Jjlf, 23 Juni 23. - No. 2400 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOO R N E DE RL AN D N.V. PAERELS Meublleering-MI]. AMSTERDAM COMPLETE MEUBILEERING BETIMMERINGEN Rokln 128 - Tel. 4541 N. HJASPlBOMMa: BOEKBINDER Keizersgracht 772 te A'dam. TEL. 1751 Ateliers voor Reparatiën. In den Haag alken Vrijdag Hotel Central, MET N UTTRUSriNQ UTT'DC BIJENKORF* Ml NMUWK CATAUMHM ± MO BLAOZ. ?xusTWATtes, p n A H «o Spoors WA spoorjr. Culemborq WONINGBUREAU i» dio likilairA.il, Hl 1ETHJIIL N. Baarmtraat 81 - Baarn Tel. 244 ZWITSERLAND _ Berner-Oberland, Engadin, Savo,ye, Wallis. |Luzern, Interlaken, Montreux, Cliamonix, Zermatt, St. Moritz, Pontresina, Schaffhansen. Duur 9, 10, 11, 12 en 16 dagen. Tien verschillende reizen. ELGK WAT WILS." Vraagt progr. en inl. LISSONE & ZOON - Atóriam LEIDSCHESTRAAT 5 DAM 10 KERKSTRAAT» AMSTH^DAM WINKELHUIS Op een der eerste standen van DEN HAAG, wordt een Winkelhuis geschikt voor alle zaken TE HUUR of TE KOOP aangeboden. Franco brieven bureau dezer courant Letter B. KUNSTHANDEL G. J. STEGEN AN OVERTOOM 163 TELEFOON Z. 8292 tingen GRAND HOTEL DES ARDENNES Groot park. Terrassen. Tennis. Pension vanaf 25 francs. Vraagt gratis Prospectus. Ft. SHOUS 20 LEIDSCHESTRAAT 22 AMSTERDAM TELEFOON N. 5812 HEMDEN HM AR AM47 STOPPAGE VAN Dames- en Heerenkleeding WIY VAtET FROM LONDON Beurspassage 14, Tel. Noord 4915 Willemsparkweg 175, Tel. Zuid 333 AMSTERDAM OMNIBUSSEN Het 2 tons WHITE chassis: weegt slechts 1865 K.G. heeft EEN WERELDREPUTATIE » loopt GERUISCHLOOS veert SCHITTEREND stuurt GEMAKKELIJK j en is H KT omnibuschassis Bussen en Chassis voorradig. N.V. Gebrs. NEFKENS' Automobiel Maatschappij AMSTERDAM Tel. Zuid 2507 DE KERK IN DEZEN TIJD Een belangrijk deel der moderne menschen wil van de kerk" en van een dominee" niet veel goeds hooren en nog minder zelf zeggen. In de litteratuur is er een sterke voorkeur om den predikant in caricatuur te teekenen, zoodat de indruk wordt gewekt als ware iedere predikant een caricatuur van een mensch. En in het leven gaat men de kerk voorbij. Onverschillig, omdat men voor gods dienst en zulke zaken niets gevoelt. Maar ook wel met stille verachting, omdat daar de geestelijke dood woont en de levende religie slechts buiten de kerk is te vinden. En het zijn er tegenwoordig niet weinigen, die de kerk haten, niet zoozeer omdat zij den gods dienst verdedigt en draagt, maar omdat zij gevaarlijk is voor de waarachtige religie. De grootste vijand van den godsdienst is de kerk zoo meent men. Want conservatisme, bekrompenheid, middelmatigheid, ziellooze braafheid, levenlooze traditie, vormelijkheid, doode gewoonte en nog veel meer familie van dit alles huist in de kerk. Heeft de moderne mensch, die zoo oordeelt, geheel en al ongelijk? Neen, waarlijk niet. De kerkelijke werkers begrijpen hem best, geven zelf in hun hart en ook wel in 't openbaar even felle critiek. Maar die moderne mensch vergeet iets. Hij vergeet, dat de eene kerk heel anders is dan de andere, en dat zijn spot en tegenzin lang niet altijd gelden kan de vrijzinnige kerk, die is een vrije organisatie van godsdienstig gemeenschapsleven. Hij ver12 cent 12 eer* CBUITCNOKWOON) si<jatr geet dat de fouten der kerk de fouten der menschen zijn, die de kerk vormen. Hij vergeet dat zooals alle geest en leven vorm en lichaam noodig heeft om te kunnen bestaan, ook de godsdienst de kerk behoeft om te kunnen leven. Was het Friedrich Naumann niet die de verhouding van godsdienst tot kerk ver geleek met het verband dat er is tusschen het klimop en den muur? De moderne mensch ziet al verder voorbij het onafwend bare tragische conflict dat altijd is tusschen wezen en vorm, tusschen geest en gestalte. Zoodra de religie zich in vormen en organisatie, in de kerk verwerkelijkt boet zij iets in van haar zuiverheid en haar geest. Tusschen godsdienst en kerk blijven altijd spanningen. Zooals de individu in de gemeenschap altijd iets moet of f eren,zoo moet de religieuse mensch in de religieuse gemeenschap altijd iets offeren. En de religieuse gemeenschap is toch noodig zoowel voor den enkeling als ook omdat godsdienst een sociaal verschijnsel is. Aldoor spanningen. Religie is vloeibaar de kerk vaste vorm. Religie is innerlijk de kerk uiterlijk. Religie is mysterie de kerk open baar en bepaald. Religie is n met alle andere leven de kerk stelt haar naast alle andere leven. Zoo ziet de moderne mensch voorbij, dat de kerk, de eenig belangrijke draagster van het godsdienstig leven, noodig is en blijft, in welke gestalte ook. In welke gestalte ook.... Maar juist over haar gestalte is tegenwoordig onder de vrij zinnigen veel te doen. Men bereidt groote hervormingen voor. Hiermede bedoel ik niet zoozeer, dat men bezig is veranderingen aan te brengen in het werk en de werkwijze der kerk om haar innerlijk te verhoogen en te verster ken en haar tot een grootere cultuur kracht te maken en nu denk ik aan de bewustwor ding van haar sociale roeping, aan haar wil zich te bezinnen op haar geestelijke eenheid, aan haar groeiend verantwoordelijkheidsbesef .tegenover de jeugd, aan liturgisch streven tot verrijking van den eeredienst. Maar meer in het bizonder wil ik wijzen op den grooten drang naar verbetering van organisatie. Op het oogenblik is het eigenlijk een chaos, ten minste een dwaze verdeeldheid. In de groote Hervormde kerk hebben de vrijzinnigen, als een minderheid, een strijdend maar ook een lijdend bestaan. Daarnaast zijn zij georga niseerd in de kleinere kerkgenootschappen, die der Lutherschen, Doopsgezinden en Re monstranten,in den Protestantenbond, die vele zelfstandige gemeenten heeft gevormd en'in twee vrije Gemeenten. Terwijl wij toch wel kunnen spreken van een geestelijke nheid onder de vrijzinnige christenen, is deze ver splinterde organisatie, dit naast elkaar leven der verschillende groepen dwaas, maar ook schadelijk, wijl het de moderne beweging als beweging verzwakt. In verschillende plaat sen waar drie, vier kleine kringen naast elkaar werken, is de toestand dan ook een cari catuur van organisatie. Hierin zijn de kerken nu zelf begonnen verandering voor te bereiden, door een sterke nheidsdrang bewogen. De federatie van vrije religieuze groepen en organisaties", enkele jaren geleden gesticht, is mislukt, omdat zij te veel wilde omvatten (kerkelijken en buiten kerkelijken). Maar haar idee heeft doorgewerkt. Woensdag en Donderdag 1.1. heeft de Protes tantenbond een congres gehouden, waar over de Doelmatigste verbinding tusschen de georganiseerde vrijzinnige groepen", over een Vrijzinnigen Kerkenbond is gesproken. Het resultaat hiervan zal zeker niet dadelijk tastbaar zijn. Daarvoor zijn de moeilijkheden te groot. Historische lijnen worden niet zoo maar in eens verbroken. Men heeft rekening te houden met de verschillende mentaliteit in de onderscheiden kerkgenootschappen. En ook met nieuwe tegenstellingen: naast de oude tegenstelling rechtzinnig?vrijzinnig zijn nieuwe gegroeid, antiek-modern, conservatief miiiiiiiKiiuiiiiiiiiiiiliuiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiilifiiiiiiiiiiim ??iiiiniiiMim J.S.MEUWSEN, Hofl. A'DAM-R'DAM-ÜEN HAAG DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND vooruitstrevend in sociaal opzicht. Men maakt" ook zoo maar niet een nieuwe orga nisatie. Die moet groeien en voorbereid worden. Daarom is ook n nieuwe vrijzinnige Volkskerk, waarin al het bestaande samensmelt, een illusie. En hoe zal het in de toekomst gaan met de vrijzinnigen in de Hervormde Kerk? Zij hebben begin deze maand opeen groote vergadering uitgesproken, dat het zóó niet langer gaat. Principieel willen zij in de kerk blijven, maar niet langer als een verdrukte minderheid. Zij zullen een modus vivendi" eischen, waardoor zij zelfstandig komen te staan in de kerk en dus ook in de groote ste den, waar zij nu buitengesloten zijn, hun ker ken en predikanten hebben. En komt deze modus vivendi" niet in on geveer een jaar tot stand, dan willen de vrij zinnigen uit de groote steden andere wegen gaan, uit de kerk treden en tot nieuwe kerkvorming overgaan. Allerwege liggen dus moeilijkheden en com plicaties. De nheidsdrang die sterk leeft zal zeker niet zich onmiddellijk kunnen uitdruk ken in een bepaalden vorm, in een re-organi satie of een nieuwe organisatie. Maar er is be weging, het gist en het is duidelijk dat wij op weg zijn naar de nieuwe gezondere kerkordening, die zoo hoognoodig is, om der wille van het werk dat de kerken doen en doen moeten. In de jongere organisaties, den V.C.J.B. en den V.C.S.B., die dwars door de kerkgenootschappen heen hun bonden ge vormd hebben, is de eerste stap reeds gezet. Voor de waardeering der Kerk en ook voor nieuwe kerkvorming is noodig dat men haar historie kent. Nu is er onlangs ' ik maak wel mijn verontschuldiging voor de lange voorafgaande inleiding voor de korte volgende aankondiging een boekje verschenen van A. Binnerts over de Kerk", 1) als vijfde nummer in de reeks Religieuze inwijding' '. Hierin wordt de kerk in den tegenwoordigen tijd behandeld met zooveel geschiedenis van het verleden als noodig is om het heden te kunnen verstaan. Het zal dengene, die zich oriënteeren wil, dienst bewijzen. In het bij zonder voor jongeren geschreven zij het des ondanks ouderen in het bijzonder aanbevolen. Voor de rijpere jeugd geeft het wel wat te veel. Voor den volwassene, die zich wil laten voorlichten zondereen bepaalde studie derkerkelijke historie te maken, is het een compact en knap-geschreven boekje. Na een inleiding over de Nederlandsche Joden en hun gods dienst, beschrijft het uitvoerig en in onderdeelen de Roomsen Katholieke Kerk en het Protestantisme met zijn voornaamste kerken. Vervolgens behandelt het enkele secten, om dan te eindigen met een slotbeschouwing over Christendom en kerk", Kerk en cul tuur", en ,,de toekofnst". Dit boekje, dat het uiterlijk en het innerlijk der kerken bespreekt, kan het inzicht in de kerk in dezen tijd ten goede komen. Mis schien, dat het den lezer ook prikkelt tot arbeid aan en in de kerk in onzen tijd. W. M A c K E N 7. i E 1) De Kerk in onzen tijd in Nederland" door A. Binnerts Sz. Maat.ij van goede en goedkoppe lectuur. Amsterdam. III HUI Illlllllllll |l Illlllllllllllllllllllllll TABAK. nojg altijd de beste. IIIIIIIIIIIIIIIIHIIII VOL AU VENT VI Zet de pastei in een . . . (doch dit is de infernale kracht der gewoonte : a priori neem ik aan dat U het thans weet.) Terwijl ik bij mijn geurigst kopje thee, zelf be-schonken (thee verbetert me niemand), en eindelijk weer bij de ouwe pijp Varinas ik herzeg eindelijk weer, want ik laat mij niet langer verschrikken door mijn huis-medikus, die verwoed de angstige gevolgen van Alcohol en Nicotine bepleit en zelf de eene zwarte Bismarck na de andere bij Pommerans, Maag-elixer, Longa Vita of Catz, versrnookt terwijl ik eindelijk weer in de zoo lang ontriefde sfeer van 'n damp, die je snijden kunt, en 'n gouwenaar, die borrelt en pruttelt als in de beste dagen van wijlen mijn vader, zit, en me oprechtelijk verkneukel, zij het met eenige versnellende mate van arteri 'n-verkalking, kijk ik nog even de waarachtigvermoorde Vijzelstraat in het spionnetje at, erger me aan de verdwijnende intimiteit eener buurt, die voordien, vóór de nutteloosverbreede bruggen, en vóór het dikke ge raamteder Nederlandsche Handelmaatschappij", een genot zonder stoornissen was en de gordijnen neerlatend, steek ik in de stemming, om mijn gedachten bij lectuur te concentreeren de lamp op en een nieuwe pijp aan. Er gaat niets ter wereld boven de besloten heid van je comfortabele kamer, met het gesuis van het theewater, het getik van de pendule en het evenwichtig mee-babbelen van je pijp. Stilte, die enkel stilte is, is niet dat. Tweemaal lees ik het goede woord, het woord ter overdenking", het waardig woord van opwekking, dat op den Zondagmorgen ernstig en opbeurend wil zijn",in mijn Handelsblad". Ik lees het Zondagavond, omdat ik ouder en misschien verkeerder gewoonte mij Zondag morgen in het bad begeef, en mij licha melijk zoodanig en zoolang pleeg te soigneeren, dat ik met groote vertraging ontbijt. Het Handelsblad" legt een wel doenden, bedachtzamen vinger op de wond des Tijds' de gruwelijke wond van de Koorts, Overhaas ting en innerlijken Roofbouw. Ik bepeins de mogelijkheid, om mijn conservatieve weekindeeling in dezen zin te veranderen, dat het bad naar den Zaterdagavond verschoven worde, om den Zondagmorgen" ook waarlijk Zondagmorgen te gouteeren. Vroeger was de Van Dag tot Dag een verkwikking. Nu zullen alle gezindten, in stichtelijk-vrijzinnigen toon, ten Dage des Heeren, als er maar n Postbestelling is, en de treinen beperkt loopen, ernstige en opbeurende hoofdartikelen, die binnenkort als Handelsbladsche Zondagmorgentics befaamd zullen worden, kunnen bemijmeren.' Het belooft een edelen wedstrijd in verma ning, opheffing, troost. Dominees, profes soren in de godgeleerdheid, opvoedkundige specialiteiten, wijsgeeren, zullen uw ziel in godsvruchtige, bezonken, vreedzame, zacht zinnige, hooger strevende windselen heffen. Tweemaal, gelijk ik reeds zeide, heb ik het eerste Zondagmorgen! ie overdacht. Ik gevoelde mij als in de beschermende kom eener vrije gemeente. Van het Vaderland" sla ik nimmer de Zondagmorgensche Rust een Weinig over, en ik verheug mij in den groei dezer nobele Journalistiek. Weldra let op mijn voor spelling krijgen we sigaren, merk Zondagmorgentjes, en eerlang met engeltjes en madeliefjes geïllustreerde woorden van opwekking, ernst en opbeuring. Hoe zal, wik ik, bij de gurgeüng van mijn Varinas, de houding der overige bladen worden? Zal de Telegraaf" er het zwijgen toe doen? Zal de Nieuwe Rotterdammer" er naast zijn voortreffelijk, zij het een weinig onleesbaar Letterkundig Bijvoegsel, geen ethische Zondagmorgentjes, als don gratuit bijlasschen? Ik hoop in verheu ging van ja. Ofschoon ik aan de andere zijde voor een te vee! aan woorden-ter-overdenking bevreesd ben, en dan weer losbandigheid in kerkelijke organen, om voor afwisseling te zorgen, zie opduiken. Wij gaan, als tegenhanger bij de frivoliteit van deze aan sport en tango gewijde dagen, gelukkig den weg van Voor lier en Deugd on. Voorwaar, zooals de oude Boissevain, in zijn levendigste oogenblikken zeide, voorwaar, in harmonische richting. Te lang betraden wij kronkelpaden en zijwegen. Met de Zondagmorgcnijes daagt zoo niet een nieuwe Lente een nieuw geluid want welk geluid kan thans nieuw heeten? - dan toch de lichtende Schijn eener eervolle Eer en eener deugdlijke Deugd. Het kan in het organisch verband der intellektueele verschijnselen, meen ik, geen louter toeval zijn, dat ongeveer gelijktijdig. in het Vincentiusgebomv te Den Bosch, een gecombineerde jaarvergadering van de Bos sche Dioc. vrouwen- en mannenbonden Voor Eer en Deugd, onder leiding van dr. Deckers uit Den Haag, gehouden werd. Het bleek helaas, dat tr slechts (i7 mannen-aW.eelingen bestaan en dat de Kas in de afgeloopen twee jaren een tekort aan contanten van rijf gulden zestien en een halve cent opleverde. Dit acht ik voor 67 mannen-afdeelingen een schande. Het hooge woord moet er uit. Wanneer in elk van deze 07 inannen-afd.eeHngen inderdaad een man ware opgestaan, en deze man-onder-de-mannen hadde n dubbeltje of een postzegel van dat bedrag geofferd, dan was dit penibel tekort onder de vleugelen der Liefde verbloemd. Ook had een Kenau Sirrionz. Hasselaar de klinkende daaübij het bescheiden woord kunnen voegen. Nu zal het tekort van /5.16J- in de kas van een voor het Hollandsche volk zoo broodnoooige Vereeniging als Voor Eer en Deugd" allicht de belagers van eer en deugd smadelijk doen meesmuilen. Ik kan me daar helsch om maken. De schijn had. tenminste door Vrouwenadel" o! Volksadel" gered kunnen worden. Tegenover dit somber verschijnsel, bleken evenwel ook lichtpunten aanwezig. Voor de wintercampagne van Voor Eer en Deugd" werd bijzonder aanbevolen (ik citeer het verslag uit De Tijd) het organiseeren van oudersavonden, en deze op smakelijke wijze wat aantrekkelijk te maken door muziek, zang, tooneel en lichtbeelden. Hierbij werd terecht aanbevolen de:c oudersavonden siandsgewijzc te houden. Ik juich dit van harte toe. Laat alles in eer en deugd geschieden, maar in 's Hemelsnaam geen béter-gesitueerde rozijnen met krenten-van-anderen-stand te zamen. Een onrijpe dooreenmenging van standen, op het zoo verfijnd gebied van eer en deugd, moet vroeg of laat tot onverkwik kelijke incidenten leiden. Denkt u maar eens het tragisch conflict, wanneer op zulk een oudersavond met muziek, zang en tooneel, een bankdirecteur, man-van-eer, op de jeug dige schoonmaakster der Bank, vrouw-van deugd, en zetstcr van de kantoor-koffie voor het ganschelük personeel, dusdanig verliefd raakt want Amor is een guit met oneerlijke streken ! , dat hij zijn ouders zou willen braveeren, en met overtreding der geboden, deze zetster-der-kantoorkoffie, tot de zijnevoor-altijd zou maken. Dit is goed voor een film, doch nekbrekend voor het standsg e w ij z e . En hoe sterker klemt dit, als we lezen, dat het Hoofdbestuur als onderwerp der bespreking op de congressen, de vijf gewestelijke te Den Bosch, Tilburg, Waalwijk, Eindhoven en Nijmegen, zeer categorisch heeft aangegeven Het Dreigend Gevaar. Goed zoo, Hoofdbestuur! Te uwer eere steek ik eene versche pijp op. Hoe breed beziet gij, mijne heeren : de gevaren, welke zich nopens eerlijkheid en zede lijkheid bij den bloempjesverkoop door jeugdige meisjes op de zoogenaamde bloemendalen, voordoen." Uit mijn kamer bij de Munt, heb ik deze gevaren met gefronst voorhoofd opgelet, en mij ingeleefd in de meer dan schunnige gesprekken, die oudere en iongere mannen, de eer van de meisjes büagend, met a e bloemenverkoopsters, houden of althans kun nen houden, eer deze godvergeten lieden, tot den aankoop van een boter- ot Emmabloempje overgaan. Ja, voorwaar, ik heb hef: met eigen oogen aanschouwd, dat een zulke zielenbedervende bloempjes-markt door een Bal in de overzij-zalen der Burgerwacht, die zich tot zulke excessen niet moest leenen, gevolgd werd. De vergadering van Voor Eer en Deugd" besloot gelukkig de actie tegen dit ontredderend gesjagger met spoed nationaal te doen geschieden, en bij de rondvraag werd groote aandacht gewijd aan de filmkeuring, het zedelijkheidsvraagstuk en de slechte romanlectuur. Onmiddellijk na de.lezing van dit verslag, dat op zichzelf al een ruim veld opent voor de Zondagmorgenties van Het Handels blad, heb ik er een Jaargang van Tooneel en Bioscoop", weekblad, uitgegeven door het Hoofdbestuur van Voor Eer en Deugd" te Rolduc, op nageslagen. In dit orgaan heerscht tucht. De Afgod door E. Veterman, afgekeurd. Malle Gevallen, door Hans Martin, goed voor volwassenen. Het Recht tot Staken, door Ernest Hutchinson, goed. Kareltje als Redenaar, Pathé-film, goed. Het staat geschreven, Path film, goed, mits coupure van het eerste beeld, daar bij den ingang van het Opiumhuiseen onvoldoende gekleede vrouw staat". Het Kind van een ander, Pathé-film, eindigend met een algemeenen zelfmoord van de betrok kenen, natuurlijk absoluut afgekeurd. Slechts op deze wijze kan het zedelijkheidsvraagstuk radikaal worden opgelost. De menschheid heeft in gedemoraliseerde tijden behoefte aan.... Ik verval echter niet in herhaling, zie met blijmoedigen ernst de opbeuring en opwekking der komende Zondagmorgentjes, deze allergelukkigste vondst van de Pijpeninarkt tegenmoet. HANS L n D i F i c o R. Amsterdam. l(j Juni.