4 Aug. '23. - No. 2406 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Op den Economischen Uitkijk Over de grenzen van het mogelijke. Toen in October 1922 de dollar te Berlijn op 3900 stond, was ik daar en sprak er menschen-van-zaken, die bedenkelijk hun hoofd schudden, zich afvragend, waarheen dit leiden moest. Er waren onder hen eenigen, die een stand van nog wel 5000 voorzagen, maar als dat peil bereikt werd, ja, dan wist men ook heelemaal niet meer, hoe het er in Duitschland zou uitzien. Later in Berlijn terugkomend, bevond ik de dollar koers 6000. Op mijn vraag, hoe onder die omstandigheden het bedrijfsleven en de volks huishouding voortgezet werden, luidde het antwoord, dat die 6000-koers eenvoudig katastrophal" was. Indien men bedenkt, dat de dollar thans in Duitschland meer dan 175000 noteert, dan zou men benieuwd zijn te weten, welk teekénend bijvoegelijk naam woord voor de huidige positie passend wordt geacht. ? Inmiddels wordt het bedrijfsleven en wordt de volkshuishouding voortgezet. Een Duitscher zou vermoedelijk aan de erkenning van dit onloochenbaar feit het citaat toevoe gen: aber frage nur nicht, wie.... !" Dat onmogelijke" dingen gebeuren, is een sedert het uitbreken van den wereldoorlog alledaagsch verschijnsel. De hardnekkigheid waarmee de steeds krassere onmogelijkheden op economisch gebied voortgaan zich als feiten te vertoonen, heeft natuurlijk ernstig afbreuk gedaan aan het gezag van hen, die op grond van de door hen beoefende weten schap of van hun daarop steunend inzicht de volstrekte ondankbaarheid, de onbestaan baarheid verkondigen van wat, soms vlak na hun uitspraak, zich als de tastbaarste werkelijkheid openbaarde. Men kan veilig zeggen, dat, naar veler oordeel, heel het verloop van den wereldoorlog en van wat daarna als vredes-toestand" wordt aange duid, n geweldige, hopelooze blamage is geweest en nog is voor de economisten en dus ook voor de economische wetenschap (voor de orthodoxe economie", gelijk het heet). (s dit vonnis juist? In hoeverre, welicht? Mij dunkt,hier moet worden onderscheiden. Er zijn lieden, die, door de waarneming van het feit dat sedert Augustus '14 de wereld in economischen zin uit haar voegen is geraakt en dat in die wereld allerlei zich anders ge draagt dan voorheen geschiedde, gedreven worden tot de uitspraak, dat dus de oude, door de economische wetenschap vastge stelde wetten niet (meer) bestaan of althans niet meer gelden, zoodat met die wetten ook niet meer rekening behoeft te worden gehou den. In deze uitspraak kan ik niet meer logica ontdekken dan in die van een man, voor wien de wet der zwaartekracht zou zijn opgeheven, zoodra hij ziet dat met een mag neet een stukje metaal wordt omhooggebeurd en vastgehouden. Niet de wet der zwaarte kracht wordt in zoodanig geval opgeheven het spreekt van zelf dat die wet blijft wat zij is maar haar werking wordt door de werking eener andere wet te niet gedaan. Zoo ging en gaat het ook in het economische. Wij kenden de op dit gebied geldende wetten en namen in normale .tijden, onder normale omstandigheden hare normale werking waar. De regelmaat dier ongestoorde waarneming deed menigeen denken, dat de werking dezer wetten onveranderlijk was. Maar de omstandig heden werden geheel abnormaal, doordat de gedragingen der menschen, der volkeren sterk afweken van wat tot nu toe gewoon" was geweest; vroeger ongekende en ondenk baar geachte wetten" (overheidsmaatregelen) deden haar sterk-overwegenden invloed gelden op hetgeen vroeger de ongestoorde gang van zaken was. En zoo schenen de oude economische wetten van haar kracht beroofd. Wat bleef er vari vraag en aanbod" over In den tijd van buitensporige inmenging der regeeriiigen op het stuk van voortbrenging en verdeeling, den tijd van maximum-prijzen en distributie? Toch, wie scherp zag, kon ook toen wel waarnemen dat, trots den haar werking doorkruisenden factor der kunst matige regelingen, de wet van vraag en aanbod gelden bleef. En zij herneemt van zelf haar volle heerschappij indien en naar gelang de storende invloeden wijken. Zoodra de magneet als zoodanig krachteloos wordt, valt het stukje metaal weer op de tafel. Hierover dus geen woord meer. Maar hebben dan niet economisten zich geblameerd, al bleef het gezag van hun wetenschap on gerept? Het heeft mij van meer dan n hunner altijd een zeer hachelijk ondernemen toegeschenen, zich aan voorspellingen te wagen. In den aanvang was deze liefhebberij nog wel verklaarbaar. Hier opende zich voor hen een nieuw, bijzonder belangwekkend veld van studie en waarneming. Vroeger ongekende factoren kwamen nu in het spel; de gewone, natuurlijke werking der van ouds bekende wetten moest wel den invloed daar van ondergaan. Zouden dan niet zij, die met deze wetten en haar (normale) werking vertrouwd waren, in staat zijn den menschen te zeggen, welken keer de gang van zaken zou nemen,indien de nieuwe factoren tusschen beide kwamen? Zoo kon men, zonder weten schappelijke hoovaardij, denken. Doch men moet toch reeds spoedig gezien hebben, dat de nieuwe factoren geheel onberekenbare ele menten in zich bevatten, zoodat zij op de meest verrassende wijze de werking der eco nomische wetten stoorden. En nu moet ik wel zeggen, dat sommige economisten in dit opzicht wel wat hardleersch zijn geweest. Nadat zij een paar malen gefaald hadden in hun gevaarlijke voorspellingen, hadden zij kunnen inzien, dat het voorzichtiger was zich niet verder daaraan te wagen. Te eer hadden zij deze les der voorzichtigheid moeten ter harte nemen, omdat telkens weer nieuwe factoren van steeds verdere strekking en in een verbijsterend snel tempo zich deden gelden. Toch waren er, die niet ophielden te verklaren, hoe straks de verhoudingen zich zouden ontwikkelen. Intusschen is er wel ne en een zeer gewichtige verontschuldiging aan te voeren voor de voortvarendheid der profeten, die telkens door de feiten werden gelogen straft. Zij namen aan (en dat was toch waarlijk niet onaanemelijk !) dat, als van ouds, de homo economicus" zich bij zijn doen en laten door zijn belang zou laten leiden; eigenlijk zou ik dit liever zoo zeggen: zij onderstelden, dat, ook in den oorlogstijd, de regeeringen en de volkeren niet aan eene algemeene verdwazing zouden gaan lijden, doch voor de consequenties van algemeene ellende, bittere verarming en verbijsterende ontred dering zouden terugdeinzen. Zij hielden het er voor, dat ook aan de verbittering en haar uitingen een grens zou worden gesteld door het gezond verstand, zooal niet der leiders dan toch der volgers, die weigeren zouden tot het bitter einde, achter de leiders aan, den weg der volstrekte ontwrichting van de economische wereld te gaan. Daarin hebben zij zich vergist; zij waren de eenigen niet.... ! De grens van het gezond verstand werd aan alle zijden verre en verre overschreden; zij was weldra niet meer te zien; de verdwa zing werd algemeen; ook voor het onmoge lijke", d.i.'^voor het economisch-ongerijmde schrok men niet meer terug. Herinnert gij u, dat kort na het uitbreken van den oorlog gezaghebbende financiers een spoedig einde daarvan (binnen enkele maanden) voorzagen, omdat een langduriger voortzetting niet meer te betalen zou zijn? Zij rekenden niet met de oorlogs-psychose der regeeringen en der volkeren, die bereid zouden zijn waarlijk onmogelijke" milliarden aan oorlogs-uitgaven te besteden. En zoo ging het door. Zonder naar de gevolgen te vragen, deed men alles, ook het ondenkbaarste, als het slechts tot het doel de zege zou kunnen leiden. Was de opeenvolging van zoo drastische maatregebn te voorzien en hun effect te berekenen? Nu, laat ons dan zeggen: de mannen der theoretische economie hebben niet genoeg bedacht, dat gissen doet missen". De feiten overstelpten hen en liepen hun thtorieën omver. Maar per slot van rekening was dit niet van veel gewicht. Gewicht, ont stellend zwaar, had het drijven van de mannen der practische economie", der regeerders en bestuurders, die door en over alles heen het doel najoegen. Practische economie" is natuurlijk een.... wat vreemd gekozen woord voor het beleid" van staatslieden, die, evenmin als de studeerkamer-menschen, nagaan konden in welke mate hun handelin gen de economische orde der dingen verstoren zouden en die, in tegenstelling tot de katheder geleerden, zich daarom niet bekommerden. Den vijand vernietigen, dat was immers de eenige leus; hoe later alles in het eigen land zou terecht komen, was een zaak van de toe komst. Zoo hebben wij inderdaad telkens het on mogelijke zien gebeuren. Het onmogelijke? Maar de wereld draait toch nog om haar as en het leven der volkeren spint zich voort! Aber frage nur nicht, wie.... l" Zeker, ook in Duitschland spint zich het leven voort, ook nadat het vroeger kastastrophal" ge achte dollar-peil nog tot in het ondenkbare is gestegen. En trots de economische ont reddering in heel Europa stort ons oude werelddeel ook economisch (nog) niet ineen. Maar door welke diepten gaan wij dan ook en hoezeer wreekt zich het quand même" der regeerders, die over de grenzen van het mogelijke hun doel hebben willen bereiken ! S M I S S A E K T liiiliiiiimiiHiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiimn K TWBiïSGK BAU Ansterdan, Rotterdam, 's-8ravinhagt, Dordrtcht, Utrtcht, Zaandaa, Intïrt kapitaal f35.500.000.?Riscrvm: circa f 12.000.000. ten volle aansprakelijk voor verbintenissen van: B. W. BLIJDENSTEINACo., 55-56 Vhreadneedlestreet London E.C. B. W. BLIJDENSTEIN Junior, Enschede. LEDEBOER & Co., Almelo. Rekening-Courant met Rentevergoeding. In- en Verkoop Wissels op Binnen- en Bulten!., Vreemde Munt, Coupons. Incasseerlng op Binnen- en Buitenland. Rembourscre dieten. In- en Verkoop Effecten. Bewaring van Waarden. Safe Depoiltt. Verzekering tegen verlies bij uitloting van fondsen. Voorschotten op Fondsen en Goederen. | Credleten aan Handelaren en Industrleelen bl] hare afdeellng CREDIETVEREEN1O1NQ, tenzij tegen borgstelling, crediethypotheek ?f andere zekerheid, hetzij In blanco. Rente voor DEPOSITO'S Direct opvorderbaar P/«% TIen dagen opzegging ___ i»/4 Een maand vast , . l op nader overeen te komen Een maand opzegging ) voorwaarden. Drie maanden opzegging. . . 3 % ] Vanaf den dag der opZes maanden 3J } zegging wordt i % Een jaar ... 4 J minder rente vergoed Voor andere termijnen, zoomede voor grootere bedragen volgens overeenkomst. llllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIMIimi MllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllHllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllKllt OKTTAÏG- ei BÏTAALKAS linn OoiliDitrut 20-22, Renteverg. voor gelden a deposito met l dag opzegging l H pCt. Bedr. tot ? 20.000 terst. betaalb. met 10 dagen opzegging l % pCt. Voor andere termijnen op nader overeen te komen voorwaarden. Open en gesloten bewaargeving volgens Reglement. SAFE DEPOSIT INRICHTING geopend t op Werkd. v.8Ysv.m.tot 4>/i uurn.m. op Zaterdagen en Beursvacantledagen des morgens v. S3/* tot 12 uur. Loketten van ?2.50 per maand (? 10. per Jaar) en hoogerte huur voor bij de Directie bekende of geïntroduceerde personen. Heerengracht 124-128 Amsterdam Tel. 40329 Assuradeurs en Assurantiebezorgers VOOR alle soortei Verzekering Maatschappij voor Hypothecair Crediet In Nederland Maatschappelijk Kapitaal f 2.000.000. Uitstaande Leeningen . . 19.535.900. Pandbrieven. 18.889.600. Reserves , 1.197.720. Hoofdkantoor: te 's-G RAVEN HAGE, NASSAU LAAN 23. Bijkantoor: te UTRECHT, BOOTHSTRAAT 15. De Maatschappij stelt beschikbaar: 4i% en 5% PABBBBIEVEB TEIEI BEUISXOE1S In itikk» m l 1.000.-, f 500- H f 108.-, HET YEWICHTEJWUJKSCHE OITLOTIII, uatnindi «M. Oi Olmtto:Mr. D. VAN HOUTEN. Mr. J. D. TEN BRUeaEN CATE. De Haarlemsche Hypotheekbank Directie: Mr. A. S.MIEDEMA& P.H. CRAANDIJK Kapitaal f2.500.000 Reserves f510.239 Hypotheken f24.299.910 Pandbr. f 24.079.300 5pCt. Panoifieian tigtn laatslen AmslBrdamscliBii Beutskoeu. Sluit Vwo Gtlasver zekering* bij de Nederlandsche Phoenix Speciaal tarief voor Woonhuizen VORSTJW1 & Co Prinsengracht 197 Amsterdam Levensverzekering Maatschappij flrnbem verzekerd bedrag: ruim 70 millioen gulden Residentie Hypotheekbank 's-G R A VEN HAGE Anna Paulownastraat 97. TRUITBB'I IN ACCOUNTANTSCONTROLE 51/2 /o Hypotheekbrieven tegen 100 % Oaelmohbmmr * pari na IO Jaren. Directie: K. E. ABBINO. D. TAN OOR». te ROTTERDAM Directie; Mi. H. H. C. CAITINBIJR ra 1. MOSSBLHAN De Bankgeeft onder controli van het Algemeen Admini stratie- en Trustkantooi 5% Pandbr. tegen 95%. De Hollandsche Voorschotbank HAARLEM, KRUISWEG 70 De Bank verstrekt gelden tot elk bedrag met een minimum van l 1000.?op zakelijk onderpand en onder borgtocht, met in pandgeving eener polis van levensver zekering van gelijk bedrag, en verkoopt 6% schuldbrieven in stuk ken van ? 1000.?, ? 500.?en ? 100.?tegen den koers van Algemeene Hypotheekbank HEERENGRACHT 416 - TELEFOON 74 N. 5 pCt. PANDBBJEVEN Het verplichte jaarlijkache altloting. Dt Presldent-CommlssartH n n ,,?,,,. Mr. H. POU* ut uireau. . t ? Um i F. TH. EVEBABD Nederlandsche Bank voor Zuid-Afrika London AMSTERDAM Pretoria 389 Keizersgracht - Telef. 4O085 CORRESPONDENTEN EN AGENTEN IS ALLE BANKPLAATSEN IN ZUID-, OOST- EN WE8T-AFRIKA OVERMAKEN YAN GELD PER KABEL EN PER BRIEF FINANCIEERING YAN EXPORT EN ALLE ANDERE BANKZAKEN lEIEIUIDSÜIE fliHDEL-MUTSCIfJIPFII Gestort Kapitaal ..... f 80,000,000.?. Statutaire Reserve ..... f 19,769,180.?. Buitengewone Reserve ... f 22,660,000.?. Hoofdkantoor: AMSTERDAM. Agentschappen te ROTTERDAM ca 'i-GRAVENHAGE. RENTE VOOR DEPOSITO'S: Direct opvorderbaar . l maand vast of opzegging . 3 maanden vast of opzegging. 6 n » » » ? 12 ....... , . Voor andere termijnen en groote bedragen nader overeen te komen. 2 3 3Vi % % % RottBid. NjpoHiBBkbank ION Opgericht In 1864 Voltiikend MiittchtppelOK Kipltul f5.000.OOB Verstrekt geld op eerste hypo theek. Voor inl. wende men zich tot het kantoor der Bank, Ged. Bierhayen 25 te R'dam of tot hare Agenten in de hoofdplaatsen des Rijks. De Dir. Mr.W.v.RossuM, Mr. TH. REEPMAKER, Mr. N. P. C. v. WIJK. O/ /O 5'/2 o/ /o INSULAIRE HYPOTHEEKBANK te ZIERIKZEE 98,/4% 100% Vermeerdering in 1922 ruim 725 duizend Buiden. Totaal in omloop: ruim li millioen gulden. EEN POLIS bij de AMSTERDAMSCHE" GEEFT VOLKOMEN ZEKERHEID Sóliede grondslagen-Voorzichtig beheer. Qroofe openbaarheid. Vraagt jaarverslag. - A'dam.It Spiegeisfrvaaï-17. Binnenl. Vaart Risico Sociëteit. Amsterdam, Hee»-en«racht 260 Tel..- 48022 (4 lijnen) 43822 (4 lijnen) VERZEKERINGEN op alle Blnnenwateien van Neder land, België, Duitschland Frankrijk, enz. VERZEKERINGEN op Schepen, Schultin en Stoom VERZEKERINGEN op Koopmansgoederen, Huisraad, Inboedels, enz. geladen in Schepen, Booten enz. VERZEKERINGEN te LAND door geheel Europa p>r ipoor, Wagens, enz. VERZEKERINGEN per ' POST enz. op E f f e 11 e n, B a n kpapieren, Edelgesteenten, enz. door geheelEuropa, naar en van Amerika, naar en van Oost- en West-Indien, enz. VER7EKERINGEN op PASSAGIERSQOEDEREN. De schade In de Hotels enz. wordt vergoed. All risks verzekeringen. Ur.U.VAIirOUlOIVAIIOEIKOOG Pandbrieven a 99V2 pCt. Directie t Vlr.AUG.L.HEIJBROEK Vir. K. A. NEDERLOF A _____ Illustratfedruk-papler van de Firma C O. A. C0RVEY7Keizersgracht 255, Amsterdam, Tel. 41202 en 40555