12 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 6 Mei 22. No. 2341 K> cent 1O cent Sumotra (BUITENGEWOON) Sigaar OVER DE VERWOESTING VAN HET NEDERLANDSCH III (Slot) Bestatigen voor bevestigen" hebben de Vlamingen ruig ingeslikt. Maar de Hollandsche schrijvers zijn ook niet vies uitgevallen, als zij het duitsch rauw kunnen verslinden. Van Eeden (Koele Meren des Doods) schreef dit was alles Hedwig versmart dit steigerde haar wanhoop de toover werkte een eigendommelijke gewaarwording. Koffie zoo vroeg in Berlijn was niet te hebben (Heyermans Wereldstad). Het mooiste meisje van Smyrna, meende de kapitein (Wagenvoort, Voorbijgan ger). Daar moet je zeker ook tijd voor hebben, meende l)ze spottend (Coenen, Burgermenschen). Elise Soer dichtte in het blaadje, dat onder redactie van freule de Savornin Lohman noch Hollandsch was, noch een lelie genoemd werd: Wat heeft zij nog te talmen? Wat scheert hem haar besluit?" Foei, vrouwtje Soer, deerde u het Nederlandsch daar niet een ietsje? Andere grouwelijke duitschheden zijn: be geesteren, een oudje al, voor verrukken, bezielen", dat een niet bestaand geester" veronderstelt en dat zelf weer baart begeeste ring voor geestdrift, geestvervoering". Die laatste is een fraaie deugniet, die o.m. de bescherming geniet van Herman Robbers en Van Deyssel; doorkruisen, in den zin van dwarsboomen, verijdelen", hoewel het niet anders zou kunnen beteekenen dan ergens een kruis doorhalen", dus iets afkeuren"; ingaan op voor treden in (een voorstel), bescheid geven op". Wie ergens op ingaat, moet dit toch met een vijandige bedoeling doen. Als Van Deyssel (Vijfde Bundel, bl. 46) zegt: Ik was niet van plan nader in te gaan op de beminnelijke kleine wraakneming, die de heer Henri Borel zich veroorloofd heeft", koestert hij waarschijnlijk de bijgedachte: Wel Borelletje, als ik maar lust had, zou ik u eens den mantel uitvegen; nu zijt ge mij te weinig portuur". Dus gebruikt Van Deyssel 1) Tot de familie van het aldus misbruikte meenen" behooren de bestaande of gefa briekte werkwoorden, waarvan met list en geweld wordt gevorderd, dat zij een bepaalden toon van spreken of schreeuwen, liefst ook met een toepasselijk gebaar, moeten weer geven. Laat me los, toornde zij". Wel alle machtig, rooddriftigde de kerel." Bah, bah ! spuwde het meisje minachtend" of minachtigde het spuwend." Hotel Duin en Daal BLXST Te midden der bollen velden. Centr. verwarmd. hier ingaan op" niet zoo heelemaal mak en mat en heeft op deze plaats de uitdrukking ten minste eenigen zin. Een wér troetelkind is tegenwoordig iets op de spits drijven voor tot het uiterste door drijven, ten top voeren". Dr. Stoett (Spreekwoordenboek, II, 274) erkent, dat het een vertaling uit het duitsch is. Een mooie ver taling: een napraterij, meer niet. Uit de tal rijke voorbeelden, die Stoett aanhaalt, blijkt hoe vooral de socialistische courantiers op dit prachtstukje zijn verlekkerd. Schreven zij nu nog maar iets de spits opdrijven": dat gaf eenigen zin, maar nu willen zij iets drijven, dat kennelijk al op de spits zit en] medunkt daar toch geen ruimte van beweging meer kan hebben. Van korter gewas is toespitsen: bijv. revolutionaire meeningen, die toegespitst zijn". Men vraagt zich af, waartoe deze mee ningen het wel gebracht mogen hebben. Toe spitsen : dit moet toch te vergelijken zijn met toelakken, toekurken, toedekken" en der halve beduiden iets met een spitsen stop afsluiten". Ware het slechts zoo ! Dan kwamen er geen bomaanslagen meer uit voort. Jets in uitzicht stellen leidt ons naar de hou ten-klazen kast, tegen markkoers overgenomen, voor welker inhoud verschrikt, de handelbare nederlandsche uitdrukkingen in grpoten getale uitwijken ! Uitzicht geven op iets" het is verdwenen, iets tot zijn recht (laten) komen heeft op de vlucht gejaagd recht doen aan, voldoen aan de eischen van, naar billijkheid (doen) uitkomen". De politie krijgt niemand meer in handen, maar legt op iedereen de hand. Hé, welkom in den winkel der leggerij". Het riekt er wat vuns, maar de nering is er niet slapper om. Een storm, die zich legt (i.p.v. bedaren, gaan liggen). De fabriek, die stilgelegd wordt (tot stilstand wordt gebracht). De Zuiderzee, die men doende is droog te leggen. Als dit werk gereed is, krijgt men natuurlijk een droogleggerij: het komt er niet op aan, of dit woord naar wieg en luier riekt. Ver lammen", wie schrijft het nog? Duitschlands handel is lamgelegd. Welhaast gaat men zich Zaterdagavonds schoonleggen en zal een vrouw worden losgelegd. Aangelegd zijn verdient echter het mooiste pluimpje. Onder de leeraren in het Qrieksch en Latijn komt het soms voor, dat er n klas siek is aangelegd". Een muziekmeester, die naar leerlingen hengelt, zal goedgeloovigen ouders stelling verzekeren, dat hun spruit muzikaal is aangelegd". Idealistisch aan gelegde" jongelui kan men heden ten dage met een kaars zoeken. Doch om iemand te vinden, die nog aanleg heeft voor" de politiek of voor welke andere nuttige studie ook, men zal er met geen tien carbiedlantaarns in slagen. Geven wij toe, dat niet alleen een tuin of een spoorweg kan worden aangelegd, maar dat dit ook mogelijk zij bij een wezen op twee beenen. Toegegeven verder, dat deze aanleg goed, slecht, mooi, leelijk kan geschieden of uitvallen. Dan zijn dat alle bepalingen van wijze en alleen dat maar. Derhalve: wie muzikaal is aangelegd, heeft deze operatie ondergaan op muzikale wijze, bijv. onder het getoeter van een schare oempa's. Bij een wetenschappelijk aangelegde is de kunst bewerking geschied naar de methode, die de wetenschap hiertoe voorschrijft. De beklagenswaarde, die wiskundig is aangelegd, Grand Hotel Fanckler RESTAURAHt HAARLEM Pension prlx-modérés zal er moeten uitzien als een levend theorema van Pythagoras en zijn vingeren moeten stijf zijn, omdat evenwijdige lijnen elkaar niet ont moeten. Tot een soortgelijke dwaze uitkomst geraakt wie de oogen een tikje openzet bij het beschouwen van zegswijzen als: admini stratie], taalkundig onderlegd. Gelukkig hij, die goed, flink, stevig onderlegd is in am bacht en beroep en die dat weet bekend te maken zonder idioterie. Academisch gevormde leeraren zouden met minder moeite thuis te brengen zijn, als zij ter academie" waren gevormd of zich eenvoudig de academischen" wilden noemen in tegenstelling tot de sctebezitters 1). Om nog even te toeven in hooge regionen" (Van Hulzen), wat is dat toch voor een baldadigheid bij de heeren academici om uit te kramen, dat ze medicijnen, geologie enz. studeeren ! Wat heeft hun het kleine in" hier toch misdaan? Sinds wanneer is studeeren transitief? Wacht denken de redacteuren van het Schaakblad, wij zullen in" er weer bovenop helpen en den Koning niet meer schaak", maar in schaak laten staan. Schaak is een bijwoord, als 't u blieft. Een bijwoord met een voorzetsel: daar gaat het: het horloge is in gelijk; het schot is in raak; staat trouw in pal". Ontzettend veel werk maken de taalschenners, van klein tot groot, van ergens op aan gewezen zijn: hij is op zijn eigen krachten aan gewezen; op de liefdadigheid, op iemands welwillende gezindheid, op een standaard werk; op een enkele W.C. zelfs kan een inrich ting aangewezen zijn. Een heele rij van teekenende nederlandsche uitdrukkingen worden door dezen slijmgast neergehaald: overgela ten zijn aan, beperkt zijn tot, gén toevlucht hebben dan, niet gemist kunnen worden bij". Soms heb ik het opgegeven te raden naar wat er rondspookte in het brein van den schrijver, die het ding gebruikte. Wie helpt aan een 1) Gevoelen of meer democratisch voelen doet men in Nederland ook op heel buitengewone manier. Hij die gevoel heeft voor de gemeenschap, voelt sociaal. Een groot percentage der leerlingen van de gymnasia voelt meer biologisch. Wij kunnen ook his torisch, literair, financieel voelen. Welhaast vordert elke tak van studie en elke roeping haar eigen voelmethode. Maar dan vereischt c'e billijkheid, dat de intransitiva, die de werking van de andere zintuigen uitdrukken een gelijksoortige onderscheiding genieten. Prof. X ziet geologisch; zijn collega hoort paleontologisch; diens reeds allesbelovend dochtertje ruikt palimpsestisch. Navigatie en Mooi-Nederland DE ELITE-SIGARENMERKEN Verkrijgbaar bij da voornaamste winkeliers Fabr: Firma RAPPARD & PÖIÏ ? Tiel lltllltlllllflIlllIIlMIIIIMIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIilllMIIIIMMHIIII DE EENIGE DUNNE SOK, DIE SOLIDE IS IN 'T DRAGEN h*.: l. NU! ERODEL, Nam, Hainiiitiiat 4001. BAARN Bouw- en Woningbureau, van den Makelaar J. U. F. VAM DER VKBK, Kantoor van vaste goederen, Nieuw Baarnstr.ft9 verklaring van het volgende citaat uit Heyer mans: ,,'n leege, opstandige, door 'n centi meter groot snufje fasant en 'n fiksche portie lauw ijs verschrikte maag is niet op twee uur redevoering aangewezen? ? Op iets aangewezen zijn" zal zeker een secundair uitwas zijn van het uitgebreide taaigezwel, dat ergens op wijzen heet. Ziehier een der lompste pleiters van alle taalrelief, een der onverschilligste afrukkers van alle taalgroen. Hij blaast het licht uit aan op merken, aanwijzen, aantoonen, betoogen, te berde, ter sprake brengen, onder het oog, aan het verstand brengen, te verstaan geven, de aandacht vestigen, uiteenzetten, ver klaren". Er is geen einde aan de vernielzucht van dit monster. Zelfs het bescheiden noe men" en zeggen" moeten er bij hem aan gelooven. Lees welk artikel ook, hoor welke toespraak ge wilt en gij wordt onpasselijk van al die vingers, dikke, dunne, roode, witte, natte, slappe, die wijzen en nog eens wijzen. Tot overmaat wordt van iemand op iets wijzen een passivum gemaakt, zoodat iemand ergens op wordt gewezen. Men neemt dien iemand dus op en wijst met hem op alles en nog wat. Zoo verbot is hier het taalgevoel, dat men in iemand op iets wijzen" het zins deel iemand" aanziet voor een 4den naamval, ofschoon het als medewerkend voorwerp optreedt en het dus in het passief zonder geweldpleging niet in den Isten naamval kan worden verzet. Mij wordt gewezen op", desnoods, maar ik word gewezen op".... absurd en daarom hoog gevierd. Van naamvallen gesproken, de 3de inzon derheid moet het ontgelden. Dag aan dag komen er noodtijdingen uit het hongerende Rusland. Men gevoelt dus niet meer, dat hongeren naar natuurlijk voedsel onpersoon lijk wordt vervoegd en den datief tot zich trekt: Mij hongert". Hetzelfde geldt van dorsten". De taal heeft hier echter zorg gedragen voor een onderscheid. Als hongeren beteekent vurig verlangen naar geestelijke verheffing, is het persoonlijk en wordt het altijd gevolgd door het voorzetsel naar" met een causaal voorwerp: hongeren naar de gerechtigheid, hongeren (dorsten) naar kennis, dorsten naar wraak. In Rusland hongert" is Rusland" datief en deze naamval kan zonder geweldenarij niet vervangen worden door een nominatief. Men moest daarom schrijven : Het hongerlij dende, het hongerhebbende Rusland". Hee ren journalisten zie ik al de schouders op halen. Wat is me dat voor een schoolvos ! Wis en zeker, dat ik voor ontoerekenbaar word verklaard. Maar dit is alweer een voor beeld van datiefschennis. Een daad is (aan) iemand niet toe te rekenen. De daad is dus ontoerekenbaar", wanneer men met alle geweld dit onredzame adjectief behouden wil. Maar de dader is ontoerekenbaar" is even krom gezegd als wanneer men zou gaan spreken van hij is wijtbaar" voor het is hem te wijten", hij is aanzienbaar" voor het is hem aan te zien". Geen twijfel of soortgelijke misgeboorten zullen zich spoedig aandienen. Men wordt verzocht, ze met open armen in te halen. Verbuig: ik verzoek men, gij beleedigt men, dit geschrijf van mij zal misschien mens ergernis wekken. C H. F. H A.] E TRIPLE SEC. Importépar SCHMITZ & CO., Utrecht IIIIIII1NIIII1IIIIIIII INHOUD VAN TIJDSCHRIFTEN (Mei 1922) Groot Nederland: Martien Beversluis. De Beiaardier. Ed. Coenraads, Doden met verlof (vervolg). Mea Mees?V'erwey, Kinderleven. W. van Oudshoorn. Het Onuitsprekelijke. -?Cyrie! Buysse, Duizend en een indrukken. Carla van Lidth de Jeude, Nora (slot). J. L. Walch. De techniek der tooneelschrijfkunst. P. Valkhoff, De drie verzoekingen" van Flaubert. Literatuur door Mea Mees?Verwey. Cyriel Buysse, J. L. Walch en F. C. Vragen van den Dag: In Memoriam, S. L. van Looy. Pro,". Dr. H. Blink, De wereldontdekking van Magalhaes l en II. Ds. K. Vus, Naar aanleiding van Den Briel. Kwee Kek Béng, Bijgeloof en wetenschap. A. G. Mörzer Bruyns, Gelijkheid?. H. Ch. G. J. van 'der Mandere, Het nieuwe Permanente Hof van Internationale Justitie van den Volken bond, II. George Nypels, De troonopvol ging in de aanhangige Grondwetswijziging. Martin fj. Premsela, Kroniek der Fransche. litteratuur, III. Bibliographie. Onze Eeuw: Naar de diepte. (Hoofdstuk IV), door Henri van Boven. China's politieke ontwikkeling (III slot), door J. J. L. Duyvendak. Adikia (De achtergrond van Plato's Gorgias) (II, slot), door Prof. Dr. K. Kuiper f. Taldir. Bard van Bretagne. door Dr. A. G. van Hamel. Verzen van W. G. Zwaan. Kind en metgezel. door Nine van der Schaaf. Leestafel. De Socialistische Gids: Mr. P. J. Troelstra, De verkiezingen van 1922, I.?\V. Midden dorp, Het inwerken van Westersche krachten op een Indonesisch volk (de Karo Bataks) (slot). Dr. C. H. Ketner, Geestelijke stroo mingen, VI (De grondslag der moraal) M. Vos. Het lied van den werklooze. Fenno de Meyier, Henri Baibusse en de Clarté-groep, Dr. Ir. Th. van der Wacrden, Technies-Ekonornies Overzicht. XVI I. E. J. van Det, Beroepskeuze (slot). S. L. Langendijk, De wachtgeldregeling der ambtenaren. Feiten en cijfers. Boek bespreking, Tijdschriften-Overzicht. Biblio grafie. Nederland: Suze La Chapelle?Roobol. Na zooveel jaren. E. van Lidth de Jeude, Over Tropenstijl". .?G. Dieterle, Rawana, het tijgerjong II. Elise Wesselink Rutgers, Het rijke leven (slot). ??Kroniek. ? Richard Skoghemma, Adoro-Te. J.S.MEUWSEN, Hofl. A'DAM-R'DAM-DEN HAAG DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND iiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiii nu HUI miiiiiimiiiHiitimiiiiiiHitulimmiiiiiiiiiimnmii Utrechtschedwarsstraat 17-19 - bij da Reguliersgracfit BINDEN SCHOOL- EN STUDIEBOEKEN GELEGENHEIDSALBUMS PORTEFEUILLES ENZ. DE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland k ost slechts f 10.?per jaar A. KOGELS en ZOON DEN HAAG Prinsestraat 52-56-60 ROTTERDAM Schiedamsche Singel 3-4 AMSTERDAM Leidschestraat 13 ARNHEM Ketel straat 19 LINCOLN" HEEREN BOTTINES M7.50 l K UNSTHAND WEVEN Geïllustreerde handleiding ten gebruike van school en huis voor het aanleeren der technieken van Kunst- en Spoelweven op den handweefstoel, door ELIS. M. ROGGE en LODISE H. WILDT Frfls, gecart. ? 1.90. Uitgave van VAN HOLKEMA & WARENDORF. A'dam VEILINGGEBOUW Nieuw Heerenlogement Keizersgracht 129?131, Amsterdam Dir. JACOBUS LEEFSON, Makelaar Hoogst Belanpke Veiling ten overstaan van den Notaris C.H.VAN LOTTOM OP Dinsdag 9 Mei 1922 EN VELE VOLGENDE DAGEN van goed onderhouden en zeer KOSTBARE INBOEDELS waarbij die van wijlen Mejuffr. S. HARTKAMP Hierbij komen voor: Gouden Sieraden, Zilverwerk, Galanterieën, Alpaca, Trapnaaimachines, Wapens, Eetserviezen. OUD CHINEESCH PORSELEIN en DELFTSCH AARDEWERK, Kristal, PENDULES, Bronzen en marmeren Beelden, Pianino's, Orgel, Spie gels, Lichtkron en, O vergordijnen, Kleed en, Lijnwaden, Collectie Perzische Kleeden DEVENTER?AXM1NSTER-TAPIJTEN, Karpetten, Loopers, Linoleum, Bedden. Jl|I 171 T I") 171 17 VT waarbij Bureaux, Boekenkasten, /flrJ l Kr J ,r,l\ Linnenkasten, Kabinetten, Buflimi^VJ&Sl^ULai fettenj TafdSj stoeleil) rjivans, Clubfauteuils,' Ledikanten, enz. Magnifique AMEUBLEMENTEN Billard, Badkuipen, Geysers, Mangels, Ijskasten, Schrijfmachines Lips- en C hatwoocl Brandkasten Koperwerk, Haarden, Fornuizen Oude en Moderne Schilderijen Boeken, Postzegels, Gravures, Rijwielen, Dekzeilen, Wijn, Champagne. VOORTS l IfllonÉieleo, l Iratf-tak's, l Molorbooieo EU l Zeiljacht alsmede Partij Meubelmakers-Hout N. V. Eerste Nederl. Elementenfabr. DE KROON'1, Den Haag. verkocht wordende wegens faillissement ten verzoeke van den WelEd. Gestr. Heer Mr. B. E. ASSCHER (waarvan afzonderlijke Notitie). VriJda§ 5> Zaterdag 6, Zondag 7 en Maandag | 8 Mei van 10?3i- uur. i Catalogus a 25 cent verkrijgbaar. Te H ANDWERKSIGAR EN FABR l E K. Rookt NEDERLANDSCHE MUNT" Hollands meest gewilde sigaar Lioht doch vol aroma Alom verkrijgbaar DAftES! Laat uw wasch behandelen door de wasscherij Eureka", Toldwarsstr. 22-24. Tel. Z. 3725 zoowel droog toegeslagen als opgemaakt. Vraagt prijsopgave. Aanbevelend B. NEIDIG & Co. ERVEN KRAMER ?I SINGEL 3£>O AMSTERDAM TELEPrlQÖM N°266 ? FABRIEK VAN KANTOORBOEKEN IHnstratlednik-paüler vm de Firma C Q. A. CORVEY, Keizersgracht 285, Amsterdam, Tel. H. 1202 en 585 Typ. Amst. Boek- ID Steendrukkerij, voorheen Ellerman, Harms dl Co.