6 Jan. '23. - No. 2376 DC AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND l (r* Teekening van P. W. v. Baarsel. J. A. BOLAND f 30 December overleed een bekwaam etser en graveur, een man van fijnen smaak, aan wfen 's Rfjks Prenten Kabinet zeer veel te danken heeft. Johannes Arnoldus Boland werd in 1838 geboren; hij was leerling der Academie van 'Beeldende Kunsten, waar hij onderwijs genoot van J. W. Kaiser. In 1886 werd hij benoemd tot ass. bij 's Rijks Prenten Kabinet en het advies van den directeur, dat tot deze benoeming ,leidde, had niet gelukkiger kunnen zijn. Gedurende rneer dan 30, jaren bleef de technische verzorging der prenten en teekeningen aan hem opgedragen en toen ] April 1917 de 78 jarige met eervol ontslag het Prenten Kabinet verliet, verloor dit in hem ee(| ambtenaar die, hoewel grijsaard, nog de Warme belangstelling in 't werk, zijn volle frischheid van geest bezat, wiens hand nog vast,, wiens oog nog scherp was. De ijver en trouw waarmee de steeds vrien delijke man werkte, de verantwoordelijkheid die op hem rustte, de onschatbare waarde van zijn arbeid zij kunnen nooit ten Volle gewaardeerd worden. Zijn verdiensten zijn nimmer op bijzondere wijze in het openbaar naar voren gebracht. En daar gaf hij zelf wel wat aanleiding toe. 't Ging alles zoo zonder ophef, zonder 't minste vertoon, nooit een gewichtig gezicht, nooit een stap naar den voorgrond. Hij bleef achter de schermen, was in zijn woorden en gebaren van een waardige bescheidenheid en wie niet terdege de teerheid en de waarde der bladen die hij in handen had kende, zou bij het rustig werken dier gevoelige vingers, bij de kalmte der geheele figuur niet vermoed hebben hoe veel hier op 't spel stond en hoe groot de gevaren zelfs in zóó geoefende handen waren. Niemand zal ooit ten volle beseffen, hoeveel kunstwerken hij van ondergang redde, hoe vele hun voortreffelijken staat aan hem danken. Wie tracht zich hiervan een denkbeeld te vormen zal hem even dankbaar zijn als de ambtenaren van het Prenten Kabinet, die hem in zijn dagelijksch werk kenden en den invloed van een goed mensch, een eerlijk en trouw vriend ten volle wisten te waardeeren. H. TEDINQVAN BERKHOUT SCHILDERKUNSTKRONIEK TENTOONSTELLING VAN WERKEN VAN OoOISCHE KUNSTENAARS. Hotel Corvin. Hilversum. Dit is eigenlijk eene tentoonstelling ten bate der Gooische kunstenaars; een gelegenheid hun geboden om voor zichzelf te spreken; aan het goed recht van hun bestaan te her inneren; met de stukken te bewijzen dat zij er niet voor niets zijn en dat zij er verdienen te zijn. Armelijk pleidooi ! Povere vertooning ! Konden zij niets beters bijeen brengen dan deze slappe herhaling van wat Hamdorf ons vele jaren lang beter, beter van kwaliteit en beter geëtaleerd, heeft voorgezet. Of is de rampspoed in het Gooi zoo hoog gestegen dat niets deze Qooienaars kan ontrukken aan de geesteloosheid der doffe wanhoop waaraan zij ten prooi zijn? Zijn dit kunstenaars, zwoegers, tobbers, worstelaars om der schoonheids wil, onbegrepenen die eerst recht zullen gaan leven na hun dood, beteren dan gij en ik, aan wier posthume glorie een gemeenebest in verval eenmaal zijn bestaansrecht bewijzen kan? Of is het een gezelschap dames en heeren, wier predispositie voor de kunst hen ongetwijfeld tot een passende versiering hunner woningen en van die hunner vrienden en kennissen in staat stelt, maar die beter deden zich daar buiten niet te wagen en wier praestatie-enbloc eerst recht de benepenheid, de futloosheid, de karigheid van hun uatuur verraadt? Indien deze woerden in hun algemeenheid te hard schijnen, ,want er zijn natuur/ijk enkelingen die boven den grooten hoop uitgaan dan zou ik de Gooische kunstenaars zelf willen vragen of zij bij het beschouwen van deze hunne gezamenlijke kunstbelijdenis een gevoel van onvoldaanheid hebben kunnen onderdrukken en of zij nieenen met deze tentoonstelling de heer Philippe Smit in begrepen ons van de noodzakelijkheid van DE DRIE KONINGEN VAN LAUSANNE Teekening voor de Amsterdammer" van Jordaan iiiiiiiiiliiiiiiilmiiiiMiiiitiii iraitffifffifiimiMiffi'*»" EEN NIEUWE REMBRANDT ? Na de Vredes-aanbidding MIMIIIIIMMMIII iiil>>iiiiiiiiiiMiniiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiinfiimiin»ii)i)}}iiiiiiitlniiiltiiliiiiluiiiiiiuiilllli:iliiilMiiiliiiilliiiiiiiiiliiiiiiiiii In ons vorig nummer brachten wij in de Leekenspiegel eenige bijzonderheden over de in de laatste maanden ontdekte schilderijen van Rembrandt. Hierboven reproduceeren wij de vermeende jongste ontdekking; het thema van dit schilderij is het huwelijk van Alexander den Groote met prinses Roxane ; het doek meet 2) cM. bij 97 cM. E:n Perzisch inschrift, dat boven de welving van een deur is aangebracht, verklaart de voorstelling van het kunstwerk. Over den vervaardiger van dit w,erk is m n liet thans niet meer eens. hun bestaan dieper te hebben overtuigd? Natuurlijk kunnen de Gooische kunstenaars beter. Maar hadden zij dan op Ceze met ophef aangekondigde en dot-r een minister geopende expositie, niet hun beste beentje moeten voorzetten? Intusschen maak ik voor n eene uitzon dering. In een woonschuit aan de plassen heeft Ernst Leijden op een blauw-groene tafel een kan niet zinnea's geplaatst; een glazen stopflesch er naast. De bloemen rijken nog niet tot den vensterriggel waar het raam begint. Langs dien riggel slaat het licht naar binnen. Dat ziet ge aan de helle penseelvegen van den vensterbank, aan de gele dalia's daarop die schijnen te beven in het licht, aan de bovenranden der zinnea's die het opvangen. Door het raam schemeren de plassen in een helder grijs, bijna wit maar niet zoo wit als de zeilen van een scheepje dat er vaart. Dit is 'een mooi groot gedurfd stuk. Het is mooi van kleur maar vooral mooi geschilderd met breede driftige, vurige, rake, royale streken, met den van hartstocht trillenden durf van een kunstenaar. Waarlijk deze Ernst Leijden houdt de eer der Gooische schilders op ; als er daarginds'op de hei geslapen wordt, dan zal hij U toonen*dat er op den rand van het Gooi, in Loosdrecht tenminste nog een is die leeft. En overal kan de victorie beginnen. HE N NUS Het Reclamebiljet II In ALBERT HAHN SR. die, naar ik geloof, de beste afficheur is geweest, die Nederland' heeft aan te wijzen, heb ik het altijd hoogeliik bewonderd) hoe hij zich in het soms heel simpele reklame-object, waarvoor zijn opus dienen moest, verdiepte. In elk biljet gaf hij het geheel eigene van zijn onderwerp, het beeld was er regelrecht aan ontleend. Vandaar dat de reeks zijner affiches en andere rekiameprentjes, ondanks de sterk-persoonlijke eigenschappen, die allen gemeen hebben, zoo groote en verrassende verscheidenheid vertoonen. ALBERT HAHN JR. heeft iets van dit aanpassingsvermogen en dit stijlgevoel uit deze voortreffelijke leerschool meegenomen Ook bij hem beheerscht het onderwerp de uitvoering. Hij teekende eenige krachtige voyante straatbiljetten voor politieke pro paganda, een deftige, stille prent voor het zionisme en thans een voornaam interieur biljet voor de nieuwe Molière-uitgave van de Firma S. L. van Looy (drukkerij Luü), dat het talent van dezen nog jongen kunstenaar weder van een geheel anoere zijde belicht. Zwart, met sober aangebracht goud, op grij zen achtergrond, is het zelfs voor een winkelbiljet wel wat al te stil en te ingetogen, maar het karakteriseert niettemin het fijne kunst genot, dat de lectuur van den hoog-komischen Molière, aan een beschaafd en ontwikkeld pu bliek schenkt. De uitvoering is uitsluitend decoratief met eenige zinnebeeldige attri buten. Het middenschild met den reklametekstdoet aan Jason's noodlottige banier, het Gulden Vlies, aenken, ofschoon ik voor deze symboliek hier geen beweegreden vind. Minst gelukkig is de omlijsting van het bovenstuk: ae wolkachtige vormen doen wat grot en dik aan. Als graphische arbeid staat dit kunst werkje min of meer onder den invloed van Lion Cachet. Ook een ander jong kunstenaar geeft zich goede rekenschap van ae bizondere eisenen der mteneur-reklame. MACIUEL WILMINK te Utrecht heeft voor de Koekfabriek Schriel: te Moerdijk een geestig stilleven geteekend in een eirond schild, aat zich kleurig releveert tegen de sobere omlijsting, ofschoon slechts twee tinten zijn aangewend, roodbruin en blauw op zwart. Het motief, een ontbijttafel legde den kunstenaar voetangels en klemmen voor platheid en banaliteit.... hij heeft niettemin door zorgvuldige keus van enkele voorwerpen iets gegeven, dat gedinstigeerd en bjzonder ,s. Het Lucas-vaasje met volontloken tulpen is misschien wat te pluizig en legt ons daardoor bij vluchtige beschouwing een klein raadsel voor. Het werkt echter sterk decoratief en bezweert de droogheid van het gegeven. Het schift is sierlijk en versierend aangebracht. Niet ieder geeft zich, gelijk hij, rekenschap van de praktische en artistieke eischen van een goed interieur-biljet. De winkel affiche is bestemd, om rustiger en meer van nabij te worden beschouwd, ze dient ook ter decoratieve versiering van een toonraam of een winkelwand, moet dus als beeld in deze omgeving gedacht zijn, en op puntige, pittige wijze, uitvoeriger dan het straatbiijet, iets IStyAN »>OY-£I)ITEUR-flINNlBSKANT3OAMSTIEItnAM BOS BASJ geven, dat typeerend en welsprekend is voor het reclame-object, waaraan het is gewijd. Van dit alles vind ik maar zeer weinig terug in de beide kleine prenten, die S. L. SCHWAKX teekende voor de Haagsche Beschuit-fabriek Lensvelt-Nicola en voor de drukinkt-fabriek Rudolpli Meyer (Drukkerij Kotting). Ais deze kunstenaar, wiens origineel biljet voor Comoedia groote verwachtingen wekte, zoo doe rgaat, dreigt hij de uitvinder te worden eener Schlaraffenland-flora. Het is een goed koop succes om brillanie an voyante en exoti sche kleur-combinaties te verspillen, aan tic onbestaanbare, onbestaanbaardere en onbestaanbaarste bloemen, die een ongecontro leerde fantaisie in elkander kan poetsen. Ik zou blind moeten zijn om niet te zien, dat er een zekere charme uitgaat van zulk een grillig kleurenbeeld, blauw, wit, oranje, groen op purperen fond, maar het is een charme van de oppervlakkige soort, waaraan geen andere gedachte ten grondslag ligt, dan alleen min of meer een stileering van het lawaaierige en opzichtige. Welke verwantschap is er tusschen de wonderpapaver, die hij teekende voor de Firma Lensvelt-Nicola, en de smakelijke Haagsche beschuitjes, die door deze be roemde bakkerij worden in den handel ge bracht? Misschien heeft hij willen demonstreeren, welke eliseesche verrukkingen er in zijn ziei opbloeiden, toen hij eenige specimina van dit tecder-zoete gerecht genoot. Maar dit reklame-expressionisme is Oan wel wat al te ver gehaald, om de menigte, tot wie elke reklame van deze soort gericht is, in 't hart te grijpen, en daardoor het doel van den rcklamant te bevorderen. De drukinkt-reklame van Rudoiph Meyer blijft eenigszins dichter in de nabijheid van het onderwerp, omdat hierdu vlakke,sterke kleuren op een fond van diep zwart (uiterst contrast) de voortreffelijke kwaliteiten der drukinkt demonstreeren, maar ook hier is verder geenerlei verband tusschen reklame-object en reklamebeeld. Driephantastische speerpunten van een negerstam uit het donkere werelddeel, geel, groen en blauw, drie blauwe halve-manei en een roode gevallen ster aan een steelt je.. ziedaar de getieele inventaris van dit blad, dat zeer luid spreekt, maar niets zegt. Benige fleurige uitbundigheid gaat er wel van uit en banaal is het niet, maar uit is dan ook de hoog ste lof, dien men eraan kan schenken. De begripsverwaring van affiche en winkelbiljet blijkt hier al te duidelijk, dan dat ik er nog zeer uitdrukkelijk de aandacht op behoef te vestigen. De verhouding tusschen kunstenaar en op drachtgever op reklame-gebied is altijd nog een netelig en onopgelost, misschien in idëelen zin zelfs onoplosbaar, probleem, maar het geval .Scliwarz schijn f me mui of meei 'toonaangevend als voorbeeld, waartoe het soms komen kan, wanneer aan een kunstenaar ,,plein pouvoir" wordt gegeven, ot'sc/ioon ik daarmee volstrekt niet zegden wil, dat dit niet zou kunnen o\ niet wensclietijk zou zijn: dat hangt van den per soon en van de omstandigheden af. r~i Veel erger kan het intussclien gaan, indien kunstenaar of drukkerij zich willoos moeten voegen naar de wenschen van den opdracht gever. Ik beweer echter niet, dat OOK zij daar voor geen verontschuldigingen kunnen aan voeren, want al te diep is mij Grillparzet's weemoedig aphorisme in de ziel geprent: Und immer ist die arme Kunst gezwungen Zu beulen um des Lebeiis Ueberfluss. 'Er wordt soms wonderlijk omgesprongen zelfs met het werk van groute kunstenaars. Ik belief niet te gefooven, dat tic prent van JAN SLUYTEKS(DrukkerijSenefelder) voor het uerde deel van QUERIDO'S JORDAAN, die thans in vele boekwinkels is opgehangen, door hem als affiche gedacht is.... Ze lijkt me een vergrooting van een boekomslag, gelijk hij er jaarlijks zeer velen uit de mouw van zijn atener-jasje schudt. Het zon me niet verwonderen, indien tleze ongeschikte toepassing van de prent, zonder medewerkt ng van den kunstenaar was geschied. In de reeks der origineele en geniale affiches, die ik van hem ken, en die hem onder de Nederlandschc afficheurs eengeheel iMiiiliiiimiiiiliiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiniiii iiiiiiiiiiiiiimiiiiiiimiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiliiiiliiiiliiiiliiiiiilllifmiiiflfifiiiliiifiiiimiiii eigen plaats doen innemen, kan ik dit biad niet onderbrengen. De typeering der figuren is wel sterk, het schrift wel expressief, maar ik mis er alles in, dat zijn overig reklamewerk kenbaar en onnavolgbaar maakt, decoratief evenwicht, kleur, kracht, rythme. Men vergelijke b.v. als een zijner beste werken in dit genre, de tegelijk krachtige en toch uiterst gedistin geerde tentoonstelling-affishe voor Arti". Een spinazie-groen bosch, een hard-roodbruin chalet tusschen de beuken, een zieke soldaat met een lijkkleur, die als een onher stelbaar lek door z'n feldgraue" uniform druipt, een snoezig, gracieus verpleegstertje in 't wit, dat met 'r mooie enkels en 'r fijne handjes koketteert, om dezen zieken jongeling naar binnen te loodsen, en 'm allerliefst te ver plegen. ... ziedaar de smakelooze, sentimenteele reklame van de Koninklijke Vereeniging Ons Leger" voor haar Rustoord Boschvrede" te Apeldoorn (Drukkerij Vürtheim Rotterdam) De harde, wankleurige prent is volstrekt niet slecht geteekend (G. J. VAN OVERBEEK), maar nochtans ais affiche een afgrijselijk onding. De orige/oofe/iik onbenullige plaatsing en verdeeling van den reklametekst geeft aan dit wanproduct van serni-officieele reklame Ie dernier touche." Och, ik weet het wel, de man, die het op bestelling ontwierp, en zelfs de man die het drukte, kunnen daar waarschijnlijk niets aan doen. De een of andere oude generaal, die in zijn jeugd niet onverdienstelijk AlexanderVerhuelde, en die daarom bij de andere oude generaals en kolonels, die er heelemaal niets van weten, voor een autoriteit geldt, vindt dat uit, vindt dat goed, verklaart met onweerstreefbare, rotsvaste commando-overtuiging, dat dit je ware is en wie doet daar wat tegen? Een blijder verschijning is de affiche, die stemming maken moet voor het bedreigde Vondelpark (door PIECK, Drukkerij Kotting): blij door den helderen zonnigen hemel, die weerspiegelt in den blinkenden vijver, door de diepte en ruimheid van het beeid, blij ook door de blankheid der zwanen, al brengen deze (symbool van ondergaande schoonheid) den legendarisch-tragischen zwanenzang in herinnering, en door de bontheid der herfstkleuren, ofschoon deze toch ook de droeve bijgedachte wekken aan verval en dood. Men zou kunnen denken dat uit een of ander Amsterdamsen kunstenaarshart, dat de schoonheid van den Amsterdamschen lusthof kent en waardeert, nog wel iets diepers en innigers had kunnen geboren worden dan dit tamelijk simpele beeld, maar het is niettemin welsprekend door zijn frischheid. Het is meer een schilderij dan een affiche. Indien men er de onoogelijke zwarte strooken afsnijdt,die den slecht gearrangeerdenreklame tekst bevatten, wint het in aanzien. Het kan den Nederlandschen kunstenaars, gunstige uitzonderingen niet te na gesproken, niet genoeg worden op het hart gedrukt, dat het schrift der affiche in decoratief verband moet staan tot het beeld. Het behoort er een verluchtend en onafscheidelijk deel van te zijn. Dat het hier werkelijk ontsierend werkt, is een groote fout. We mogen in dit bizondere geval ons weieens aan buitenlandsche voorbeelden spiegelen. De heer Pieck neme er eens nota van, hoe de Italianen het schrift op hun landschapsaffiche aan brengen. Bij hen is het, gelijk behoort, een onmisbare factor in het decoratieve geheel. J. D. C. VAN D O K K U M iiuiiiii iiiiiiiiiiiiiiiMiimmiiiiiiiiiii Keelpijn, Echorheid, pijnen op de borst doen U lijden. Sloan's Liniment is de eenigste remedie die U onmiddel lijke verlichting brengt. Voor alle pijnen. Houdt Sloan 's steeds voor gebruik gereed. Dringt door zonder inwrijven. Verkrijgbaar bij aile Apothekers en Drogisten. Prijs ?.1. SLOANS Liniment