Historisch Archief 1877-1940
4 Aug. '23. - No. 2406
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
Op den Economischen Uitkijk
Over de grenzen van
het mogelijke.
Toen in October 1922 de dollar te Berlijn
op 3900 stond, was ik daar en sprak er
menschen-van-zaken, die bedenkelijk hun
hoofd schudden, zich afvragend, waarheen
dit leiden moest. Er waren onder hen eenigen,
die een stand van nog wel 5000 voorzagen,
maar als dat peil bereikt werd, ja, dan
wist men ook heelemaal niet meer, hoe het
er in Duitschland zou uitzien. Later in
Berlijn terugkomend, bevond ik de dollar
koers 6000. Op mijn vraag, hoe onder die
omstandigheden het bedrijfsleven en de volks
huishouding voortgezet werden, luidde het
antwoord, dat die 6000-koers eenvoudig
katastrophal" was. Indien men bedenkt,
dat de dollar thans in Duitschland meer dan
175000 noteert, dan zou men benieuwd zijn
te weten, welk teekénend bijvoegelijk naam
woord voor de huidige positie passend wordt
geacht.
? Inmiddels wordt het bedrijfsleven en wordt
de volkshuishouding voortgezet. Een
Duitscher zou vermoedelijk aan de erkenning
van dit onloochenbaar feit het citaat toevoe
gen: aber frage nur nicht, wie.... !"
Dat onmogelijke" dingen gebeuren, is een
sedert het uitbreken van den wereldoorlog
alledaagsch verschijnsel. De hardnekkigheid
waarmee de steeds krassere onmogelijkheden
op economisch gebied voortgaan zich als
feiten te vertoonen, heeft natuurlijk ernstig
afbreuk gedaan aan het gezag van hen, die
op grond van de door hen beoefende weten
schap of van hun daarop steunend inzicht
de volstrekte ondankbaarheid, de onbestaan
baarheid verkondigen van wat, soms vlak
na hun uitspraak, zich als de tastbaarste
werkelijkheid openbaarde. Men kan veilig
zeggen, dat, naar veler oordeel, heel het
verloop van den wereldoorlog en van wat
daarna als vredes-toestand" wordt aange
duid, n geweldige, hopelooze blamage is
geweest en nog is voor de economisten en
dus ook voor de economische wetenschap
(voor de orthodoxe economie", gelijk het
heet).
(s dit vonnis juist? In hoeverre, welicht?
Mij dunkt,hier moet worden onderscheiden.
Er zijn lieden, die, door de waarneming van
het feit dat sedert Augustus '14 de wereld
in economischen zin uit haar voegen is geraakt
en dat in die wereld allerlei zich anders ge
draagt dan voorheen geschiedde, gedreven
worden tot de uitspraak, dat dus de oude,
door de economische wetenschap vastge
stelde wetten niet (meer) bestaan of althans
niet meer gelden, zoodat met die wetten ook
niet meer rekening behoeft te worden gehou
den. In deze uitspraak kan ik niet meer
logica ontdekken dan in die van een man,
voor wien de wet der zwaartekracht zou zijn
opgeheven, zoodra hij ziet dat met een mag
neet een stukje metaal wordt omhooggebeurd
en vastgehouden. Niet de wet der zwaarte
kracht wordt in zoodanig geval opgeheven
het spreekt van zelf dat die wet blijft wat
zij is maar haar werking wordt door de
werking eener andere wet te niet gedaan.
Zoo ging en gaat het ook in het economische.
Wij kenden de op dit gebied geldende wetten
en namen in normale .tijden, onder normale
omstandigheden hare normale werking waar.
De regelmaat dier ongestoorde waarneming
deed menigeen denken, dat de werking dezer
wetten onveranderlijk was. Maar de omstandig
heden werden geheel abnormaal, doordat
de gedragingen der menschen, der volkeren
sterk afweken van wat tot nu toe gewoon"
was geweest; vroeger ongekende en ondenk
baar geachte wetten" (overheidsmaatregelen)
deden haar sterk-overwegenden invloed gelden
op hetgeen vroeger de ongestoorde gang
van zaken was. En zoo schenen de oude
economische wetten van haar kracht beroofd.
Wat bleef er vari vraag en aanbod" over In
den tijd van buitensporige inmenging der
regeeriiigen op het stuk van voortbrenging
en verdeeling, den tijd van maximum-prijzen
en distributie? Toch, wie scherp zag, kon ook
toen wel waarnemen dat, trots den haar
werking doorkruisenden factor der kunst
matige regelingen, de wet van vraag en
aanbod gelden bleef. En zij herneemt van
zelf haar volle heerschappij indien en naar
gelang de storende invloeden wijken. Zoodra
de magneet als zoodanig krachteloos wordt,
valt het stukje metaal weer op de tafel.
Hierover dus geen woord meer. Maar
hebben dan niet economisten zich geblameerd,
al bleef het gezag van hun wetenschap on
gerept? Het heeft mij van meer dan n
hunner altijd een zeer hachelijk ondernemen
toegeschenen, zich aan voorspellingen te
wagen. In den aanvang was deze liefhebberij
nog wel verklaarbaar. Hier opende zich voor
hen een nieuw, bijzonder belangwekkend
veld van studie en waarneming. Vroeger
ongekende factoren kwamen nu in het spel;
de gewone, natuurlijke werking der van ouds
bekende wetten moest wel den invloed daar
van ondergaan. Zouden dan niet zij, die
met deze wetten en haar (normale) werking
vertrouwd waren, in staat zijn den menschen
te zeggen, welken keer de gang van zaken
zou nemen,indien de nieuwe factoren tusschen
beide kwamen? Zoo kon men, zonder weten
schappelijke hoovaardij, denken. Doch men
moet toch reeds spoedig gezien hebben, dat de
nieuwe factoren geheel onberekenbare ele
menten in zich bevatten, zoodat zij op de
meest verrassende wijze de werking der eco
nomische wetten stoorden. En nu moet ik
wel zeggen, dat sommige economisten in dit
opzicht wel wat hardleersch zijn geweest.
Nadat zij een paar malen gefaald hadden in
hun gevaarlijke voorspellingen, hadden zij
kunnen inzien, dat het voorzichtiger was zich
niet verder daaraan te wagen. Te eer hadden
zij deze les der voorzichtigheid moeten ter
harte nemen, omdat telkens weer nieuwe
factoren van steeds verdere strekking en
in een verbijsterend snel tempo zich deden
gelden. Toch waren er, die niet ophielden te
verklaren, hoe straks de verhoudingen zich
zouden ontwikkelen.
Intusschen is er wel ne en een zeer
gewichtige verontschuldiging aan te
voeren voor de voortvarendheid der profeten,
die telkens door de feiten werden gelogen
straft.
Zij namen aan (en dat was toch waarlijk
niet onaanemelijk !) dat, als van ouds, de
homo economicus" zich bij zijn doen en laten
door zijn belang zou laten leiden; eigenlijk
zou ik dit liever zoo zeggen: zij onderstelden,
dat, ook in den oorlogstijd, de regeeringen
en de volkeren niet aan eene algemeene
verdwazing zouden gaan lijden, doch voor
de consequenties van algemeene ellende,
bittere verarming en verbijsterende ontred
dering zouden terugdeinzen. Zij hielden het
er voor, dat ook aan de verbittering en haar
uitingen een grens zou worden gesteld door
het gezond verstand, zooal niet der leiders
dan toch der volgers, die weigeren zouden
tot het bitter einde, achter de leiders aan,
den weg der volstrekte ontwrichting van de
economische wereld te gaan. Daarin hebben
zij zich vergist; zij waren de eenigen niet.... !
De grens van het gezond verstand werd aan
alle zijden verre en verre overschreden;
zij was weldra niet meer te zien; de verdwa
zing werd algemeen; ook voor het onmoge
lijke", d.i.'^voor het economisch-ongerijmde
schrok men niet meer terug.
Herinnert gij u, dat kort na het uitbreken
van den oorlog gezaghebbende financiers
een spoedig einde daarvan (binnen enkele
maanden) voorzagen, omdat een langduriger
voortzetting niet meer te betalen zou zijn? Zij
rekenden niet met de oorlogs-psychose der
regeeringen en der volkeren, die bereid zouden
zijn waarlijk onmogelijke" milliarden aan
oorlogs-uitgaven te besteden. En zoo ging
het door. Zonder naar de gevolgen te vragen,
deed men alles, ook het ondenkbaarste, als
het slechts tot het doel de zege zou
kunnen leiden. Was de opeenvolging van zoo
drastische maatregebn te voorzien en hun
effect te berekenen?
Nu, laat ons dan zeggen: de mannen der
theoretische economie hebben niet genoeg
bedacht, dat gissen doet missen".
De feiten overstelpten hen en liepen hun
thtorieën omver. Maar per slot van rekening
was dit niet van veel gewicht. Gewicht, ont
stellend zwaar, had het drijven van de mannen
der practische economie", der regeerders
en bestuurders, die door en over alles heen
het doel najoegen. Practische economie"
is natuurlijk een.... wat vreemd gekozen
woord voor het beleid" van staatslieden,
die, evenmin als de studeerkamer-menschen,
nagaan konden in welke mate hun handelin
gen de economische orde der dingen verstoren
zouden en die, in tegenstelling tot de katheder
geleerden, zich daarom niet bekommerden.
Den vijand vernietigen, dat was immers de
eenige leus; hoe later alles in het eigen land
zou terecht komen, was een zaak van de toe
komst.
Zoo hebben wij inderdaad telkens het on
mogelijke zien gebeuren. Het onmogelijke?
Maar de wereld draait toch nog om haar as
en het leven der volkeren spint zich voort!
Aber frage nur nicht, wie.... l" Zeker,
ook in Duitschland spint zich het leven voort,
ook nadat het vroeger kastastrophal" ge
achte dollar-peil nog tot in het ondenkbare
is gestegen. En trots de economische ont
reddering in heel Europa stort ons oude
werelddeel ook economisch (nog) niet ineen.
Maar door welke diepten gaan wij dan ook en
hoezeer wreekt zich het quand même" der
regeerders, die over de grenzen van het
mogelijke hun doel hebben willen bereiken !
S M I S S A E K T
liiiliiiiimiiHiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiimn
K TWBiïSGK BAU
Ansterdan, Rotterdam, 's-8ravinhagt, Dordrtcht, Utrtcht, Zaandaa,
Intïrt kapitaal f35.500.000.?Riscrvm: circa f 12.000.000.
ten volle aansprakelijk voor verbintenissen van:
B. W. BLIJDENSTEINACo., 55-56 Vhreadneedlestreet London E.C.
B. W. BLIJDENSTEIN Junior, Enschede.
LEDEBOER & Co., Almelo.
Rekening-Courant met Rentevergoeding.
In- en Verkoop Wissels op Binnen- en Bulten!., Vreemde Munt, Coupons.
Incasseerlng op Binnen- en Buitenland.
Rembourscre dieten.
In- en Verkoop Effecten.
Bewaring van Waarden. Safe Depoiltt.
Verzekering tegen verlies bij uitloting van fondsen.
Voorschotten op Fondsen en Goederen. |
Credleten aan Handelaren en Industrleelen bl] hare afdeellng
CREDIETVEREEN1O1NQ, tenzij tegen borgstelling, crediethypotheek
?f andere zekerheid, hetzij In blanco.
Rente voor DEPOSITO'S
Direct opvorderbaar P/«%
TIen dagen opzegging ___ i»/4
Een maand vast , . l op nader overeen te komen
Een maand opzegging ) voorwaarden.
Drie maanden opzegging. . . 3 % ] Vanaf den dag der
opZes maanden 3J } zegging wordt i %
Een jaar ... 4 J minder rente vergoed
Voor andere termijnen, zoomede voor grootere bedragen
volgens overeenkomst.
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIMIimi MllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllHllllllllllllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllKllt
OKTTAÏG- ei BÏTAALKAS
linn OoiliDitrut 20-22,
Renteverg. voor gelden a deposito
met l dag opzegging l H pCt.
Bedr. tot ? 20.000 terst. betaalb.
met 10 dagen opzegging l % pCt.
Voor andere termijnen op nader
overeen te komen voorwaarden.
Open en gesloten bewaargeving
volgens Reglement.
SAFE DEPOSIT INRICHTING
geopend t
op Werkd. v.8Ysv.m.tot 4>/i uurn.m.
op Zaterdagen en
Beursvacantledagen des morgens v. S3/* tot 12 uur.
Loketten van ?2.50 per maand
(? 10. per Jaar) en hoogerte huur
voor bij de Directie bekende of
geïntroduceerde personen.
Heerengracht 124-128
Amsterdam Tel. 40329
Assuradeurs en
Assurantiebezorgers
VOOR
alle soortei Verzekering
Maatschappij voor Hypothecair Crediet In Nederland
Maatschappelijk Kapitaal f 2.000.000.
Uitstaande Leeningen . . 19.535.900.
Pandbrieven. 18.889.600.
Reserves , 1.197.720.
Hoofdkantoor: te 's-G RAVEN HAGE, NASSAU LAAN 23.
Bijkantoor: te UTRECHT, BOOTHSTRAAT 15.
De Maatschappij stelt beschikbaar:
4i% en 5% PABBBBIEVEB TEIEI BEUISXOE1S In itikk» m l 1.000.-,
f 500- H f 108.-, HET YEWICHTEJWUJKSCHE OITLOTIII, uatnindi «M.
Oi Olmtto:Mr. D. VAN HOUTEN. Mr. J. D. TEN BRUeaEN CATE.
De Haarlemsche Hypotheekbank
Directie: Mr. A. S.MIEDEMA& P.H. CRAANDIJK
Kapitaal f2.500.000 Reserves f510.239
Hypotheken f24.299.910 Pandbr. f 24.079.300
5pCt. Panoifieian tigtn laatslen AmslBrdamscliBii Beutskoeu.
Sluit Vwo
Gtlasver zekering*
bij de
Nederlandsche Phoenix
Speciaal tarief voor Woonhuizen
VORSTJW1 & Co
Prinsengracht 197 Amsterdam
Levensverzekering Maatschappij
flrnbem
verzekerd bedrag: ruim 70 millioen gulden
Residentie Hypotheekbank
's-G R A VEN HAGE Anna Paulownastraat 97.
TRUITBB'I IN ACCOUNTANTSCONTROLE
51/2 /o Hypotheekbrieven tegen 100 %
Oaelmohbmmr * pari na IO Jaren.
Directie: K. E. ABBINO. D. TAN OOR».
te ROTTERDAM
Directie;
Mi. H. H. C. CAITINBIJR ra
1. MOSSBLHAN
De Bankgeeft onder controli
van het Algemeen Admini
stratie- en Trustkantooi
5% Pandbr. tegen 95%.
De Hollandsche Voorschotbank
HAARLEM, KRUISWEG 70
De Bank verstrekt gelden tot
elk bedrag met een minimum van
l 1000.?op zakelijk onderpand
en onder borgtocht, met in
pandgeving eener polis van levensver
zekering van gelijk bedrag, en
verkoopt 6% schuldbrieven in stuk
ken van ? 1000.?, ? 500.?en
? 100.?tegen den koers van
Algemeene Hypotheekbank
HEERENGRACHT 416 - TELEFOON 74 N.
5 pCt. PANDBBJEVEN
Het verplichte jaarlijkache altloting.
Dt Presldent-CommlssartH n n ,,?,,,. Mr. H. POU*
ut uireau. . t ? Um i
F. TH. EVEBABD
Nederlandsche Bank voor Zuid-Afrika
London AMSTERDAM Pretoria
389 Keizersgracht - Telef. 4O085
CORRESPONDENTEN EN AGENTEN IS ALLE BANKPLAATSEN
IN ZUID-, OOST- EN WE8T-AFRIKA
OVERMAKEN YAN GELD PER KABEL EN PER BRIEF
FINANCIEERING YAN EXPORT EN ALLE ANDERE BANKZAKEN
lEIEIUIDSÜIE fliHDEL-MUTSCIfJIPFII
Gestort Kapitaal ..... f 80,000,000.?.
Statutaire Reserve ..... f 19,769,180.?.
Buitengewone Reserve ... f 22,660,000.?.
Hoofdkantoor: AMSTERDAM. Agentschappen te ROTTERDAM ca 'i-GRAVENHAGE.
RENTE VOOR DEPOSITO'S:
Direct opvorderbaar .
l maand vast of opzegging .
3 maanden vast of opzegging.
6 n » » » ?
12 ....... , .
Voor andere termijnen en groote bedragen nader overeen te komen.
2
3
3Vi %
%
%
RottBid. NjpoHiBBkbank ION
Opgericht In 1864
Voltiikend MiittchtppelOK Kipltul f5.000.OOB
Verstrekt geld op eerste hypo
theek. Voor inl. wende men zich tot
het kantoor der Bank, Ged.
Bierhayen 25 te R'dam of tot hare Agenten
in de hoofdplaatsen des Rijks.
De Dir. Mr.W.v.RossuM, Mr. TH.
REEPMAKER, Mr. N. P. C. v. WIJK.
O/
/O
5'/2
o/
/o
INSULAIRE
HYPOTHEEKBANK te ZIERIKZEE
98,/4% 100%
Vermeerdering in 1922
ruim 725 duizend Buiden.
Totaal in omloop:
ruim li millioen gulden.
EEN POLIS bij de
AMSTERDAMSCHE"
GEEFT VOLKOMEN ZEKERHEID
Sóliede grondslagen-Voorzichtig beheer.
Qroofe openbaarheid.
Vraagt jaarverslag. - A'dam.It Spiegeisfrvaaï-17.
Binnenl. Vaart Risico Sociëteit.
Amsterdam, Hee»-en«racht 260
Tel..- 48022 (4 lijnen) 43822 (4 lijnen)
VERZEKERINGEN op alle Blnnenwateien van Neder
land, België, Duitschland Frankrijk, enz.
VERZEKERINGEN op Schepen, Schultin en
Stoom
VERZEKERINGEN op Koopmansgoederen, Huisraad, Inboedels,
enz. geladen in Schepen, Booten enz.
VERZEKERINGEN te LAND door geheel Europa p>r ipoor,
Wagens, enz.
VERZEKERINGEN per ' POST enz. op E f f e 11 e n, B a n
kpapieren, Edelgesteenten, enz. door geheelEuropa,
naar en van Amerika, naar en van Oost- en West-Indien, enz.
VER7EKERINGEN op PASSAGIERSQOEDEREN. De schade
In de Hotels enz. wordt vergoed. All risks verzekeringen.
Ur.U.VAIirOUlOIVAIIOEIKOOG
Pandbrieven
a 99V2 pCt.
Directie t
Vlr.AUG.L.HEIJBROEK
Vir. K. A. NEDERLOF
A _____
Illustratfedruk-papler van de Firma C O. A. C0RVEY7Keizersgracht 255, Amsterdam, Tel. 41202 en 40555