DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 9 Dec. '22. - No. 2372 DWAALVOGELTJE (Uit den cyclus Parijs". Fantomen". 2e deel.) DOOR FRANQOIS PAUWELS Schuw vogeltje, gevlogen uit de stegen tot waar de boulevard glanst rijk en hel, waart gij het die mij volgde door den regen langs zooveel straten naar het barsch hotel?.. Ik wil nog wachten en niet binnengaan ten weedom der gehuurde legerstede, maar nog wat van Uw zoete taal verstaan: zoo kom dus in de zijstraat met mij mede ! De speelsche zonde zal ik niet begeeren, waar gij, arm kind, Uw schaarsch bestaan mee wint, ik wil mij enkel tot Uw glimlach keercn omdat dezelfde eenzaamheid ons bindt, omdat de zwerfster bij den zwerver hoort, twee vreemde wezens die elkander raken en in den droom van een verteederd woord den bitt'ren weemoed van het afscheid smaken. Geef mij Uw bleeke, zachte vrouwenhanden, dat ik ze warme voor het koud getij, er komt iets lichts in mijn droef hart te bran den, de gouden lamp van koestrcnd medelij, en laat mij blikken op Uw lief gezicht, ik zie de kussen niet der vreemde monden, half opgeheven in het trieste licht is het mij maagdelijk en ongeschonden.... Het blinde lot heeft U niet uitverkoren af zijt ge jong en mooi kind van Parijs, voor weelde's dubbelspel zijt ge vuiloren, ge gaaft te nederig Uw lichaam prijs; de beker van Uw jeugd was veler lust, maar laaf'nis reikend bleeft ge zelf ontberen, ge hebt gesnapt, gelachen en gekust op zolderkamers met verstelde kleeren, te zeer verhuld in stille schuchterhedcn, als een slavin tot haren plicht bereid, en wist liet rank albast van Uwe leden niet veil te stellen voor een rijkren tijd ! Hoevele van uw zustren, minder schoon dan gij, gaan opgesierd en zonder zorgen, te middag, uit hun welgelegen woon, warm in hun luie limousin' geborgen, naar het festijn der flonkrende paleizen en kiezen zich tot meerdren pronk en dos wat haar het rad verkoopstertje zal wijzen, of glijden loom door het Boulogne-bosch, op gladde, blanke banden rond het meer, geluidloos langs de luoverrijke lanen, en ieder brengt ootmoedig lof en eer den leugenstaat der trotsche courtisanen !.. Manr gij, dwaalvogeltje, zijt vaal gebleven en fladdert als een straatmusch, her en der, aan allen moet g' Uw arme lijfje geven en toch blijft ge van allen even ver, toch zal er geen, bij 't komen van den dag, waarop ter schaamie sponde Uw krachten wijken, aan Uwe zijde met een teedren lach den balsem van zijn trouwe vriendschap reiken, wijl d'anderen, langs vele listigheden geslopen tot fatsocns belijdenis, de sporen wisenten van hun bont verleden: mij zijt ge liever, juist om Uw gemis!.... TOONEEL TE MÜNGHEN; BRONNEN'S VATERMORD" door MR. C. P, VAN ROSSEM iiiiiiiiiiiiiniiiiiii Bij de première van Bronneii's Vatermora" te Berlijn, is er furieus gevochten. Dat is een verblijdend teeken. Het bewijst dat er nog leven zit in het Duitsche theater publiek. Bij den eersten burger-oorlog in het theater Verkade durf ik de eerste waarachtige geboorte van de Hollandsche dramaturgie te voorspellen. Helaas, bij ons wordt er niet gevochten, er wordt slechts gehoest en gegaapt. Het is zeer zeker niet het eerste werk van de Duitsche jongeren" hetwelk ik hier, in Munchen, op de planken zie, het is echter het meest typeerende. Telkenmaal dat ik de Schaubühne of de Kammer-Spiele heb verlaten, heb ik even het hoofd geschud. Het jongere Duitsche kunstenaars-gemoed, de jongere Duitsche kunstenaars-hersenen, ze wijzen onmiskenbaar op een uiterst gevaarlijke psychose. Het is de verwarring van het verstand, de pose van het hart.de chaos van de persoonlijkheid. Ik weet niet wat hier het ernstigste is, de verwarring of de pose. Ziet hier, in het geval Bronnen, een man met onmiskenbare dramatische gaven. Hij bouwt een stuk op dat sterker is dan alle producten van z'n collega's. Hij geeft tooncel" om van te watertanden, hij pakt het publiek bij de keel en toovert een adem-looze stilte in de z:ial. Maar nemen we het stuk zouals het ons gegeven wordt, verwerken we op normaal verstandelijke wijze den ge bode n inhoud, zoo l ach t de schrijver ons uit en roept ons toe dat we idioten zijn en er geen syllabe van begrepen hebben. En eerlijk gezegd zou ik zelf ook geen syllabe van dezen dieperen inhoud begrepen hebben, als niet een van Bronnen's jeugdige bewondunaars me met commentaar had volgestopt. Als het scherm opgaat zien we een armoedig, realistisch gestek', interieur. Er is een zoon des huizes die in deze bedompte stads-atmosfeer z'n handen uitstrekt naar het bloeiende gezonde leven van de natuur. Hij wordt opgevoed voor een intellectueele loopbaan maar alles in 'm verzet zich tegen de dorheid van schoolboeken en het hersen-mechanisme van het schoolsche leeren. Tegenover deze figuur staat de vader, de kleine beambte, wiens groote eenige verlangen het is, den zoon tot een intellectueel, een gestudeerd man te maken. Deze twee antipoden botsen op elkaar en verwekken strijd. Als verzoenend element staat de moeder in het stuk. Tot nu toe is alles klaar en helder. In een sterk realistisch drama, geschreven in een krachtigen maar absoluut on-litterairen dialoog, wordt de actie tot een verscheurenden orkaan opge voerd. De zoon wil landbouwer worden, de vader verzet zich er tegen, de zoon gooit zijn boeken tegen den grond, de vader dwingt 'm tot z'n boeken terug te keeren. Uit dt eerste woorden-wisseling vlamt de drift op, dan de woede, dan de haat; de haat van den zoon voor den ziel-verdrukkenden vader, de haat van den vader, telkenmale overwonnen door de kinder-liefde, voor de mislukking van z'n ideaal. In den beginne lijkt het ons alsof de moeder als een vrij neutrale botgestompte huissloof tusschen de twee proble men doorgaat. Maarook hier wroeten allerlei verborgen rancune-sentimenten, gevoelens van erotische verwaarloozing en levens-wanhoop. Weldra zien we moeder en zoon in een duo van haat op den vader afstormen en nog altijd zijn we in de realistische atmosfeer die geen enkele bij-gedachte wekt. Een brok dagelijksch leven van troostelooze tragiek, voila! Dan echter komt het verwarrende. Uit de verhouding van moeder en zoon groeit plotseling voor onze oogen iets verschrikkelijks: incestus. We beginnen in de leegte rond te tasten.... Een pathologisch geval, een moeder-complex, degencratie-verschijnselen van de vrouw? Neen, we blijken onver wachts naar de symboliek te /ijn verhuisd. Deze onsmakelijke erotische vrijerij van moe der en zoon moet de tegenstellingen symboliseeren van natuur en zede, jeugd en ouderdom. Het verlangen van den zoon: naar de natuur te gaan, boer te worden, is synoniem aan rein zijn, lichamelijk bloeiend te zijn. De zoondie naar de moeder grijpt, die Sie sparen" wil, is de eenzame, de verlaten mensen, die nog eenmaal in de wereld van verknechting naar een levens-mogelijkheid zoekt en nu eerst erkent (in de symbolische daad van overgave) dat z'n Eros, z'n ethiek, z'n wil om de wereld naar z'n instincten te zetten 'm hopeloos en onverzoenlijk los rukt uit de atmosfeer der ouders. Dat het ons gegeven wordt dit alles te bedenken als we een moeder en zoon elkaar als geliefden zien omhelzen is zeer zeker wat te veel van onze phantasie gevergd. Wil iemand aan symboliek doen, soit. Waarom dit echter in een puzzle te gieten die voor ieder normaal niensch onoplosbaar is? Het is iets typisch Duitsch het gemis aan klaarheid aan te vullen met een dikken gezwollen commentaar. Bron nen is als een man die een doodgewonen realistische!! stoel met vier pooten op het tooneel zet en z'n vrienden laat verkondigen dat dit niet als stoel is bedoeld maar als sym bool van het probleem 2x2 4. En waarachtig, zelfs bij het schrijven schud OOSTERSCHE TAFEREELEN Teekening voor ,,de Amsterdammer" van Jan Poortenaar V. IN HET WATERKASTEKL DjOKJAKARTA Vervallen grootheid, het waterkasteel van Sultan Mangkoe Boewono; door een aard beving uiteengescheurd, dan beschimmeld, vernield, overwoekerd. In puin liggen de meeste der bouwseltjes, trappen en gangen; een vunze lucht stijgt er uit op. En de gids wijst in de steenen krotten aan: een 'bidkapel van den sultan, een rustbed met klamboe voor den sultan; een nis voor de ratoe, ginder een kinderbad. Dan een cirkel vormig bouwwerk van onbekende bestemming, vierkante badvijvers, door rijen groote potten omzoomd, waarin eens weelderig gewas bloeide en thans onkruid en allerlei wtggewaaid zaad wortel schiet. Daar moeten boom gaarden zijn geweest uu een rommel van palmen, pisangboomen en kamponghokken. en in de paar vijvers waar nog waterstaat -dik met kroos bedekt de eene, volgegroeid mot allerhande planten de andere weer spiegelt bouwwerk, boom noch hemel. ik nog altijd angstig het hoofd. Dergelijke symboliek is niet alleen krankzinnig, het is erger, het is een kapitale fout. Het visueele, het plastische van deze inci'stus-lietde is dermate degoutant, het materieele van deze liefde als erotische liefde, treedt dermate op den voorgrond, dat het het symbool met n slag dood drukt. Ook in een beer-put zit misschien de adem van God ; toch zal geen dichter op de gedachte komen dit ftankinstrument te berijmen, om tot de goddelijk heid op te stijgen. Haec fabula docet....? Dat hier een kostbaar dramatisch talent zich opzettelijkverdrinkt in een moeras van buitenissige stankjes. In de wedloop van modern dramaStemmen komen klinken in de verlatenheid En ploef, ploef, daar plassen een paar bruine kleuters met hun kogelronde rijstbuikjes in den ouden koningsvijver. Een gaat er zijn waschgoed zeepen en van het druipendschuimende sop krijgen de badertjes een lik op hun bolletje. Dan duiken en zwemmen ze weer, en in het rythrne hunner beweging hervindt de volksaard zijn nationale rythmiek; een kleine bengel van een jaar of acht weet het water zóte plassen dat de tinkelige watervalgeluiden van den gamelan opklinken in plttigen cadans. Doet hij het na,.... of is zoo de gamelan geboren? IK- dofte plonzen hoe krijgt hij ze zoo diep? - wisselen af met heldere kletsen met de vlakke hand, dat het water spat,en springend en beukend in het water weet hij de midden tonen te krijgen. En als een fauntje danst hij daar, de slierten kroos op lijf en haren. JAN P o o R 'r i; N A A R MIIIIIIIIHIIIlmlIIIIK '«HIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIllllllHlllmlIIIHIIIII tische gewildheid, pater Ie bourgeois, je m'en fichisme, originaliteit a outrance, houdt Bronnen, hier in Duitschland, zonder twijfel het record. Tegenover dit alles past ons m.i. een houding van ijzig-koud scepticisme. God dank dat de Duitsche critiek nog altijd op een verstandig rationeel standpunt staat. Deze week is het moord op moord; eerst was het slachtoffer Georg Kaiser's laatste opus: Kanzlist Krehlcr, een cerebrale monstruositeit, bloedarm en aanstellerig. Toen was het Wedekind's Francisca, een chaos van geestes-verwarring. En daarna moest Bronnen's Vatcrinord het ontgelden. Intusschen trekt de incestus volle zalen. Een ais KERST-Geschenk Vulpen wordt altijd zeer gewaardeerd Geen andere Vulpenhouder is gccd genoeg moet een SWAN" zijn ? sterk en betrouwbaar. Hij is eenvoudig van constructie, bevat de maximum hoeveelheid inkt, lekt tiet en vereischt geen Rondere zorfl het Gewoon model . . . vanal f 8.50 Salety, gewoon- en achroelmodsl ,, ,, 10. * Ze:t?,!ler model ........ 10.* Omgekeerd dra.-iRh.iar Alom verkrijgbaar. Hoofd-Agentschap : Import Mij. V. h. OEBR. POLAK, Rotterdam, Groote Markt 10. WONINGBUREAU nodin Makelaar U, UltiTMUL N. Bairnstnat 61 - Baarn Tel. 244 l zijn het meast gewild, om prijs en kwaliteit Stoomwasscherij Het Zuiden PIETEB A.ERTSZSTRAAT 68-74 TELEFOON 2385 ZUID Is Uw ADRES voor het behan delen uwer wasch, zoowel droog toegeslagen Is opgemaakt. Concurreerende prijzen en spoedige aflevering.?Vraagt prijsopgave. Aanbevelend MEIDIB& VAN ELVEN. BAARN Bouw- en Woningbureau van de N.V. Woning-bureau v/h J. D. F.VAN DER VEEN, Kantoor van Vaste Qoederen.Teding van Berkhoutstr. 3. te Hudson Super ^ Six Seven Passenger Sedan PRIJS FRANCO 's-GRAVENHAGE 8250.- GULDEN. HOOFDAGETHCHAP VOOR NEDERLAND N. V. HOLLMAN & SCHELLENS AUTOMOBIEL MAATSCHAPPIJ 's-GRAVENHAGE. 185-187 SPUI. TELEFOON H. 771 TELEGRAM-ADRES CENTRALGARAGE" VANAF 13 N O V. bTOT ... 1 7 D E C. TENTOONSTELLING VAN WERKEN VAN DEN SCHILDER A, W. KORT. Abonneert u op JE VROUW H M Geïllustreerd Maandblad onder Redactit van Mej. E. M. ROGGE. Prijs per jaargang f 10,?fr. p. post f 10,75 Proefnummer alj do uitgever»VAM HOLKEMA & WAREHOORF, AMSTERDAM emoeren (Hollandsch Fabrikaat; uitsluitend verkrijgbaar bn Directaursn : JiCS. S. H1ISVISZ i t». Wagenstraat 167, Dan Haag Tel. 1119 Deze belegging kan worden uitgevoerd geheel volgens teekening van H.H. Architecten Op aanvrage zenden wij g r a t i s onze Catalogus i Hotel Café-Restaurant Slsn El 5) EU PRIMA KEUKEH | Dagelijks Diner-Concert In de Witte Zaal Avond-Concert In den Wintertuin a S 3 a