DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 21 Juli '23. - No. 2404 JOZEF VAN LIER f Stil is hij heengegaan, even stil als hij heeft geleefd. Men wist nauwelijks dat hij nog leefde. Af en toe kwam men door 'n enkelen getrouwe te weten, dat, waar en hoe hij leefde. Verblij dend was het niet. Je nam je voor eens te schrijven, iets voor hem te doen, maar de dagelijksche tredmolen sleepte je weer mee en je vergat hem opnieuw. Ook verluidde iets van zijn gekrenkten trots wanneer in het publiek over zijn eenzaam leven, over zijn toestand werd gesproken of geschreven. En zoo is hij heengegaan zonder dat velen, die hem wat sympathie, wat dankbaarheid wilden toonen, dit voornemen uitvoerden ! Wanneer ik aan den tijd denk, dat ik bij de van Liers geëngageerd was, komen er heel wat aangename herinneringen voor mijn geest. Jozef v. Lier is daarmee onafscheidelijk verbonden. Die kleine, eenvoudige man, die met zoo'n ernstig gezicht op den voorgrond zat en geenerlei gekheid, nonchalance, geen halfheid duldde ! Die altijd respect wist af te dwingen en wanneer hij daarin te kort schoot, toch sym pathiek bleef! De ingewijden wisten hoe heldhaftig hij leed en zorgen trachtte te verbergen. Wij allen steunden hem daarin. Bij de van Lieis heerschte 'n patriarchale atmosfeer. Dat waren de resten van 'n wijs en verstandig beleid, dat eenmaal de oude heer A. v. Lier gevoerd had. 'n Man die op 'n zeld zame wijze de kunst van geven en nemen ver stond en veel tact bezat om met het lastige, wispelturige tooneelvolkje van toenmaals om te gaan. Jozef drukte hierin het meest zijn vaders voetsporen. Hij was van 'n onkreukbare eerlijkheid. Die bezorgde hem in moeielijke tijden en hij beleefde er veel altijd het noodige ver trouwen. Toen hij in 1896 als regisseur naar Brussel vertrok, ging hij met 'n ledige kas, maar met het bewustzijn ieder het zijne te hebben gegeven. Als regisseur bezat hij vele verdiensten en niet het minst een groote routine. Alle tooncelsterren, fransche en duitsche die in den loop der tijden in het Qrand-Theatre optraden, had hij zien spelen en allen hadden iets bij hem achtergelaten, 'n Mooie tooneelaankleeding was zijn trots. Hij had eerlijk en oprecht lief en bewonderde vol vuur de vrouw zijner keuze. Voor haar was hem geen offer te zwaar. Haar glorie was zijn doel. Zijn zoon Albert was voor hem het lichtpunt in zijn eenzaam bestaan. In de laatste jaren werd zijn zelfvertrou wen door velerlei omstandigheden geschokt. 'n Toenemende doofheid droeg daarvan 'n deel de schuld. Hij trok zich van alles terug. Hij was zijn laatste levensjaren als de wilde eend, die, eenmaal aangeschoten, zich in het riet vastbijt en daar eenzaam haar einde ver beidt. Ik vermoed dat het einde voor hem een verlossing was. Hij ruste in vrede. HERMAN SCHWAB Leeuwarden 17 Juli '23. iiiiiiiiuiiii umi EEN MASSA ARTIKEL Er is al zoo vaak gesproken onder kunste naars over het esthetisch uitgevoerde massa product in tegenstelling met het sinds jaren op min of meer slordige manier uitgevoerde slechte massa-artikel door fabrikanten. Deze zakenlieden verscholen zich meestentijds achter hun verkeerde meening: een kunstig ontworpen artikel wordt als handelswaar veel te duur, vreezend ook het misschien niet denkbeeldige gevaar dat het verfraaide artikel niet aan den man gebracht kan worden, wijl het publiek nog helaas te veel naar banali teiten vraagt. Dank zij de medewerking van eenige leden van onze hofhouding schijnt het zoo zeer be geerde massa-artikel in aantocht te zijn en men maakt daarvoor gebruik van het Regeeringsjubileum, waarmede tevens het gunstigste mo ment is aangebroken voor een zoo ruim moge lijk afzetgebied. Of nu een gipsen buste van H.M. de Koningin geschikt is om als massaartike dienst te doen, betwijfel ik ten zeerste, wantl de massa is wel gebaat bij een monumen taal kunstwerk, dat, in hun midden geplaatst, dus een gemeenschappelijk bezit is, maarniet bij een tot in het oneindige gecopiëerde beeld in verschillende afmetingen, dat bij elke ver menigvuldiging noodwendig iets van zijn kunst waarde moet inboeten. Hoe het zij, in ieder ge val is gips het meest onesthetische materiaal en zeer ongeschikt, want broos, vóór massa-pro ductie. Zoo worden we eerstdaags verrast en overstroomd met een serie gipsen koninginnen in alle maten en prijzen, met en zonder console, zooals in Heiligen-beelden-winkels ,,alle soor ten Heiligen verkrijgbaar zijn met of zonder glazen stolp". Ik heb mij zelfs eens laten wijs maken, dat de gevraagde lengte der gipsen Heiligen verkregen wordt, door meedoogenloos een middenmoot er uit te zagen, of er tusschen te plakken. Over dergelijke banaliteiten te schrijven zou geen zin hebben, althans vrijwel overbodig zijn, indien de dame du palais" mevrouw van Loon-Egidius niet zelf naar een beelden fabriek te Amsterdam was getogen om bij de vervaardiging van een K°ning'nne-buste aan wijzing te geven, luie Hare Majesteits voor hoofd, wangen en kin, haartooi en dracht er in werkelijkheid uit zien. Door deze aanwijzingen is dit product zoo gladjes geveegd en gepoetst, dat de vraag gerechtigd is of bij deze tweede hands overgebrachte gelijkenis nog van esthe-, tiek sprake kan zijn, afgezien nog ervan, of een dergelijke beeldenfabriek het juiste milieu is om kunstwerken te doen geboren worden. Bij deze aanwijzingen is het niet gebleven, de goedkeuring werd tevens gehecht aan dit minutieus gepeuter en zoo zullen eerstdaags deze Koninklijk goedgekeurde producten te verkrijgen zijn van ?1.15 af, opklimmend in prijsverschil naar grootte, tot de niet overdre ven som van /18.?per stuk 1). Dat uit c'e omgeving van het Staatshoofd, waar toch een intellectueel milieu verwacht mag worden, een der dienaressen, waar het betreft het hoofd vanden Staat te vereeuwigen in de stof, waar dus een sculpturale schep pingsdaad verlangd wordt, zich tot een fabriek wendt, wekt verwondering. Voor populariseering of als massaproductie waren andere en betere middelen te vinden, dan deze leeghoofdige gipsen prullen. Ware het niet door de herinnering aan de vereering voor vroegere staatshoofden, die we nog tegenwoordig zien afgespiegeld in de bronzen, granieten en marmeren statuen van Egyptische Koningen en die der Fransche tijdperken, welke groote kunstenaars hebben geschapen en die nog overal in honderden m usea bewonderd kunnen worden, ik zou gezwegen hebben. Belichten we even het tijdperk van den Franschen zonnekoning, Lodewijk XIV. In zijn dagen werd als het ware de kunst uit den grond gestampt. ,,De opper-intendant der gebouwen" Colbert deed zijn uiterste best om zooveel mogelijk kunstenaars op te leiden,om ze in dienst van den Koning te stellen. Honderden origineele Grieksche en Romeinsche beelden werden aangekocht, maar.... ook honderden levende Fransche kunstenaars schiepen nieuwe ontwerpen tot versiering van gebouwen en de uitgestrekte parken van Versailles. Zoo werd de zonnekoning de maecenas der kunstenaars. Men liet den Italiaan Bernini overkomen, den bouw meester van den Paus. De bouw van het ontzachlijke Louvrepaleis werd voortgezet. Een groot aantal bekende kunstenaars uit die dagenglijden als op een filmbeeld aan onzen geest voorbij: Colbert, Ch. Le Bruns, Mignard, Girardon, Coysevox, Mansart, Le Nötres, Claude Perrault, Poussin, Desjardins, Puget, Lonvois, Libéral Bruant en vele anderen. Bekend zijn de marmeren figuren en koppen van Lodewijk XIV ontworpen door geniale beeldhouwers als Bernini, Coysevox, Pugct, en Girardon.'t Lijkt ongeloofelijk, maar er bestaat zelfs een lieele dictionaire des sculpteiirs frangais sous Ie règne de Louis XIV", in Parijs uitgegeven in 1906, van St. Larni. Doch het Lonvre-paleis scheen te klein te worden voor den Franschen vorst en hij zocht in de uitgestrektheid der oerwouden van Ver sailles verruiming voor zijn beweeglijken geest. Van 1670 tot 1785, meer dan een eeuw, wer den alle grootsche kunstwerken van Frank rijk aan Versailles gewijd. Uit de hooge vensters der spiegelgalerij kon de machtige vorst zich verlustigen in de wcidschheid der onafzienbare parken, bosch en waterwerken van den wereldvennaardeii tuinarchitcct, Lc Nötre?, die de Baarde als EVENWICHTSLIEFDE Teekening voor ,,de Amsterdammer" door George van Raemdonck Aan dien kant zou er toch wat af moeten nllHlllllHUlllllllllllllllllllllllllllllllllllltlllllllllllllllllllllltllllllllllllllIllllllflflIlllnlIIKlIllllllf^lltltflIlllfl11111""""11"111111"111111111111'1111'''1'1'11 zijn stof scheen te hanteeren en als een god het licht en de schaduwen verdeelde in den tot orde en regelmaat ingedeelden tuin, eennieuw hof van Eden gelijkend, waar de natuur in ongekende schoonheid harmonisch door den Ooddelijken Geest eensKunstenaarsherschapen werd.Van de bouwktinstig geschapen terrassen uit verliest de blik zich aan den einder op de schoonheid,gedragen overdezenwondervollen grootschen aanleg van eindelooze bloemenvelden, ranjeriëen en rijk versierde en gebeeldhouwde bronzen fonteinen, waarvan het kristal-heldere opspuitend en neerklaterend water op de prachtige patinkleurige oppervlakten van bronzen zeepaarden, nymfen en goden de scherpe flitsen en glanzen doen ontstaan, waarin de boos, stralende x,on zich zelf weerspiegeld ziet. Terwijl rt m dit spe! van faunen en nymfen, stoeiend in vijvers, zwoele romantiek vol betoovering, bekoring en geheimzinnigheid der nabije bosschen, dit minnespel schijnt te willen verbergen. Over enorme helkleurige grastapijten glijden in snelle vaart de lichten en schaduwen van zon en wolkenspel en ver levendigen in wisselende werking van kleur dit boeiende schouwspel. Zoo vormen deze begroeide vlakken, op verschillende planhoog ten aangelegd, met marmeren trappen ver bonden, in hun kleurrijke en horizontale vlak heid het evenwicht voor de beweeglijkgol vende vlakken der beeldhouwkunst. 't Is waar, deheele mise-en-scène geschiedde op bevel. Maar Colbert's reusachtig doorzet tingsvermogen dwingt respect af en in de ge schiedenis teekenen we zijn tijd op als den noodzakelijken schakel der evolutie. Men mag over deze verfijnde decadente kunst oordeelen hoe men wil: zij werd geboren uit de ziel der iticnschheid als noodwendigheid, met de kracht van vuurwerk opstuwend en even lichtend in korte schittering, den omtrek in gloed zet tend, pralend en overbluffend, ia onvergelijke lijk in technisch kunnen. Maar dit was het beeld van zijn eigen tijd. Welk beeld is het onze? Het banale massa-artikel? Gipsen busten van beeldenfabrieken? Schijnschoonheid van een overbodige of waardelooze productie? Spiegelt hierin zich het beeld van onzen tijd? THEO VAN REIJN 1) Dit handelsproduct heeft begrijpelijker wijze niets te maken met de enkele borst beelden van H.M. de Koningin, welke aan bekende beeldhouwers werden opgedragen. u iiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiriiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiui iiwmr'-m<iiii>uuiiimmiiiiiiiiiimiiiiiimiimiimuiit; iiiitiiiiiimmiiimmimiiiiimmmi iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiii De belangstelling van het publiek voor de machine, die korten tijd geleden 'de reis Amsterdam?Moscou maakte. DE NATIONALE VLIEGDAG ' De KoninklijkejJNederlandsche Vereeniging voor Luchtvaart heeft, met de instelling van haren Nationalen Vliegdag, voor de aviatiek een uitstekend propagandistisch werk gedaan. f'De Vliegdag werd georganiseerd door hare commissie voor de propaganda in samen werking met het comit VlieghavenAmsterdam". Laatstgemeld comitéen de Kamer van Koophandel ijveren voor de ver krijging in de nabijheid van Amsterdam van een goed geoutilleerde vlieghaven voor het burgerluchtverkeer. En daar heeft Amsterdam wel recht op," hoor ik zeggen. Amsterdam, met zijn handel en scheepvaart, de hoofdstad van Neder land, die het eindpunt vormt van de uit stekend functionneerende internationale vliegdiensten op de wereldsteden Londen, Brus sel, Parijs en Berlijn. Ik hoor het zeggen, en ik lees het ook van tijd tot tijd. Het zijn gewone burgers, groote handelslui, scheepvaart- en bankdirecteuren, fabrikanten of andere vooruitstrevende Nederlanders, die dat vertellen; en journalisten schrijven het. Maar de autoriteiten denken er anders over. In Amsterdam en den Haag ten minste. Zij Fokker, tweepersoons verkenningsvliegtuig, type C. IV (Libsrty motor van 400 P. K-)zien blijkbaar het groote belang in dezen voor Amsterdam niet en wachten liever tot het te laat is. Die autoriteiten, voor wie zeer zeker het gebeuren op Schiphol van belang was, waren niet tegenwoordig om|het ferm opgezette pro pagandistische werk van de Kon. Vereeniging voor Luchtvaart te zien. Een enkele niet te na gesproken, maar n zwaluw maakt immers geen zomer? Door de slechte samenwer king van de autori teiten wordt de bloei van het luchtverkeer in Nederland wel zeer gehandicapt. De bedoeling van den Nationalen Vlieg dag was: het publiek in de gelegenheio te stellen kennis te ne men van de vorde ringen, die in Neder land gemaakt zijn op aviatisch gebied en in het algemeen, propa ganda temaken voor de luchtvaart. De verschillende Nederlandsche vlieg tuig-industrieën en in Nederland werkende LuchtverkeerMaatschappijen waren in de gelegenheid gesteld haar nieuwe producten te demonstreeren en een overzicht te geven van haren arbeid. Door de vliegdiensten van Oorlog en Marine werd,door demonstraties en wed strijden, de geoefendheid hunner vliegers ge toond. De bezoekers vonden volop gelegenheid hunne vlieglusten in korte vluchten te bevre digen en de piloten van de internationale luchtlijnen toonden voor de zooveelste keer hun acuratesse, onder andere ten opzichte van het op tijd aankomen en vertrekken. Deze eerste vliegdag is zeer geslaagd; niet tegenstaande de hitte waren ongeveer 6000 Interieur van een modern verkeersvliegtuig bezoekers gekomen, die v> l enlhouprasmc en met dankbaarheid het gebodene aanvaard den. Een opsomming van alle avialische gebeurtenissen past n'.et in dit blad; de dag bladen hebben de weetgicrigcn hieromtrent ook reeds voldoende ingelicht. Ken nauwkeu rig verslag te geven zou mij bovendien niet mogelijk zijn, daar ik mijn deel van de pro paganda moest uitvoeren, waardoor ik meer boven dan op Schiphol wasHet is gelukkig te constateeren, dat de be langstelling en het vertrouwen van het publiek meer en meer toenemen. Het komt zelfs meer malen voor, dat de beschikbare plaatsen op de machines van de internationale lijnen over bezet zijn. Men heeft moeten overgaan tot vooruitbespreking der plaatsen, en dit ;s een toestand, die bij het luchtverkeer niet mag voorkomen; immers de vliegmachine is het aangewezen voertuig voor het snelle ver keer. Zij voldoet niet aan de haar gestelde eischen indien zij zich uitsluitend snel verDe escadriKe die ons land te Gotlienburg zal vertegenwoordigen. De groote hitte was niet in staat de belangstelling te verminderen. plaatst, neen, eerst dan heeft zij reden van bestaan, indien zij ter beschikking is van den reiziger, die plotseling over grooten af stand moet reizen. Hierin is natuurlijk ver betering te brengen door vcrgrooting van het aantal machines, waardoor het bedrijf elas tischer wordt en het publiek de vliegmachine niet langer blijft zien als een problematisch mechanisme, maar haar roemt als een vertrouwbaar middel van verkeer. Dat daarvoor geldelijke steun noodigis, zal ieder moeten beamen, die in het vak rekenen niet te zwak staat. Particuliere vliegmaatschappijen kunnen zich, op dit oogenblik jkvan jong 'Javiatisch leven,/on mogelijk bed rui pen. Daarom is ruime regeeringssubsidie noodig. Te dezen opzichte heeft de staat reeds in de beurs getast. Maar niet diep genoeg, indien Nederland een vooraan staande plaats in het internationale luchtver keer wil innemen en indien men aan een luchtverkeermaatschappij eischen van goed en vlug personenverkeer, bedoeld zooals boven is uiteengezet, gaat stellen. Een goed uitgeruste vlieghaven voor de hoofdstad des lands, in korten tijd en op gemakkelijke wijze uit het centrum der stad te bereiken, is een voo rnameeisch. Schip hol is ten eenenmale onvoldoende. De uit rusting van de vlieg haven is niet voldoen de. De toegangswe gen naar Schiphol zijn smal en het weg dek is slecht; de ha ven ligt te ver van de stad verwijderd. De verkeerspolitie heeft op den Internationa len -.Vliegdag veel moeite ondervonden met het regelen van het verkeer, hoewel zij op loffelijke wijze haar taak heeft vol bracht. Maar hoe zal het in de toekomst gaan, wanneer het aantal bezoekers op de komende internationale vliegdagen drie of vier maal het getal van thans zal bedragen? De autoriteiten moeten ernstig werken, en vooral samr/iwerken, om het probleem: vlieghaven-Amsterdam tot een gezonde en spoe dige oplossing te brengen. Het is een groote fout geweest het oude E. L. T. A.-terrein aan de overzijde van het I l niet voor Vlieghaven te benutten. Daarop had onmiddellijk beslag moeten worden ge legd voor de hoofdstad des lands. Een beter terrein ware niet te vinden. Gelegen op vijf minuten afstand van de haven, het brandpunt van Amsterdam's handel en scheepvaart, rnet directe aansluiting o p het tram- en wegen net der hoofdstad en nabij het Centr. Station, zou het een van de beste en uitstekend ge legen vlieghavens kunnen zijn geworden. Doch niet alleen het Eltaterrein is voor vlieghaven aan de hoofdstad ontgaan, een tweede eveneens geschikt landencomptex, bijna even gunstig als het zoo juist genoemde gelegen, schijnt niet in aanmerking te mogen komen. Ik bedoel hier de terreinen bij Schellingwoude. Hier zou een gecombineerde water en landvlieghaven, overeenkomstig de belang rijkheid van de eerste stad des lands, kunnen worden gebouwd. Door gebrek aan samenwer king tusschen de departementen Marine en Oorlog, zal ook deze wensch wel tot de vrome blijven behooren. Dit in dezen tijd van snellen en grooten vooruitgang der vliegerij te moeten neerschrijven stemt droef. Als straksNederland zijn verbinding door de lucht met zijn koloniën jieeft gevestigd, (waarvoor groote plannen zon opgezet en waaraan met inspan ning wordt gearbeid, zoodat waarschijnlijk in 1924 de eerste Nederlandsche machine door de lucht Indiëzal bereiken) en daardoor een eerste plaats in het wereld-vlieg-verkeer zal innemen, dan bezit de hoofdstad geen toonbare en bruikbare vlieghaven. A. H. G. F o K K E R. Fokker eenpersoons jachtvliegtuig, type D. XI. (Hispano Suiza motor van 300 P. K-)