DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 9 Juni '23. - No. 2398 X, f f J' INMEMORIAMG.H.BREITNER (1857-1023) Het is eenvoudig te schrijven: na Witsen Breitner; na den schilder van 't Amsterdam, dat zich herinnert, de schilder van het werk zaam, woelend, zich uitbreidend Amster dam, van de stad, die toch het Hart van Hol land is. Het is eenvoudig, en in niet veel woorden maar het is niet zóó eenvoudig te schrijven, te vermelden, te karakteriseeren wat we in Breitner verliezen, en wat we door hem wonnen in schilderkunst. Zeker is het, dat Breitner het impressionistisch stadsge zicht van Jacob Maris voltooide, doordat hij het wijzigde, zooals een later tijd dat stads gezicht moest zien. Het stadsgezicht van Jacob Maris in zijn statigheid en bewogen rust is gezien met het oog van den landschap schilder; het stadsgezicht van Breitner, groot en breed bewogen, is niet gevoeld door een dergelijken landschapschilder het drama, de handelingen van den mensch zijn er hoofdzaak, al lijkt die mensch er soms zelfs in verzwegen. Ge bespeurt in het stadsgezicht van Breitner den mensch naar voren dringen, de stad beweegt dóór en vóór hem. Dat is ten minste de typische Breitner; dat is in de kleur, die we Breitner's kleur noemen. Er is in die kleur een zware onstuimigheid, een klankrijke drift, die nooit in schrilte of in steilen klank opvaart, maar die alles wat er mee geschilderd wordt een zware hevigheid geeft, en zelfs het stille ding dramatiseert. Maar goed begrepen moet worden, dat dit dramatiseeren, dit levend en hevig maken, nooit is van letterkundigen aard. Breitner is een dier totale schilders, wier kleur hun wezen, verlangens en aandoeningen dadelijk mee voert, dadelijk meedraagt. En dadelijk moet nog iets anders begrepen worden. Breitner is bij uitzondering de psycholoog van een enke len mensch of van een paar menschen zooals in zijn ,,Vrouwen in de sneeuw" in 't alge meen voelt hij zuiverder de bewegende massa, de straten-vol, de pleinen-vol der steden, met de kostbre juweelen der brandende tram lantaarns in liet avonddonker. Daarom is het portret in 't algemeen niet zijn kracht; hij heeft het geduld niet voor het nagaan van rimpeling en strakheid, verdoken en geopen baard gevoel; hij is te driftig-aangegrepen. Maar toch is zijn Mevrouw Bouwmeester een blijvende openbaring, edeler dan 't dikwijls nieuwsgierig-laatdunkend zelfportret Breitner was de schilder der bewegende, bezige massa in de stad; hij had die beweging daarvoor gegeven in zijn Cavaleriestuk, waar soms de praal van het landschap mensch en dier omgeeft. Deze Rotterdammer van ge boorte, Hagenaar naar schilderkunst ik herhaal het voltooide de Hagenaars, en schilderde met dit voltooiend impressionisme Amsterdam, na paard en ruiter. Ook hier zelden n mensch te paard, of een paar meestal een aantal, rijdend of in bezige rust. Ook hier zelden de psychologie van 't enkle dier, maar ook hier het portret van n heest, in het paard uit Montmartre (1884), dat, ge kunt het vrij-uit beweren, geschilderd is om een ontroering, door kleur ontstaan, maar Teekening voor ,,de Amsterdammer" door H. van Vlijmen dat toch in en door zijn kleur-geheel een stem ming geeft, die 't wezen en den staat van het dier uitdrukt. Zóó kon, eveneens, op een zijner naakten de zware schaduw over d'oogleden vol beteekenis blijken. Een schilder als Breitner kon de bezige stad, of de ruiters, en paarden bewegend, schilderen om door kleur en bewegende kleur zijn drift te stillen, hij kon, natuurlijk ! (nie mand is altijd hevig; niemand is uit n stuk) ook de stad maken bij stiller bui; of onder trage sneeuw, zooals hij ook vroeger stiller buurt aquarelleerde en schepen rustig gaf. Hij kon (nog onstuimig !) een bloemstuk doen leven, en plots meer dan edel een geel schil deren in een figuur bij een smederij. Hij schilderde altijd. Dat is de zekerheid in hem. Een anders gerichte tijd kan andre wenschen volvoeren dan Breitner voltooide maar totale schilderkunst kan, hoewel soms gemeden om bepaalde reden, nooit /onder werking worden. Dat, actief blijven voor al tijd, is onsterfelijkheid. Die kent Breitner, de schilder nu. 5 Juni 1923. PLASSCIIAERT Illll Illllllll HllltllllllllllllllllIIIIIIUIIIII Op den Economischer! Uitkijk G. H. Breitner op zijn doodsbed Sociaal maakwerk. Nog steeds ben ik mijnen lezers het vervolg en slot" schuldig gebleven op wat ik in het 14-April-No. schreef over den Hoogen Raad van Arbeid. Er was toen aanleiding bijzondere aandacht aan dat college te wijden, omdat de Commissie XII" uit zijn midden een praeadvies luid opgesteld omtrent bindendverklaring van collectieve arbeidsovereenkomsten, wettelijke regeling van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie, ondernemingsraden en/. De openbaarmaking van dit praeadvies leidde tot scherpe kritiek niet alleen tegen de daarin ontwikkelde denkbeelden, maar ook tegen de samenstelling van de commissie en van geheel den Hoogen Raad van Arbeid incluis;gezegd werd, 700 ongeveer, dat dit lichaam door het gehalte van velen zijner leden vol strekt niet: geacht kon wor den de stem der praktijk" weer te geven; dit bleek dan ook, zoo zeide men, uit dit wonderlijk praead vies. waarin duchtig gerede neerd en getheoretiseerd werd en met welks strekking vooraanstaande werkgevers het hartgrondig oneens waren. I) Aan die kritiek zou ik zeker belangrijke beteeke nis niet willen ontzeggen; ik geloof dat zij in het wezen der zaak welgegrond is. Maar dit college heeft het gezag van een door de overheid ingesteld lichaam, geroepen om den Minister van raad en voorlichting te dienen omtrent allerlei gewichtige aangelegenheden van socialen aard en de Minister, die de kritiek op het college wel niet deelen zal (heeft niet hijzelf die samenstelling zoo gewild en is hij niet in eigen persoon de voorzitter?) zal aan de slotsommen, waartoe deze Hooge Raad als adviseur iiiiirtiimiimiiiiiiiffiHifiiffiimiiifiiiiimfuiiiiiiifiiffiif iJiimififiitffriiriifiimffffiiiimlifiitHffiiriiiiiiifiiiififiiiHimimi BESTRIJDING DER MISVORMDHEID Ter herdenking van haar 25-jarig bestaan, werd door de Nederlandsche Orthopaedische Vereeniging pp 25 en 26 Mei te Amsterdam een internationaal congres voor Orthopaedie gehouden, dat zeer geslaagd mag heeten. Uit Engeland, Duitschland, Frankrijk, Oos tenrijk, Italië, Amerika waren vertegen woordigers opgekomen, waaronder de meest vooraanstaande mannen in dezen tak van speciale geneeskunde. Niet alleen onder werpen van medischen aard werden er be handeld, maar de sociale zijde, die de orthopaedie heeft, werd sterk naar voren gebracht. Een geheelen morgen werd besteed aan voordrachten, die ons van het bereikte in de verschillende landen op de hoogte stelden. Tot goed begrip van hetgeen hier volgt dient men te weten, dat de orthopaedie al herinnerde de geestige Franschman Dr. Calot ons, dat er reeds in 1670 in ons land door Kerkringius een orthopaedische operatie werd volbracht, in de laatste tientallen jaren eerst de wetenschap is geworden, die zich sterk maakt, de misvormheid voor drie kwart van den aardbodem te doen verdwijnen. Alleen wie, als de man van het vak, een inzicht heeft in de uitgestrektheid van dit kwaad, kan ten volle weten, hoeveel schrijnend leed, maar ook hoeveel verloren werkkracht hier door aan de menschheid kan worden bespaard; bespaard ook geld, al is er natuurlijk geld noodig, om de genezingen tot stand te brengen, want het valide maken van dit anders tot armlastigheid gedoemde deel der menschheid staat, zooals in groote statistieken van Rosenfeld en Biesalski is aangetoond, met andere kracht en andere cijfers daartegenover. Om deze genezingen te bereiken is het noodig dat de behandeling zoo spoedig mogelijk geschiedde, terwijl in vele gevallen een lange nabehandeling vereischt wordt. Het is typisch nu om te zien, hoe elk land volgens zijn eigen geaardheid zich aanpaste aan de nieuwe eischen op dat gebied. In Duitschland zocht men zijn kracht in de wet. In 1000 was een nieuwe paragraaf opgenomen geworden in de dieiistinstructic der Kreisarzte" luidende als volgt: Den jugendlichen Krüppeln seines Bezirks nat der Kreisarzt besondere Beachtung zu schenken. Er hat darauf hinzuwirken dass Kriippelkinder deren Oebrechen eine besondere Heilbehandelung erfordern, oder welche bei geeigneter Unterweisung ausbildtingsfahig erscheinen, in einer entsprechenden Heil- und Erziehungsanstalt untergebracht werden. Der Kreisarzt hat ein Verzeichnis der jugendlichen Krüppeln seines Bezirks zu führen auf grund vort ,Nachfragen bei emeindevorstehern, fieistlichen oder sonstig geeigneten Auskuiiftspersonen insbesondere auch bei den Ortsbesuchen fortlaufend zu erganz.en." Het effect hiervan bleef echter gering tot in 1920 de lang be raamde maar door de omstandigheden uit gestelde wet verscheen, die aan doktoren den plicht oplegt, aangifte te doen bij een daartoe aangewezen ressort van alle gevallen van misvormdheid, waarvan zij kennis zouden krijgen; geldboeten, jahechtenis, bedreigen den nalatige. Ook aan vroedvrouwen, verpleeg sters, onderwijzers en aan hen die uit hoofde van hun ambt of werkkring met het kind in aanraking komen, werd deze plicht opgelegd, voor zoover het gevallen betrof, die niet aan een dokter bekend waren geworden. Deze wet stelt dan tevens vast het recht van den misvormde op behandeling en onderwijzing, en wijst de corporaties aan, die voor de kosten daarvan aansprakelijk zijn. Hierbij moet bijzonderen nadruk gelegd worden op het feit, dat de wet niet zooals vroegere sociaal-hygienische wetten, slechts de behandeling, opneming en verpleging van den gebrek kige eischt. maar nu als einddoel stelt: het geschikt maken voor het beroep. Oostenrijk heeft eerst in en door den oorlog een organisatie verkregen voor genezing en leering van misvormden. De particuliere wel dadigheid met betrekkelijk geringe mede werking der officieele autoriteiten heeft het mogelijk gemaakt, inrichtingen op groote schaal tot stand te brengen , die thans voor behandeling, onderwijs en beroepsopleiding van gebrekkige kinderen en door ongevallen getroffen arbeiders dienen. Om dezen nieuwen gang van zaken in te leiden, werden alle schoolplichtige kinderen in Weenen, die een zichtbare misvorming hadden, onderzocht. l pCt. der schoolplichtigen bleek behandeling noodig te hebben . Te zatnen met gevallen van niet schoolplichtigen werden 2000 zware orthopaedische gebreken gevonden, en men toog vol moed aan den arbeid der bestrijding van misvormdheid. Wel brachten de jaren van dreigenden honger en zorg voor het dagelijksch brood nieuwe moeilijkheden door de bange vraag, of het leven van gezonden kon behouden worden; de organisatie-arbeid ver slapte, maar werd opnieuw opgevat zoodra hoop op betere tijden weer doorbrak. Het orthopaedische hospitaal te Weenen bevat thans 400 bedden. De staat betaalt de kosten voor onvermogenden. Dit alles is geschied in hel ongelukkige Oostenrijk trots uiterst beperkte middelen. De verslaggever Prof. Spitzy, die aan het hoofd dezer inrichting staat, voegt er aan toe: Wanneer deze uiteen zettingen er toe mogen bijdragen, in uw zoo rijk land de zorg voor gebrekkigen in den kring der openbare zorg te betrekken, dan zou ik daarmee een klein deel van den dank kunnen brengen voor de offervaardige hulp die Nederland onzen armen kinderen in moeielijke tijden heeft geboden. Het 'Engelsclie systeem der bestrijding der misvormheid is uitermate practisch. Het is een stelsel door Sir Robert Jones uitgedacht en nog slechts als proef in praktijk gebracht maar dat men hoopt over geheel Engeland uit te breiden, waarbij elke orthopaedische kli niek het centrum is van een aantal buiten posten, die het voordeel opleveren, beter in het bereik der patiënten te liggen en de hos pitalen zelf van te zwaren druk te ontlasten. Deze buitenposten, voor het meerendeel in marktsteden gevestigd en op marktdagen bezocht, worden van het centraal orthopaedisch ziekenhuis uit bediend, gewoonlijk eens per weck door de speciaal orthopaedische verpleegster, eens per maand mede door den orthopaedischen dokter. Nieuwe gevallen komen er voor het eerste onderzoek, en de controleering en nabehandeling der uit het ziekenhuis tijdelijk of geheel ontslagenen heeft er plaats. Deze buitenposten behoeven niet kostbaar te zijn; desnoods een paar lokalen afgestaan in een hospitaal of huis van openbaar belang en die op andere dagen voor andere doeleinden kunnen worden ge bruikt. In Shropshire, waar thans dit stelsel in werking is,begint men den achterstand der misvormingen in te halen. Er is geen lijst meer van patiënten, die op opname en behandeling wachten. Grove misvormingen worden schaarsch. Door het wereldkundig worden van de bereikte resultaten, door verbinding en collegiale samenwerking met de plaatselijke doktoren en schoolartsen, door samenwerking geraakt, de waarde toekennen van wel overwogen inzichten, gevormd door man nen, die tot oordeelen over deze zaken bij uitstek bevoegd zijn. Ik wil hiermee maar zeggen dat ook iemand, die geen gezag aan deze uitspraken toekent, toch met die uitspraken rekening moet hou den, omdat ze allicht richtsnoer voor den wetgever zullen worden. En daarom is het wel zaak, dat we ons op de hoogte blijven houden van wat er in dit college omgaat en van de conclusies, waartoe dit lichaam komt in zoo belangrijke punten als de boven door mij genoemde. Wat heeft dan deze Hooge Raad, na ken nisneming van het door zijn,, Commissie XII" in het midden gebrachte, als zijn gevoelen (dat zijner meerderheid) vastgesteld? In 't kort komt dit hierop neer: een groote meer derheid van het college (23?(ij sprak zich uit voor wettelijke regeling der bindendverklaring van collectieve arbeidscontracten; een minder groote, maar toch ook niet geringe meerderheid (18?10) verwierp de wettelijke regeling van publiekrechtelijke bedrijfsorga nisatie; ook van ondernemingsraden werd een wettelijke regeling ongewenscht of prema tuur" geacht. Maar en hierop wil ik in het bijzonder de aandacht vestigen een groote meerderheid alweer (20?7) bepleitte de instelling van ,,bediïjfsraden." Het loont de moeite hier letterlijk weer te geven wat daaromtrent werd gezegd. Ziehier de aanprijzing en de ontwikkeling van dit denkbeeld: Afgezien van de problemen van de bindend,, verklaring der collectieve arbeidsovereenkomst en van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie in den zin van bijlage 3 van liet praeadvies van Commissie XI l, spreekt een groote meerderheid in den Raad (20 7) als haar meeninguit, dat in ieder geval de overheid thans geroepen is tot het nemen van een aantal maatregelen, die bevorderlijk kunnen zijn voor den vrede in het bedrijfsleven en kunnen dienen om de zoo gewenschte decentralisatie bij opbouw en uitvoering der sociale wetgeving te verkrijgen. Deze meerderheid meent, dat de volgende maatregelen thans bij de wet zouden kunnen worden voorbereid. lo. Een aantal ondernemingen, beboorende tot die takken van handel, nijverheid, transport, landbouw, waar reeds geruimen tijd sprake is van regelmatig overleg tusschen de organisaties van werkgevers en werknemers, kunnen in publiekrechtelijke lichamen, zoogenaamde hcdnyivn, worden georganiseerd. o. In elk dezer bedrijven komt tot stand een bedrijfsraad, samengesteld uit een even groot aantal werkgevers- en werknemersafgevaardigden, gekozen op den grondslag van evenredig kiesrecht door de vakvereenigïngen, voor zoover die werkgever? en werknemers van het bedrijf omvatten, en verder uit door den Minister van Arbeid, Handel en Nijverheid te benoemen personen als vertegenwoordigers van het algemeen belang onder wie de voorxitter van den bedrijfsraad. ,,3o. De bedrijfsraad krijgt tot taak, d. de vakvereenigingen in het bedrijf te adviseeren over te sluiten collectieve arbeids overeenkomsten; ??. mee te werken aan de uitvoering van de sociale wetgeving, in zoover de verschil lende sociale wetten die medewerking vaststellen; c. den Minister van Arbeid, Handel en Nijverheid en de vakvereenigingen van het bedrijf te adviseeren over sociale en econoniische toestanden van het bedrijf en in aansluiting hiermee het in overweging geven van maatregelen, hetzij door den wetgever, hetzij door de regeering, hetzij ,,door den bedrijfsraad te nemen. ,,4o. Komt een wettelijke regeling omtrent het stellen van algemeen bindende regels voor werkgevers en arbeiders ten aanzien van de arbeidsvoorwaarden in een bepaald bedrijf tot stand, dan zal de bedrijfsraad: ,,«. den Minister hebben te adviseeren omtrent het stellen van 7.oodanige algemeen biudende regels ten aanzien van dat bedrijf; ,,h. met rechtspraak moeten worden belast omtrent de uitvoering van zoodanige algemeen bindende regelen. Enkele leden zouden zich met deze denkbeelden kunnen vereenigen, indien vast stond, dat de overheid er zich toe zou bepalen te bevor., deren, dat dergelijke bedrijfsraden uitsluitend op grond van vrijwillig overleg zouden tot stand komen. Andere leden daarentegen, waaronder de vertegenwoordigers der groote werkgeversvereenigingen, die zich hierboven tegen een wet telijke regeling van de verbindendverklaring hebben uitgeproken, meenen, dat met het opstellen van wenschen van dezen aard practisch geen nuttig werk kan worden verricht, en dat de tijd nog allerminst rijp is voor een vruchtbare regeling op dit gebied\ . feekening voor de Amsterdammer" door George van Raemdonck ANDREAS LATZKO houdt in Nederland eenige lezingen llllllllllll ......... || ........ III Illlll ...... Illlll Laat mij aan deze woordelijke aanhaling nog toevoegen dat in de eind-conclussie van het rapport aan deze bedrijfsraden aanvunkelijl: in de eerste plait<; een adviseerende bevoegdheid" wordt toegekend. En laat mij voorts (ten overvloede !) zeggen, dat ik niet bang ben voor een woord. Ook mijn lezers zullen daar niet van schrikken. Bedrijfs raden".... ! Waar schuiven wij heen? Nu ja. de vraag is natuurlijk maar: wat deze be drijfsraden zullen zijn.... en wat zij zullen worden. Aanvankelijk" zuilen zij in de eerste plaats" (dus niet uitsluitendjadviseeren, maar dan toch, in de tweede piaats,meer dan dat doen, dus mee-beslissen. Waarover? En als het aanvankelijke" tijdperk voorbij is zal dan mee-beslissing de' voornaamste of eenige taak zijn? Dat deze vragen rijzen, toont hoe vaagde lijnen zijn. Maar tevens rijst de reeds boven aangestipte vraag: wat zal uit deze lichamen groeien? En za! die groei gaan in zoodanige richting, dat de instelling van deze raden bevorderlijk voor den vrede in het bedrijfs leven" zijn zal? Men wil een wet, die niet haar dwingend gezag zoodanige bedrijfsraden in het leven roept. Onderling overleg, wederzijdsche samenwerking, vrede in het bedrijf alles, doordat de wetgever daartoe organen schept. Mij dwingen al zulke plannen altijd een glimlach af van verbazing over de naïeviteit. waarmee lieden met (alweer !) goede bedoelin gen zulke stelseltjes in elkaar zetten en aati door hen bedachte organen een taak sub u en b en c toebedeelen en meenen daarmede den socialen vrede te bevorderen. Maar is dan dat. waaraan wij behoefte hebben, nóg weer een stel van op de wet steunende colleges? Is wat wij noodig hebben de democratie" in de fabriek? Neen, wat wij behoeven is: niet politiek, niet katheder-wijsheid, maar is de vrije groei en de onbelemmerde ontwikke ling der in de maatschappij werkende krachten; zijn niet: bedrijfsr;jf/?;;, maar is: bedrijfsrnVlicid; is vó'.r alles: arbeid, productie, ver meerdering van economische goederen, ver heffing van het peil der volkswelvaart, be strijding van de onder-consumptie, verleven diging van den uitvoer, herwinning van onze plaats op de wereldmarkt. Met sociaal maak werk wordt dat niet bereikt, maar belemmerd. S M l S S A F K T l) Te Ie/en: Samenstelling van den I lon gen Raad van Arbeid" door D. Hudig l.. |zn. in het ()-Mei No. der I ct>n<mii:;cln--St(ilisti\clieHericlitcn, bl;. 413 en 414. met de ministeries van onderwijs en volks gezondheid, is men in Engeland verder op den besten weg om het doel te bereiken. In Amerika gaat het Amerikaansch toe. Wij hoorden van een hospitaal dat 200 acres besloeg, bestond uit honderd en tien gebouwen en 3; millioen dollars gekost had. Het vertegenwoordigde natuurlijk het allernieuw ste in uitrusting en organisatie voor de ortho paedische chirurgie. Wij hoorden ook van een inrichting waar alle aangestelde krachten van den kok tot den instrumentmaker, van de linnennaaister tot de boekhoudster allen ook meteen leerkrachten waren en zooveel mogelijk met het oog daarop gekozen werden. De patiënten die een langdurige behandeling moeten ondergaan, worden voor zoover zij ambulant zijn, als leermaatjes ingedeeld in het vak, dat hen aantrekt, en heipen daar het werk voor de gemeenschap verrichten, 't geen hen helpt in de bepaling van een be roepskeuze. Amerikaansch ook de geestige op merking van prof Albee: De staat betaalt dus de staat heeft belangstelling. Meer zoo dan andersom. In Holland.... In Holland komt men achteraan. Maar neen. dat is toch een onrechtvaardige generalisatie waar Nederland voor den dat/ kwam met een voorzitter als Dr. Murk Jansen, wiens naam en werk door de aanwezige bui tenlanders om strijd geroemd werden: \vien in den loop van het vorige jaar aan de uni versiteit van Bologna de Humbertprijs werd toegekend voor liet beste orthopaedische werk, dat in de laatste vijf jaren het licht zag. Het moet dezen energieken voorwerker, die sinds jaren ook het doel der sociale zorg voor misvormden in het oog vatte en met onverflnuwden ijver nastreefde, trots tegen werking en teleurstelling, een bittere gewaar wording geweest zijn, daar met nagenoeg lecgc handen te staan. Het was aan den korten hamerslag van zijn zinnen te hooren. waar hij de feiten mededeelde met getallen, die als projectielen klonken: aangenomen kan wor den voor Nederland 30 000 misvormde kin deren beneden 15 jaar. Twee of drie inrich tingen heeft Nederland met minder dan hon derd bedden, terwijl Duitschland in 1014 voor vredesdoeleinden M inrichtingen met 7000 bedden had. Nederland heeft thans naar verhouding l 7 gedaan voor zijn misvormden van wat Duitschland in 1014 tot stand ge bracht had en naar verhouding l 15 van wat Sir Robert Jones voor Engeland noodzakelijk acht. In reen der universiteiten in Neder """ land is gelegenheid voor een arts zich in de orthopaedische chirurgie te bekwamen. Een behoorlijk toegeruste orthopaedische kliniek voor een privaat-docent ontbreekt. Jonge artsen verlaten de universiteit met onvol'doende kennis van de orthopaedische chirurgie met onvoldoend begrip van haar mogelijk heden. De Nederlandsche regeering, heeft bij monde van haren minister van Arbeid, Handel eu Nijverheid, mede sprekende in naam van z'n ambtgenoot van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van haar" instemming en sympathie met den strijd tegen de misvormd heid doen blijken en de verzekering gegeven dat deze in daden zouden worden omgezet, zoo spoedig de tijden het zouden gedogen.' Moge het spoedig zijn ! Intusschen zal de' Vereeniging voor Mis vormden, opgericht te Leiden 'm 1010 (Oegstgeesterlaan 1) doen wat in haar vermogen is. Wie helpt haar leden werven? Wie helpt er voor zorgen dat de naam van Nederland in den vervolge ook in dit opzicht hoog kan worden gehouden? M. R r i> i: i f: HETBOEK VAN DEWEEK SURPRISES DOOR Mr. C. P. VAN ROSSE M Prijs geb. met geïiiustr. omslag f 1.50 Uitgave van VAN NOLKEMA h WARENDORF, A'dam. JS