16 Sept. '22. - No. 2360 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND N.V. PAERELS' Meubileerlng-MI). AMSTERDAM COMPLETE MEUBILEERING BETIMMERINGEN Rokin128-Tel.4541N. Fi. 20 LEIDSCHESTRAAT 22 AMSTERDAM TELEFOON N. 6812 HEMDEN HAAR MAAI KUHR - Heerengracht 304 BONTMANTELS Met bont gevoerde mantels naar maat en reparaties. Nu extra lage prijzen. MANTELCOSTUUMS NAAR MAAT tijdelijk vanaf f ROBES HAAR MAAT vanaf f De INaarn 15 Uw l/e zekere Overtuiging dat zooWel de fèbril^cinf al5 onze firma zicb olij\?end Verantwoord lijk Voelen Voor het" hooöe peil onzer instrumenten, moet den muziekliefhebber bij aankoop een evtoel Van ri*st en Voldoenin 5 . . be5te \tfaarbortf biedt U de naam onzer bekende 3fanclaördmerken, waarva een jraaie collectie Piano'5 - vleuóel^ Player-Piano'5 te^en ^emati^de prij onze magazijnen 15 eëxpojeera. De dnweziótjeid Van eeniée occasionj onzer Standaardmerken te^en gereduceerde ' ' di zen n ;njzen verdient zeker de aandacnt. ndien rfewenscbt, K.an de financiëele op de mee5t te^emoetkpmende wijze Voor U ereéeld worden. In ruil te nemen instrumenten worden te*5en de hootfstmotfeliike waarde oOeróenoméri. o o u v UTRECHT AMSTERDAM HILVERSUM CHOORSTRAAT HEIUGEWEG tANGESTRAAT ISfleltchriltRlENTSBALT Zelfond. 99 Cint fr. In den Boekh. en na postw. bij RIËNTS BALT, Den Haag, Daguerrestraat 28. e§ EENIGE SPECIALITEIT fen S| KRIMPVRIJE i B« GEZONDHEIDS- «5 Kt §| ONDERGOEDEREN .._ OU Nederlandsen Fabrikaat fg I'ÏTRICOTHUISI! | REG.BREESTRAAT.35 ^| TEL. 5066 N. CHENARD&WALCKER N A S H M. A. N. Automobielen en Vrachtwagens I.V. lutomobiil Mij. HET CEHTROM" Parkstraat 91a - 's-Qravanhage Tel. Haag 3569 Spoor s Mosterd WA s,poorjr_ Cuiemborg DEGELIJKE OPLEIDING, mond. 0n schrift. aan bovenstaand adres WHITE uit voorraad leverbaar. NIEUWE en GEBRUIKTE 2 TONNERS ?:- beide met volle garantie -:N.V. Gebr. NEFKENS' Automobiel Mij. AMSTERDAM - UTRECHT kapitaalblok. Houdt zij hieraan niet vast, dit ongeveer gedacht als Verbond met het revolutioneerende Moskou en het revolutio naire Azië dan bedreigt zij Duitschland niet alleen politiek met onafzienbare gevaren, maar beteekent dan ook een afval van ons beste en diepste wezen, dat in laatste instantie toch aan het Westen het naaste verwant is. Moge het Westen niet in zijn overwinnings roes Duitschland in den chaos van het Oosten storten, voor welken afgrond wij slechts door de eendracht der Duitsche arbeiders gespaard zijn gebleven ! Het gevaar dreigt van nabij, in aanmerking genomen de onvoldoende oogst en een absoluut geruïneerde valuta. Qrooter behoefte aan invoer van levensmid delen bij een totaal verlies aan koopkracht van ons geld: deze kloof kan slechts overbrugd worden dooreen crediet, dat Duitschland zeker waardig is, waar het werken kan en werken wil, indien de ondragelijke druk van buiten af schadevergoedingen en sancties plaats zou maken voor een rustpoos van slechts enkele jaren, om op adem te komen. Tenslotte zou de gansche wereld, ook Frankrijk, langs dezen weg meer bereiken, dan bij een voort during van de tegenwoordige economische crisis, die van Duitschland uit op de geheele wereld overslaat. DE KABINETSFORMATIE EN HET PARLEMENTAIRE STELSEL iiiilillllimilllllliililiiiiiiiiiiiimiiliiilli lllllllMimiiiiliiiii 1) Een Engelsche staljongen verdiende in 't voorjaar van 1922 in Berlijn 250.000 Mark per jaar; het Fransche gezantschap cischte verhooging hiervan. Een hooglecraar in de staathuishoudkunde met 30-jarigen diensttijd heeft een inkomen van 100.000 Mark!. 12 cent 12 cent Sumotn»CBUITEMOJWOON) Sigaar De gang van zaken bij de jongste Kabinets formatie geeft aanleiding tot menige opmer king over den politieken kant van dit ge beuren. Doch ook de staatsrechtelijke zijde ervan is merkwaardig. Zoo kwam onlangs een belangstellend jurist" in de N.R. Ct. betoogen, dat hij tot zijn teleurstelling n verbazing de regels van het parlementaire stelsel, zooals hij ze destijds geleerd had en zooals ze ons bij de bestudeering van ons staatsrecht gedoceerd pleegden te worden, thans gewoonweg op hun kop gesteld ziet ! Inderdaad, de praktijk vertoont nu, maar niet alleen nu, doch ook al gedurende de laatste jaren, een gansch andere methode dan feitelijk in overeenstemming is met het belangrijke onderdeel van ons ongeschreven staatsrecht, dat men gewoon is aan te duiden onder den titel ,,parlementaire stelsel". Men kan hierover treuren, maar voor ver bazing is er hier, naar 't mij wil voorkomen, eigenlijk geen plaats. Integendeel, wat we ten dezen aanschouwen, is niet meer dan lo gisch. Naar gelang toch de verhoudingen in de maatschappij, ook in de politieke maatschap pij, zich wijzigen, zal het levend recht, dat daaruit voortspruit, mede aan veranderingen onderhevig zijn. En wanneer nu die verhou dingen in het politieke leven zoo zijn, dat uaarmee het parlementaire regeeringssysteem niet meer in overeenstemming is, dan be hoeft het waarlijk geen verwondering te wekken, dat, indien men aan dit systeem toch nog hardnekkig blijft vasthouden, de toe passing daarvan op volkomen scheeve wijze zal moeten plaats vinden. Het stelsel in kwestie voldeed in een tijd, waarin twee, drie partijen, welke groote, het gansche staatkundig leven beheerschende beginselen voorstonden, elkaar bestreden, en de overwinning van een harer beteekende, dat nu het regeeringsbeleid ook zou staan (Charivaritts vergeve mij deze uitdrukking) in het tceken van het beginsel, dat bij den verkiezingsstrijd had gezegevierd. Die periode is echter voorbij. Het zijn, op den keper beschouwd, niet meer algemeene, richting aangevende be ginselen, maar vrijwel uitsluitend vragen van praktischen aard, waarover de meeningen uiteenloopen. Naarmate de bemoeiing van den wetgever zich over een grooter gebied is gaan uitstrekken en hij zich meer en meer ook met détailaangelegenheden is gaan inlaten, komt het in de allereerste plaats op het zoeken van oplossingen voor zuiver zakelijke kwesties aan. Wel bestaan er nog steeds principieele scheidslijnen, doch de praktijk doet deze hoe langer hoe meer op den achtergrond geraken. En tenslotte heeft ook het feit, dat de burge rij in al haar geledingen aan de staatszaak deel kwam te nemen, het aantal uiteenloopende meeningen over onderwerpen van den dag zooveel hoofden, zooveel zinnen doen toe nemen, alweer ten koste van het zuiver zich beperken tot een strijd tusschen beginselen. De Evenredige Vertegenwoordiging past zich hierbij volkomen aan. Zijisnietde oorzaak van deze differentiatie van gevoelens en ver langens, maar haar officicele erkenning. Zoo is, door de omstandigheden, de tijd rijp geworden voor een stelsel, dat verder gaat dan het parlementaire systeem, waarbij het volk alleen de algemeene richtlinies aan geeft, maar tenslotte het parlement over elke kwestie op zichzelf beslist. Cort van der Linden's extra-parlementaire stelsel was van hetgeen op den duur komen moet, een onmiskenbare voorbode. We zijn het parlementaire systeem over het hoofd gegroeid en het stelsel der direkte volkswet geving kan niet heel lang meer uitblijven. Dat intusschen in het huidige stadium velen, die den dood van het parlementaire stelsel nog niet willen erkennen, krampachtig daar aan vasthouden, is zeer begrijpelijk, doch even begrijpelijk, dat de toepassing van een dusdanig, niet meer met de omstandigheden in overeenstemming zijnde systeem, slechts kan plaats vinden onder voortdurende in breuk op de regels, die het eens beheerschten. In dit licht moet men wellicht ook het optre den van en huidigen Premier, als hoofd van een bezuinigingskabinet, beschouwen en het gelaten, op hoop van zegen, aanvaarden. D R. E. v A N R A A L T i; FRIESGHE HANDSCHRIFTEN Het is bekend, dat voor jaren vou Richthofen de man is geweest, die het eerst ernstige studie heeft gemaakt van het oud-Friesch. Dat was in de dagen, toen in Friesland zelf de belangstelling in het oud-Friesch en de oud-Friesehe rechtsbronnen nog nauwelijks was ontwaakt. Aan de geringe belangstelling in Friesland is het dan ook toe te schrijven geweest, dat von Richthofen zich zonder veel moeite in het bezit kon stellen van een vrij groot aantal Friesclie handschriften. Zij waren bij hem natuurlijk in de beste handen; in zijn dagen was hij een der weinigen, die studie maakten van het zoo belangwekkende oudFriesch. Ook heeft hij zijn schat niet onder zich gehouden; rijkelijk heeft hij eruit gepu bliceerd, niet het minst in zijn groote uitgave der Friesische Rechtsquellen". Intusschen was deze schat toch voor Friesland en dus ook voor Nederland ver loren, en, naar het wel scheen, voor goed. Want na den dood van von Richthufen bleven de Friesche handschriften in de fa milie. Zij waren nauwelijks bereikbaar en nog moeilijker te raadplegen. Pogingen om ze voor Nederland te herwinnen zijn telkens mislukt. Maar de tijdsomstandigheden hebben toch dit goede uitgewerkt, dat de familie von Richthofen zich van de handschriften wil ont doen voor een prijs, die althans billijk kan worden genoemd. Dezelfde tijdsomstandig heden maken het evenwel in Nederland wat moeilijk de gevraagde som bijeen te brengen. Er ontbreekt nog ongeveer / 7000 Zou zulk een som voor een waarlijk gewichtig wetenschappelijk doel niet zijn bijeen te brengen? Wij weigeren het te gelooven. Wie iets wil bijdragen tot het terugbrengen van wat toch op zijn wijze een nationale schat is, zende dus zijn penning of desnoods zijn penningske aan dr. H. A. Poelman, rijks archivaris in Friesland, te Leeuwarden. H. B R u G MANS SPREEKZAAL SAGA OF SAGE? De vorige week besprak de Heer Byvanck het boek van alsworthy: The Forsyte Saga'1. Hij maakte toen ernstig bezwaar tegen den titel, die zich volstrekt niet dekken zou met dezen familieroman, daar Saga zou beteekenen een min of meer mythisch verhaal van oude helden. Ik meen echter alsworthy in bescherming te moeten nemen tegen deze aanmerking en zelfs het recht te hebben den titel zeer gelukkig te noemen. Mits men maar niet denke aan het Nederlandsche woord S a»e, maar aan het Skandinavische Saga. Immers dit laatste woord, dat juist in Engeland vaak gebruikt wordt, is een bepaald literair genre uit den oudnoorschen tijd: een prozaverhaal, waarin de histo rische overlevering v?n een familie behandeld worot, echter met zoo vrije behandeling v;>n het c'étail en zoo kunstvol, dat men het eerder met den modernen roman zou kunnen verge lijken. Sommige dezer saga's, tij v. de Egilssaga Skallagnmssonar. behandelen de lot gevallen va.i een paar opeenvolgende genera ties, uaarbij ten slotte toch uitloopend in een uitvoerig verhaal van het jongste dier ge slachten. Vat men ook zoo het woord saga inden titel van Galsworthy op, dan zal men beseffen, hoe voortreffelijk deze gekozen is. | A N DE VRIES. iliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiininiiiii umi. UIIIIIIH minimum iiilllliiiiiiiiiiiiiiiiiniiitiimiiiliiiii i iiiiiiiiliiiiiiiii IIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIII BIJ VLAANDEREN'S SCHRIJVERS TE GAST (Met teekeningen van den schrijver) Wij zijn te Antwerpen te gast geweest; wij hebben er, zooals het Hollanders betaamt, tot zelfs tegen (inderdaad tegen) de kellners Nederlandsch gesproken, wij hebbenVIaamsche liederen meegezongen, van leeuwen die klau wen en dansen; maar wij hebben er vooral geluisterd. Wij hebben geluisterd naar de schoone woorden van Herman Teirlinck, van burgemeester van Cauwelaert, van schepen Camiel Huysmans, maar niet alleen wijl zij schoon waren, doch omdat zij, als zelden woorden in toespraken, vol waren van belang. Het Vlaamsche volk heeft veel geleden, het heeft in deze laatste jaren meer dan ooit Herman Teirlinck aangekeken geleden, en de Vlaamsche letter kundigen hebben misschien het meest van al ge leden, onder ver zoeking, argwaan en verdeeldheid. Met onvergetelijke woorden zei Teirlinck het: de. voelhorens van hunne zielezijngeknakt". Zij gingen rond met moedeloosheid op de schouders eujverwijten op de lippen. Zij hebben en malkander niet Camiel Huysmans malkander herkend. Maar Teirlinck hoopt, en van Cauwelaert hoopt, op herleving. De Antwerpsdie burge meester sprak van een na-oorlogsche bescha ving, die schooner dan ergens, in Noord- en Zuid-Nederland bloeien zou. Mogen wij er ons deel aan hebben, al hebben wij het niet met eenzelfde lijden betaald ! Er is een Zuid-Nederlandsche cultuur. Bij het hooren van de drie toespraken dacht ik eraan: ik kende het Vlaamsch als een dialect, maar het is een taal, een evenwaardige taai aan het Hollandsch. En toch, dat is de be koring, het beschaafd Vlaamsch, of ZuidNederlandsch verrast ons: de klemtoon op de woorden is anders, de zinsbouw is anders, de nadruk op het woord in den zin is anders dan bij onze eigen spreektaal. Evenals Antwerpen's stedenschoon de heerlijke Kathedraal niet te na gesproken is de welsprekendheid der Vlamingen barok. Wij weten niets van zulkjeen welsprekend heid. Wij huiveren, bij ons stuntelig improviseeren, als wij er noodgedwongen aan moeten gelooven, voor de gladde paden der beeld spraak terug. Geen Vlaming, die ze schuwt. Hij is nog even rijk aan gelijkenissen als Brueghel het was. Wij hebben vooral geluisterd. Wij hebben gezwegen omdat wij niets te vertellen hadden, niets evenwaardigs aan hun leed en aan hun levensdurf die weer opflakkert, en omdat wij niet zoo kunnen spreken als zij. Onze sym pathie kenden zij, en onze kieschheid, om h n n nog niet geheelde wonden voorbij te zien, waardeerden zij. Zij weten, dat wij misschien schrijvers, maar stellig hunne lezers zijn, zij weten dat wij die buitengewone, c!ie rijke Vlaamsche litteratuur, die veel meer dan de onze, een volks-litteratuur is, bewonderen om veel dat zij heeft, en wij missen. Wij hebben van beide zijden weinig gespro ken over de afwezigen, althans overde redenen van hun afwezigheid. Laat ons hier ook slechts spreken van wie er waren, enkele ^?" van hen. Teirlinck 'C , was er, als voor_\t*""' zifter, met een , J?*"i~*~*:-~~S -, breeder gemoede^jf t? \ lijkheid dan men 'ff jf -»"V-l van zijn verfijnde ' /? ,q| -> wezen zou hebben V. ! " t/ verwacht, in zijn * i, spreken stijlvol, T bloemrijk en bon?'* ctig en zijn iroiiischen mondlsoms openend tot een Jan Fabricius prettig luiden lach, J.S.MEUWSEN, Hoil. A'DAM-R'DAH-DEN HAAQ DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND Felix Timmermans Hij dien wij Pal lieter zullen noe men, siil-genoegelijk, babyachtig, met een naieven pit i u de kin, rond als het geheel, aandachtig luiste rend naar schepen Camiel die in het bovenste van Walter Va es' drie ate liers vol wonde ren, niet artistiekdeniagusjische vlot heid en felheid oreerde tot eer, gansche groep en in het bizonder lot Jet Hoof, den componist van wien forsche liederen gezongen waren. Want er waren nog andere gasten dan wij; schilders als Vaes en Isidoor Opzoomer, zangers en vertegenwoordigers, ma:ir allen Vlameii. En er was, van de schrijvers zelf, Jozef Muis, de voortreffelijke kunst kenner, Lode Baekelmans, Emaiuieie de Bom, Toussaint van Boelare en de jongeren, van liet Fonteintje. Mogen er over twee jaar nog veel meer zijn; mogen n valuta n de geest van verzoeningen verdraagzaamheid het mogelijk maken dat ze over twee jaar ons, NoordNederlandsche leden van den herstelden Bond komen bezoeken. Want wij wij hebben ze noodigals zij ons, vin Teirlinck tot Timmer mans, den stijl en den levenslust. In het raadhuis, bij het aanzien der prachtige wandversieringen van -Hendrik Leys, decoratief en levend, dacht ik aan wat wij [iiimiiiiiiiiiiiiiiiiliMiiiliiiiiiimiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim missen: Leys zoowel als Jordaens. En laat ik Cyviel Buijsse niet vergeten, hreveel jaren van zijn leven hij ook Hagenaar was; toch een echte Vlaming, zooals hij, als de oudste gevierd, cordate, sterke bnitenniaii, mom pelde, dat het een twijfelachtig genoegen was, oud te zijn. Dat zeggen gewoonlijk zij, Oie zich het jongst voelen. C u R N i; L i s V E T u Verschenen s Dramatische Kroniek Eerste, tweede en derde bundel door TOP NAEFF ....Top Naeff geeft meer, oneindig veel meer, en daarom is haar werk van blij vende waarde en van groot historisch belang voor de toekomst. Maar wat haar werk vooral zoo ver dienstelijk maakt, is de karakteriseering van het stuk zelf, haar eigen persoonlijke kijk op ieder tooneelwerk. ledere be schouwing heeft bij haar heur eigen toon, luchtig causeerend, breed betoogend, streng bestraffend, fijn humoristisch. P* Ultg. van VAN HOLKEMA & WARENDORF AMSTERDAM