11 Nov. '22. - No. 2368 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND THE STORY OF MANKIND 1) In een uitstekend verzorgd boek vertelt ?de Hollander Dr. Hendrik van Loon aan de kinderen: the story of mankind. Het heeft me niet verwonderd, dat ik onlangs in een verslag van een Amerikaansche jeugd leeszaal las, dat dit een van de boeken is, waarnaar de kinderen het liefste grijpen; het mooie papier, de kloeke letter, de aardige teekeningen, de geestige, suggestieve kaarten, de veel-belovende titel, alles noodt tot lezen. In de inleiding ,,for Hansje and Willem", vertelt de schrijver, hoe hij als twaalfjarige jongen met zijn <:>um the tower of St-Lawrence in Rotterdam" beklom en ieder kind, dat ooit méde turen op mocht, is al klim mende, zeker min of meer onder den indruk geweest van tht audible silence, the tangible darkness, tht town-clock". ,,I saw the heart of time", zegt de schrijver. En dan is er de torenwachter met zijn boeiende verhalen en van den hoogsten trans af is het alsof een heel stuk vaderlandsche geschiedenis levend wordt voor onze oogen. De inleiding eindigt met deze woorden: History is the mighty Tower of Experience, which Time has built amidst the endless fields of bygone ages. It is no easy task to reach the top of this ancient structtire and get the benefit of the full view. There is no elevator, but young feet are strong and it can be done". Op de eerste plaat vinden we de rots en het vogeltje, dat komt aan vliegen; misschien is dat wel het beeld, waardoor kinderen iets beginnen te verstaan van de on eindigheid der eeuwig heid: Once every thousand years a little bird comes to this rock to sharpen its beak. When the rock has thus been worn away, then a single day of eternity will have gone by". *%*| Dan komen de vragen van elk kind: ,,Who are we? Where do we come from? Whither are we bound?" En het verhaal begint met den tijd vór er leven was op aarde. Na de worsteling van de natuurkrachten: Then one day the great won der happened. What had been dead,gave birth to life. The first living cell floated upon the waters of the sea". Hij vertelt van den boschbrand waardoor een geniaal mensch het vuur van vijand tot vriend wist te maken. And then one eveninga dead chicken feil into the fire. It was not rescued until it had been well roasted. Man discovered that meat tasted better when cooked and hèthen and there discarded one of the old habits which hèhad shared with the other animals and began to préparéhis food.... In this way thousands of years passed. Only the people with the cleverestbrains survived.... And so the glacial period, which had threatened to destroy the human race becameits greatest -teacher because it forced man to use his brain". Naar aanleiding van de komst van een Egyptenaar in het nog onbeschaafde Europeesche land krijgen we de zooveel oudere beschavings-geschiedenis van Egypte met de afbeeldingen der hiëroglyphen. En dan: frbm the top of the highest pyramid.... you will see something green and shimmering. It is a valley situated between two rivers. It is the Paradise of the Old Testament. It is the land of mystery and wonder which the Greeks called Mesopotamia the country between the rivers". Als illustratie de geestige kaart: hoe allevolken van Noord, Hotel Duin en Daal BL2ÏÏT Het geheele jaar geopend. Centr. verwarmd. iiiiitmimiiiii Zuid, Oost en West getrokken zijn naar the fertile Mesopotamia, where all people want to live;" en daar tusschen de Tigris en de Euphraat een afbeelding van de borrelende pot: the melting pot of the ancient world". Door het verhaal heen loopt de geschiedenis van de ontwikkeling der taal: het stamwoord ma" als boom in Midden-Europa geplaatst vertakt zich bijna geheel Europa over in woorden als: moder, moeder, meter, madre, enz. Als een boeiend samenhangend verhaal heeft de schrijver ons de oudste geschiedenis verteld. Na 85 bladzijden krijgen we hoe practisch a short summary of chapters l?20. Daarna het Romeinsche rijk; de ge schiedenis van Jezus wordt verteld in een correspondentie van Cultellus en zijn neef. Door de middeleeuwen voert de schrijver ons naar de nieuwe en allernieuwste geschiedenis tot op heden. En dit is natuurlijk het ondankgotten stage are all d We can critici ze t with a cool head But it is difficult to give a true account of contemporary events. The problems that fill the minds of the people with whom we pass through life, are our pro blems". En als vanzelf is het karakter van het boek nu ook veranderd, het vertelde is moeilijker ge worden voor de kinderen. In 't begin konden ze maar zitten luisteren als naar een sprookje; nu worden ze voor niet gemak kelijke beschouwingen ge zet als deze: We modern men and women are not modern" at all. On the contrary we still belong to the last generations of the cave-dwellers. The foundation for a new era was laid but yesterday. The human race was given its first chance to become truly civilised when it took cou rage to question all things and made knowledge and understanding" Napoleon bare van het schrijven van the story of man kind: hoe meer er geschreven is over een be paalden tijd,hoe nauwkeuriger de bronnen zijn, des te critischer worden de lezers. Als er in een zoo uitvoerig hoofdstuk over Napoleon ge zegd wordt: ,,... .hèunderstood what words would make the deepest impression. Whether hèspoke in the Egyptian desert, before the majesty of the Sphinx and the pyramids or addressed his shivering men on the dewsoaked plains of Italy, made no difference", dan zouden we de aan Napoleon toegeschreven woorden: Soldats, quarante siècles nous contemplent du haut de ces pyramides", k aangehaald willen zien, omdat juist de ken schetsende woorden een historische figuur zoo doen leven. Hoe meer het boek vordert, hoe moeilijker wordt het ook voor den schrijver. Hij zelf bekent: It is easy to write a history of Qreece and Rome or the Middle Ages. The actors who played their parts upon that long-forDe geschiedenis van den automobiel J.S.MEUWSEN, Hofl. A'DAM-R'DAM-ÜIN HAAI DB BESTE HOEDEN IN HOLLAND tlllllillliiitlilimmpMNtiirHllllllllllllll iiiMiiiiiiiiimniim IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIM N. V. COMOEDIA. Helene (Aimer) door Pau! de Géraldy. De laatste voorstellingen van dit werk zijn al aangekondigd en ik moet er u het eerste woord nog over schrijven. Laten we hopen, dat dit ultimatum ongewis is als alles in de tooneelwereld, iets als het knallen van de zweep in de lucht bij trage vaart. Want waarlijk, niets is op den duur verderfelijker voor den huldigen wankelen stand van zaken, dan het uitbrengen van telkens een ander stuk, dat geen tijd heeft zich te doen kennen, te groeien, te bezinken, en nauwelijks tien op voeringen haalt. Het is volkomen begrijpelijk, dat de te vele gezelschappen, die elkander geen minuut rust gunnen, ertoe gekomen zijn zelfs het kleine Comoedia ziet nog kans met twee ploegen te werken al maar nieuwe kaarten op tafel te gooien, wat is drukkender dan leege zalen, om voor te spelen, en om erin te zitten ! Maar men moet daarbij toch niet uit het oog verliezen, dat deze leege zalen het natuurlijk gevolg zijn van het op- en overbieden der laatste jaren, dat het publiek verwart, het belet zich te verdiepen in deze zoo kwistig en verkwistend geboden kunst, en de faam afsnijdt vór ze, in ietwat bereiden bodem, wortel schieten kan. Gemakkelijk te keeren zal deze terugslag niet zijn vous l'avez voulu, Georges Dandin maar wie nog wat van tooneelkunst hoopt en verwacht kan niet te voorzichtig zijn in zijne keuze bij dit embarras de choix, en met de bewoordingen waarin men, op verschillend niveau, vandaag voor het een en morgen voor het ander, toch graag wat meer dan voorbij-ijlende belang stelling zou willen wekken. Toen verleden winter het Burgtheater" ons kennis deed maken met den schrijver van Les noces d'argent" (?Hochzeitstage") had de impresario het wenschelijk geacht den naam van Paul de Géraldy, velen reeds ge negen om het lieve verzenbundeltje Toi et moi", te camoufleeren, en dit was waarschijn lijk eenigermatt' de oorzaak, dat het werk van den onbekenden Giraldy", omtrent wiens litteraire herkomst ons geen Encyclope die kon inlichten, aanvankelijk niet algemeen op zijn waarde werd geschat. Achter de, overi gens zoo bekoorlijke vertooning der Weeners, vermoedde men in elk geval op het eerste ge zicht niet den modernen Franschman, welke o.a. een psychologische studie als het, thans door Comoedia" gespeelde Aimer" in zijn mars voerde. Ons, Hollanders, stonden intusschen de, wat de factuur betreft, wat ouderwetsch huiselijke Bruidsdagen" nader dan deze Fransche vervoeging van het werkwoord beminnen", waar wij van nature de grenslijn tusschen passion" en amour", tusschen bevlieging en hartstocht-als-liefdebasis, scher per trekken dan onze zuidelijke buren. De situatie, waarin deze drie personen (de vrouw, de man, de minnaar) verkeeren,is als zoodanig even Hollandsch als Fransch, van een ander ras is echter de theatrale op-de-spits-gedrevenheid der tijdelijke gevoelens en de oplossing, die ons, nadat het zóhoog geloopen is, maar half overtuigt. Niettegenstaande de volheid der drie boeiend geschreven bedrijven, of wellicht juist dór deze volledigheid zoodra een hoogtepunt in de actie is bereikt, missen wij op het tooneel de mysterieuse overgangen, die in de entr'-actes achter de coulissen plaats vinden waarin de vrouw, door een onnaspeurbare aanleiding, telkens anders tegenover haar diepste wezen en wil komt te staan. En het litterair redelijk en hoogst gtvoelig slot doet ons weifelen: ja.... maar nu? alsof er nog een vierde bedrijf ontbrak. Helene, die in een vlaag van passie voor een anderen man dan den hare, aan wien zij nochtans innig gehecht bleef, gereed stond den huiselijken haard te verlaten, om, met vrouwe lijke labiliteit, zich op het laatste oogenblik opnieuw te bekennen tot hem, die de oudste brieven had, wat zal zij, nu de illusie in stukken ligt, haar man meer kunnen geven dan berouw, en trouw en goeden wil, dan alles waarop het toch eigenlijk niet in de eerste plaats aankomt? Niet als een lichte afdwaling is ons haar neiging voor Challange geschetst, neen, als een hartstochtelijken strijd, waarbij de echtgenoot on verbiddelijk op het tweede plan kwam. In laatste instantie kiest zij hem boven datgene wat Challange voor haar vertegenwoordigt: het droomverlangen. Daaraan zal dan nu de echtgenoot, dien zij ook in zijn reëele hoe danigheden kent, moeten voldoen. Doch voor deze heldenrol is hij een te rijp, te bezonken mensch geworden en het blijft zeer de vraag of hij, in zijn mannelijke qualiteit, de vrouw, die hem indien droom ontviel en daarmede een nieuw levensstadium intrad, zal kunnen her winnen. Tegenovergesteld bleken beider idea len. J'ai toujours prétendu qu'il fallait se borner, s'entourer de frontières, qu'on ne connait jamais assez ce qu'on connait, qu'on peut toujours aimer d'avantage ce qu'on aime". Zóis de man, hij gelooft in het huwe lijk (omdat hij erin bevredigd werd) als in een moeilijke, maar loonende opgave. De vrouw, die haar kind verloor en geen tweede kreeg, the foundation upon which to create a more reasonable and sensible society of human beings. The Great War was the growing-pain" of this new world". Maar een kind, dat dit boek met belangstelling gelezen heeft, zal zeker, al lezende en verwerkende, gerijpt zijn voor de beschouwingen aan het einde, want zijn horizon zal verruimd zijn geworden. Young feet are strong and it can be done". En kinderen zooals er velen zijn die graag snorren en snuffelen naar hoe het vroeger was", zullen dór dit boek grijpen naar andere boe ken, die een onderdeel uitvoeriger be handelen dan hier kon geschieden. Het uitgebreid register vermeerdert de waarde van dit kostelijk werk. En als iemand nu mocht beweren, dat het in the story of mankind wel een beetje minder gemoedelijk toege gaan is, dan ons in dit boek verteld wordt, dan moet hij liever eens be denken, dat er geslachten van kinderen op de schoolbanken hebben gezeten voor wie in hun jonge jaren de Vaderlandsche Geschiedenis na de Batavieren niet veel meer geweest is dan n reeks oorlogen en de Algemeene Geschiedenis weinig Babyion meer dan een warnet van oorlogen en moor den en dat jarenlang menschen gehunkerd hebben naar een Algemeene Geschiede nisboek, waarin de oorlogen eens wat minder geaccentueerd waren en de cultuur-geschiedenis hoofdzaak was. En hier hebben we dan het boek, waar we zooveel jaren op hebben gewacht en waar we wel heel dankbaar voor zijn. Het is in ge makkelijk Engelsch geschreven, zoodat een Hollandsch kind het vrij gauw zal kunnen lezen; de aangekondigde Hollandsche ver taling zal een verrijking worden voor de vele kinderen, voor wie het Engelsch een gesloten boek is. C. M. VAN H l L L E-G A E R T H 1) The Story of Mankind by Hendrik van Loon (George G. Harrap <& Co. Ltd. London, Calcutta, Sydney). Caesar trekt ten strijde lllllllllllllllllllllUlllllllllllllllltllllllllllllllllllll hunkert naar de ruimte, naar nieuwe levens kans. Voor hem is zij het eeuwig onvoltooid bezit. Haar bracht het moederschap de vol tooiing. Ware het kind blijven leven, het zou de medeminnaar in dit huwelijk geworden zijn. Nu het gestorven is, staat daar opnieuw de nog jonge vrouw, gelijk een maagd, aan den ingang van het leven, waareen nieuwe belofte (Challange) haar tegentreedt. In het laatste bedrijf is het de herinnering aan het moeder schap (een paar kinderportretten, die haar bij het inpakken in handen vallen) welke dt schaal doet overslaan naar... den vader van dit kind. Een schim.... Op deze basis blijven zij bij elkaar. De man maakt het vuur aan. Chauffe-toi", zegt hij. Het is het juiste woord. En het zijn maar denappels, die even gloed verspreiden. Toen Ibsen met De Vrouw der Zee" voor een dergelijk onoplosbaar probleem stond, deed hij den reddenden sprong in het bovenwerkelijke. En inderdaad ij dit de eenige uit weg. Paul de raldy heeft gemeend het in de huiskamer te kunnen klaarspelen, hij heeft eerlijk en rechtvaardig voor elk der drie par tijen het vór en tegen aangevoerd en be pleit een tour de force die eerbied afdwingt alleen al om de redelijkheid-als-mensch, die den kunstenaar boven het theatraal effect ging- doch de conclusie kon langs dezen weg slechts troosteloos zijn, want zonder verschiet... Zonder de dichterlijke opheffing uit de materie, welke de eenige oplossing,'de eenige artistieke verademing had kunnen brengen. Er bestaat geen situatie, die wij op het tooneel niet zouden kunnen aanvaarden in de sfeer der dichterlijke verbeelding. Daarbuiten wordt het een rekensom om ons van het onafwend baar verloop der dingen te overtuigen. Zelfs al had de raldy ,,1'art de prcparer" beter verstaan, we zouden de heftige overhellingen van Helene nu naar den ecnen man, dan naar den andere, in twijfel hebben getrokken, om dat te voren wiskunstig stond vastgesteld, dat deze degelijke vrouw niet toe zou geven aan de passie, die wreed is, maar bevrijdend en daarom schoon, dat zij haar tol zou betalen aan de gehechtheid, die goed en zachtmoedig is, maar aan de aarde kleeft. Ik ben, met groote waardeering voor wat de leden van Comoedia", mevr. Lobo Braakensiek, Lobo (de echtgenoot), Dirk Verbeek (de minnaar) ons van dit werk hebben kunnen toonen, benieuwd naar de beloofde Franscht voorstelling alleen al daarom, omdat de Franschen, zonder veel gewicht te hechten aan den letterlijken inhoud, schijnbaar heenglijdend over den tekst, lichter het vizioen er uitspelen. In dit geval lijkt het mij zelfs een voordeel in een vreemde taal.... niet alles te verstaan. Ik zal de laatste zijn mevrouw Lobo te verwijten dat ze geen Franchise is, het is al erg genoeg dat in ons land het meester werk van Henri Becque om hals moest wor den gebracht omdat deVlaamsche Magdajanssens ongelukkigerwijs niet in Parijs geboren was; behalve dit noodlot der geboorte, blijft er in de uitbeelding van onze eigen actrices nog genoeg universeel-menscheiijks te bewon deren om de opvoering van een uitheemsch stuk op eigen wijze te rechtvaardigen, en wij wenschen niet liever dan dit werk van de Géraldy op het repertoire van Comoedia" te behouden, zij het in een vorm, die van den oorspronkelijke wat afwijkt. Het opmerkelijke is alleen, en dit wilde ik zeggen, dat in dit bepaalde geval, deugden (duidelijke ontleding, innigheid en zelfs in Holland zeldzaam voorko mend temperament) bijna tot gebreken werden in zoover dat ze het overvloedig overtuigingsmateriaa! van den schrijver tot een ware lawine van gevoel, verstand, inzicht en over zicht maakten, en toen eerst recht bleek hoe ontoereikend dit alles was. De eerlijke, niets te raden latende en als het er op aankomt. diep-gaande kunst van mevrouw Lobo ont hield aan Helene de droom-atmospheer, d; vage dichterlijkheid, waarmede de actrice tegemoet zou kunnen komen aan een tekort van den knappen schrijver. De beide mannen misten, vooral in hun houding, autoriteit: doch in hun samenspel, met voor beide par tijen allerlastigste entrees" en sorties", was toch veel verdienstelijks en het is al een overwinning wanneer deze rollen, die een ideale bezetting, ook uiterlijk, vereischen,niet door versleten tooneelconventies, maar door zuiver menschelijk inleven tot op zekere hoogte worden gedragen. Cü.MÓDit: HRANC.AISI; Onze nieuwsgierigheid is alreeds bevredigd, twee leden van het Theatre Francais, madame Piérat en Mr. Alexandre, bijgestaan door een acteur van la maison de l'Oeuvre, onder wier vlag men voer, hebben, terwijl het bovenstaande ter pers lag, in den stads schouwburg een vertooning van de Géraldy's werk gegeven naar hun land's wijs. En indien deze interpretatie door den schrijver als de juiste werd erkend, dan zijn we gauw uitgepraat, want dan blijkt dit liefde-pro bleem, waaromtrent LugnéPoe en passant" vertelde, dat het in de rij der klassieken verdient te worden opgenomen, slechts een banale flirt, met een verzoenend slot, waarbij men zich in gemoede neerlegt. Maar wij die weten uit de als een som die-niet-uitwil-komen beklemmende opvoering van Co moedia", hoe verscheurd Helene, tot aan het wanhopig compromis, tusschen de beide mannen, tusschen de liefde en den min, heen en weer loopen blijft, betwijfelen of niet vaak een benard auteur, nauw-bewust van zijn eigen diepsten, duisteren drang zich bij de première aanpast en overgeeft aan de eerste vertolkers, of daar niet altijd nog een tweede opbaring bijvoorbeeld in de Amstelstraat voor hem mogelijk blijft? Overwegend was voor deze Fransche vertooning het imponeerend spel van Mr. Alexandre in de rol van den echtgenoot, waar tegenover het totaal niets-zeggend uiterlijk noch innerlijk van den minnaar stond, zoodat we geen oogenblik in het on zekere verkeerden bij welken sterkste" het aan-en afhankelijk kin d vrouwtje van madame Piérat ten slotte steun zou zoeken en vinden. De Kwaar-op-de-handsche echtgenoot van Lobo, en de jeugdige minnaar van Verbeek waren portuur op ongeveer gelijk plan, naar den eerste neigde de moeder van het gestorven kind, naar den ander de jonge vrouw, die nog eenmaal alles van het leven hoopt; daar voltrok zich een kamp tusschen twee niet evenwaardige, maar wel even redige machten; hier,in de Fransche opvoering, gat' mannelijke superioriteit, van de soort waarvoor vrouwen gevoelig zijn (autoriteit van hart en verstand) den natuurlijken doorslag. Ware deze Helene in haar onbe waakt oogenblik" weggeloopen met Challange ze zou den volgenden dag tot den huiselijken haard, tot de veilige haven van haar man's evenwichtige levensopvatting zijn terug gekeerd zonder eenig beteekenend kwetsuur. In het eerste bedrijf, beter, warmer dan de beide volgende gespeeld, hoopte ik dat het fijne, decoratief-poëtische vrouwtje, dat allen nadruk legde op het maagdelijke in deze gemankeerde moeder, de rol, door mevrouw Lobo reëel en positief gespeeld, zou kunnen verdroomen"; of het mysterie in de vrouw, dat wij achter den woordenvloed van dit werk vermoeden, wellicht zou spreken door haar? Om, in deze verwachting teleur gesteld, tot de conclusie te komen, dat de realiteit" van mevrouw Lobo dit huwelijkdrama zonder eigen dichterlijke verheffing, zoo al geen mystieke, dan toch een verdiept menschelijke waarde heeft bijgebracht, waardoor het in elk geval in onze taal een oneindig belangwekkender en aangrijpender conflict is geworden dan het ons in de oor spronkelijke bezetting thans wil toeschijnen. Zal Comoedia", aangemoedigd door de volle zaal die voor deze minder beduidende Fransche vertooning was opgekomen, het nog eens wagen terwille van dit klassiek" laten we voor rekening van LugnéPoe doch ongetwijfeld eerbiedwekkend modern repertoire-stuk het succes van Dicky" te onderbreken? TOP N A E F