tf, 25 Kov. '22. - No. 2370 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND BIJKOMSTIGHEDEN XLVIII Weer een mooie avond, waarbij ons wér de gelegenheid werd geboden te constateeren, dat een zuivere kunstenaar niet een maniak is, die toevajlig n ding bizonder goed kan; maar dat er van hem iets uitgaat, dat ons het gevoel geeft, dat hij in alle opzichten een persoonlijkheid is van grooter formaat, dan een gewoon mensch. Deze keer was de gast Georges Duhamel, en de gastvrouw de vereeniging Nederland?Frankrijk, die bij monde van haar secretaresse, mejuffrouw Nelly Duys, den Franschen chirurg en literator welkom heette. Het is geen gemakkelijke taak een, eenigszins uitvoerig, openingswoord te spreken, terwijl de zaal in spanning wacht, tot de beroemde vreemdeling zich zal vertoonen; we hadden nog pas geleden in een dergelijke samenkomst meegemaakt, hoe het ongeduld dan soms niet te bedwingen wordt, en tot demonstratieve uitingen komt. Maar hoe wonderlijk is de macht der persoonlijkheid ! Nauwelijks had de melodieuse stem van de inleidster geklonken, of de toehoorders ver gaten als het ware, dat ze gekomen waren, om Duhamel zelf te hoorcn, en gingen geheel op in aandachtig luisteren, naar wat hun over hem, over zijn werk, zijn leven, en een paar lieve herinneringen, van vórdat de oorlog het aanschijn van de wereld veran derde, verteld werd, in een zeer zuiver Fransch, zonder eenige affectie. Zoo hadden we al iets beleefd, een ontroering ondergaan, nog vór de spreker zijn gestoelte beklom. Een stil, bleek gezicht, eer van een geleerde dan van een dichter; niets dat opviel aan zijn uiterlijk, noch in haardracht, noch in kleeding; alleen werden onze oogen telkens weer getrokken naar de wonderlijk fijne, bijna vrouwelijk-teergeleede handen. En in hoeveel bloedende ellende, in hoeveel menschelijke verminkingen moesten die broze vingers tpch hebben rondgetast! Dat deze man van den kant van de werkelijk heid, van den kant van het meest reëele leven tot de kunst was gekomen, merkte men in elk woord van zijn beschouwingen. Hier stond iemand voor ons, in wiens hoofd het zelfs niet opkwam, dat zijn tegenwoordigheid alleen ons al iets brengen kon; een man, geheel vervuld, van wat hij te zeggen had: een betoog dat hij systematisch had ingedeeld, logisch opgebouwd, en dat hij zówilde uitspreken, dat het ons zoo duidelijk mogelijk werd, zonderoratprische franje of meesleepende dictie. Met eerlijken ernst ging hij na, wat een gewoon mensch in een roman kan vinden: verrijking van de kennis van zich zelf. Hij gaf ons dit onder het beeld van den mensch, die, op het randje van inslapen, in een laatste lucide oogenblik zijn dag overziet, en toch voelt, dat hem iets ontgaat, iets van zijn innerlijkste gedachten, iets van zijn diepste gevoe.l; iets, waar hij geen naam voor weet en dat toch het meest essentieele van zijn wezen is, misschien.... Dat onnoembare, .niet-te-vattene openbaart ons soms plotseling de kunstenaar, die, als een ziener, het menschelijk wezen, ook ons menschelijk wezen, door grondt. Een vraag: waarom erkent Duhamel wel, dat de kunstenaar een intermediaire kan zijn tusschen ons bewuste en ons verborgen zelf, en vindt hij het, (als ik zijn bedoeling juist heb begrepen,) een bewijs van hopelooze verliteratuurd-heid, dat een man, die de vreeselijke realiteit van den oorlog zonder uiterlijke teekenen van ontroering had ver dragen, een avond zat te schreien in zijn tent over een boek, dat niets anders dan dien zelfden oorlog beschreef? Is kunst niet iets anders dan werkelijkheid-zonder-meer, maar, la nature, vue d travers un temperament"? n kunnen het temperament, het hart, de oogen van den kunstenaar ons hart niet juist de openbaring geven, die we noodig hadden om de wereld rond ons begrijpend, meevoelend te gaan zien? Ik stel me voor, dat die man, die over zijn oorlogsboek schreide, op dat oogenblik zijn bevrijding beleefde; dat hij al die maanden, verstard van ellende, met verbijstering al het vreeselijke gebeuren om zich heen had aanschouwd, zonder een handvat te vinden, waaraan hij het dragen kon; en dat nu de kunstenaar die booze betoovering brak, door hem den oorlogshei, a travers het menschelijke medelijden te hebben getoond. En, na de lezing, zal die man met een ander hart en andere oogen het leed hebben gezien, en het hebben geleden, zooals eerst de kunste naar het zag en leed. Vanwaar deze schijnbare inconsequentie bij een zoo logischen, Franschen geest? Ik weet maar n verklaring: het boek, waarover de man schreide, was van Duhamel zelf. Zijn schtijvers-bcscheidenheid, die meende, dat wat hij daar beschreven had, niet 1/1000 van al het lijden weergaf, dat ze iederen dag aanschouwden; zijn menschelijke bescheiden heid, die de waaide van zijn eigen tempera ment" niet schatten kon, koos eens en voor al partij tegen de tranen van zijn lezer. En hij kou niet zieii, dat dit speciale geval buiten het kader van zijn betoog viel. Waar wij hem te liever om hebben. Hij heefteen afkeer van den tour d'ivoire", van de hoogmoedige vereenzaming van den kunstenaar. L'art est utile", roept hij uit. Misschien is dit woord opvoedend voor den van-nature voor schoonheid gevoeligen Franschman. Voor ons volk, dat, na het lezen van een diep-gaande zielsanalyse, na het lezen van een boeiende natuurbeschrijving toch al gauw vraagt: wat heb je daar nu eigenlijk aan?"; voor ons volk, dat léft voor nuttighei d "en leering" is het misschien betei hier dadelijk de uitspraak van Rumain Rolland in Jean Christophe naast te leggen: L'art Ie pms hatit, Ie se u l digne de ce noin est au-dessus des luis d'un jour: il est une comète lancée a travers l'infini. 11 se peut que cette force soit utile, il se peut qu'elle semöle inutile ou dangereuse dans l'ordre des choses pratiques; mais elle est la force, elle est lu mouvement et Ie feu; elle est l'éclair jailli de ciel; et par la elle est sacrée, par la elle est bienfaisante. Ses bienfaits psuvent tre même de l'ordre pratique; mais ses vrais, ses divins bienfaits, sont, comme la foi, de l'ordre surnaturel". Het is aantrekkelijk tegenover de ijdele pose van den kunstenaar-Übermensch don eenvoud van den bescheiden arbeider te stellen; maar het is even noodig bij oen eigengereid en bekrompe/t-verstandig publiek het besef levend téhouden, dat bij de kunst ses viais, ses divins bienfaits sont, comme la foi, de l'ordre surnaturel". Wil dit artikeltje nu eigenlijk zeggen, datik allerlei bezwaren" heb tegen Duhamel's uitspraken? Als het me daarom te doen was geweest, zou het voorbarig zijn, omdat hij (gelukkig !) nog twee keer hier komt spreken, en allerlei accenten in den loop va,i zijn vertoog dus nog verlegd kunnen worden. Het was alleen mijn bedoeling te getuigen, dat, terwijl wij bij andere lezingen al dankbaar zijn, als er iets van een sfeer" i,i onze her innering blijft hangen, hij ons met zijn eerlijke en overtuigde uiteenzetting de eerste keer al dadelijk zóna is getreden, dat we dagen lang zijn meeningen nog met ons moe dragen,en met hem redenecren, als met oen wij ze ren" vriend, die voor dezelfde gedachten leeft als wij zelf; en als het waar is, dat, zooals hij verzekerde, de invloed van de literatuur op het leven van do menschen zógroot is, dat er nog misdaden in den stijl van Guy de Maupassant" in Parijs gesignaleerd kunnen worden, dan prijzen we Frankrijk gelukkig om de kans, dat er oen geslacht zal opgroeien, dat den stijl van Duhamel" in zijn bloed meedraagt. Want hij lijkt me de nobelste, fijnste en soberste Fraiischman, dien ik nog ooit heb ontmoet. A N N l E S A L O M O N S iiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii FRANKRIJK'S GEWONDE PROVINCIËN OVEK VKOUWEN AAN VROUWEN In het aardige theaterzaaltje Feniina in etc Chanips Elyseés, waar zeker velen onzer land;:enooten een genoeglijke!! avond hebben doorgebracht had de algemeene jaarvergade ring plaats van 't Oeuvre du Secours d'Urgence dans les régions libérées - - 'n vereeniging waarover reeds vroeger in dit blad een en ander is meegedeeld. Tal van vreemden en belangstellenden hadden aan de uitnooüiging van het Bestuur gehoor gegeven om de/e vergadering gepresideerd door den acad nricien, Robert de Flers, bij te wonen, en ze zullen y.eker zich niet over hun middag hebben be klaagd. De President, M. Fernand Laudet begon met uiteen te zetten hoe 't Oeuvre de Secours d' Urgence bij uitstek is 'n werk van vrouwen. Nu 't vraagstuk der ravitailleering overal vrijwel geregeld is, kan de secotirs d'urgence meer en meer zich ontwikkelen tot 'n secours moral ----- 'n sociaal werk dat vooral uitgaat naar de belangen van de vrouw en 't kind welke belangen ongetwijfeld een der meest vitale quaesties vormen voor den wederopbloei van 't zwaar gewonde land.... Een werk dus van vrouwen voor vrouwen. Spreker bracht hulde aan de Eere-Presidemc, Mme la Maréchale Joffre - aan Mme Rén Viviane, vice-Presidente, aan de Sécrétaire Générale Madlle. Marguérite Javal, welke laatste vooral de dageiijksche leiding van 't 't oeuvre in handen heeft en daaraan met onge ëvenaarde toewijding en volharding al haar tijd en krachten geeft. Geen feministe in den eigenlijken zin van het woord, is hetgeen zij weet tot stand te brengen wel de beste propa ganda voor 't werk der vrouwen, en 't meest sprekende voorbeeld van wat de energie en 't helder inzicht der fransche vrouw ge paard aan groote toewijding -- vermogen. Wie de tengere figuur vór zich ziet en die zachte stem hoort kan nauwelijks zich voor stellen dat daarvan zooveel onuitputtelijke kracht kan uitgaan - bezielende kracht ook voor haar medewerksters die - vol toewijding te UIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIl ....... l ..... Illlllllllllllllllll ..... Illlllllll ...... in EEN PRACHTWERK Onze vogels in liet wild. Storooscoopopnamen van vogels in de vrije natuur, door A. BURDET. Wij Nederlanders hebben altijd graag iets voor op de rest van dïwereld. Vroegergeloofden we,dat het zoo behoorde,later meenden we. dat we aan dwaze zelfoverschatting leden, tegenwoordig zien wc, dat andere naties ons in menig opzicht voor zijn, maar dat wij toch ook op andere punten wel top-dog uitkomen. En,om nu maar kort te zijn, ik geloof niet, dat in eenig land ter wereld zoo'n mooie en volle dige collectie stereoscoopplaten van de inheemsche vogels te krijgen is, als die, waarmee Burdet ons begiftigt. Het werk verschijnt in twintig reeksen elk van twaalf stereoscoop platen, echte foto's, keurig afgewerkt, zo:) scherp, dat de onderzoeker er niet de loupe nog allerlei bijzonderheden op ontdekken kam Ik laat hier de plaat van het staartmeesje afdrukken en die geeft ongetwijfeld wel een aardige illustratie. Maar zie je dat nu door de stereoscoop, dan komt er leven en diepte in de jonge sparretjes en het aardig vogellicliaam met de keurig geplaatste veertjes vertoont zich in al zijn ontroerende schoonheid. Misschien ziet ge op onze illustratie rechts van den vogel een warreling in de spar niet een wit omlijnd zwart vlekje er in. Zoek er niet te lang naar. In de stereoscoop wordt dat het beroemde staartmeesnest met zijn zoo merkwaardige uitwendige en inwendige bekleeding en het zwarte mopje is de open bek van een hongerig jong, dat vooruitdringt uit den ronden ingang .-> ,X -l , . v-in 11 ?:. ;!?;;. Km livriijx «bosdr-tal'reelt je zooa's trouwens iedereen in de vrije natuur k zien kan krijgen, als er jnaarji genoeg gedaan wordt' aan bosciibjselieniiing en vogelbescherming en aan een goede opleiding van de jeugd. 'Daar om ook kan deze uitgave van. veel belang worden 'voor dej opvoeding in school en huis. Burd:t heeft met zorg en h'el'de een keus gedaan uit de 'luizenden negatieven, die hij in de laatste u'jl'tk n jaren in alle deden van Nederland heeft weten te verkiijgen en daar door ki ijgt zijn werk een zeer bijzondere beteekenis. Hij is den vogels niet te dicht op het lijf gegaan en daardoor komt ook de omgeving be hoorlijk tot haar recht, zoodal wij een juist beeld krijgen van het landschap, waarin de vogel thuis is. Ik maak dan ook van Burdet's vogelfoto's dikwijls een goed gebruik bij het onder wijs in de plantkunde. Ook beveel ik ze dikwijls aan tee kenaars aan, want door den grooten overvloed van zijn materiaal was Burdet in staat om het vogel b?eld te geven op zijn schoonst en tevens te let ten op een goede compositie van zijn prent. Waar het van belang is, geeft hij ook afzonderlijke platen van het nest met de eieren en ook van de jongen en zoodoende vormt deze verza meling een onmisbare aanvul ling van elk boek over vogels. f Hot gehecle werk zal, naar wij hope.i,het volgend jaar com pleet zijn. Reeds vroeger zijn verschenen de reeksen JRoofzelven ? toch volkomen aan haar. leiding zich toevertrouwen. Haar streven heeft inden laatstentijd vooral zich gericht op 't stichten van dispensairesfoyers. En waar tot nu toe in al die verwoeste steden en dorpen bij 't begin van den opbouw 3 barakken in de eerste plaats verrezen, gemeentehuis, kerk en school daar vindt men nu veelal een 4de er naast de barak niet foyer-dispensaire van den Secours d'urgence. Begonnen in 1020 met 'n tweetal barakken slechts, heeft hun aantal zich uit gebreid nu tot 24 en ook hier is 't alles 't werk van vrouwen. Met twee of drie wonen ze in zoo'n barak bij elkaar en verdeelen den arbeid. Zelfs de auto wordt bestuurd door een chauffeuse veelal Engeische of Amerikaansche -- die niet vergetend hoe vór eenige jaren nog slechts, op deze zelfde plaat sen door de mannen van haar land mede ge streden is -?zij aan zij - voor nzelfde ide aal ook nu haar aandeel willen hebben aan 't werk van den wederopbouw. De taak van zoo'n Foyer dispensaire strekt zich uit over meerdere dorpen en gehuchten en heeft naast de materieele en lichamelijke verzorging ook een groote moreele beteekenis. De foyer vooral heeft tot doel wat vreugde te brengen in deze tragische levens en de moreele stem ming der bevolking te helpen opheffen. In het lichte vroolijke vereenigingslokaal is gelegen heid tot billard en andere spelen, er is aan verbonden een bibliotheek, schrijf zaal, baden, er kan een kop koffie of thee worden gebruikt. De dames van het oeuvre vereenigen er de vrouwen om ze te helpen met knippen en naaien de kinderen worden onderricht in spel en sport ze loeren kleine muziek-iiitvoeringen geven of tooneclstukjes opvoeren, kortom er wordt naast 't physieke welzijn gewerkt ook voor 't moreele. Wie die een blik geslagen heeft in deze rampzalige streken waar alles spreekt nog van oneindig veel lijden en ontbering, voelt niet het groote nut van een taak als die welke door 't oeuvre du secours d'urgence werd op zich genomen? Vier milioon mensdien, teruggekeerd naar hun ongelukkig land, ci.w.z. dus de grootste helft van geheel onze Nederlandsdie bevolking, wonen daar in barakken, waar niet zelden 't noodigo ont breekt, waar 't 's winters bitter koud en 's zomers brandend heet is, waar veelal schier onbegaanbare wegen hen niet de buitenwereld verbinden. En de meeste van hen zaten vór den oorlog in een eigen huisje met 'n vruchtbaar stuk grond of op een welvarend boerderijtje. Ze zijn aan den oorlog volmaakt onschuldig en toch dragen ze 'hun lijden moedig en zonder bitterheid. 187.0(10 kinderen zijn sedert den terugkeer der bevolking in die barakken geboren, welk een zegen dat vriendelijke vrouwenoogcii over ze helpen waken, edelmoedige vrouwenharten ge voelen wat ze behoeven en zachte vrouwen handen verzorging brengen waar die noodig is. Dit alles werd op meesleepentle, nu en dan geestige dan weer ontroerende wij/e door M. de Flers uiteengezet, terwijl Mlle Javal de projecties toelichtte, welke aanschouwelijk een en ander van 't werk te zien geven. Kr behoort o.a. nok daar toe 'n kortelings opge richt Preveiitorium in de Pyreneeën, waar zwakke, tot tuberculose of andere ziekten voor bestemde kinderen 'n practische, 'n uiterst hygiënische verzorging genieten. Frankrijk's gewonde provinciën. Verpleegsters van 't oeuvre du secours d'urgence, wonende in woonwagens. Het huis er achter, verwoest in 1018, is bestemd om te worden opgebouwd -?? *- worden ingericht als Foyer dispensaire. VRUCHTEN KOEKJES VAN SIPKES - HAARLEM zijn voortreffelijk van kwaliteit en aangenaam van smaak llimiiiiiiiiiilllllllIMiillliliiiiitliliilllliliiillllilililiIiiiiiiiiijiiiiiiiiiiiiiiiii vogels; l'iloii eji nacht zwaluw : \\Vidcvogcls ; Strand vogels en Sleinljes en Meeuwen. EETKAMER SLAAPKAMER. . HEERENKAMER 525. 590.f 515. Eigen Fabrikaat Speciale Ontwerpen Is niet de zorg aan 't kind ook de zorg aan 't ras? M. de Flers wees op de groote rol (in de meest edele beteekenis van het woord) door de Fransche vrouw in dezen rampzaligen oorlog vervuld -- hij haalde staaltjes aan van haar schier bovenmenschelijken moreelen moed hij schetste de fransche vrouw en . moeder voor wie elke nieuwe tranchée wilde zeggen een rimpel, een lijdenstrek mér in 't gelaat en die toch dór haar moreelen moed zoo'n groot aandeel heeft gehad in de overwinning. En diezelfde fransche vrouw, zoo vaak verkeerd begrepen omdat ze aan die groote eigenschappen van ziel paart een vlugge beweeglijke geest omdat ze niet wil haar leed naar buiten dragen zoo vaak verkeerd beoordeeld omdat de fantaisie van roman schrijvers haar schetste naar 't beeld van een enkele, of misschien ook naar dat van hunne verbeelding allén diezelfde vrouw is even onvermoeid nu waar 't geldt het werk van den wederopbouw als ze nmaal 't was voor dat van de overwinning.... Wie die niet gaarne haar daarbij helpen zou. Er is zoo oneindig veel noodig en sympathie doet zoo goed bij het volvoeren van eene moeilijke taak. . . . Zou het niet zijn eene daad van groote sympathie wanneer Nederlandsche vrouwen zich wilden vereenigen om haar te helpen bij het oprichten van nog meerdere t'oyers-dispensaires. Er is zoo menige streek nog waar die zouden noodig zijn. Of wanneer Nederlandsche vrouwen een bepaald dorpje wilden adopteeren zooals dat veelal geschiedt door Amerikaansch particulier initiatief? Een werk van vrouwen voor vrouwen! Wie sympathie er voor gevoelt wende zich tot de vrouw bij uitnemendheid: > Wa, Mademoiseile Marguérite Javal. 105 Avenue Henri Marten, Paris. Zij zal u dankbaar zijn en gij zelve zult een goed werk doen aan duizenden armen en ongelukkiger!.... A. L o u i s E v A N B r-: v E K v o o K r> E V A N R A P I' A K D VERZOEKE ALLE STUKKEN VOOR DE RUBRIEK VOOR VROUWEN" IN TE ZENDEN AAN HET SECRETARIAAT VAN DE AMSTERDAMMER" KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM. gewonde provinciën. De dokter hem* komen consulken n op 't te midden rv;:ii moeders met zuigelingen," spreekuur in den Foyer dispensaire ?v^.* ? ?..? j* ' V f ?-: ???Cv Het staartmeesje in de sparren (Uit Burdet'ïSt ikt. 1).- reeksen, di den handel knmui, zijn : Yink\og-is: l.'-e:nv.-T;k< 11, Piepers en Kwikst.-'artjcs: MVOZOP eu 'i.imkievcr; Bosdiznigers, GrasniussclK n en \\':iiterkcning en De Rielzangers. In elk dezer groepen komen verrassonde meesterstukjes voor: een witte kwi kstaari, met ei n ongi.-ioof.ijk kwieke en sior.ijke hoiiihng, een kleine karekiet, die in het weelderig rietland, langs een stengel omlaag klau tert naar zijn nest, vervuld van een koekoeksiong; liet boschrietzangcrtje met zijn nest ii. het hartje v;.n een praditigen varenpul, m;.n ui vioiiw tuinfluiter bij liiin nest in liet jong cikuiioof. m;.n en vrouw groote karekiet in een houding van groote span ning bij hun jongen, het sierlijke zwartkupje, een monumentale graspiop'jr: de wmterkoning in een nieuw licht. Och. eigenlijk zon ik ze allemaal moeten noemen. Wij zien dan ook met ver langen uit naar de volgende reeksen, waarvan de negatie ven al klaar liggen, ei: om een denkbeeld te geven van de beteekenis van liet heele werk, wil ik ze \vel even noemen: Kraaien, Gaai, Spreeuw en Wielewaal; Zwaluwen, Vlie gen vangers 01 Klauwioron; De Lijsters; De Nachtegalengroep; De Tapuiton en Goud haantjes: De Spechten, Draaihals on Ijsvogels; De Koe koek; De Eenden; De Fitten. Verbeeld u eens, een lieele serie over cle Koekoek in zijn i'tignre betrekking tot allerlei zangvogels, een heele reeks over do verschillende lijster soorten, die hier brt.odon, niet alle aardige bijzonderheden van hun huiselijk bedrijf. Ik mag hier echter niet verder over uitweiden. -^Alleei; nog dit. De uitgave geschiedt ten voordeelc van de Verecnigingcii tot Behoud van Natuurmonumenten en tot Bescherming van Vogels on die hebben een voordeeltje norit bitterder noodig gehad dan nu niet al die be zuiniging. Onze Staat geeft helaas het voor beeld om te bezuinigen op e boste dingen van het leven en dat voorbeeld wordt maar al te zeer gevolgd. Juist nu moest natuur monumenten hot sterkst staan. Denk daar eens om en indien ge nu door het aankoopen van een of meer series van liet allerbeste vogelwerk steun kunt verleenen aan de aller beste Vereeniging van Nederland, dan moogt ge dat niet nahten. Hot kantoor der Ver eeniging is Heerengracht 260. Ik heb er nog wel over gedacht om u n der seriën aan te bevelen als de beste, maar ik zit met J A c. P. T u t j s s E Rheumatiek. Prijs./, r. SLOANS Liniment