharde wegerr, d.w.z. overal. Geen enkel dninbezittrr is tot nu toe zoo vrijgevig geweest, en met reden. En 't is niet noodig ook wanneer we behalve op de verharde wegen ook de wandeling toestaan op de bestaande paden. Zoo is het op Duin en Krnidherg en vroeger heb ik al verteld en hel eergisteren nog weer eens net zoo van een collega gehoord, dat zelfs de meesteischende natuuronderzoeker aan de/.e ver gunning genoeg heeft. In heb voor sommige duinen praktisch de vergunning om er te doen wat ik wil en ik voer er ook heel wat uit, maar kom zoo goed als nooit buiten de be staande paden, want die zijn er genoeg. En indien nu de waterleidingduinen niet zooveel paden van den tweeden en derden rang heb ben, dan moeten ze er maar langzamerhand gemaakt worderr, dat zal heel wat wrijving en verdriet besparen, liet ook buiten de wegen" zoo-ils het in de voordracht staat, geeft op zichzelf reeds een voorsmaak van uitbundigheid en baldadigheid. Het zal toch ook wel wenschelijk zijn om de wan delaars niet zoo vlak hij de open kanalen te laten komen. Men denkt voor het behoud van de bota nische merkwaardigheden (iriet van de flora in haar ge heel) te kunnen zorgen door bepaalde terreinen goed te omrastercn eir dus geheel buiten de wandeling te houden. Ze zullen alleen voor studiebelangen speciaal toegan kelijk zijn. Dit is een zeer goede maatregel. Maar wat nu met de vogels? Ook hier toonen B. en W. groot vertrouwen en tegerr het advies van de commissie in wenseheii zij de wande ling ook toe te staarr gedurende den broed tijd. Daar heb ik in deze weinige dagen al heel wat over moeten hooreii van vele vogelbeschermers en ik voel wel eenige bezorgd heid. Toch lijkt het mij zeer ongewenscht om de wandelplaats te sluiten gedurende derr mooisten tijd van het jaar: April, Mei, Juni. Als het wandelen een veredelenden en verheffenden invloed kan hebben, dan is het juist gedurende deze maanden als de nachtegaal nacht en dag zingt in de bloeiende dninboschjes en de wulp joelend strijkt langs de heuveltoppen. Maar er dieigen i;i'ootr grvaivn. Zelfs met de beste hedoelmgi n irl' Wrirld, "e(h e Veil duur wee t gi e i iglieid en schoonheiiK/.in, /uilen beschaafde menschen zich hier vergrij' pen aan de natuur, om van de ruwe en onbe schaafde nog niet eens ie gewagen. Ook hier moet leiding, zeer veel geduldige, wijze en strenge leiding gegeven worden, om een ramp te voorkomen, 't Is weer het meest praktisch, om alleen de wandeling toe te staan langs de Ivstaande paden en streng de hand Ie honden aan de Vugehvet, die met een paar uitzonderingen alle vogels van het duin beschermt. Intusschen kan ook soms reeds het het reden alleen van de broed plaatsen noodlottig worden voor de merk waardigste bewoners van de waterleiding in het bijzonder voor den Griel. Deze Grielis een prachtige steltlooper, die al heel zeld zaam is geworden, maar irr de Walerleidingduineu broeden er ieder jaar eenige paren, meestal jaar op jaar ongeveer op dezelfde plaats. Evengoed als het voor de planten gebeurt, zou men ook de broedplaatsen van de/.en vogel zeer ruim kunnen omrasteren. Kr is gelukkig ruimte genoeg. Ook zou ik een aantal boschjes willen uitzoeken en ook die omgeven door een vrijwel onoverkomelijke omheining. Meen vooral niet, dal daardoor het natuurgenot verminderd zou worden, want al wat er in die boschies huist zal zoo luidkeels en uitbundig leven, dat de wande laar buiten het busehje daar nog volop zijn bekomst van krijgt. Publiek /a! ook dolgraag b'uenicn willen plukken en in hel najaar takken meenemen m 't de mooie, kleurige lussen en ik gun het den menschen graag. Maar ik vrees, dat wij toch liever elke plukkerij moeten verbieden en het vervoer van planten en plantendeelen strafbaarstellen. Dat kan heel goed en gebeurt ook al in sommige duinen en zeer mooi in het Zwitsersch Natiorraai park, waar ge langs de drukst begane paden de grootste zeldzaamheden ongerept kunt zien staair. Zoo fatsoenlijk kunnen wij ook worden. Misschien is het mogelijk om aan de uitgangen van het wandelterrein bij tijd en wijle geschikte bloemen en vruchten te koop te bieden. Dat is een kwestie van organisatie. De opbrengst van dien verkoop zou in mindering kunnen komen van de vijftien duizend gulden die B. en W. thans beschik baar stellen, want ik vrees dat dit te weinig is, om die omrasteringen in stand te houden en voor voldoende bewaking te zorgen. De zaak is trouwens ook veel en veel meer waard, wel tienmaal zooveel. Het gaat er hier toch niet om, om enkele lui, zooals ergens in het rapport staat, een genoegen" te verschaffen. maar om aan een bevolking van omtrent een millioen wat meer gelegenheid te geven tot verhooging van levensgeluk. Daarom hoop ik, dat B. en W., als het soms dreigt mis te loopen, hun proefneming niet al te vroeg staken en dat alle volksopvoeders en volkskrachtvermeerderaars hier eens een handje willen helpen in de goede richting. Wie weet hoeveel duizend jaren hier in Neder land nog menschen moeten leven. Daarom mogen we nu niet reeds wegzakken naar de troosteloosheid. Hoe eerder we dus aan 't wandelen komen, hoe beter. Maar tegelijk moet de wandel plaats zelve steeds schooner en rijker worden. J A c. P I J S S U IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIfIlllllllllll UI MOERHEIM" DEDËMSVAART LEGT (BORDERS De Griel, het schoonste sieraad van ,de = Waterleidingduinen ~ ( Foto Bnrdct) ""»?»'? " AAN