31 Maart. 23. - No. 2333 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VüR NEDERLAND N.V. PAERELS' Meubileering-Mij, AMSTERDAM COMPLETE MEUBILEERING BETIMMERINGEN Rokin 128 - Tel. 4541 N. Keizersgracht 772 te A'dam. TEL. 1751 Ateliers voor Reparaliën. In den Hug alken Vrijdag Hotel Central Spalty's groene Zwitsersche kaasjes worden gef br ceerd van zuivere koemelk vermengd met zout en tot poeder gemalen honingklaver, deze laatste dient niet alleen voor de kleur, doch geeft het product eene heilzame werking, daardoor gezond en bovendien zeer voedza. m. Koopt steeds Spalty's kaasje,; en U ontvangt een voort.e telijk product. WHITE IS DE VRACHTWAGEN Eenig Importeur: N.V. Gebrs. NEFKENS' Automobiel Mn. AMSTERDAM UTRECHT Porfor/co, Marytend o/Baaij f 0.2 S BAARN Bouw- en Woningbureau van de N.V. Woning-bureau v/h J. D. P.VAN DER VEEN, Kantoor van Vaste Qoederen.Tedlng van Berkhoutstr.3. Fi. 20 LEIDSCHESTRAAT 22 AMSTERDAM TELEFOON N. 6812 HEMDEN HAAR MAAI Spoors WA spoorjr. cuiemborq Chocolade en Bonbons MET N UITRUSTING UIT "DE BIJENKORF' DR NIIUWI CATALOGUS ± SCO BLADZ,, MET tOOO ILLUSTRATIES, FRANCO POLLEN's Oude Eenever Fijne Likeuren en Punch M. P. POLLEN A ZOON - Rotterdam [Torpedo, %PK.,4zitpl.f4200. Conduite Inférieure, idem 5500.J. LEONARD LANG, AMSTERDAM. iiiifiiiiiiiitiiiiiiiiittiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiimiiii leidelijk was opgebouwd onder het verstan dige bewind der sultans (ik bedoel hier ver standig van het/1 urksche standpunt gesproken) is onder ae waan'wijze onhandigheid van een handvol dilettanten grootendeels verloren gegaan: Arabië, Mesopotarnië,Palestina. Alsof het verlies van Tripoli aan Italiëniet reeds erg genoeg was, drongen zij hun land in den oorlog aan de zijde die het machtige Engeland tegen zich had, het land nog wel dat Turkije in de dagen van Disraeli tegen Ruslands over macht had beschut. Had daarentegen Duitschland den oorlog gewonnen, dan was er van Turkije's onafhankelijkheid zeker niets terecht gekomen dan de raam. Twee der nieuwe leiders, Talaat en Djenial, zijn reeds verinoord, en Enver, zoo hij nog leeft, zwerft ergens in Aziërond. De oligar chie van Angora echter, niet uit hoofde van eenige ingeboren bijzondere talenten, maar uitsluitend wegens het uiteenvallen der Entente, heeft thans voorwaarden kunnen be dingen die anders ten eenenmale buiten quaestie zouden geweest zijn. Alleen de oneenigheid van Europa heeft opnieuw den Turk vasten voet in Thraci gegeven, dat onder een zuiver Turksch bewind evenmin als K'ein-Aziëooit weer tot welvaart komen kan, vooral niet nu de nijvere en in telligente Grieken en Armeniërs die den ruggegraat van Turkije's handel en bedrijf vormden, verdreven zijn. Vroeg of laat zal wat er van Turkije over is, opnieuw de hulp dier heloten moeten inroepen, terwijl er boven dien zonder Westerschen geldelijken steun van een eenigszins behoorlijk financiewezen natuurlijk geen sprake kan zijn. De Turken van Klein-Aziëhebben tal van goede eigen schappen. Over het geheel zijn het brave en eerlijke lieden, gemakkelijk om den tuin ge leid door wie hen thans regeeren. Maar als natie bezitten zij niet de intellectueele veel zijdigheid die het deel is der Westerlingen en daarom zal hun de vestiging van een quasiwesterschen staat niet zonder hulp van buiten gelukken. En als de westerlingen geen Turksch rnet hen kunnen praten, zullen de Turken een Westersche taal moeten lecren. Met nationa listische leuzen en groote woorden komt Turkije er niet. Onder het Jong-Turksche bewind zijn de heilige plaatsen, Mekka, Medina, Jerusalem, Bagdad c.a. enz. voor Turkije verloren ge gaan, terwijl het gesol met het Chalifaat verder afbreuk zal moeten doen aan Turkije's pres tige als Mohamedaanschc mogendheid. Trou wens in Constantinopel is het geloof reeds sterk aan het afnemen: in vergelijking met vroeger is het bezoek der geloovigen aan de moskeeën reeds zeer verminderd, en nooit was de Mohamedaansche wereld, of wat er met het toenemen der vrijdenkerij in het Oosten nog van over is, meer in zichzelve verdeeld dan thans. Door hun onverantwoordelijk optreden hebben Frankrijk en ItaliëTurkije aange moedigd in zijn streven van verzet tegen het tractaat van Sèvres, een streven dat door Duitschland is nagevolgd. Ware het niet dat beide eerstgenoemde mogendheden te Lausanne hare dwaling althans gedeeltelijk hebben ingezien, het aldaar totstandgekomen tractaat zou er voor de mogendheden nog heel wat ongun stiger hebben uitgezien. De thans door Ismet Pasha voorgestelde wijzigingen zijn niet van zóó ingrijpenden aard, dat overeenstemming onmogelijk zou zijn, en zelfs is in de door de Mogendheden voorgestelde Convention relative au régime des trangers en Turquie" nog al het een en ander binnengeloodst (o.a. artt. 19 en 20) dat aan de capitulaties herin nert. De Turken nemen echter genoegen met die artikelen, maar de conventie moet heeten Convention d'établissement". Wanneer men daarmede den beethoofden te Angora een ge noegen doet, kan men hun dit licht verschaf fen. Moeilijker zal het voor de Mogendheden zijn, toe te geven aan het weglaten van de artikelen betreffende godsdienstige en liefdadige in stellingen en scholen, die de Turken wenschen te zien gesteld op gelijken voet met dergelijke Turksche instellingen. In aanmerking genomen dat de mogendheden uiterst vredelievend zijn, en moeien zijn, en dat de onderhavige voor stellen van Turkschen kant geen aanleiding geven tot een casus belli, valt de houding van Angora nogal mede, ook t. o. v. Mosoel en de grens-afbakening tusschen Turkije en Mesopotamië, die ingeval van niet-overecnstemming tusschen Engeland en Turkije, aan den volkenbond wordt opgedragen. Intusschen treden de Turken te Constanti nopel tamelijk eigenmachtig op. Van daar gevestigde vreemde Assurantie-Maatschap pijen eischen zij een deposito van 15000 Turk sche ponden voor iedere klasse van assurantie. Eenige Britsche Maatschappijen moeten reeds besloten hebben, liever hunne kantoren op te heffen dan dergelijke ,,deposito's" die natuur lijk in de zakken der nationalisten verdwij nen, te betalen. Ook wordt, geheel op zijn Europeesch, inkomsten-belasting geeischt, terwijl nog wordt bericht dat alle vreemde maatschappijen zich van de Turksche taal moeten bedienen, en ook zelfs de Koran voort aan in die taal zal worden gelezen. Men be grijpt dat dit alles op den duur nooit goed af loopt. Zoodra volkeren die er de bijzondere begaafdheden <voor missen, zooals Chiiieezen, Russen en Turken, Westersche allures aan nemen, of ultra-nationalistisch gaan doen, loopt alles nog veel meer in de war dan onder de oude bestuursvormen uie min of meer geschikt waren voor de bestaande toestanden, al was die geschiktheid dan ook altijd nog maar zér betrekkelijk, gelijk zoo veel op dit ondermaansche. H. D u N L ei p 21 Maart 1923. iiiiiiimii iiiiimiimiHiMiiitiiiiiiiimiiiiimiiiumiiimiiiimumitiiiiimiiitttiiiiitiiitiiimtiitiiimnii ?imiiittimiunitiiiiMiiiiiiiiimiiniiiilitmiiiiiiiiiiiimiiiiiinmiiiimiiniiiinmiliMimiiiii ASTRQNQMISQIEri&GMENTEN 5. DE VERBINDING MET MARS DE GEHEIMZINNIGE SEINEN. EEN BELANGRIJKE NEDERLANDSCHE ONTDEKKING. DOOR AFROBATES. Toen Prof. A. D. Fokker op 19 Febr. j.l. het hoogieeraarsambt in de Natuurkunde aan de Technische Hoogeschool te Delft aanvaardde, sprak hij in het begin van zijn rede deze merk waardige, blijmoedige woorden uit: Ik mag een juichtoon iaten hooren; het is een groot geluk in dezen tijd physicus te mogen zijn en de ontwikkeling mede te beleven van de ont dekkingen der laatste jaren". Deze woorden hadden mutatis mutandis ook door een ster renkundige kunnen zijn uitgesproken; het is in dezen tijd ook een groot geluk astronoom te mogen zijn en den sprongsgewijzen opbloei van sterrenkundige ontdekkingen mede te mogen doorleven. Van al deze is er geen zóó merkwaardig en van zooveel beteekenis voor de toekomst der geheele menschhcid als die welke ik rnet een paar woorden aan de lezers van dit weekblad zal trachten te verduide lijken. Het zal den meesten van hen wel bekend zijn, dat er zich tusschen de loopbanen van Mars en Jupiter een enorme zwerm kleine planeten, asteroïden, in gesloten banen om de zon beweegt. Een paar van de grootste onder hen hebben een middellijn van eenige honderden Kilometers, maar bijna alle zijn zóó klein dat ze zelfs in de grootste kijkers niet anders dan lichtende puntjes zijn, omdat ze zich, met slechts enkele tientallen Kilo meter^ middellijn,niet, zooals hunne grootere soortgenooten, als een schijfje kunnen vertoonen. Gestadig door worden er nieuwe aste roïden ontdekt en hun aantal heeft thans de 900 reeds aanzienlijk overschreden. Zeer zelden wordt zulk een planeetje tegenwoordig visu eel ontdekt; de photographie is ook in dezen tak der Sterrenkunde gebleken een machtig hulpmiddel te zijn en de bestudeering der overtalrijke pnotographische platen doet een lichtend voorwerp, dat zich verplaatst tus schen de sterren, zelden aan onmiddellijke ontdekking ontsnappen. Bij voorkeur echter worden die photographische platen onderzocht en met elkaar vergeleken, die betrekking hebben op een smalle strook ter weerszijden van de ecliptica, omdat alle leden van ons Zonnestelsel zich in banen voortbewegen die een geringe helling hebben op het vlak van den zonsweg. Het zal wel voornamelijk deze voor keur zijn die oorzaak is geweest van het ver rassende feit, onlangs aan het licht gekomen, dat er zich ook binnen de Mars-baan talrijke zeer kleine objecten om de zon voortbewegen. De eerste van deze z.g. ,,binnen-asteroïden" werd reeds in 1898 ontdekt, en omdat zij zoo uit den band sprong, Eros gedoopt. Haar baan ligt evenwel slechts voor een deel bin nen de Mars-baan; bij haar ontdekking werd wel begrepen waarom deze niet veel vroeger had kunnen plaats hebben, maar er werd toch niet genoeg de aandacht op gevestigd dat voor meerdere ontdekkingen als deze de bo vengenoemde hemel-gordel geen rol meer behoeft te spelen. De Sterrenkunde is een oude, maar tevens conservatieve wetenschap en in conservatisme steekt in het algemeen de Oude Wereld ver boven de Nieuwe Wereld uit. Opgang makende ontdekkingen zijn daardoor meestal van de overzijde van den Oceaan tot ons gekomen en het mag daarom ais een verblijdend teeken erkend worden, dat de eer der ontdekking van een geheele familie van binnen-asteroïden" voor een Europeesch hemel-onderzoeker was weggelegd. De beroemde Russische astronoom Prof. Demschka van de Rolgow-Sterrenwacht der Sovjet-republiek bieek onlangs, uit een nauwgezette, maandenlange bestudeering van meer dan 5000 photographische platen, hem welwillend door zeven observatoria afgestaan, gevonden te hebben, dat er zich tusschen de Aarde en Mars niet n, maar een geheele zwerm van asteroïden bevindt. Ze zijn zóó klein dat ze slechts op de allerbeste platen (ongeveer 150) een indruk hebben achterge laten. En zelfs daarop was die indruk uiter mate flauw; want ze bewegen zich verwonder lijk snel en grillig, houden zich, waarschijnlijk tengevolge van talrijke storingen door in vloeden der grootere planeten, in het geheel niet aan de wetten van Kepler en kunnen groote gedeelten van hare banen ver buiten den ecliptica-gordel afleggen. Prof. Demschka schat hun grootte op enkele honderden Meters, te vergelijken met ons eilandje Urk; hare grillige bewegingen, nu eens voorwaarts onder den overheerschenden invloed van de Zon, dan weer snel achterwaarts onder den storenden invloed van de Aarde of Mars, geeft hem aanleiding te spreken van ,,interplanetaire vlooien", een naam die echter reeds door den meer wetenschappelijker! van injra-asteroïden verdrongen is. Het spreekt wel vanzelf,dat de ontdekking van Demschka veel opgang heeft gemaakt en vele pennen in beweging heeft gebracht. Be halve toch dat de toevoeging van nieuwe leden aan ons Zonnestelsel op zichzelf altijd een feit van beteekenis is, zoo komt het groote vraag stuk van de verbinding met Mars door deze laatste ontdekkingen plotseling in een geheel nieuw licht te staan. Het is een vraagstuk waarin reeds vele eeuwen de geheele menschheid is verdiept geweest; het is belangrijk voor den natuur-onderzoeker, voor den wijs geer, den ingenieur en den theoloog en de eindelijke oplossing ervan kan onze geheele beschaving zoowel tot hoogen bloei als tot volkomen vernietiging brengen. Het heeft in droomen en phantasiën den denkenden geest van vele schrijvers geboeid. H. G. Wells laat in zijn merkwaardige boek The war of the worlds" zes bewoners van Mars in projec tielen de omgeving van Londen bereiken en deze wereld-stad leegstroomen onder de be dreiging van hun heat-ray" en smokecloud". En aan het slot van het boek blijken onze groote vijanden, de bacillen der besmet telijke ziekten, tegenover deze Mars-bewoners onze eenige betrouwbare hulptroepen te zijn. W. Schilling in een zonderling boekje Fiinf Jahre auf dem Mars" onder het toe passelijke motto (Schiller): Und der Mensch versuche die tter nicht ,,Und begehre nimmer und nimmer zu schauen ,,Was sie gnadig bedecken mit Nacht und Granen, droomt zich een middel waardoor hij zichzelf in electronen kan oplossen en door radio actieve krachten de wereld-ruimte kan doen inslingeren waaruit hij door de Mars-bewoners met reusachtige magneten wordt opgevangen. Zouden wij nu uit de wereld der droomen en phantasiën het terrein der mogelijkheden zoo niet dat der werkelijkheid kunnen betre den? De Fransche wiskundige Pauteret heeft hierover onmiddellijk na Demschka's mededeelingen een enthousiast artikel geschreven in de Revue Planetaire. Hij betoogt daarin dat thans niet meer de geheele ijle ruimte tusschen de Aarde en Mars ons gevechts terrein is, maar dat het groote doel ter be reiking waarvan gedurende vele jaren een enorme geldprijs legaat van een van zijn landgenooten door de Fransche Academie beschikbaar werd gesteld, bereikt zou kun nen worden door de stelselmatige overbrug ging van een reeks infra-asteroïden. Dit probleem is moeilijk, maar voor de tegenwoordige physica en mechanica niet onoplosbaar. De wiskunde heeft zich al jaren lang beziggehouden met de vraag naar de gedragingen van drie lichamen, die elkaar on derling aantrekken en ofschoon het er niet naar lijkt dat men voor dit ,,prob(ème des trois corps" een algemeene oplossing kan aan wijzen, zoo kan de moderne wiskunde toch een antwoord op de vraag geven, mits aan eenige beperkende voorwaarden voldaan is. Eene daarvan is deze dat de drie lichamen zich op een gegeven oogenblik in de hoekpunten van een gelijkzijdigen driehoek bevinden. Pauteret heeft zich jaren lang met dit pro bleem beziggehouden en gevonden, dat wan neer zulk een gelijkzijdige driehoek omgeven is door een van 3 andere lichamen zóó dat de hoekpunten van den binnensten midden in de zijden van den buitensten vallen, de be wegingen der drie lichamen volkomen be paald zijn. Zij zullen zich voortdurend be wegen van de hoekpunten naar het midden van den driehoek en terug, wel met verschil lende snelheden, maar toch zóó dat zij op ge zette tijden alle drie op hetzelfde oogenblik het midden bereiken. Daar blijven zij dan als drie biljartballen tegen elkaar ronddraaien; dit zal slechts een kort oogenblik, een enkele minuut hoogstens duren, maar deze minuut zou voor een menschelijk wezen voldoende zijn om van de eene asteroïde op de andere over te gaan. Door een reeks van dergelijke me chanische voorwaarden?utiliteits-standen", noemt Pauteret ze zou de geheeie keten tusschen Mars en de Aarde geestelijk bevolkt kunnen worden en de verbinding tusschen de twee planeten zou geen hersenschim meer zijn. Berichten van Mars zouden een vast nummer kunnen worden van het ,,listening-in" pro gramma dat men na tafel in Engeland reeds overal volgt, maar dat met een enkel arm zalig concert de rustige avond-stemming nog niet voldoende kan verstoren. Nieuwe zooge naamde tele-seinologische toestellen, waarvan de samenstelling tot dusverre zorgvuldig ge heim werd gehouden, zullen hierbij groote diensten bewijzen. Intusschen stuitte men op de Aarde nog altijd op ne moeilijkheid n.l. het bereiken van de eerste infra-asteroïde; als deze moei lijkheid overwonnen kon worden, dan zouden de utiliteits-standen" het overstappen op verdere asteroïden tot een zaak van louter handigheid maken. Deze moeilijkheid is echter overwonnen, en het is een prettige gedachte dat deze overwinning aan een Nederlander te danken is. De bijzonderheden van zijn ontdekking zijn nog niet een waas van geheimzinnigheid overtrokken, maar een tipje van den sluier schijnt opgelicht te zijn op een bijeenkomst der leden van den Amsterdamschen Weer- en Sterrenkundigen Kring, waarvan onlangs een verslag werd opgenomen in het tijdschrift Hemel en Dampkring". De ontdekking schijnt hierop neer te komen dat onderlinge aantrekking van lichamen niet kan leiden tot de klassieke kegelsnedcn (ellips, parabool, hyperbool), maar zich uiten moet in spiraalvormige banen. Deze ontdekking is van het grootste belang in verband met de denkbeelden van Pauteret en de moeilijkheid van het bereiken der eerste infra-asteroïde. Want het groote bezwaar was de ouderwetsche kogelbaan,waardoor een projectiel, dat de Aarde verlaat, daarop óf terug zal vallen of er een gesloten baan om heen zal beschrijven. In de nieuw ontdekte spiraalvormige kogel baan zal een afgeschoten projectiel zich steeds verder van de Aarde verwijderen, zich in wijder en wijder kringen gaan bewegen en met een kans, die praktisch zekerheid mag heeten, een der infra-asteroïdcn treffen. Morgen zal en dit zal een triomf, ook voor de Nederlandse/ie wetenschap zijn op de boven beschreven wijze de eerste uitwisseling van geestelijk leven tusschen twee planeten een voldongen feit zijn geworden; alle voorbe reidingen schijnen reeds lang getroffen te zijn, het spiraal-kanonis in gereedheid gebracht, de tele-seinologische toestellen zijn afgestemd. (Men zal zich de reeds enkele malen op den Atlantischen Oceaan opgevangen geheimzinnige seinen" herinneren en nu begrijpen, dat deze met tele-seinologische proefnemingen ver band hielden, waarover gelukkig niets is uit gelekt.) Het succes wordt nu verder in hoofd zaak beheerscht door de vraag of de intelli gente Mars-bewoners reeds een verbinding hebben uitgedacht tusschen hun planeet en hun naaste infra-asteroïde. Hiervan was uiter aard niets bekend, maar het werd op goede gronden verwacht. Die verwachting is niet beschaamd geworden. Kan men zich een grootere zenuwspanning denken dan te zit ten wachten op de eerste kosmische berichten? Een zoo juist uit Rusland opgevangen radiogram meldde dat lieden, even na middernacht, de receivers van de tele-seinologische appa raten der Rolgow-Sterrenwacht aansloegen met een vreemden, harden klank. Professor Demschka en zijn assistent vlogen naar de toestellen. Een seconde van gespannen stilte volgde. Een", riep de professor, het cijfer n! De assistent schreef op. Toen volgde er een wonderlijk, onduidelijk getik, gevolgd door een kreet van Demschka A ! en p. ... Toen weer stilte. . . . Twee letters volgden, maar ze kwamen te onzuiver over om aangegeven te worden met voldoende zekerheid. Demschka zag bleek van aandoening. Wér hetzelfde tikken. Het was een 1. Toen was het gedaan. Het toestel zweeg; een ijzige stilte verving de trillende geluiden van zooeven. Boven lachte de maan en knipoogden duizenden dartele sterren .... l April 1923. Neuralgie, oorpijn en tandpijn worden on middellijk tot bedaren gebracht door Sloan's Liniment. Houdt het in gereedheid het voorkomt uren van foltering en pijn. In wrijven onnoodig het dringt door. Verkrijgbaar bij alle Apothekers en Drogisten. Prijs. ?. l, SLOAN'S Liniment