27 Mei '22. - No. 2344 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VUUR NEDERLAND A BêSHHV i^/^i. JMLi?c<i/i«T'ii.v ^/ 1BRANDTPLEIN IXTERDAM EETKAMEP CIKENMOUT~VERVAATtOIGD IN CICEN WERKPLAATSEN DRESSOIR MET OPZET RONDE UITTREKT/XFCL NIET INLEGBIAD-MSTOELEN 2.ARMSTOELEN <r ENZ. LUXE- EN VRACHTAUTO'S BENZ & Cie., Amsteldijk 10, Amsterdam. r WHITE" ATTEST: Amsterdamsche Chininefabriek A'dam, 28 Februari 1922. Mijne Heeren! Ter beantwoording van Uw schrijven van den 24en dezerdoen wij U onderstaand de door U gevraagde verklaring toekomen. De 2 tons vrachtwagen type WHITE" werd door U in April 1920 geleverd en door ons den 26en April 1920 in gebruik geno men. Reparatie hebben wij tot op heden zoo goed als niet gehad. Naar onze berekening heeft de wagen circa 25.000 K-M.geloopen. Onderhoud vereischt de wagen niet veel. Wat betreft demassieve banden zoo kunnen wij U mededeelen, dat deze voorloopig nog niet vernieuwd behoeven te wor den, daar deze naar onze bere kening nog we! 15.000 K-M. rijden kunnen. De wagen voldoet uitste kend. Hoogachtend (w.g.) AMSTERD. CHININEFABRIEK Hl GehrJEFKEUS, AUTOMOBIEL-MIJ. Jtmsteidam,lacobObiecMst[.26.Tel.Z.250? i , Motor- on Zeiljachten TE KOOP, in diverse groottenen prijzen. Lijst van in commissie staande vaar tuigen gratis en franco toegezonden. Bmotmn & LUGT AFD. JACHT AGENTUUR Slepersvest 1 Rotterdam CHENARD&WALCKER N A S H M. A. N. Automobielen en Vrachtwagens I.Ï. Automobiil Mij. HET CENTRUM" Parkstraat 91a - 's-6rav8nhage Tel. Haag 3569 Fi. 20 LEIDSCHESTRAAT 22 AMSTERDAM TELEFOON N. 5812 HEMDEN MAAR MAAI Ijzersterke Waschechte Pakken als afbeelding van de beste grijze Fransche Coutil Uitsluitend Kleermakerswerk Leeftijden ca. 11 tot ca. 18 jaar Prijzen: ? 15.70 tot ? 18.40 Eveneens prachtige sorteering in fantasie dessins in verschil:-: lende prijzen :-: Zichtzendingen franco Geïllustreerde Catalogus op aanvraag Nieuw Engeland Koningsplein Amsterdam De Fotografische Ateliers C. I. L VERMEULEN zijn gevestigd: B UU: ? DTIECIT: ? NTTERUI: . D liiw.ÊrichtH CotliiigilZtt TElEFDOIia TUfFOOI J231 BLEFMIflM En zijn bekend om hun artistiek werk en zeer lage prijzen DE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland kost slechts f 10.?per Jaar 0.4 EENIGE SPECIALITEIT m 'tn m w xa KB m GEZONDHEIDS- |8 D-1 ONDERGOEDEREN {fg Nederlandsch Fabrikaat lg IM'TRICOTHUIS! REG.BREESTRAAT.35 Jg TEL. 5066 N, Spoors Mosterd WA.s,poörjr_ Culemborg illlMlllltlllllllllllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIII l BERGEN BINNEN. HET HUIS DE HAEMSTEDE" [ l ' Telefoon No. 10 1ste rangs Familie-pension i Heerlijk voorjaarsverblijf in de onmiddellijke nabijheid van f l bosch en duinen. | IIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIMMIii fiillllilllilllllllllliillllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiillllllilliiifiiiilllllllllllllilllllllll l Hotel Pension A. SCHNEIDER Boulevard de Favauge 1?2?3 Zandvoort-Bad TELEFOON INTERG. 291 Appartementen m. loggia's en balcons, voorz.van waschtafels met stroomend water.Koudeen warme baden.Elke fam. aparte bediening. PINKSTEREN" Van Zaterdag vór Diner tot Dinsdag na Ontbijt f 22.50 volledig pension. Gelegenheid voor Lunch f2, Diner f3.?en f4.?. Thee compleet f 0.75. Schoonste ligging aan het midden gedeelte van het strand. | FIAT AUTO'Sn,et WERELD VERMAAROHE l O [ Sedort tal van Jaren. LAM D AU L ETS Type 505 4 oyl. 6 zitplaatsen f 0.000. 51O 6 6 11.OOO. Oompleet met MIOHELIH luchtbandon, afneembare wielen, reservewiel met band, snelheidsmeter* Ij. LEONARD LANG Stadhouderskade 114 Amsterdam Himiiiiiiiiiiii HIK minimin .naar 's Gravenhage en het neutraal en vredig Nederlandsch Territorium. De waarde die deze onverwachte beslissing voor ons land heeft, is de erkenning van onze historische en politieke onafhankelijkheid als bewaarders van de vredesgedachte. Hare beteekenis gaat veel verder, hoewei het nog wat voorbarig zou zijn die volkomen toe te passen op de ontwikkeling van de vrcdcspractijk. Wellicht is het, vooralsnog, verstandiger en rëeeler, de keuze van den Haag op te vatten als een gerust-stelling aan het adres van de afzijdige Amerikanen, en als een indirecte aanduiding in de richting die ten slotte voeren moet tot eene vereeniging van het Haagsche vredeswerk van vór 1914, garantie-tractaten en Volkenbonds-organisatie. Als bewaarster van het Vredespaleis, van historische tradities en van het Permanent Hof van Internationale Justitie, waarin immers ook Amerika zitting heeft, is den Haag inderdaad het vereenigingspunt van deze drie wegen, die de sporen dragen van het menschelijk pogen naar het einddoelvan den wereldvrede. * * De positie van Nederland inzake de Haag sche conferentie is duidelijk: wij stellen ons neutraal rustpunt ten dienste van de heide commissies die de Russische zaken tot een vergelijk te brengen hebben. Wij hebben daartoe geenerlei uitnoodiging verzonden en wij hebben ons alleen vereerd verklaard en bereid tot het garandeeren van dezelfde di plomatieke gastvrijheid aan alle delegaties. Het feit, dat Duitschland daar niet onder be grepen is, behoeft door het karakter dezer conferentie, niet in beschouwing te komen, aangezien het op alle punten hare houding zelf bepaald heeft, namelijk: lo. wat de garantie van non-agressie betreft, door de ondcrteekening van het Tractaat van Versailles, en van erkenning, dienten 2o gevolge, van de daarin uitgedrukte stipulaties van non-agressie, (art. 10). inzake de verhouding tot Rusland, door het door de Duitsche regcering aangegane verdrag van Rapallo. Het ontbreken van Duitschland ter confe rentie is dus, zelfs voor hem, die de komende gebeurtenissen aan zijn neutrale geweten zou wenschen te toetsen, volkomen en régie. Wat de afwezigheid, of, althans waarschijn lijke, officieele abstinentie der Verecnigde Staten betreft, kunnen wij volstaan met te verwijzen naar hetgeen wij reeds hierboven schreven over de keuze van den Haag. Het is bovendien een feit, dat de ondcrstreeping waard is, dat de conferentie den kelijk zal plaats hebben onder het dak, dat zijn bestaan te danken heeft aan datzelfde Amerikaansche kapitaal, dat zich thans wan trouwig zijne houding blijft reserveeren inzake de Europeesche economische confusie. De keuze van de plaats voor het houden cencr internationale conferentie is afhankelijk van het doel dat de conferentie beoogt. Omgekeerd is het mogelijk eenigermatede strekking van een conferentie-project af te leiden uit de plaats waarop de keuze gevallen is. In het algemeen zou men kunnen zeggen, dat zij, die recht zoeken in eene internationale samenwerking, en bovendien direct in de conflicten betrokken zijn, buiten de grenzen van hun land gaan om dat recht te vinden. De laatste maal dat eene Nederlandsche delegatie het land verliet om elders te plei ten was te Londen, na de revolutie van 1830. Sindsdien heeft Nederland nimmer meer direct deel gehad in de groote Europeesche evenwichts-groepeeringen, en is zijn positie als onafhankelijke mogendheid geconsoli deerd door de practijk van een wijze politiek*) De keuze van den Haag heeft voor ons, vooral, en in de eerste plaats, beteekenis als eene volledige erkenning van deze politiek door de geheele wereld. HERMAN SALOMONSON *) Onze bemoeiingen te Parijs, noodza kelijk gemaakt door de in het Tractaat van Versailles aangekondigde herziening derTrattaten van 1839, zijn eerder op te vatten als eene handhaving van onze oiiofhankelijkheidspolitiek en o.i. geenszins een beroep op internationalen steun in rechten. iiiBiinniiiinnniiiiiiii niiiiiiiniiiiniiiiiiii innii utiiiiiiiiiiii SPAAHSOH, EHGELSOH, FR A MS O H, DUITS OH etc. Borlitz-School Heerengraoht 4B1 H. 3286 Pract. Onderwijs door bnitenl. Leeraren iimiminii «mm 1111111111111111 MIIIIIMimilMIMIimilMllllllllll DOELMATIGHEID II. Het ongerijmde, absurde idee van een ge dachteloos en doelloos ontstaande Schepping wordt niet zoozeer door Darwin maar door zijn volgelingen verdeedigd, met behulp van het oneindig lange tijdsverloop dat ten dienste staat. In een oneindig langen tijd is alles moegelijk. Elke groepeering van energiekernen, van electronen, ionen, atomen, mole culen en cellen moet zich toch eenmaal voor doen. Als men dus maar wat geduld heeften een oneindigheid beschikbaar stelt, dan moet ook iedere rangschikking zijn beurt vinden. Zoo lijkt het dan, oppervlakkig geredeneerd, zeer goed moogelijk, dat de meest kunstige inrichting van zelf ontstaat, zich zelve schept, eenigen tijd functionneert om dan weer in het leedige, het chaotische niet te verdwijnen en ten onder te gaan. Maar deeze verdeediging is krachteloos, want al spreeken en denken wij oover het be"rip van oneindigheid, wij hebben zulk een begrip niet, tenzij als negatie, alsniet-begrip. Voor alle practische reedeneering is er geen on eindigheid, alleen zijn er zeer lange tijden en zeer groote ruimten. Alle gebeurtenissen ge schieden binnen een beperkten tijd, ook die, welke wij oneindig noemen. De vorming en vast-wording der aarde, het ontstaan van plasma, van cellen en amoeben, de ontwikke ling van dieren, planten en menschcn -dat alles speelt wel in een ontzachelijk lang tijds verloop, maar niet in 't oneindige. De vorming, afkoeling en bewoonbaar-making van onze aarde de langste tijd waaroover wij spreeken loopt, zoo niet biun en millioencn, dan toch binnen milliarüen of billioenen jaren, dus binnen een denkbaar tijdsbestek af. Veel korter duurde waarschijnlijk de vor ming van het protoplasma, van dierlijke en plantaardige cellen, de opgroei der plant-en dierenwaereld. Het tijdperk, waarin alleen ncellige weezens op aarde leefden duurde zeeker outzachlijk lang, maar niet oneindig lang. Uit die ncellige weezens ontstonden door dee ling, dus op geslachtslooze wijze, nieuwe meer samengestelde weezens, die meer en meer zelfstandig werden en als ware kleine staten vormden, die zich los maakten en zich trach ten te handhaven teegenoover anderen, door kunstig uitgedachte middelen tot verdeedi ging en groei. Elk dier weezens was een kleine gemeenschap, waarvan de ver schillende deelen in onderling verband en samenwerking leefden. Door een bioloog uit de school van Darwin is een opmerking gemaakt, die de verklaring van de leevens-verschijnselen uit de bekende natuurwetten aannemelijk doet schijnen. Ik meen, dat het Haeckel is geweest. Hij wees erop dat van de moleculen waaruit al het lecvende is opgebouwd, ieder zoo enorm sa mengesteld is als een groot stoomschip met machinen, en volle lading. Uit zulke uiterst samengestelde elementen is het toch wel mogelijk alle leveiisverschijnselen te verklaren. Maar deeze vergelijking, al is ze juist, brengt ook de ontoereikendheid van een chemischphysische verklaring aan 't licht. Want in liet groote stoomschip zijn enkele elementen die alle natuurlijke verklaring trotseeren. Er is een gezagvoerder op elk schip en elke ge zagvoerder gehoorzaamt aan geestelijke invloe den, die hem voorschrijven waarheen het schip de koers zal neeinen en met welk doel hij vaart. Zoo goed als er dus voor elk varend schip een doelstelling is, zoo goed is er ook een doelstelling voor de werksaamheid van elk molecuul. Haeckel zelf is er dan ook toe gekoomen een ziel aan te neemen voor elke cel. Maar hij bleef vasthouden aan zijn chemischphysische verklaring, die alleen reekendc met de natuur en de natuurwet, en al het boovennatuurlijke verwierp. De fout der natuurfilosofen is een signifische fout, een gebrek aan diepe zelfbezinning en taalkritiek. Zij spraken oover Natuur" en oover verklaren" zonder streng en diep na te gaan, wat die woorden zeggen. Dat zulk een kritiek noodig is, en de taal ons vaak misleid, dat is geen nieuws. Maar de natuurfilosofen, tooncn telkens en tel kens dat zij nog geen taalkritische bezinning kennen. En zonder zulk een kritiek wordt al hun poogen vruchtelooze vennoeyenis des geestes. Vooreerst zijn ze gekant teegen alles wat mystiek of boovennatuurlijk moet hecten. Het bestaan ervan loochenen zij, of achten ze niet de peine van het ooverdenken waard. En toch wat beteekeut natuur"? Wat kan het woord anders beteekenen als dat gedeelte der werkelijkheid, dat onder het bereik onzer vijf zintuigen valt? En wat kan dus het woord booven-natuur" of mystiek" anders be duiden als dat verborgene dat buiten of booven het bereik onzer zintuigen valt? En wie durft het bestaan loochenen van iets dat onze zinnen te booven gaat? In het register der door onze zinnen waargenoomen feiten zijn enorme hiaten. Het varieert tuschen zestien trillingen in de seconde voor 't geluid en veele billioenen voor 't licht. En daartusschen zijn leege ruimten waar wij wel moeten vermoeden dat iets bestaat, zonder er ooit directe waarneemingen van te kunnen krijgen. Voor de electrische trillingen hebben we geen or gaan, we neemen ze waar als licht, geluid, warmte, prikkeling maar nooit als een on middellijk gevoelde werkelijkheid, zooals we kleur waarneemen. Electrische werking is dus zeer zeeker mystiek, we kunnen, als mensen, haar nooit waarneemen. En wij weeten door de jongste onderzoekingen, dat er tallooze, misschien duizend verschillende stralen zijn, die ook alleen indirect, door bereekening, tot onze kennis koomen. Ook weeten wij nu, door het werk der natuurkundigen, wiskundigen en scheikundigen, dat het atoom, dat wij vroeger als de ondeelbare eenheid aller stof leerden beschouwen, in waarheid een uiterst samenge steld en mystiek ding is, dat nog het beste kan vergeleeken worden met een compleet zonne stelsel, met een zonne-kern en rondzwierende planeeten. Dccze oovereen komst is zoo dui delijk, dat fysici ervan gebruik konden maken als werk-hypothese. En dan is de gedachte niet ver meer, die het atoom- zonnestelsel weer bewoond voorstelt, door weezens, voor ons onmectelijk klein, op hun beurt weer samengesteld uit atoomcomplexen. En zoo voort. Zoo hebben we inderdaad stoffelijke oneindigheid aan beide kanten. Ons zonnestelsel een atoom van een weefsel of vloeistof, de atoomen' weer zonne stelsels bewoond door denkende weezens. Deeze voorstelling "schijnt fantastisch en vcrmeetel. Toch is ze eenvoudige consequentie van het negatieve-begrip oneindig", waarmee mathesis en fysica in den laatsten tijd, zoo vertrouwelijk omspringt, vaak zonder ons te waarschuwen, dat het woord oneindig" signifisch beschouwd, geen begrip, maar een ontkenning is. Nu is,door een weinig bezinningen veel ob servatie, de onmoogelijkheid voldoende er kend om de leevens-verschijnselen chemischfysisch te verklaren door toevallig, vernuftloos ondoelmatig samentreffen van doode eenhecden binnen een tijdsverloop, zoo klein, als noodig is gebleeken tot vorming van de gansche planten- en dierenwaereld. Hiertoe waren niet meer dan een milliard jaren noodig. Een tijdsverloop klein in ver gelijk met de enorme tijden der groote cosmische gebeurtenissen. Het leeven, zooals wij dit nu kennen, is dus maar een korte episode in het bestaan van 't Heelal, voor zoo ver, wij het kunnen oovcrzien. En wij kunnen in het Leeven, in onderscheid met het schijn baar leevenlooze, het best definieeren als dat complex van verschijnselen,dat duidelijk blijk geeft van oover-bewuste, liefderijke en wijzje doelmatigheid. F R E D E R I K VAN E E D E N