Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
8 April '22. Na 233?
DE VLOOTWET-BEHANDELING
Teekening voor de Amsterdammer" van Jordaan
VRAAGTl
SI-FA-KO
S IO ARE H
Het voornmmmmto Sei-lomorlt
G E NjU A
Troosttied van 'n belanglooze
ri=3:ir=:=fe
IIIIIIIUIIIIIIIIIHIIIIIlllllllllltlllMIIIIIIII
Hijschen, jongens voor 't touw breekt!"
fiiiiitmtiHimiiiitmiiiiiiiiiiiitiii IIIIIMIIIIIIIIIMIIII
DE RUSSISCHE REVOLUTIE
Een vlotgeschreven, aangenaam leesbaar l)
boekje (J. DE GRUYTER, De Russische 'revo
lutie. EJsevier's Algemeene Bibliotheek)
van de hand van een idealist, die
een bijzondere voorliefde heeft voor dra
matische gebeurtenissen en voor tempera
mentvolle revolutie-helden. Vele bladzijden
vult de schrijver met, veelal aan de verhalen
van ooggetuigen ontleende, beschrijvingen
van spannende momenten, waaraan deze
revolutie inderdaad zeer rijk is geweest.
Wanneer hij zich niets anders ten doel had
gesteld dan een indruk van het revolutionnair
gebeuren te geven, dan zou men zijn boekje
zeer geslaagd kunnen noemen. Het blijkt
1) Met de Nederlandsche taal staat de
schrijver echter op gespannen voet. Van het
begin tot het einde wemelt zijn geschrift
van anglicismen! B.v. bl. 89: Zij werden
afgemarcheerd naar de Peter- en
Paulsvesting"! Op bl. 143: Zijn groote kracht
als leider dankt hij juist aan een zeldzaam
afwezen van persoonlijke eerzucht...." Op
bl. 25 is sprake van het Hooger Leger
bevel". Enz.
echter dat de auteur hooger mikt; hij betitelt
n.l. zijn studie De Russische revolutie, een
onderzoek naar haar wording en toekomst".
Dat dwingt ons om een strengeren maatstaf
aan te leggen dan men aan een eenvoudig
verhaal" pleegt te stellen.
De heer De Qruyter wil dus de oorzaken
van het ontstaan en van de ontwikkeling der
revolutie bloot leggen. Een vluchtige blik in
zijn werkje is evenwel al voldoende om te zien
dat hij de daarvoor noodige kennis der eco
nomische en politieke verhoudingen totaal
mist. Van de reeds zeer uitgebreide literatuur
over de Russische revolutie kent de schrijver
bovendien slechts een zeer klein gedeelte.
Zijn voorstelling der feiten ontleent hij v.n.
aan eenige Engelsche journalisten; bijzondere
waarde hecht hij aan de beweringen van den
jeugdigen Philip Pnce, die met veel enthou
siasme doch met weinig begrip van menschen
en dingen naar Rusland toog, aldaar spoedig
onderde charme geraakte van energieke
revolutiehelden als Lenin en Trotzky, en alles, wat
de bolsjewistische machthebbers hem ge
liefden wijs te maken, als waarheid" naar
West-Europa seinde. Men herinnert zich
misschien nog welken indruk zijn enthousiaste
beschrijving der communistische landbouw
kolonies, waarmede de bolsjewiki het
agrarische probleem zouden hebben op
gelost", indertijd maakte. Ondanks de waar
schuwingen van hen, die bekend zijn met het
teleurstellend resultaat, dat dergelijke
kolonie-stichterij ten allen tijde heeft gehad, waren
allen, die zich bij voorkeur idealisten"
noemen en die met minachting op de dorre
wetenschap" plegen neer te zien ! onmid
dellijk van de juistheid dezer berichten over
tuigd. Price was immers een onpartijdig
ooggetuige" ! Tegenwoordig erkennen echter
zelfs de bolsjewiki dat het een volledig fiasco
is geweest. Dit feit alleen reeds had den heer De
Gruyter moeteji leeren, hoe voorzichtig men
ten opzichte van beweringen van Price moet
zijn. Doch de heer De Oruyter is een idealist
en idealisten zijn gewoonlijk hardleersch.
Er is dan ook geen auteur, die in dit boekje
vaker als autoriteit wordt aangehaald dan
juist deze Philip Price !
Met de geschriften van Kautsky over dit
onderwerp is de schrijver daarentegen maar
matig ingenomen. Kautsky heet meer
boeken- dan dadenmensch, van een wat
drogen, wetenschappelijken geest"; hij oreert
over de revolutie als een professor, die het
alles beter gedaan zou hebben, maar hij doet
ons de revolutie niet begrijpen." Wat deze
boutade waard is, blijkt bij lezing van het
hoofdstuk, dat de schrijver aan de
Kerenskyperiode wijdt. Van de daden der Voorloopige
Regeering deugt z.i. letterlijk niets; de heer De
Gruyter doet daar niets anders dan oreeren
als een professor, die het alles beter gedaan
zou hebben" ! Als rechtgeaard idealist heeft de
heer De Gruyter een afschuw van oorlog en
daarom neemt hij het Kerensky zeer kwalijk,
dat hij niet onmiddellijk na zijn optreden
vrede heeft gesloten. Hij verzuimt echter te
vermelden, dat de kracht van het Duitsche
imperialisme toenmaals nog ongebroken was,
hoewel toch de vermelding van dit feit er wei
eenigszins toe had kunnen bijdragen om de
houding der Voorloopige Regeering te doen
begrijpen" !
Het blijkt dus dat De Gruyter volstrekt niet
minder kritiek op de revolutie uitoefent dan
Kautsky, doch het verschil is, dat zijn kritiek
niet beheerscht wordt door wetenschappelijke
kennis der economische en politieke verhou
dingen, maar door een zeker vaag, sentimen
teel en artistiek idealisme. Op de bolsjewiki
heeft de schrijver ook heel wat aan te merken,
maar hij vergeeft hun toch blijkbaar veel,
omdat hun daden in zijn oog zoo grootsch
zijn. Deze voorkeur voor grootsche daden zal
menigeen met den heer De Gruyter deelen,
doch zooals zoovele idealisten" is hij
maar al te zeer geneigd om alles, wat heel
heftig, heel radikaal en heel theatraal op
treedt, ook dadelijk als grootsch te beschouwen!
Men versta mij intusschen wel. Het is
allerminst mijn bedoeling om er den schrijver
een grief van te maken, dat hij tracht aan
te toonen, dat er in Sovjet-RÏisland naast
destructieve ook opbouwende en scheppende
krachten werken. De opvatting, die in de
bolsjewiki slechts een bende misdadigers
Van Genua wachten we alles,
We zweren dat dit 't geval is,
Het komt er terecht",
Wordt angstig gezegd,
Of wordt 't weer: Liefde heelt dalles?
Daar gaan de Hoogmogende heeren
Weer zwammen en zwaar redeneeren,
Dan doen ze 'n plas,
Het blijft als 't was,
Een mensch moet toch ook 's dineeren.
Een trein vol bagage der Missies
Met koffers en doozen en kissies
Kwam via Milaan
Te Genua aan,
En daarna de trein met typissies.
Bespied met zijn heele kolonie
Door menige Fascisten-tronie,
Zei broeder Lenin:
,,Schenk eerst er 's in",
,,En fuif me 'n bord macaroni."
Lloyd George was niet te genaken,
Hij zat voor Europa te waken,
Maar smoesde toch knus
Om 'n hoek met 'n Rus:
Zeg, is er geen mazzel te maken'?"
Ook vroeg hij Lenin:,,Speel je cricket?"
De Sovjet-man zei:?lk vertik 't ?"
Doe niet zoo kedin"
Naar Moskou zijn zin"
Ben jij Bolsjewiek of ben ik 't ?"
Vrind Millerand zat op zijn chaise,
En mompelde de Marseillaise
Toen zei hij 'n Boche:
Ik heb in mijn poche",
Een sof door iou marken-malaisel"
Lenin zei toen zacht tot de Franschen:
Bij ons heb je prachtige kansen."
De zaak was gezond"
Als jullie ons zond":
Een Franschman zooals dokter Nausen.'
Een Hollander zat droef te stare',
Hij raakte zoo door zijn sigare',
Hij dwaalde alleen
Door Genua heen
Op wek naar een vierkantje klare.
Een Duitscher sprak over schandalen,
De duvel die zal jullie haten!"
Maar Millerand zei:
Jij zit er maar bij"
Om tachtig milliard ie betalen!"
De Amerikaansche confrater
Die schreef: ik drink enkel nog waler,
Ik heb geen plezier
In jullie gemier
!k dank voor 'n Rnssischen kater."
De Nationalistische Belgen
Die zwoeren den Vlaam te verdelgen,
Z? hadden de p
Om Limbourg céd
En zaten Maastricht te verzwelgen.
MORAAL:
Toen kwam 't vertrek van de Missies
En dat van die knipoog-typissies
Die via Milaan
Naar huis zijn gegaan
Met Sovjet-roebels bij rissies.
Recht van opvoering voorbehouden.
J. H. S P E E X H O F F
III IIIIIIIIIIIIMMIMIIIII»Illlllllllllllllll
Koninklijke Meubeltransport-Maatschappij
DE GRUYTER & Co.
O EN H AAG
AMSTERDAM ARNHEM)
Bergplaatsen voor Inboedels
ziet, 's natuurlijk even onjuist als de
kritieklooze verheerlijking, die men soms aantreft.
Maar het opmaken van de balans *en aanzien
van de destructie en de constructie in
SovjetRusland zal toch op deskundiger en objec
tiever wijze moeten gebeuren dan in dit
boekje geschiedt. Men kan moeilijk een glim
lach onderdrukken, wanneer men leest, dat
het Roode leger een puriteinsche armee is",
die de ondeugden van losbandigheid, van
drankzucht en zedelijke verwildering niet
kent, die liet inilitairistische verband, de
militainstische dwang gewoonlijk met zich
brengt". Hoe kostelijk naief ! Van de econo
mische destructie, die het bolsjewisme in
Rusland teweeg heeft gebracht, wordt slechts
op zeer onvolledige wijze melding gemaakt.
Over dit onderwerp had de schrijver, behalve
in de geschriften van Zagorsky, Kautsky e.a.
ook in mijn boek eveneens onder den titel
De Russische Revolutie" verschenen een
en ander kunnen vinden. Hij heeft er echter
blijkbaar de voorkeur aan gegeven mijn studie
zooveel mogelijk te negeeren. Had hij mijn
werk besproken, dan zou zijn oordeel ik
maak mij daaromtrent geen iflusie ! stellig
niet malscher zijn uitgeval'.en dan over dat
van Kautsky. Toch had het feit, dat de voor
spellingen der wetenschappelijke schrijvers
zooveel beter ziiu uitgekomen dan die der
half-bolsjewistische journalisten als Price,
Reed, Ransome e.a. hem wel eens tot na
denken mogen stemmen. Het blijkt immers
telkens weer opnieuw dat de dorre
wetenii'iimiiimHiiiiiiiiHiiuiitiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiimitttiiiiiuMiHiitimiHiiiMM*
schap", waarover de schrijver zoo laatdunkend
oordeelt, den toestand in Rusland heel wat
beter heeft begrepen dan het fantastische
idealisme !
Ik zou den schrijver echter onrecht doen,
wanneer ik deze bespreking niet besloot met
de erkenning, dat zijn psychologische
teekening van sommige hoofdfiguren uit de
revolutie zeer te waardeeren is.
J. G. VAN DILLE N
i in n IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMI ?iiiiMimiiiiHiiiiimniiiiiiiiiiiiB
UNIE BANK
voor NEDERLAND en KOLONIE*
AMSTERDAM
en ROTTERDAM
Agentschappen in Nederland:
's-GRAVENHAGE, TILBURG,
LEEUWARDEN, OI8TERWL1F,
UDENHOUT, LOCHEM en BORCULC.
Agentschappen in Indië:
BATAV1A, SOERABATA, SEMA*
RANG, BANDOENG, MEDAK n
WELTEVREDEN.
lllllllll(IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIH|IIIIMI||li|liiill|i|tllllllllHIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIMIIIII;i
UIT FRANKRIJK'S ZUIDEN
door DR. N. VAN DER LAAN.
II.
Den volgenden morgen was onze eerste
tocht natuurlijk naar zee. We hadden haar
's avonds bij onze aankomst te Marseille
daar droomend zien liggen; we zien haar
nu tintelend van licht en leven blauwen
tot aan den verren horizon. Hier vlak onder
ons we doorwandelen het terrasvormig
aangelegde park bij het Chateau du Pharo
wemelt het drukke, vroolijke havengedoe
_in den Vieux Port en het Bassin de la Joliette,
tot ginds waar de kustlijn schemert en zich
verliest in het onmetelijk azuren vlak, waar
tegen slechts op den voorgrond hier en daar
een grauw rotseilandje hel afsteekt. O, onze
Noordzee is indrukwekkender, majestueuser
met haar bruisende branding en haar
heerlijken zandzoom, maar de Franschen vinden
haar somber. Ze beminnen, ze adoreeren hun
Mediterranée, met haar grillige tintenpracht
en haar lichten golfslag. In zulk een sfeer past
het luchtig, bewegelijk volk, dat de Marseil
lanen zijn. Wat een aangeboren handigheid
in den omgang met vreemdelingen ! Gister
avond, toen we uit het betrekkelijk
stijve Grenoble hier vreemd aankwamen,
vonden we het unheimisch", die vrijmoedige,
bijna indringerige toon, maar nu, wandelend
in dit prachtig, cosmopolitisch havenkwartier,
animeert het, dat opgaan in de massa, en
begint ook ons trage bloed iets te doortin
telen van dien Zuidelijken gloed, die dit
openhartig zeevolk bezielt. Ja, misschien,
als we wat thuis raken hier, zeggen we het
Mirabeau nog na : Les Marseillais sont de
bien braves gens!"
Bekend is hun typische overdrijvingszuchi,
waardoor ze in heel Frankrijk befaamd zijn.
Een hut wordt in de omstreken van Marseille
een kasteel. Maar het leukste en beminne
lijkste is, dat ze zelf met hun eigen groot
spraak zoo graag den draak steken. 7ie
maar eens die ansichten, die overal uitgestald
zijn. Naast elkaar een Parisien" en een Mar
seillais". De Parisien" snijdt op over den
vischrijkdom van de Seine : Nous a Paris
<juand nous voulons du poisson nous envoyons
un seau dans la Seine et nous avons du
poisson." Maar dan Marius 1) van Marseille :
Et nous Marseille quand nous voulons un
peu d'eau de mer il faut carter les poissons
avec la main." Vooral sardines zijn er, en
natuurlijk veel grooter dan ergens anders.
Zelfs versperde er een maar aldoor -den
ingang van de haven, zoodat tenslotte de
scheepvaart gevaar liep. Maar gelukkig!
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiMiiniti <
llllllllllllltlllllIIIIHIllllllllllllllllllllllllllllillllliiiiiiiiiiiilllllllllilllliilllllll
llllllllllllllllltllllllltllfllllllllll
lllllllllllllllliflltlllllllllllllllillitllllltllllilllitlf
Uitkomst is gekomen door den Pont
Transbordeur, een hoogc stellage, waar tusschen
een zweefbootje de beide havenoevers ver
bindt. Met dit gevaarte kon Marseille eindelijk
den hinderlijken visch ophijschen.
Een laatste staaltje. Als we op een middag
de kathedraal gaan bezichtigen, dat geweldig
bouwwerk, half Romaausch, half Byzantijnsch.
weet ons de kosterin na lang nieuwsgierig
vragen te doen verklaren dat we Neder
landers zijn. En als ze zelf met trotsch gebaar
betuigd heeft: Moi, ie suis Marseillaise,"
voegt ze er aan toe : La Hollande, c'est Ie
pays du fromage ; nous avons aussi Ie fromage
hollandais ; mais nous Ie fabriquons
nousmèmes !"
Het mooist is Marseille laat in den middag,
als n bonte mengeling de hoofdstraten
vult. Dan wordt het een genot, zoo eens
heerlijk te slenteren langs die kaarsrechte
wandelwegen, die de stad in twee richtingen
doorsnijden, van den Cours St. Louis naar
het Prado, die prachtige, breede
platanenallee, het Corso der Marseillanen, of van den
Jardin Zoölogique langs Boulevard de Ia
Madeleine, Allee de Meilhan en Rue Noailles
in rechte lijn naar de glorieuse Cannebière.
Daar vooral is het op dit uur een vroolijk,
veelkleurig gewemel van allerlei nationaliteit.
Van alles zoekt hier zijn gading. In de nu
overbezette groote café's stallen Algerijnen
in lange gewaden en met hoofddoeken ge
tooid hun lederwaren en kleine, onooglijke
Javaantjes hun Indische krissen uit; Itali
anen venten met sigaretten en sinaasappels,
Engp'cche touristeu steken met wijde stappen
de straat over, de vrouwen schraal van figuur,
een stok in de eene en den rooden Baedeker
in de andere hand ; en als we straks in Riche"
wat rusten, hooreu we daar werkelijk Hol
landsen spreken aan een naburig tafeltje,
het eerste Hollandsen na ons vertrek uit
Parijs naar het Zuiden. Prachtig hoekje daar
bij Riche" in het hart van dit mooie stads
leven. Daar tronen langs den Cours St. Louis
zij aan zij de bloemenvrouwen, hoog achter
haar weelderigen bloemenkraam, saevis
tranquillae in undis", onbewogen aldoor
breiend temidden van dit woelig stadsgedoe,
als weleer de tricoteuses" bij de guillotine.
Alte, vergilbte Klatschrosen, verkörperte
Parodien ihrer Uingebung" scheldt ze een
Duitsche reisgids. Maar men trekke hieruit
niet de conclusie als zou Marseille aan vrou
welijk schoon gespeend zijn. Want als ter
vergoeding vertaalt dezelfde bewerker
Chaumelins lofspraak: Die Marseillerinneu sind
schön mid haben viel vom griechischen
Typus bewahrt.2) Reizende Füsse,
regelmassige Züge, lebhat'ten Teint, schwarze,
t'eurige Augen, ebenholzschwarze Haare sieht
man berall. Ihr Charakter ist heiter wie die
Sonne ihrer Heimat ; sie siud lustig und
lachen viel, nicht etwa nur, um ihre blendend
weissen Za'hne zu zeigen, sondern einfach,
weil Lachen ein Vergnügen, vielleicht ein
Bedürfnis für sie ist." Vroolijke nymphen,"
die door de opschik en de opvallende kleuren,
waarmee ze zich -- dikwijls niet zonder bijbe
doelingen gaarne tooien, een eigenaardige
schakeering brengen in dit levendig gewoel,
dat de Cannebière, Marseille's roem, toch
ook werkelijk maakt tot eeu straat, die de
vergelijking met de mooiste Parijsche boule
vards kan doorstaan.
Op een zonnigen ochtend hebben we Notre
Dame de la Garde bezocht. Zelfs van de
stad uit is het een heele pelgrimsreis tot waar
daarginds, hoog op een grauwe kalksteenrots
de kerk zich verheft, met het verguld
Mariabeeld op den ranken toren, als bewijs voor
den zeeman dat Marseille nabij is. Het heer
lijkst uitzicht beloont ons vermoeiend geklim,
als straks de Ascenseur ons langs de helling
opwaarts voert. De stad met haar grijze
huizenmassa zakt als weg in de diepte, om
kranst door de kalc.asschige heuvels. Alleen
het doffe, stoffige rood der daken en hier en
daar een groep van grillige zwarte boomen
breekt aan die zijde het eindeloos vaalgrauw.
Maar in machtige tegenstelling vloeit daar
langs de bochtige kust het onmetelijk,
inblauwe watervlak der zee, met de kleine
kalkeilandjes daaruit opduikend. Recht voor
ons uit rijst hoog op den toren het blinkend
beeld der Stella Maris", met als kind op
den arm de Christus, die wind en golven
gebood. Hoopvol teeken voor den zwervenden
schepeling, en dat hem de laatste krachten
verdubbelen zal daar ver op het wijd, maar
hem tevens maant vór alles zijn dank te
gaan brengen aan Haar, wier beeld het eerst
hem de behouden aankomst doet tegenstralen.
En over onachtzaamheid harer kinderen
heeft ze zich niet te beklagen, la bonne
mère," want eeuwen lang is hier, door pro
cessies en gebeden, haar bescherming inge
roepen en haar bijstand dankbaar gedacht,
eerst - sinds de 13de eeuw in de oude
kapel, later sinds de helft der 19de in de
Romaansch gebouwde kerk, die we nu verder
bereiken langs een trappenweg.
Het eerst zien we de onderkerk. Ze is
laag en de donkerte, van enkele
kaarsvlammen doortrild, hult haar in een waas van
mysterie. Tallooze thuisgekeerden uit schip
breuk en storm hebben hier hun geloften
betaald en met gedenkplaten de muren
volgehangen. Kreupelen en lammen hebben zich
hierheen gesleept om genezing af te bidden
en lieten hun krukken aan Maria als
zegeteekenen achter. Vol eerbied vertelt het ons
de custos en zijn stem daalt in devotie :
Monsieur, ce sont des miracles, ils ont
pric a ia Sainte Vierge, et ils sont guéris"
Andere wijgeschenken wachten ons in de
bovenkerk, waar op het zuiver wit der mar
meren muurbedekking een zacht getemperd
zonlicht straalt. Ook hier blijken van dank
voor behouden terugkomst uit zee :
fijn-getuigde scheepjes, schilderijen meest weinig
meesterlijk met als vaste voorstelling
een vaartuig in nood op onstuimige golven.
Maar de treffendste uiting van vroomheid
is wel daar rechts van den ingang dat gansche
muurvak als gevuld met degens en
eerekruisen, aan Maria gewijd, als dank voor
bescherming in den jongsten oorlog. Zelfs
een doorschoten helm hangt daartusschen,
als bewijs hoe hachelijk de ontkoming vaak
was.
Kinderlijk zijn ze, die Franschen ! In hun
roekeloosheid, want vrijuit laten ze vreemde
lingen wandelen rondom hun kazernes en
forten, tot een overmachtige vijand hun
land beter kent dan zijzelf; maar ook in
hun vroomheid, want als berouwvolle kin
deren hebben ze in den uitersten
oo_rlogsnood hun toevlucht genomen tot de nationale
beschermsters: Maria, Geneyiève, Jeanne
d'Arc. En als eindelijk de krijgskans keert,
komen ze spontaan'en kinderlijk devoot
hun eereteekenen wijden, tot, op hun lovende
liefdeszangen" het gelaat der hemelheiligen
zich glimlachend plooit
Uit hooger sferen, in tweeërlei zin, dalen
we stadwaarts straks. En van alle kanten
kondigt over Marseille het gelui der klokken
den gekomen middag aan.
1) Vaste benaming voor den Marseiliaan
als type.
2) Marseille is omstreeks 600 v. Chr, doov
Phocensers gesticht.
De beroemde sardine der Marseillanen.
(Vgl. de afbeelding in het vorig nummer;.
Marseille. Een processie naar N. D. de la Garde in 1777.
(Zie de tegenwoordige kerk in het vorig nummer).