'17 Juni '22. - No. 2347 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND N.V. PAERELS' Meubileerlng-Mq. AMSTERDAM ' COMPLETE MEUBILEERING BETIMMERINGEN Rokin128-Tel.4541N. Kurhaus Jungborn-Dhonau" te Sobernheima/dNaheb.Kreuznach. Volledig pension, alles inbegrepen, 350 mark p. p. p. d. Eigen boer derij. Uitstekende Keuken. Rus tige ligging Schitterende omge ving. Inlichtingen (ook Hollandsen) bij de Directie. i CHENARD&WALCKER NASH M. A. N. Automobielen en Vrachtwagens U Automobiel Hij, JET CEM" Parkstraat 91a - 's-Bravtnbage Tel. Haag 3569 Illll Illlllllllllllllllllllllll HUI f BERGEN BINNEN. HET HUIS DE HAEMSTEDE" I | Telefoon No. 10 1ste rangs Familie-pension l l Heerlijk voorjaarsverblijf in de onmiddellijke nabijheid van [ | bosch en duinen. [ Fiiiiniiiiiimm iiiiiiiiiu,iiiiiiimi imiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiinimi u ,?, ,?ij ENZ. LUXE- EN VRACHTAUTO'S BENZ & Cis., Amsteldijk 10, Amsterdam. iiitiiiimiiiiiiii Bij iederen boekhandelaar verkrijgbaar: De goodkoope ui f gave van De groote denkers der Eeuwen. Algemeene Bibliotheek van Wijsbegeerte. Het boek voor dezen t ij d. In deze serie zijn nog voorhanden: I. Dr. M. VAN DER HOEK. PI at o, Overzicht van zijn philosophie. De Staat. II. A. TH. C. THOMPSON. D a n t e's verhouding tot het hu manisme en zijn staatkunde. III. H. C. DIFÈRÉE Herbert Spence r en zijn tijd. IV. C. VAN GELDER Rousseau m zijn brieven, naar Fr. Kirchersen V. Dr. O. HOFSTEDE Al exander von H urn bo ld t,' naar Paul Schettler. Wie belangstelt in een degelijke, heldere uiteenzetting van den geleidelijken ontwikkelingsgang van het menschelijke zoeken, denken en weten, vindt hier een onuitputtelijken goudmijn geheel nig in zijn soort; een vraagbaak, welke nergens het antwoord schuldig blijft; een kundigen gids, op wien men zich met het volste vertrouwen kan verlaten. Het boek is de universiteit onzer dagen. Elk deel is fraai gebonden. Bandteekening van AndréVlaanderen. P f Ijs pei* deel in prachlband f 19O. Uitgaven van VAN HOLKEMA & WARENDORF, Amsterdam. F. FEDDEMA WAGENSTR. 67 DEN HAAG Telefoon 879 NIEUWSTE MODELLEN Heerenschoeisel vanaf f 12.50 ?SIGAREN Motor- en Zeiljachten TE KOOP, In diverse groottenen prijzen. Lijst van In commissie staande vaar tuigen gratis en franco toegezonden. ft LUGT AFD. JACHT AGENTUUR Slepersvest 1 Rotterdam FIAT AUTO'S n,ot WERELD VERMAARDHE l D \ Sedort tal van jaren. LANDAULETS Type SOS 4 oyl. 6 zitplaatsen f 0.000. 51O 6 6 fl.OOO* Oompleet met MIGHELIH luchtbanden, afneembare wielen, reservewiel met band, snelheidsmeter* Ij. LEONARD LANG Stadhouderskade U4 Amsterdam iiiitniiiiiiiiiiiiiitiiiiiii IIIIIIIIIIIIIIIMIIllmillltllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIIIflIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII gewaagd dan de constructie van de opereerende afdeelingen en hun samenhang wél ver oorloofde; toen herinnerde men zich dat er nog zooiets bestond als tactische voorberei ding op de kaart, en het denkbeeld van over leg tusschen experts kreeg iets dubbel-verleidelijks door de roezige sfeer en de verwar ring waarin het geboren werd. De eigenaardige qualificatie van onze re sidentie, geboren uit het verlangen naar een plekje van de wereld waar ae zon nog schijnt om er zich in te koesteren en de boomen groei en om schaduw te geven, bedoelde tegelijker tijd te zijn eene verklaring naar de overzijde van den Oceaan, dat men het ditmaal eens zoeken zou buiten het warrelende wegen-net van de politiek, maar op zuiver practischen grondslag wanneer ge wilt misschien nog zelfs met een aureooltje van historisch-internationaal-pacifisme. En zoo wachtte den Haag dan zijn conferen tie opinie-loos wanneer ge wilt, maar dan met de beleefdheids-onzijdigheid van een gastheer, die voor de moeilijke taak staat van de receptie van een aantal onderling min-ofmeer-gebrouilleerde gasten, die hij ontvangt uit piëteit voor de nagedachtenis van zijne bij uitstek gastvrije en breed-denkende ouders. Zoo zijn dan de Hagenaars aan het werk getogen om het nestje van de zooveelste inter nationale conferentie te bereiden. Daarbij stond het deugdelijk principe op den voor grond, dat de gastheeren niet zouden optreden met vooralsnog ongemotiveerde fanfares, en dat de feestelijkheden voorloopig gespaard zouden blijven voor een eventueel cotillon aan het einde, wanneer dat er tenminste aanleiding toe zal geven om te juichen en champagne te drinken. Men heeft zich dus beperkt tot een reeks practische maatregelen tot voorbereiding der werkzaamheden; en de ervaring van onzestaatslieden en journalisten, opgedaan bij de laatste twee door hen meegemaakte internationale conferenties, heeft daarbij goede diensten bewezen. In de eerste plaats is dan diplomatieke gast vrijheid toegezegd aan de verschillende dele gaties, die der Russen natuurlijk in de eerste plaats, in verband met de explosiviteit, die hunne aanwezigheid zelfs aan een hutje op de heide zou dreigen te geven. Bij informatie te Genua moet gebleken zijn dat niet minder dan vierduizend gendarmes hebben dienst gedaan tot beveiliging van de diplomatiek-bezette zone langs de Middellandsche Zee. Maar men vergete niet dat onze Scheveningsche hötelboulevard aanmerkelijk korter is dan de veertig kilometer van de Italiaansche riviera, en dat een betrekkelijk gering aantal Hollandsche gewapenden vol doende is om den vleugel van het Hotel, dat door de Russen op 26 Juni aanstaande betrokken zal worden, met een n-opzichtig cordon te beveiligen. De overige delegaties zijn reeds omstreeks den veertienden aangekomen in de diverse Haagsche hotels, wier directies een roffelvuur van nationale waarschuwingen ondergaan hebben ter bezwering van de ten onzent he laas altijd latent dreigende overvragingsmanie. Omtrent de samenstelling van die delegaties isophet oogenblikniet veel meer te zeggen dan dat men ze duidelijk in drie groepen kan verdeelen: ten eerste ae delegaties, uit wier sa menstelling blijkt, dat men zich heeft inge steld op een zuiver-economische conferentie, ten tweede die welke men zou kunnen verge lijken met draadloos bestuurde luchtschepen, daar ze niet anders zijn dan de plaatselijke spreektrompetten van een achterwaarts ge legen politiek centrum, en ten derde die, waar aan ontegenzeggelijk een politieke kleur te bekennen is en die dit niet camoufleeren door vooruitgeschoven experts. Op de helft van deze maand zullen al deze afgevaardigden de strenge controle van den poortwachter van het Vredespaleis te passee ren hebben, en, aan de andere zijde van het hek, zullen ze niets vinden dat hun commissie vergaderingen storen kan .... zelfs, dank zij de voorzorgen van onze autoriteiten, waar schijnlijk geen journalist, die een onoverwogen woord in de wereld zou kunnen brengen en daardoor deze werk-conferentie schade doen. Het vredespaleis ligt rustig en wat terugvan-het-verkeer in zijn glooiende tuinen, en het ziet er bijna uit, zooals een Fransch col lega opmerkte, alsof het niet uit baksteen maar vari illusies opgetrokken was. Naast de commissies voor de Russische aangelegenheden vergadert c-r, toevallige om standigheid, het Permanente Hof met zijn Amerikaansch lid. Amerika kiest voorloopig wélde academische zijde, maar behoudt zich zorgvuldig elke practische inmenging op de andere tage van het gebouw voor.... Is het niet wonder lijk als symboliek voor het mouerne Amerika dat ons professor Wilson zond om de wereld te straffen met den studeerkamer-vrede van Versailles? Minder achteraf, midden in het hart van den Haag, ligt het persgebouw. Door zijn ligging demonstreert het zijn karakter van bemidde lingsorgaan met het roezige verkeer van the men in the stteet. En toch is er ook aan dat persgebouw iets van het kalme cachet van deze conferentie. Wanneer cle buitenlandsche journalisten du steenen wenteltrapjes opgaan naar de gra felijke zalen, en ze uitkijken door de smalle venstertjes op het statige Binnenhof, waar een stuk historie schijnt voort te droomen, dan zijn ze verrast. Zulke milieux heeft hun werk kring minder opgeleverd wel dan statige moderne ge bouwen en i niposan t e Palace-Ho te Is. In de lage, steen-overwelfde benedenvertrekken zijn tien glimmende nieuwe telefoon cellen opgesteld. Tien telefoonlijnen verbinden dit wonderlijk verblijf vol verrassende erkertjes en trapjes en oude kale steenen muren met breede voegen, met cle centra van leven en strijd van de wereld. Boven zijn hooge, eerbiedwaardige zalen ingericht tot werk- en conferentiegelegenheid, en de zonnestralen vallen, gekleurd door oude glasruiten, op blinkende schrijfmachines en telefoontoestellen. Er zijn tien tafels, met groene stof bekleed, en er staan tachtig stoelen met hooge rechte leuningen omheen. Het zijn, o degelijke Hollandsche zuinig heid, de'tafels die gediend hebben voorde eerste vredesconferentie en die een kwart eeuw opgeborgen gestaan hebben binnen de vier wanden van het bovenvertrek waar Van Oldeubarnevelt de laatste uren voor de vol trekking van zijn doodvonnis heeft doorge bracht. Wij staan nog nader aan onze historie dan wij in deze dagen van emoties en snel wisse lende aspecten wel denken.... De vestiging van onzen vrijen staat. ... de vestiging van het vredeswerk op ons onaf hankelijk grondgebied en, thans, de terug keer tot dien weg van het menschelijk stre ven naar gelukkiger levensvoorwaarden, ge ografisch althans, nu, na dien langen ommetocht sinds den overwinningsvrede, de oude en de nieuwe wereld rond, naar den Haag... Kijk. gezien van dat standpunt is er iets moois in de woorden waarin Lloyd Qeorge die stad het recht ontzegt een opinie te hebben. Hij heeft het bedoeld als een hulde aan den Haag, als conservator van een oud en onver vreemdbaar goed: de pacifistische traditie in haar beste en meest vrije beteekenis. Zooals hij, wiens woning een nationaal monument is van den eersten rang, moreel gesproken, het recht mist daar anderen den toegang te ontzeggen, zoo mist den Haag het recht om hen, die toegang eisenen tot het monument van oprecht menschelijk streven naar vrede, daarin te dwarsboomen uit particularistische overwegingen. En, indien die toegang isopgeeischt in naam van een oprecht principe, en, niet met een half oogje naar de politieke galerie",.. wel aan, dan kunnen we trotsch zijn op deze conferentie. Maar, zooals gezegd, dat weten wij niet, en, met wijs Hollandsen voorbehoud, wachten wij nog op het einde om den bazuin te steken .. of wel.... den gek HEKMAN S A L o M o N s o N llilimiiilimilllllimiiltiliiii IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHlllllllllllllllllitlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII iiiiiiiiiiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii SCHEPPING ni ,,Alles Geschaffene, sei es noch so gross und gut, besteht eine Zeit, erjüllt seinen Zweel:, und geht voriiber". De cursiveering is van mij. In het gecursi veerde ligt de kracht van boovenstaand woord. Alles gaat voorbij, maar alles heeft ook een doel, dat vervuld wordt. En bij schijnbare mislukking is het nog niet geheel doelloos. Omdat God uit alle kwaad het goede voort brengt. Nu is het leerrijk, na te gaan, hoe deeze loop der geslachten zich voltrekt. Misschien begrijpen wij dan iets meer van het werk van den oppersten Bouwmeester1. Het spreekt van zelve, dat alles wat Hij bouwt en afbreekt in de hoogste mate bewonderens-waardig is. Wij hebben er geen woord voor, sterk genoeg om onzen eerbied, ons ontzag, onze bewondering uit te drukken. Maar er zijn ook dingen, die gelijken op proefneemingen, op mislukkingen. Hoe moe ten wij hieroover denken? Wat moeten wij antwoorden als de godloochenaar ons vraagt, hoe een alwijs en almachtig Weezen gebrekkige dingen schept, Zijn doel schijnbaar mist? Ik heb reedj in Het Roode Lampje voorbeel den genoemd van zulke niet-geslaagde poo gingen. Vroeger was mijn verklaring deeze, dat de opperste Macht, de Aanbiddelijke Drieëenheid, vrij-leevende weezens schiep die dan hun vrijheid gebruikten of misbruikten, naar hun eigen onvolmaaktheid, en die daardoor als gebrekkige schepselen de oorzaak waren voor al wat er leelijks of onvolkoomens in de schepping was. Ik sprak van plantengeesten en dieren-geesten, die naar hun beperkte wijsheid en ingeschapen driften elk de eigen macht wilden bevorderen en in alle onschuld deeden wat voor menschen zonde is. Maar ik heb ingezien, dat dit zoo niet is. De opperste Bouwheer schept onmiddellijk, zonder tusschenpersoonen. De schijnbare proefneemingen zijn van Hem, hij heeft het groote scheppingsplan ontworpen en in dat plan is het kwaad, het lijden en de zonde begreepen. Hun oorsprong is geheim en moet voor ons geheim blijven, totdat wij deelneemen in Gods wijsheid. Hij speelt het groote spel der Schepping, waarin Hij de ontwerper is en wij de speelers zijn naar Zijn reegelen en wetten. De vrijmaking van den mensch en de terugkeer van de menschffuziel tot de oerziel, door ingrijpen van de tweede pers «in der Drie-eenheid, dat is het einde van het spel, het laatste accoord van de scheppingssyn'fonie. Daarheen is al het scheppingswerk gericht. Daarom vinden wij in de kleinste leevende ncellige weezens die op aarde voor milhoenen jaren geschapen zijn, reeds de aanleg van den bouw van 't menschelijk li chaam uit milliarden en billioenen cellen. Uit .slijk, da-t is, uit de grove materie, is de mensch op eenmaal geschapen, door Gods hand. Maar bij die schepping is gebruik gemaakt van ontelbare plant- en diergeslachten, die zijn voorafgegaan, een tijd hebben bestaan, hun plicht vervuld hebben en zijn onderge gaan.Zij moesten dienen om aan het menschenlijf, waarin de menschen ziel kwam woon en, het verblijf op aarde moogelijk te maken. Daarvoor leefden de amoeben, de week dieren in de zee, en leefden later de groote monsters, de sauriers met hun geweldig en afschuwelijk lijf en vreesselijke wapenen, op het drooge en halfdrooge land. In allen vindt men oovereenkomst met den bouw van 't menschenlijf. De ei-cel van het laagst-staande dier toont dezelfde bizonderheeden als die van den mensch. Men vindt er in de kern, de chromo-sonien, hef celvlies, de deeling. Het embryo van een weekdier en van den mensch is in zijn eerste dagen uiterlijk geheel hetzelfde. Maar wat de natuur-onderzoeker door zijn microscoop waarneemt, is niet meer dan een klein deel van het scheppings-werk en wel dat deel wat in het natuurlijk leeven valt. Wat in het booven-natuurlijk leeven geschiedt, dat is oneindig veel grooter en voor ons onwaar neembaar en onbegrijpelijk. Dat is het deel van den ijsberg, dat onder de oppervlakte der zee verborgen is. De natuuronderzoeker, die het ontwikkeiings-proces der leevende weezens tracht te volgen, van ncellige wee zens tot den stoffelijken mensch, houdt meest al geen reekening met het onzichtbare scheppingswerk, waarvan de cellen en hun voortplanting maar een zeer klein, door onze zintuigen waarneembaar deel zijn. Wie dit niet voortdurend m 't oog houdt, kan ook het zichtbare gebeuren nooit vol doende begrijpen. Hij doet onrcedelijke vragen en verwacht onn.oogelijke antwoorden. Zulk een onreedelijke, ja, dwaze vraag is b.v. deeze: of de mensch vap de dieren afstamt. Het antwoord hierop moet absoluut negatief zijn. De mensch is nooit een dier geweest, maar als mensch door een onmiddellijke wilsdaad van God geschapen. En toch is het waar, dat, zoowel in het stoffelijke lijf der menschen, als in zijn instincten, dingen zijn op te merken, i'i e overeenkomst hebben met het leeven. en den vorm uer vór-menschelijke weezens, zoowel planten als dieren. Zulk een feit bijvoorbeeld is dit: dat de pasgebooren menschelijke zuigeling in handen en armen een buitengewoone kracht kan ontwikkelen, en dat die kracht zijn beteekenis vindt in den noodzaak om zich aan de moeder vast te klemmen wanneer dee/e moet vluch ten voor r1 reieend gevaar. Voor die beteekenis is dan ook de onderstelling noodig, dat de primitieve mensch een ditrt-behaarde huid heeft gehad. Zeeker geleek de prae-historisclie mensch, waarvan de ooverblijfselen zijn gevonden, mér op een dier dan de teegenwoordige mensch. Toch is die primitieve mensch op eenmaal geschapen, toegerust met menschelijke eigen schappen die hem terstond van het dier onder scheidden. De teekeningen, door den praehLUorischen mensch nagelaten, op de wanden van de woongrotten, waarin hij verblijf hield, zijn er een bewijs van. Die teekeningen zijn geniaal", in den vollen zin van dit woord. Ze duiden op een echt menschelijke kunst vaardigheid, die nooit een dier kon bezitten. En het wonder der schepping ligt in de buiten gewoon snelle ontwikkeling van den primi tieven mensch tot cultuur-mensch. Uit de vondsten in Mesopotamië en Egypte zou men opmaken, dat het scheppings-proces van den mensch niet meer dan eenige eeuwen heeft geduurd. De oudste historische menschen waren de meest kunstvaardige. De kurstwerken van het oude Egypte, vór de eerste dy nastie, zijn nooit door die van later dynastieën oovertroffen. De eerste Egyptenaars, die dus het eerst den primitieven mensch opvolg den, waren ook de menschen, waaronder de meest volkoomen individuen hebben geleefd, reuzen in kracht en schoonheid, met ongeloofelijke kunstvaardigheid. Hun koppen, in 't harde graniet of basalt gebeiteld, spreeken duidelijker tot ons dan al het werk hunner epigoonen. Zij kunnen de naaste afstamme lingen der paradijs-bewooners zijn. In licha melijke volmaaktheid zijn zij nooit oover troffen. Als elementen eener koomende maat schappelijke cultuur zijn zij voor dertig of veertig eeuwen reeds compleet. Wat hen ont brak is de sociale organisatie, zooals wij die nu begeeren eu zoeken. In zyeken en wecten zijn wij ontzachlijk vooruitgegaan, maar als stoffelijke individuen weinig gevorderd, sinds God den eersten mensch schiep. Ook hadden de oudste cultuur-mensclien reefls dadelijk het besef van God's macht en voorzorg, aan welk besef onze Heiland de bestendigheid en de richting heeft gegceven, door Zijn oproep, be/eegeld door Zijn bloedig offer. In onbegrijpelijk korten tijd moet de eerste cultuur-periode zich hebben gevormd, met taal en schrift, met bouw- en beeldhouwwerk. Daarna koonicn weer veele eeuwen van stil stand en verzwakking,tot de komst van Chris tus. Thans leeven we weer in een miraculeuze tijd van gisting, verbinding en ineen-smelïing Er is een zoeken. mei steeds weer misluk ken?naaide universeele samenhang, naar de volkoomen bewoonde aarde, liet Godsrijk als voorhof des Heemels. En hierin is een oovereenkomst op te merken van den gang aller geschapen geslachten, met de ontwikkelings-wijze der menschelijke cul tuur. De oudste leevende weezens waarvan de nakoomelingen zich nog steeds geduldig voort planten in de diepte der zee -- leefden als eenlingen, en vermeenigvuldigden zich door afsnoering. Maar toen het eigenlijk spel der geslachten aanving, op een bewoonbare aarde, toen vormden zich uit die eenlingen groepen. En zoo was het begin der schepping van het leevende. Want die groepen waren cellen met een fijnen samenhang, en een sterken neiging om hun soort, de groep waartoe zij behoorden, uit te breiden. Dat geschiedde dan door eeling en voeding. De eéne cel splitste zich tot twee, welke twee zich niet afscheidden, maar zich weeder deelden en bleeven samenwoonen en samenwerken. Zoo ontstonden de geslachten. Elk vormend een staat, het ras zoo goed als liet individu. Van scheiding in mannelijk en vrouwelijk is daar bij nog geen spoor. Na veele eeuwen dreigen die geslachten onder te gaan. Hun creatieve kracht verzwakt. Het hun bij hun schepping meegegeevene bloeit uit. Dan komt de split sing in mannelijk en vrouwelijk, en de sexueele wisselwerking. Het gevolg daarvan is opleeving, hernieuwde bloei van verzwakte geslachten, met veel ingewikkelder organi satie en samenhang der elementen. Dan volgt een lange reeks van hooger ont wikkelde dieren, waarbij het geestelijke steeds meer gaat beduiden. Het voor licht gevoelige oog, hersenen en scheedel-ruimte ontwikkelen .zich meer en meer. Ook het psychisch leeven, het onderling samenleeven, neemt in belang rijkheid toe. De olifant is het schranderste dier, ei ook hetzacht-aardigste, leevend in groepen, en duidelijk schaamte-gevoeiens toonend. Toch is het olifantenras nog't naast verwant aan dieren uit den verschrikkelijke!! tijd der Monsters. De woeste en wreede geslachten zijn na veele eeuwen uitgestorven. Alle dieren en planten tooaen de neiging tot degeneratie, en wel door zoogenaamde inteelt". De geslachte lijke voortplanting brengt ontaarding, wan neer de parende individuen te digt bij elkander behooren. In het sterke Egyptische ras werd de dege neratie het minst gevreesd. Iji het huuwelijk van broer en zuster werd geen gevaar en geen zonde gezien. De oer-mensch leefde groeps gewijs, aanvankelijk als familie, later als volk en natie. Teevens verhoogde zich het psychi sche leeven, het erkennen van od's Vader schap, het schaamte-gevoel bij alles wat de voortplanting betreft. In het menscheuras be gint het gevoel van solidariteit met al het leevende te ontwaken. Steeds grooter worden de groepen, de rijken, de staatsmachten. Eindelijk, door de komst van Jezus, oopenbaart zich het eenheidsbesef van alle menschen als kinderen Gods, de gansche aarde ver vullend. Maar ook in dit hoogtepunt der schepping blijft de degeneratie, de ontaarding, duidelijk dreigen. De menschheid, als stoffelijk geheel, voelt zich digt bij het eindpunt. Dat beteekent volkoomen bloei, met onvermijdelijke!! onder gang in 't verschiet. De bloesem-knop gaat oopen, de (.yclus nadert zijn voltooying. De door God uitgezonden zielen worden tot Hem teruggeroepen. Er komt een jongste Dag, een dag des oordeels. De aarde en zijn bewooners gaan den stoffelijken ondergang, maar ook eten geestelijken triomf tegemoet. Door lijden en ellende, door ouderdom, ziekte en dood wordt het blijvend geluk gewonnen eu den weg naar 't Vaderhuis teruggevonden. F K u D E R i VAN EEDE