10 Maart. '23. - No. 2385 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 12 zilveren theelepeltjes met verschillende bloemsteeltjes Met etui zonder etui f 28.?. f24.?. Lengte der lepeltjes lOc.m. Franco door Nederland. Bij niet voldoening mogen de lepeltjes geruild worden In Den Silveren Molenbeecker CORN. SCHOORL Amsterdam den Haag KALVERSTRAAT 32 Tel. N. 2149. HOOGSTRAAT 31 Tel. No. 6890. Portonco, varinas ffdry/an<l o/Bdajj SIQABIM 4»U»U INSTITUUT OVERTOOM Amsterdam Rotterdam Overtoom 57 en 93a Kruisstraat 40 Typen-Steno-Talen-Boekhouden UPS l PETERS-DORDRECHT FABRIEK VAN MAARDEN INPLAATS VAN KAARTEN. Dames ! Alvorens Uw mantel of manteloostuum te koopen of te bestellen, schrijft naar onderstaand adres en wij toonen U de nieuwste stalen en modellen. U bereikt tegen billijken prijs den besten pasvorm ongeacht Uw maat of figuur. Wij komen op aanvraag zonder prjjsverhooging op ieder gewenschten tjjd en plaats door het geheele land. KIT W W. U tl Xir] Dameskleedermaker-Bontwerker, Heerengracht 304 Telefoon N. 8060 Amsterdam. Sntluhrilt RIENTS BW ~ ; * Zilfond. 99 Cint Ir. ?~" In den Boekh. en na postw. bij RIENTS BALT, Den Haag, Daguerrestraat 28. nergens fraaier en billijker dan bij fa. Wed. P. VAN DER HERT Nassaustraat 2, BUSSUM. Vraagt monsters en prijsopgave! Telefoon BUSSUM 923 AMSTERDAM C. 2776 UTRECHT l 657? BILTHOVEN | Oö/' t\l\X MÖLLER P.C.HooftstraataUnisterilain Telefoon Z. 5425 Viool-en Strijhtokkenmaker Speciaal Adres voor OUDE VIOLEN en CELLI SNAREN -M DEGELIJKE OPLEIDING, mond. on schrift. aan bovenstaand adres Torpedo, 10,5PK., 4zitpl.f4200, Conduite Inférieure, idem 5500.J. LEONARD LANG, AMSTERDAM. COMMUNISTISCHE PROPAGANDA GEORGE MONTANDON, Deux ans chez Koltchak et chez les bolchéviques, Félix Alcan, Paris. De schrijver is voorzitter geweest der dele gatie, in 1919 door het Internationale Comit van het Roode Kruis naar Siberiëgezonden, teneinde den terugkeer der krijgsgevangenen naar Europa te regelen. Zijn boek is het eenigszins lugubere verhaal der gemeenschap pelijke pogingen, door de Christelijke natie's in het werk gesteld om hunne in Siberi achtergebleven landgenooten van den dood door honger, vorst en moreele ellende te redden. Ziehier dan eindelijk, bij het ontwaken uit een meedoogenloozen oorlog waarin gedurende vier jaren het eenige lichtpunt de wederopleving is geweest van een stuk of wat heidensche deugden, het tijdstip aangebroken, waar op de goddelijke Goedheid zou doorstralen, niet op de antieke wijze van het onverdiende wonder, maar door het medium van een be keerde en welwillende menschheid, per gesta hominum. Maar hoe aarzelend, met hoeveel moeite baant Zij zich een weg door de troebele materie der menschelijke zwakheden en harts tochten ! In Siberiëheb ik persoonlijk gelegenheid gehad (voor en tijdens 's heeren Montandon verblijf aldaar) de werkzaamheid gadeteslaan van een aantal Christelijke organisatie's, Roode Kruizen, en der machtige Young Men's Christian Association. Er was niet veel scherp zinnigheid voor noodig om waartenemen dat hare tegenwoordigheid in Siberiëniet alleen te verklaren was door het verlangen om ongelukkigen te helpen, maar dat hare werkzaam heid op een even soepele als gevarieerde wijze de politiek der regeeringen diende, en het be lang der groote bankinstellingen die prijs stel den op juiste informatie's aangaande een woe.U maar ongeloofelijk rijk werelddeel. Waarom deelden de Amerikaansche wel dadigheidsinstellingen hare onderkleeren en dekens alleen uit aan de ambtenaren van den Transsiberischen spoorweg, d.i. een klasse van gesalarieerde lieden die buitendien nog over eenige goederenvoorraden beschikten? Waarom werden de duizenden ongelukkigen die door de reusachtige Amerikaansche aan plakbiljetten werden aangelokt, onverrichterzake weggestuurd? Omdat de Amerikaansche politiek in Siberiëgeen ander doel had dan dien Transsiberischen spoorweg, welken de ingenieurscommissie-Stevens alleen wenschte te exploiteeren en te controleeren. Waarom deelde het Amerikaansche Roode Kruis zijne medicamenten en verbandstoffen enkel aan civiele personen uit?Waarom weiger de het die ongelukkige gewonde soldaten van Koltchak te helpen die, zonder anaesthetica en met botte instrumenten geopereerd, dage lijks tijdens den veldtocht,' bij de hevigste koude, in open beestenwagens van het front aangevoerd, in hospitalen zonder matrassen en zonder dekens kwamen sterven? Omdat het Amerikaansche gouvernement in 1918 1919 op de sovjets wedde. Waarom beschermde het de bolchevistische kommissarissen, en was het jegens de regeeringen vanKoltchak,Semeonof enz. met een gelijken hartstocht bezield als waarmede het nu zich gedraagt jegens de sovietregeering? Omdat de Japanners tezamen met de Witte Garden de bolchevieken be streden, en omdat de Amerikaansche regeering die nog niet over de rapporten der Hooveragenten beschikte, nog hoopte geld te slaan uit een handelsakkoord met Moskou. De beambten dezer weldadigheidsinstellin gen hadden wagons tot hunne beschikking, die met allerlei goederen gevuld waren, wier ver koop hun een niet te onderschatten inkomen verzekerde. Waarom zouden die mannen trou wens een grootere nauwgezetheid in de uit oefening hunner Christelijke plichten hebben aan den dag gelegd, dan de geallieerde offi cieren in die hunner militaire plichten? (Ik zonder hierbij de Fransche en Japansche officieren uit, erfgenamen van eeuwenoude traditie's). Dit leger van politieke agenten, schacheraars, profiteerders, in allerlei groteske ver kleedingen op dit stervend land losgelaten, leverde een waarlijk duivelschen aanblik op. Zelfs de hardnekkigste vrijdenker zou er toe hebben kunnen komen, te betreuren dat de tegenwoordige demokratieën niet beter de enorme voorraden van belangeloosheid, offerbereidheid en gehoorzaamheid kunnen aan wenden, welke de godsdienstige orden en de hoogere kasten der Europeesche en Aziatische maatschappijen langzaam hebben opgehoopt en met moeite verdedigd tegen het stijgende tij van het mercantilisme. Een eenvoudige technische voorbereiding is voldoende om een fabriek, een bank of elke andere instelling op te richten, die op eigenbelang is gebaseerd. Maar men improviseert niet een dier ingewik kelde en delikate organismen,die tot het Staatsof Kerkleven behooren. Men kan ze slechts nabootsen met machines die slecht en duur werken. Terwijl de Amerikaansche weldadig heidsinstellingen aan salarissen en algemeene onkosten meer dan de helft vanhaar jaarlijksch budget uitgeven, bedroeg dit cijfer b.v. voor het Fransche Roode Kruis, dat zijn beste krachten put uit een oude en verfijnde be schaving, beneden 4pCt. Het boek van den heer Montandon brengt ons van dezen regel eenige stichtende voorbeelden. De schrijver heeft gewerkt naast zes of zeven andere nationale delegatie's waarboven Nansen's commissie zweefde. Er was een Tjechisch Roode Kruis voor de Tjechen, een Hongaarsch Roode Kruis voor de Hongaren, een Duitsch Roode Kruis voor de Duitsche krijgsgevangenen, enz. Van al deze nationale groepen moet men echter alle Joden uitzonderen, waarvoor speciaal het Amerikaansche Roode Kruis werkte, dat sterk verzion seerd was, gelijk de overige Amerikaansche organisatie's in het Verre Oosten. De Yotigoslaven vielen onder de jurisdictie van den Franschen consul, maar daar deze geen geld ontving zouden ze te Wladiwostok van ellende zijn omgeko men, indien de Duitsche delegatie zich niet over hen had ontfermd. Het Duitsche Roode Kruis was vergezeld door handelsspecialiteiten. De Tjechische delegatie had een commercieele branche en bezat een trein, waarvan de helft der wagons met handelswaren was gevuld zoo vertelt de heer Montandon. Officieele rapporten ver wijten overigens hetzelfde aan den heer Mon tandon. Deze delegatie's hadden onscherp omschreven volmachten. Zij arbeidden zon der controle, elk op zichzelf, en zaten elk ander onophoudelijk] in den weg. Het con flict van den heer Montandon met zijne collega's is er een voorbeeld van. Onafhankelijk van al die buitenlandsche missie's had de (sovjet) regeering te Irkoetsk besloten, alle krijgsgevangenen in Oostelijke iiiiiiiiiiimimiiiiiiiiiiiiilliMliiiiimiiiiii iiiimiiiiiiiitiiiin 1111 Ltventvcrzekertng Maatschappij H A A R L B M" WllsonsplelD 11 np vnopDPRuasTB TARIEVEN richting te zenden, naar Wladiwostok, waar ze het dan verder met hunne nationale Roode Kruizen moesten uitmaken. Nansen, na ver handelingen met Moskou schreef de tegen gestelde richting voor. De heer Montandon legde zich bij het plan van Irkoetsk neer, en wist van de regeering te Irkoetsk gedaan te krijgen, dat zijne delegatie de eenige zou zijn, die zich met de repatrieering der krijgs gevangenen zou belasten. Hij bracht zoodoen de, en Nansen n de andere Roode Kruis instellingen tegen zich in het veld. Hoe was hij er in geslaagd, dit bijzondere voorrecht te verwerven? Antwoord: hij toont voor de sovjetregeering een waarlijk buiten gewone aanhankelijkheid en dat wel in zoo danige mate dat zijn boek een propaganda geschrift voor Moskou geworden is. Hij schrikt voor geen enkele captatio benevolentiae terug. Hij beroemt zich er op, twee bolschevieken door Setneonof's gebied te hebben gesmokkeld. Maar een tijdje later verwijdert hij uit zijn trein een jong meisje waaraan hij gastvrijheid had verleend, als hij verneemt dat haar vader onder den Tsaar een goedaan geschreven ambtenaar was geweest. Men kan niet anders dan zich erover ver wonderen dat de heer Montandon, die zichzelf met lof overlaadt wegens zijne werkzaamheid ten bate der krijgsgevangenen, niet uitdrukke lijk protesteert tegen de weigering der sovjet regeering om een zeer groot aantal Hongaarsche en Poolsche krijgsgevangenen (welke zich tijdens den terugtocht aan de sovjettroepen hadden overgegeven) naar hun vaderland terug te sturen. Op het huidige oogenblik ondergaan deze ongelukkigen ten getale, schijnt het, van ongeveer tien duizend een ware slavernij in de mijnen van Tjeremgowo en Barnaosl, die de sovjet regeering door hun dwangarbeid gaande houdt. Dit feit was bekend aan den heer Montandon, daar hij het zelf indertijd aan de Hongaarsche officieren te Irkoetsk heeft meegedeeld. Waarom spreekt hij er in zijn boek niet over? Het vermoeden van partijdigheid voor de sovjetregeering wordt trouwens door de lectuur van dit boek bevestigd. De heer Montandon is in de hoogste mate lichtgeloovig, doch deze zwakheid van zijn oordeelsvermogen schaadt enkel aan het oude regiem en aan diens op volgers. Hij gelooft alles wat het doet er niet toe wie, hem meedeelt, mits het ten voordeele zij der sovjets of ten nadeele van Koltchak en de zijnen. Van de talrijke onnauwkeurig heden waarvan het boek wemelt, haal ik slechts de volgende aan: Naar aanleiding van hetgeen un:e oogen hebben gezien en onze ooren gehoord, getuigen wij, dat ten slofte de Rooden in den regel minder bloeddorstig waren dan de Witten". De heer Montandon heeft eerst na beëindiging der vijandelijkheden gastvrijheid genoten bij de Rooden. Hij heeft Siberiëdoorgereisd in een wagon. Hij heeft vooral geloof moeten hechten aan de verhalen zijner roode vrienden. Wat beteekent in zulke omstandigheden zijn getuigenis"? Gedurende den coup d'étal te Omsk bevond admiraal Koltchak zich in Ceilon". Gedurende dezen coup d'état was Koltchak minister van oorlog te Omsk. De zware tegenslagen aan het front vielen samen met de vervanging van generaal Gajda door generaal Dietcrichs". Generaal Gajda heeft gedurende verscheidene maanden den rampzaligen terugtocht van zijn leger geleid, of liever ondergaan. Onmiddellijk nadat Dieterichs hem vervangen had, slaagde deze erin den vijand terug te werpen. Elders zegt Montandon, dat Gajda ander. het Oefa'sche Directoire legercommandant geweest. Dit is onjuist. Koltchak zou hebben verzuimd, reserves te posteeren achter het front. Er waren zes divisie's achter het front opgesteld, maar deze troepen waren de eersten zooals altijd in dergelijke omstandigheden die wegliepen. ,,De Tjechische staf was er opgetogen over aan den Poolschen staf een kooltje te stoven, door de Poolsche. regimenten aan hun lot over te laten". De Poolsche regimenten vormden de laatste (achterhoede) echelons van den terugtocht der geallieerden. De Poolsche sol daten hebben zich vrijwillig en plotseling aan de rooden overgegeven en hunne offi cieren verraden, waarvan slechts enkele wei nigen zich door de vlucht hebben kunnen redden. Hoe kan men een dergelijk laster praatje rechtvaardigen? Het kwam voor dat baron Von UngernSternberg zijne officieren liet drinken en die genen neerschoot welke niet dezelfde dosis alcohol kunnende verdragen als hijzelf, onder de tafel vielen". Ungern-Sternberg, dien ik persoonsoonlijk heb gekend, was zeer bemind wegens zijne krijgsmanseigenschappen. Brengt de heer Montandon ons dit vertelsel over ten einde de groote populariteit te verklaren welke de Russisch-Balt onder Semeonof's officieren genoot? Over den chef van het Zweedsche Roode Kruis in Siberië, Hedbloom, op schandelijke wijze door Kalmykof's officieren vermoord, schrijft Montandon: Hedbloom schijnt te goedwilüg te zijn geweest voor zekere verzoeken van krijgsgevangenen, in het bijzonder waar het de afgifte van dokurnenten gold". Indien een weinig zorg voor den goeden naam van zijn ongelukkigen kollega Montandon er toe had gebracht de akten van het proces-Hedbloom door te lezen, dan had hij gevonden dat Hedbloom een heftig man die zijne mee ningen over Kahnykof en zijn officieren niet altijd onder stoelen en banken schijnt te hebben gestoken is terechtgesteld wegens een poging om in Siberiëtyphus te versprei den. En indien de heer Montandon er op had aangedrongen, de overtuigingsstukken te onderzoeken, dan hadden die onwetende bru ten hem een aantal huisjes laten zien gevuld met serum tegen typhus. Generaal Janin (chef der Fransche missie) verkreeg toeslemming tot vrijen aftocht op voorwaarde, admiraal Koltchak door de op standelingen te laten gevangen nemen". Gene raal Jnnin en de zijnen zijn nooit door de socialistische-revolntionnairen van Irkoetsk bedreigd, zij hebben niet over hunnen aftocht onderhandeld, en hebben zich aan geenc voorwaarden te onderwerpen geluid. //( Rusland heeft niemand ons over den Tsaar gesproken. Ja toch, wij hebben huur en zeggen Pierre Gilliard had dit kunnen toevoegen aan zijn Tragiquc destin de Nicolas II" dat hij zijn twee oudste dochters aan Kaspoetine overgeleverd had". Wie vindt hier niet een verzinsel terug van de smadelijke propaganda tegen de keizerlijke familie, door de regeering van Kerensky, helaas, toegelaten ! Had de heer Montandon een dergelijke vuiligheid doen drukken over zijn buurman den kruidenier of den verhuis baas, zou men er zich dan over verwonderen, dat hij het geduchte pak slaag kreeg, dat hij SP A A MSO H, E HO ELS OH, .- FR AH S OH, DUITS O H oio. Borlitz-School [Heorengraoht 40f M. 3286 Pract. OnderwQs door bnltenl. Leeraren verdiende? Het volstaat dat de belasterde een souverein was, verlaten en ongelukkig, om het te doen vrijstaan, ongestraft zijn goeden naam te bevuilen. De heer Montandon die den Tsaar zonder medelijden beoordeelt, laat niet gelden, dat er eenig onderscheid zoude zijn tusschen de vijftien ongelukkigen die te Jakaterinbourg zijn vermoord, en vijftien willekeurige boeren. Dat is de zaak zonder koelbloedigheid bezien. Vijftien willekeurige personen zouden zich tijdens de omwenteling in zekerheid hebben kunnen brengen en zijn zij terdooda;ebracht, dan is dat in den regel geschied in een onvoorzienbaren vlaag van hartstocht. De verwoedheid'tegen de keizerlijke familie was evenredig aan de historische beteekenis welke men haar toekende. Zoowel voor Kerensky die zich zoo hard nekkig heeft verzet tegen het vertrek der keizerlijke familie naar het buitenland, en die, juist vóór zijn eigen nachtelijke vluchr, erin geslaagd was, die van het nest Romanofs voor altijd te verhinderen, -~- vervolgens voor de volks-kommissarissen die de rampzalige familie met plagerijen, beleedi^ingen en mis handelingen hebben overladen voordat zij haar na een schijnproces lieten doodschieten, waren Nikolaas II en de zijnen geenszins vijftien willekeurige Russen. En waagt men no?, van 's Keizers fouten te spreken na het schouw spel te hebben bijgewoond dat de Russische regeeringen na zijne afdanking hebben opge leverd? De heer Montandon beziet zeer wijsgeerig en verdedigt zeer koel, als dingen die van zelf spreken, de vermoording van iemand die schuldig is aan gevoelens van trots, of de terechtstelling van 750 burgers als weder vergelding voor de aanslagen op Lenine en Oeritsky. Daar het hier de sovjetregeering geldt, hoedt hij er zich voor. daarop het woord cynisme" toe te passen, een woord dat hij aldus vertaalt: onverschilligheid jegens liet menschelijk leven. Hij bezigt dat woord als hij spreekt van den Chineeschen koelie, die, om den ouden dag zijner ouders te verzekeren, zijn onnut en moeilijk leven aan den beul offert. Hij past het toe op den Japanschen krijger die zijn leven verkort om het vlekkeloos aan de zijnen na te laten. Een samoeraïdie zelfmoord pleegt uit cynisme, ziedaar een uitvinding van den heer Montandon. Dez' heer.diewijl hij gereisdheeft, zich onder zoekingsreiziger noemt, schijnt ten eenenmale buiten staat, vreemde beschavingen te be grijpen. Na raadpleging van kenners van het Japansch," in Japan, komt hij er toe, het Japansche volk met zijn oude, diepe en aristo cratische kuituur te rangschikken onder de halfbeschaafde volkeren. Voor hem toont het Japansch, evenals het Abessynisch, na zware studie's om in de nationale litteratuur door te dringen, een compleete leegte". Om zoo de merkwaardige meesterstukken van het Ja pansche theater, de bekoorlijke miniaturen zijner poëzie, de groote rijkdommen van zijn folklore, de fijnheden van zijn godsdienstige psychologie te kunnen miskennen, moet deze lichtzinnige en oppervlakkige Roode Kruisambtenaar we! enkel de Europeesche kolonie's in Yokohama, Kobe en Osaka hebben geraadpleegd, bijna uitsluitend mercanti's die tot geen enkele kuituur behooren, zelfs niet tot die van hun vaderland. Het zou overdreven zijn, van eiken regeeringsgedelegeerde of iederen diplomaat een stevige kultuur te vorderen. Maar wie vraagt hen ook, boeken te schrijven? IS" I.. I I. G K O N l) l J S