10 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 3 Febr. '23. - No. 2380 VóóR-PRET UIT DEN CYCLUS: FAMILIE-FEESTEN". De Hazebregts zouden naar de comedie gaan. Dat was al'zoo van te voren vast-gesteld, want zij waren dien dag 7| jaar getrouwd. Reeds verschillende malen was, in verband met de te treffen voorbereidselen tot dien avond, twist tusschen hen ontbrand: nmaai om de keuze van het stuk, nmaal om de te kiezen plaatsen, nmaal om het te maken toilet, en driemaal om een geschil, dat gerezen was naar aanleiding van de soort van vervoer middel, dat de echtgenooten naar het schouw burggebouw zou brengen. En na eiken twist had Mevrouw verklaard, dat het haar al heelemaal niets meer schelen kon, en dat haar genoegen reeds bij voorbaat volkomen vergald was, terwijl mijnheer telkens met een toepasselijk gebaar te kennen had gegeven tot hóe-ver hem die heele geschiedenis al zat Maar, des ondanks, had het zonnestelsel zijn normalen loop gevolgd, en met chrono logische onverbiddelijkheid brak de dag van het geprojecteerde pretje aan. Des morgens, bij het eerste ochtendgrauwen reeds, was de heer Hazebregt met een vaag gevoel van onrust,over op-handen-zijnd onheil, ontwaakt. Naast hem sluimerde nog, vredig, zijn vrouw. Terwijl hij zoo voor zich uit lag te staren, ging hij na welke maatregelen hij al zoo getroffen had, om den dag naar den eisch van het herdenkingskarakter dat hij droeg onvergetelijk te maken. De bloemen waren besteld: voor ?3.75 herfstasters op rekening bij den bloemist; dat liep dan later wel over het huishoud boekje. Dat was n. Dan lag, onder het bereik van zijn hand, eene enveloppe, bevat tende een toepasselijk gedicht, dat hij met de hulp van zijn boekhouder op kantoor vervaardigd had, en waarvan de titel luidde: De Tand des Tijds. Omtrent de uitwerking, die dit gedicht hebben zou, kon hij zich eene lichte ongerustheid niet ontveinzen; er was namelijk een ondertoon van spijt en bitterheid in den opzet, die hem, bij de hér-lezing ervan, (najlat de boekhouder het kunstig had over getypt), wel wat al-tèwat dik-op geleken had. Maar, enfin, dat was toch twee. Voorts was er de speld. De speld was, onbetwistbaar, bestemd om hét succesnummer te worden. Een pracht-speld met een groote parel er op. Ongerust vroeg hij zich af, of ze de waarde van dit geschenk wel zou weten te raden. Zoo-niet, dan vreesde hij het ergste voor het ordelijk verloop, dat voor dezen feestdag gewenscht was. Vervolgens ging hij het vermoedelijk gebeu ren .van den dag na. Straks, na de aanbieding der geschenken, zou hij haastig het huis verlaten. Hij zou haar achterlaten in een sfeer van teedere erkentelijkheid, die waar schijnlijk wel zou aanhouden tot den avond. Hij zelf zou eens lekker in de stad déjeuneeren met Dikkers en de Buyck, en om zes uur zou,hij thuiskomen, met het oog op eventueele bezoeken die tegen dat uur wel afgeloopen zouden zijn. Ze zouden dan haastig eten, en zijn vette poularde ook op het huishoudboek zou er toe bijdragen om de aangename stemming te doen volhouden. Zij zou naar alle waarschijnlijkheid de speld dragen. Dan zouden ze per tram naar de comedie gaan. Als uiterste reserve behield hij zich een taxi voor. En dan was het zoo-ver. Het scheen hem toe, dat alles goed zou yerloopen, en, voorzichtig, om zijn vrouw niet te wekken, begon hij op te staan. Onder het scheren neuriede hij een vroolijk liedje, maar toen brak een van zijn schoen veters, en hij kon nergens een nieuwe vinden. Driftig trok hij drie, vier laden open, klemde zijn vinger, maakte een driftig gebaar met de hand en sloeg daarbij met de bezee-rde plek op den rand van een stoel. Zijn vrouw ontwaakte, verschrikt door zijn harden vloek; zij maakte een geluid van erger nis en sloot de oogen weer. Zij sloot de oogen ! Ze was dus blijkbaar van plan verder te slapen! Terwijl hij zijn veter miste.... hij.... die uit moest.... uit, om te werken te zwoegen.... en zij sliep verder Waar zijn veters?" schreeuwde hij ik zou toch denken dat ik recht heb op een goede verzorging.... ik die werk.... dag-in dag-uit!" Mevrouw Hazebregt was nu geheel wakker. Wat maak je toch een drukte.. ?" zeide ze verbaasd.... Niemand zorgt voor me, deed hij bitter eergisteren was er een knoop van mijn pyama af., gisteren...." 't Is niet waar.... !" protesteerde ze en bovendien kun je dat toch op een andere manier zeggen....?" 't Is goed zeide hij op doffen toon we zijn vandaag iy% jaar getrouwd!.... En ik.... ik.... die nog zelfs eeu vers voor je gemaakt heb.... !" Met een tragisch gebaar scheurde hij de enveloppe open, en, staande in zijn onderbroek, begon hij de Tand des Tijds" voor te lezen. Ondanks zijn goede voornemens, legde hij bittere klemtoonen en onderstreepte hij juist die passages, die iem daareven nog gevaarlijk geleken hadden.... Toen het uit was bleef ze hem, zwijgend, met verwijtende oogen aanzren; daarna wendde ze zich af en hield zich slapende. Dit prikkelde hem tot het uiterste, en de etui nemend, wierp hij zijn cadeau op de dekens, roepend: ... daar dan... daar...!" * * * Even later zat hij alleen aan het ontbijt, met een ellenidig gevoel van spijt en wroeging. Waar was dat nu weer allemaal voor noodig geweest.... ? Hij zou het goed maken ! Haastig greep hij met beide handen de asters uit de vaas, er niet op lettend dat een stroom water over het tafellaken klaterde, en liep naar de deur. Ze kwam juist binnen, met de speld in de hand. Wat een beeldige speld...." zeide ze.... dat had je niet mogen doen.... !" Phoe...." pochte hij, zich groot houdend, want hij vond zichzelf een beetje belachelijk met die bloemen zoo in z'n handen, daar heb je nog een bloemetje ook, hoor!" Och" deed ze verrast, maar met een bezorgden blik naar de plas op de ontbijt tafel.... Kijk nou eens wat je gedaan hebt.. ! Alles drijft!" Tegelijk belde ze, en terwijl Keetje binnenkwam, eerst met om standige gelukwenschen en daarna met veel drukte van ach-ach-kijk-nou-weer en op ruimen van den natten boel, bleef hij maar steeds met de bloemen staan. Bovendien was hem de kans op een honorabele apologie voor zijn ruwheid van daareven afgesneden. Hij legde de bloemen daarom maar op een stoel en ging heen. * * * 's Middags, op kantoor was hij slaperig van de zware lunch met Dikkers eu de Buyck, en, aan tafel, walgde hij van de vette poularde. Veel bezoek geweest?" vroeg hij, maar het was zulk slecht weer geweest, en, behoudens de visite van eeu oude nicht, was zij den heelen dag alleen geweest. Doe nou van avond je zwarte tafjapon eens aan.... !" stelde hij voor. TIJWOIT Mij. Weesperzijde 94, AMSTERDAM Tel. Zuid 4271. Tel.-Adres Transport" VERHUIZINGEN, ook per gesloten auto verhuiswagens met aanhangwagen. Binnen een rayon van 8O Km. bespaart men Hotelkosten. BEHANGERIJ en STOFFEERDERIJ. Machinale Stofreiniging. Be waarp laatsen voor inboedels iimiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiitiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiilitiii BALLET Als wij over ballet spreken, staan voor ons twee uitingen naast elkaar: het echte antieke" ballet met zijn gazen rokjes en het gedribbel, en het Russische met zijn kleurrijkdom, zijn moderne, soms zelfs futuristische decors, den roem van zijn dansers, kortom de sprook jeswereld van het Nieuwe. Maar beide hebben harde kritiek te doorstaan: van het oude ballet blijft geen haar goed, dat is door Bran denburg in zijn boek der Moderne Tanz" morsdood verklaard, terwijl bij het Russische ballet volgens hem de vernieuwing alleen hierin bestaat, dat zij zuiver, schauspielerische" elementen aan den dans toegevoegd hebben, die deze niet alleen niet verder brengen, maar zelfs degenereeren. Maar dan vergeet hij n ding: dat een kunst, en dans kunst in het bijzonder, uit vele heterogene elementen is samengesteld en dat dus door n van deze op den voorgrond te stellen, men deze in verschillende richtingen kan ontwikkelen. Gaan wij de geschiedenis na, dan zien wij, dat het Russische ballet met zijn voorop stellen van het schauspielerische" element een logisch gevolg is van den geheelen ontwik kelingsgang, dien het ballet doorloopen heeft. Oorspronkelijk was wat men ballet" noemde (we zijn in de XV Ie eeuw), een kombinatie van zang, orchestrale muziek, declamatie, tableaux vivants, dans, met als hoofdschotel een overdaad aan kostuum en een geweldige ensceneering. De dramatische handeling, voor zoover hiervan sprake was, werd geheel ontwikkeld in het gezongen en gesproken woord, zoodat de dansen geen dra matische kracht in zichzelf hoefden te be zitten, maar als verpoozing dienden. Het waren dan ook dansen als de basses-danses, zoo genoemd, omdat de voet niet van den grond werd opgelicht; toen deze uit de mode raakten, de gaillarde, courante, gigue, alle mande, volta, alle dansen die men het beste met onze wals en steps kan vergelijken, daar ook zij uit vaste passen opgebouwd waren. Toen nu het dramatisch gegeven meer hoofdzaak werd dan de aankleeding en de tableaux, ontstond, doordat hierdoor het gezongen woord mei de muziek meer op den voorgrond kwam, de FranscUe opera. M'.iar de dansen werden niet verbannen, integendeel. Zij bleven een onafscheidelijk element, zóó zelfs, dat een Parijzenaar zich geen opera kon denken, waarin een ballet ontbrak Door dezen dwang kreeg men natuurlijk langzamerhand de dwaasheid, zooals wij die kennen, dat plotseling de handeling onder broken wordt, om het ballet gelegenheid te. geven zijn kunsten te vertoonen. Tot laat in de vorige eeuw is dit zoo gebleven. Wagner heeft nog onder dit idee fixe geleden, daar men zijn Tannhauser onmogelijk in Parijs kon spelen, daar zijn opera balletloos" wa*. Toen heeft hij zijn scène in den Venusben.! er bij gecomponeerd als concessie aan den smaak van het Parijsche publiek. De eigenaardige figuur van Lulli,den grond vester van de Fransche opera, bracht eenige verandering in het ballet. Dat hij het was, die dit kon bereiken, lag aan zijn gave voor dramatiek. Naast zijn verdienste a.ls compo nist, staat die als regisseur en ballet meester, want het instudeeren deed hij ook geheel zelf. Zoo was het ook mogelijk, dat hij zijn zan gers en zangeressen opvoedde tot dramatische kunstenaars, die met de beste acteurs en ac trices der Comedie Franchise vergeleken wer den. Iemand met zoo'n kijk op het dramatisch effekt moest het wel opvallen, dat de dansen, die voortdurend de handeling onderbraken, deze verzwakten. Naast de dansen, zooals de menuet en de gavotte, die in zijn tijd de verouderde gaillarde en courante hadden ver vangen, schiep hij, wat zijn tijdgenooten het demi-ballet noemden, dit is het meer panto mimisch weergeven van een situatie. Zoo komt b.v. in Isis, een van zijn vele opera's een ballet van bewoners uit de poolstreken voor, die door hun gebaren ons een intense koude moeten doen voelen. Deze dramatiek, de eerste kiem voor het uitbeelden iu dansge baar, vindt men alleen in de balletten voor koor. De solodansen blijven buiten deze ver nieuwing staan. Zoo was bijv. eeu danseres als la Camargo" beroemd om haar dansen Altijd die tafjapon ! waarom nou weer die tafjapon....?" vroeg ze. Wou je soms in je wollen-tricot gaan?" smaalde hij, heb" ik daarvoor dure logeplaatsen genomen?" 't Is goed...." antwoordde ze 't is goed ! Trouwens 'k heb niks anders dan die zwarte taf japon...." Verontwaardigd viel hij uit, opsommend: ,,. .en je rooie... en die groene dan... en...!" Die dunne jurken.... met dit weer ! Dan mocht ik eerst wel een beteren bontmantel hebben.... Jij, die nooit een taxi neemt....!" Hij sloeg met zijn vuist op tafel dat de glazen rinkelden: .. wie zegt jou dat ik geen taxi nemen wil.... Ik zal het je nou zeggen..: ik was van plan een taxi te nemen, maar nou gaan we met de tram !...." Ze haaide de schouders op en zweeg. Na het eten kwam ze in de zwarte tafjapon naar beneden, haastig en met een rood kleurtje van opwinding. Ze was dol op de comedie, en maar zoo'n heel enkel keertje gingen ze. Hij zat breed-uit met een sigaar achter het uitgespreide avondblad. Kom nou ! smeekte ze 't is óver half acht!" Grimmig inspecteerde hij haar van boven tot onder. Toen krulde hij zijn lip....: , en de speld.... de speld.... die heb je maar niet eens aangedaan.... hè?" Met een gebaar van schrik bracht zij haar hand aan de borst. Waarom jaag je me dan ook zoo.... als je me op het laatste oogenblik laat verkleeden !".. ,,..Ajó dan maar.... óók goed ...." zuchtte hij, treiterig-langzaam opstaande. Zoo'n drukte van haar! Voor een comediestuk.... voor zoo'n nagemaakt, dik-opgelegd stuk-leven.... Terwijl ze zelf.... in haar haast om maar weg te komen, de speld nog vergeten had.. : déspeld.... zijn speld ! Maar ze was al naar boven gehold en daar was ze al weer, met een roode kleur van opwinding, en de speld feestelijk flonkerend op de zwarte tafjapon. Hij j'em an?" vroeg hij norsch, vooruit dan !" Voor de stoep wachtte, in den motregen, een taxi: die had hij gauw nog besteld. Toen ze er in zaten, duwde ze hem een pakje in de hand. Da's voor jou; ik had het je vanmorgen willen geven, maar je was zoo gauw weg!" Het was een gouden potlood. Nu.... nu.... kijk nou -- weerde ze zijn omhelzing af - d'r is wat in gegraveerd óók.... De datum !" Toen begon het feest, en ze moest hem terug duwen en haar kapsel gauw wat in orde maken, want ze reden al onder den hèl-verlichten kap van den zchouwburg. MELIS STOKE UIT HET KLADSCHRIFT VAN JANTJE Tweede les Over een aangenaam jai)iilideven,eeii opgewektetr taoti bij 'huiselijke feesten, en alles wat daar verder bij behoort TEKST Ken 40-jariKC nachtwaker te Stains, bij Parijs, veibrandde op oudejaarsavond zijn benlinde, en sloeg liaar toen zij in brand stond, vrijwel dood. i)e onverlaat liad voor den moord een waar feest aangericht in zijn kamer. Min of mter luidruchtig was de maaltijd van gebraden konijn, slakken en wijn verloopen, toen hij Maar onverwachts overgoot met kerosine, haar in brand stak, neersloeg met de flesch, zelf de rest opdronk en half bewusteloos neerzonk (Dagnladbericht) Mijn zoon ! De huiselijke kring is daarom ZOO'H gewichtig ding omdat, - waar je ook komt of heen-gaat je overal geheel alleen staat behoudens daar. Dus put er kracht en steun voor 't geen je elders wacht. -:- J. H DE BOIS -:HAARLEM 68 KRUISWEG Daar zijn er die het kroeg-gedruisch verkiezen boven 't ouderhuis dat immers slechts voor hun gemak is, en eiken nacht een onderdak is waar men te eten krijgt en vuur, 't geen elders minder is en duur. * * * Daar zijn er die het huisgezin door nijdigheid ve'rkeeren in een hel. Terwijl ze elders trachten zich aangenaam te maken, wachten /e op het huiselijk avond-uur om grillig, grof te zijn of zuur. $ * * Daar zijn er die bij ieder feest gelijk zijn aan een smerig beest dat niet kan schertsen of genieten; die zich den buik vol dranken gieten, en wier luid-liederlijke staat hun domme ledigheid verraadt. * * * Z'ontsteken in een dwazen gloed en vuren hun verhitte bloed tot razernij, die huisgenooten bedreigt met manslag, brand en dood, en die 't aangenaamst tafercel verkeert in een schavot, met vuil besmeerd. * * * De drankflesch draagt bij-wijlen in het vroolijkst, liefd'rijkst huisgezin den fakkel, die den brand komt steken. Een huisgezin dient vergeleken met een gebonden bundel rijs gesneden in het Paradijs. Maar, die, geplant in deze aard, slechts door dengene wordt bewaard die 't door zijn zorgen kan bewerken dat flinke banden haar versterken en dat geen heilloos vuur of gloed van vonken haar verteeren doet. Men denkt niet, dat men nok tehuis zich redelijk en braaf en kuisch gedragen moet, en waardig leven en allen met egards omgeven, opdat men niet zichzelf ten spot rondsloebere' in een zwijnenkot. * * * Dat wakers, die den nacht verkeeren in drank-pret, en hun haard niet eeren zulks boeten, kan deez' les u leeren. l Uw Vader, MELIS STUK E TENTOONSTELLINGEN KUNSTHANDEL HuiNCK, l.UCAS BOLWERK 13, UTRECHT. Schilderijen van Isaac Israé'ls op zijn reis door Ncderlandsch Indie gemaakt GEBOUW VOOR BEELDENDE K.UNST, VONDEI.STKAAT 80. AMSTERDAM. Schilderijen, lilhographiün, etsen, houtsneJeii van Oosten rijkers en werk van Jo Koster. KUNSTHANDEL EVEKTS, ROTTERDAM. Schil derijen van J. Voerman. VEREENHHNG VOOR DE KUNST", UTRECHT. Teekeningen van Vincent van Oogh. FRANS B u I-TA EN ZONEN, AMSIERDAM. Teekeningen en aquarellen van M. A. J. Bauer. uuur' iiimiimi van den Tambouriii", een vluggcn.springendeu dans en Vest ris, Ie Dien de la Danse", die o rider LudewijkXVI aan de opera verbon den was, om zijn chaconne. Na Lulu verslapte Uit geheele streven weer; wel werd de techniek van bewegen verfijnd, maar een voortgaan op den aangewezen weg was niet te bespeuren. Hoe een belangrijk deel zij echter bleven uitmaken, kunnen wij op maken uit hel gezegde van een tijdgenoot van Rousseau, die beweerde dat: L'opéra francais est un spectacle oütuut Ie bonheur et Ie malheur des persunnages consiste a voir danser autour d'eux." Ook kunnen wij hieruit konkliideeren.dat de verhouding, waar in de dansen tot de handeling stonden, zeer los was. Degeen, die het idee van Ltilli weer opnam, was Gluck. Hij gat' echter niet zoozeer in het dansen zelf de richting aan, maar zijn muziek,die hij voor het ballet com poneerde, was veel bewogener, leende zich tot het samenstellen van clausen, die het dramatische effekt verscherpten. Was bij de soli de maat hoofdzaak, (daar enkel uit het rythnie de beweging voortvloeide, zoodat liet verband tusschen dans en muziek zeer los was, daar n dans op verschillende muziek niet zelfde maat gedanst kon worden) dit was anders bij die dansen, die een bepaald, gegeven realiseerden. Stelt men naast elkaar de muziek der soli en die van het koor, b.y.. de dans der geesten van de onderwereld in Glucks Orpheus, dan zien wij onmiddellijk het groote verschil. Hierin ligt ook het verband, dat wij tegenwoordig voelen tusschen dans en muziek': de dans geeft een konkreeten vorm aan datgene, wat de muziek zegt. Hier moet de danser zuiver de intenties van den komponist volgen, daar deze geheelde leidende rol vervult. En, urn een klein uitstapje te maken, is dit eigenlijk niet altijd zoo, als men op muziek wil dansen V Door een tegenwoordig danser, Alexander Sacharoff, is beweerd, dat muziek de danskomposities zou belemmeren. Dit zal zij zeer zeker als men te werk gaat als hij: eerst een dans komponeert en daarna bijpassende" muziek zoekt, inplaats van uit de muziek de gedachte voor den dans te distilleeren. Een komponist komponeert toch ook niet eerst een muziekstuk en zoekt er lian den text bij om die zoo goed en zoo kwaad als het gaat er onder te schrij ven en dit als een lied, dus een organisch geheel, uit te geven? Neen, uit den text bloeit vanzelf de muziek op; zóókomponeerden Schubert en Wolf hun meesterliederen. Van beiden weten wij, dat zij den text zoo lang declameerden tot de muziek tot hen kwam. Maar bij deze liederen is ook geen sprake van zangstem en begeleiding, daar beide «eu even groote rol vervullen en een ondeel baar geheel vormen. Nu moet voor mij, wil men op muziek dansen, de dans zijn, wat de muziek bij het lied is: scheppend en toch pas sief. Dan is er ook geen sprake van belem merde inspiratie", want elke noot heeft dan zijn eigen beteekenis, die verstaan wordt en zoo zuiver mogelijk weergegeven. Wil men den dans geheel primair stellen, zooals Sacharoff dat doet, dan moet men, wil men toch op muziek dansen, deze zelf komponeereii of deze er bij laten maken en zoo de rollen verwisselen, dus den dans aktief en de muziek passief maken; om de vergelijking met het lied nog vol te houden: den dans tot text maken en de muziek die rol geven, die zij ook bij het lied vervult. In den tijd van Gluck was aan de Fransche opera als balletmeester Noverre verbonden. En wat Gluck voor de muziek der dansen deed deed hij voor deze zelf: n.l. het drama tische element naar voren brengen en zoo ontwikkelde hij de geheele danskunst weer meer in pantomimische richting. Het werd door hem ook mogelijk balletten samen te stellen die enkel uit dansen bestonden, want mede door hem had zich naast de danspas het dansgebaar ontwikkeld. Het eerste toch is als uitdrukkingsmiddel onvoldoende, ter wijl het gebaar alles kan zeggen. 'in Westelijk Europa is men met verder gegaan op den ingeslagen weg, maar men heeft er zich bij bepaald de techniek te be houden zooals zij was, met het natuurlijke maar treurige gevolg, dat deze kunst degene12 cent Sumatra 12 cent Sigaar reerde tot een phrase zonder inhoud, den leegen vorm, dien wij allen kennen en waarvan we ons met een superieur gevoel afgewend hebbeu. Maar in Rusland, waar het ballet naar toe overgeplant werd, is men wel voortgegaan op dien weg en heeft men verder gebouwd op het pantomimische in den dans. De balletteil waarmede de troep onder Diaghileff -;- 15 jaar geleden i'it Rusland kwamen, waren half pantomimen, halt balletten. Denken wij slechts aan Petrouchka, L'Oiseau de Feu van Stravinsky, Thamar van Balakirev, waar in het spelen van de hoofdpersonen en de dansen het verhaal logisch ontwikkelen. Om te kunnen oordeelen hoe een groote schoon heid in dezen vorm bereikt kan worden, moet men een danseres als de Russiu Thamar Karsavina gezien hebben. Van Flijinski, den besten danser, dien het Russische ballet gehad heeft, zei men, dat het het eene oogenblik was, of men een volmaakt tooneelspeler zag, die schitterend danste, het volgende een volmaakt danser, die prachtig akteerde. Dit zelfde zou men ook van Karsavina kunnen zeggen. Hierin schuilt voor mij juist hun groote verdienste, dat zij beide elementen tot een eenheid hebben weten te ontwikkelen, zóó, dat het tot een kunstvorm werd, die voor vele artiesten de vorm werd, waarin zij zich konden uiten. En is dat bereikt, nu.... dan hebben wij niet verder te philosopheeren, maar den kunstenaar aan het woord te laten, die dezen vorm dan telkens weer voor ons tot een nieuwe waarheid moet maken en zoo ons van zijn bestaansrecht overtuigen. N. S c n a i' i' E R Typ. Ams t7 Bot *? ""«? "iteendiukktU, Ell«m»t , Httms 4 C«.