DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND I>K J. DE JON6 & ZONEN - A'OAM IIIIimlIMIIIIIIMmilllllllIimillimilllllllllllll DE INTERNATIONALE PUZZLE Begin September 1923. De bacil van de onrust is niet uit de wereld. Nog is men bezig te trachten, de koorts achtige temperatuur die het Rijn- en Ruhrland omzweeft, tot koelheid te brengen, en zijn de verschillende regeeringen in zich zelve gekeerd teneinde de kalmte van den tijd als vredebrengende kracht te benutten, nog tiert evenwel de gevreesde bacterie van ver bittering, tegenwerking en strijd volop tusschen de geallieerden en Duitschland, of een nieu we complicatie doet zich op, om den pessi misten gelijk te geven. Het incident van Javina, dat tot het geval van Corfoe is uitgegroeid, en waarvan de ge volgen op het oogenblik nog niet te overzien zijn, beheerscht de gedachte. Hooggeplaatste Italiaansche militairen, werkzaam in inter geallieerden dienst tot het bepalen ter plaatse van de grens tusschen Albania en Griekenland, op Qrieksch grondgebied vermoord; een Italiaansch ultimatum; een Grieksche ver klaring van gedeeltelijke bereidwilligheid, gedeeltelijk nonpossumus; Italiaansche kracht maatregelen: een Gneksch eiland bezet onder bombardement; een Grieksch beroep op den Volkenbond; Italiaansche weigering: de eer van het land, nationale opwinding in ae beide landen, wat kon er meer zijn? Er kan nog meer zijn. Nu de zaak op zichzelve reeds ernstig genoeg is, staat er nog veel meer achter, dat den staatslieden* de meeste zorg baart. Er staat achter een heel stuk Balkanpolitiek, Adriatische zeepolitiek en Middellandsche-zeepolitiek. Balkanpolitiek, omdat de kwestie gerezen is naar aanleiding van de Grieksche aspiraties op den Noordelijken Epirus, welke aan Albaniëis toegekend geworden en die aan deneenen kant bij "Albaniëbehoort, doch waarmee aan den anderen kant zeer oude nationale traditie's Griekenland en het Hellenisme binden. Een van die twijfelgebieden, die de kiem in zich blijven dragen van onverzoenlijke tegenstel lingen en ontevredenheid. Wrijvingen en ver bittering bij de grensscheiding kunnen o zoo gemakkelijk verschillende Balkanstaten tegen VOL AU VENT XVII O, Nederland van onze Vaderen, Dat onzer kindren land ook zij, Wij zweren bij dit bloed in de aderen, Getrouwheid aan uw heerschappij." Willem Kloos in De Nieuwe Gids, 1897 Dit zijn dagen van gespannen zenuwen. Ik herken mijn Amsterdam niet meer. Telkens opnieuw wijk ik van de stoepen, omdat reeds mijn vader mij leerde, dat het loopen onder ladders door, ongeluk kan aanbrengen, en de ladders thans niet te tellen zijn. Er zit iets in de atmosfeer, iets dat zelfs door geen stort buien is weg te vagen. Is het deze vreemde trilling, die mij de vorige week de vergissing deed begaan van een tribune in aanbouw" naast de Burgerwacht te spreken? Het is ge lukkig geen tribune, maar een lunchroom ge worden, waar men vermoedelijk poffertjes en beignets, als in den goeden, ouden kermistijd zal kunnen eten. Ik weet niet of de Huldigingscommissie", die zich ter voor koming van misverstand wiskunstig Huldi gingscommissie 1923" noemt er gaat niets boven domeinen, registratie, feiten en jaar tallen ik kan het niet benaderen of Am sterdam 1923" ook hierin, naast de KeuzetentoonsteDing van Nederlandsche Beeldende Kunsten, de Bouwkunsttentoonstelling en die in het Koninklijk Koloniaal Instituut, de hand heeft gehad, maar in ieder geval acht ik poffertjes, wafels en beignets, mitsgaders harde eieren, zuur en gemarioneerde haringen, naast de tralies der Burgerwacht eene pittige vaderlandsche gedachte. Van uit mijne Muntkamer geniet ik thans meer dan menig Am sterdammer, die vroeger in Amsterdam zelf placht te wonen. Er is levendigheid en bewe ging, opgewektheid en een gevoel van veilig heid. We lezen van reuze-aardbevingen in Japan, van steden die ',in brand staan, van eene Italiaansche Missie, die vermoord is, van het bezetten van Grieksche eilanden door den Italiaanschen Colijn; we lezen van n millioen Mark voor 16 cents; van schepen die WEER T HEERTJE dpor mün codwm JeuAfnMeen "H.Beurspaaaaöe. 14 TELEFOON 44915 Filiaal; WILLEMSPARKWEG175 TELEFOON 20333 DepötALKMAAR, Bergerweg 7a Speciale Inrichtingen voor Stoppage KUNSTHANDEL G. J. STEGEMAN OVERTOOM 163 TELEFOON 28292 SmaakvolleOmlijstingen INSTITUUT OVERTOOM Amsterdam Rotterdam Overtoom 57 en Q3a Kruisstraat 40 Typen-Steno-Talen-Boekhouden nÖLLER P. C. Kooftstraat 34, Amsterdam Telefoon 25425 Viool-en Strijhtokkenmaker Speciaal Adres voor OUDE VIOLEN en CELLI mm- SNAREN Bouw- en Woningbureau van d« N.V. Woning-bureau v/h J. D. F.VAN DER VEEN, Kantoor van Vaste Ooederen.Teding v«n Berkboutstr.S. 600SEIU Piano's Orgels DB AMSTERDAMMER Weekblad voei Nedeiland kost slechts f 10.?per ]aai BOUWT IN HET OOSTERPARK TE BILTHOVEN INLICHTIHGEK VERSTREKT DE DIRECTIE TEL. INT. :?No. 6538 Illltlll IIIIIIIIIIIIIIIIIIIHHIMHHIII elkander in 't vuur jagen, en 't is maar een geluk dat Griekenland verzwakt en Alba niëzeer tneegaand-gezind is. Toch kan nie mand instaan voor mogelijk gewelddadig in grijpen van eigengerechtigde bevolkingen. Balkanpolitiek vooral echter ook, omdat tegenover Italiëde Yougo-slavische animosi teit gereed staat. Fiume, Dalmatië, Posthumia, dit alles blijft nog den strijd markeeren die tusschen de Italiaanschen en den SerboKroatisch-Sloveenschen staat op de Vredesconferentie te Parijs begonnen is. Het Ser vische volk, dat nu meer dan 12 jaren oorlog achter den rug heeft, is meer aan strijd dan aan vrede gewend, en met moeite hebben de tractaten van Rapallo en San Marguerita beproefd, de Slavisch-latijnsche tegenstelling te verzachten. In Belgrado wordt hardop van een tocht naar Rome gedroomd. Een geheele Balkancombinatie staat dus achter Grieken land, en sommigen zien daartegenover reeds Bulgarije achter Italiëstaan. Dit laatste hoogstwaarschijnlijk ten onrechte. Doch wan neer men verder door wil turen, bemerkt men wel in het vage, twee grootere groepeeringen, die elk een der partijen omgeven. De kleine Entente volgt in haar geheel met belang stelling de lotgevallen van Griekenland, en dit ook omdat men aan dien kant nog steeds onrustig over Hongarije blijft, Hongarije, dat meer dan eenig ander land in den oorlog gekortwiekt is, terwijl de stoutmoedige Magyaren dit minder dan eenig ander land kunnen verkroppen en misschien wel het meest van allen in Euro pa,,op springen" staan,wanneer de gelegenheid schoon mocht zijn. In den laatsten tijd is de toenadering tusschen Italiëen Hon garije ook markant geworden, terwijl boven dien Hongarije bij Engeland steun gevonden heeft. De leider der kleine-Entente Bencsch daarentegen, heeft sterke relaties met Parijs. Nieuwe antithesen kunnen dus dreigen de oude te versterken, al behoeft men niet aanstonds tot het uiterste te denken. In andere opzichten immers loopen de lijnen anders. De zee geeft een beeld dat van 't vasteland geheel verschilt. De houding, door Italiëthans aangenomen, komt voor een groot deel uit zijn zeepolitiek voort. Italiëzoekt zijn macht in de Oostelijke Middellandsche zee. Het wil ook de Adriati sche zee tot een Italiaansch domein maken. vergaan met honderden dooden; we lezen van de eene catastrophe ua de andere, en hoe ergerde gruwelverhalen worden, hoe sappiger wij in onze oase de malsche sprietjes herkau wen, hoe genoeglijker wij ons voelen in onze behuizing, waar wij arbeidzame ministers hebben, "die het goede voorbeeld van tien en twaalf arbeidsuren per dag geven, en waar de ingetogenste burgerij der wereld zich beijvert, om langs 's Heeren wegen de vreugden haars bestaans uit te hossen. Over deze dingen dacht ik na een dag van zwaren lichamelijker! arbeid na, en dat in de stilte van mijne woning, daar mijne hospita, die een edele altstem heeft, zich van avond op het Plein der Oranje-Nassau-Kazerne met 12099 zangeressen en zangers voor de Can tate op den Dam oefent. Het is grenzenloos jammer, peinsde ik, dat dit jubileum, gelijk een kleurige vlinder in het zonlicht, slechts een kortstondig bestaan zal hebben, en dan tot de schoone herinneringen zal behooreu. Wat zal er, overwoog ik, van al de versieringen, de millioenen Philips-lampjes, de kilometersoranje-lappen worden? Hoe bewaart men voor al dit laatste mot-vrij voor eene volgende festiviteit? Of kan het voor een gelijkelijk doel geëxporteerd worden, als een bevriende na tie wat zuiniger in andere kleuren wil jubileeren? Hoc dan ook, en ik wensch hier niet in den toon van een Zondagmorgentje" van het Handelsblad te vervallen: dit alles is vergan kelijk, en ik hou van substantieele herinne ringen. Ik bezit nog tusschen de bladen van mijnen Statenbijbel gedroogde oranje bloesem van mijne gestorven moeder, dier baar souvenir aan de echtverbintenis, waarvan ik de laatst-levende telg ben. Ik bewaar als eene relikwie het catechisatie-boekje, ver geeld en bijna vergaan van wijlen mijnen vader, die er als kind de ontroerende woorden in schreef: dit boekje is van mijn. Die het steelt is een zwijn". Ik zou voor geen schatten ter wereld den verdorden handschoen van het meisje, dat ik liefhad, edoch de mijne niet mocht worden giissez mortel, n'appuyez pas ! willen missen. Ik blader soms met ontroerde oogen in mijn Poezie-album met bijdragen van mijne vrienden van het Gym. Het ontmoet hier wederom a's antipode Yougoslavië, als concurrent Griekenland. Het heeft als steunpunt de vorming van een onzijdig Albaniëbevorderd. Doch in deze richtinggaat stellig Groot-Brittaniëniet met Italiëmee. Alle toenaderingspogingen van Mussolini, alle bezoeken in Rome, kunnen de Londensche politiek in dit opzicht niet nzijdig maken. Te duidelijk is 't Brjtsche streven ook hier, de kerk in het midden" te houden; en de betrek kingen met Griekenland onderhouden, doen aan de Italiaansche eerzucht zeer duidelijk een grens zien. Het Britsche standpunt beheerscht daarom in dezen de gansche aangelegenheid : de Engelsche staatslieden en de Engelschc publieke opinie hebben ep weerskanten een sterken invloed. Italiëmoge immers de borst nog zoo hoog opzetten en nog zoozeer de rol van groote mogendheid ten top voeren, in waarheid is Italiëniet een groote mogendheid in denzclfden zin als Frankrijk of Engeland. Het leeft niet op zichzelf, is niet in zich zelf voldoende. Economisch is 't van levensmiddelentoevoer en steenkool volmaakt op invoer aangewezen. Strategisch kan het zijn zeekust nimmer zelf standig beheerschen. Het leeft licht boven zijn stand. Het Italiaansche leger is niet zeer groot en is sterk ontwapend, de militaire macht om prijzenswaardige redenen ingekrompen. En dit is alleen maar een groot geluk, omdat daardoor Italiëin den band gehouden worden kan, een band waarbinnen het een volmaakt eervol en gezond bestaan kan voeren. Eeu geluk, omdat de leiding van den Italiaanschen staat op het oogenblik misschien niet volkomen normaal is te achten. Daar beheerscht de naam Mussolini alles, zooals hij thans ook het incident beheerscht. Mussolini is ongetwijfeld een hoogst begaafd eu krachtig man, eu tot dusverre heeft hij zelfs de groote verdienste gehad geen fouten iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiimiiiiiiitiimiiiiuiiiiiiiiiiii SPAAMSOH, EMQELSOH, F R AH 3 O H, DUITS OH eto. Borlitz-School HoorongrmoM 4B1 TB!. 43286 Pract. Onderwijl door bnltenl. Leeraren ii 'tiifiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiMiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiMiiiii en de opdracht van mijn intiemsten kaïnuraad : ,,Als deze vogel fluit, is onze Vriendschap uit". Het vogeltje, eene kip , heeft nooit gefloten, maar ik leende hém tien gulden, en hij gaf ze mij nimmer terug. Zoo vergaarde ik ver scheidene lieve souvenirs. Wat men heeft, doet gedenken. En in stede iets van passageren aard, kocht ik vanmorgen een Gedenkboek 1898- -1923 onder redactie van den Kapiteinder-Artiljerie, den heer W. G. de Bas. De jaren dat ik in het wilde romannetjes insloeg zijn voorbij. Dikwerf schafte ik mij onbewust een kat in een zak aan, den naam des uit gevers vertrouwend. Dit gebeurt mij niet liclit meer. Als beginsel in mijne herfstjarcn heb ik een anderen maatstaf, ik weet dat wanneer een kapitein der artillerie, bijgestaan door De Visser, Colijn, De Vlugt enz. een boek van 1152 bladzijden schrijft of heeft doen schrijven, dat ik dan eenen wintervoorraad opdoe, waaraan ik even veel geestelijke vreugde zal beleven als mijne hospita aan haren wintervoorraad Zeeuwsche Jammen of ingelegde charlotjes. Ik heb deze 1152 bladzijden door de blijde Amsterdamsche straten huis waarts gedragen, en heb er voorloopig alleen deze betrekkelijke critiek op, dat zij een vrachtje waren. Als de held in Daudet's Sapho de door hem aangebedene in de armen tilt, en haar vier tages hoog naar zijne wo ning torscht, zijn hem de eerste treden een geluk, een waarlijke zaligheid, maar wanneer hij halfwege is, begeeft hem de adem, en bij de laatste tage, gevoelt hij zijn zoeten last als een kwelling. Iets dergelijks, wel niet in die mate, maar toch ongeveer, onderging ik met de vier Kilo van Kapitein De Bas. Eerst droeg ik de 1152 bladzijden aan liet koordje, toen als een portefeuille onder den arm, toen wisselde ik om de minuut van links naar reehls, en ik transpireerde. Men draagt op mijnen leeftijd geen lasten van vier kilo ongestraft aan een touwtje en ik be treur het dat de heer De Bas, kapitein der artillerie, en mitsdien gewend aan het hanteeren van granaten en het stellen van affuiten, onze lichamelijke energie te hoog taxeert. Op deze wijze zoude een Gedenkboek impopulair kunnen worden. Ik geef het te begaan. Doch hij steunt op nationale strooiningen en nationale nervositeit.De natie eischt van hem een en grandezza. Die zoekt hij haar thans te voeren, in overmaat ! Grieken land is zwak, verzwakt, uitgeput. Uit Lausanne is het kaal weggekomen. Zijn regeering is revolutionnair, zonder onbetwistbaren constitutioneelen basis. Nu wil de fascist zijn slag slaan. Hoe gevaarlijk, hoe verschrikkelijk gevaar lijk tiit ondernemen is, deden wij zien ! E.r staat oneindig veel op het spel. De geheele organisatie van het nieuwe Europa staat op het spel. Slagen de volken er niet in, deze uitbar sting, al moge zij locaal blijven, te beheerschen, dan moet men er zich van bewust zijn, sinds 1014 geen stap verder te zijn gekomen. De vergelijking met Serajewo gaat misschien niet in alle opzichten op, zij is onbetwistbaar in dit ne opzicht: dat men toen wees, op wat vooral Sir Edward Grey zocht: ware er slechts een automatische, permanente gelegen heid tot samenspreking onder de gouverne menten, dan zou men wel den vreedzamen uitweg vinden. Die gelegenheid is er sindsdien gekomen. Toevalligerwijze is zelfs op het oogenbik te Genève het geheele internationale apparaat in vol ornaat bijeen. De Raad van deir Vol kenbond in sessie, onder deelneming van den voortreffelijker! Italiaanschen staatsman Salandra; om andere redenen de bekwame Grieksche minister Politis zelf ter plaatse. Bovendien isookde Algemeen Vergadering juist geopend, uus de druk van de publieke opinie der geheele wereld is in staat zich te doen gelden. Zou Mussolini tegen dit alles óp kunnen? Wat kan het succes zijn van zijn redeneeringen, die geen van alle steek houden, tegenoverde groote waarheid dat hier een belang van alle volken, als een zaak van alle volken behandeld worden mag, als 't niet anders kan. Juridische vertoogen over de onbevoegdheid van den Volkenbond hangen zwakjes in de lucht. Het beroep op de actie als zijnde een daad van oorlog, is ongerijmd. De bewering, dat het een zaak van de Ambassadeursconferentie zou zijn, gaat niet op; deze kan misschien nuttig medewerken er is zeker mee part ie en caiise, maar eigenlijke jurisdictie heeft zij niet en het is te betreuren, dat een zekere richting in Frankrijk louter om Italiëte pleizieren, dit IIII n» llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll III1IIIIII iedereen, tenzij getraind sportsman, te doen, zulke stoere boeken door een aantal straten met zich mee te dragen. Literatuur per pond is geen genot. . . Met eenigszius trillende handen bereikte ik mijne woning, en rustte een half uurtje . Het was voor het eerst van mijn leven, dat literatuur mij dusdanig had doen transpireeren. De Redactie-Commissie, waaronder ook nog de Aartsbisschop van Utrecht en Mr. A. R. Zimmerman, thans gedetineerd te Weeneu, heeft makkelijk zeggen: En zoo ga dit Gedenkboek zijn weg door ons volk", een stylistische uitdrukking, die ik als waarlijk oud-journalist niet gaarne voor mijne rekening zou willen nemen gaat inderdaad een boek dóór een volk? ik heb proefondervindelijk de moeilijkheden van het gaan met dit loodzwaar Souvenir onder-gaan. Het is overigens een voortreffelijk werk, al dadelijk interessant door de facsi mile's der ministerieele en btirgemeesterlijke redacteurs of Redactioneele Commissie leden. Mag ik het eerlijk getuigen : ik reikhalsde naar eene bijdrage van Colijn. Zij ontbrak helaas. Daarentegen een wijs en voornaam artikel van den Voorzitter der Redactie commissie, den heer De Visser, die zich na 25 jaar met een verrassend geheugen, het oogenbük der inhuldiging" voor den geest haalde: Een oogenblik", schrijft de minister, en hoe heerlijk klinkt onze moedertaal toch, als dit schoonc instrument vaardig bespeeld wordt: n oogenblik zag ik (6 Sept. 1808 in de Nieuwe kerk te Amsterdam) een som bere schaduw over het geheel dier schitte rende uniformen en toiletten, bij de gedachte dat die achttienjarige Koniugsvrouwe de eenig overgeblevene uit het Oranjehuis was", (k kan me volkomen in deze gedachte en de sombere schaduw indenken. En ik voel de sereene stemming van des ministers aan doenlijke beschrijving: Een schok van diepe en blijde ontroering nier door de machtige scliiiri', die de Nieuwe Kerk vulde. Niet alleen vloeiden tranen over liet gelaat van den Voorzitter der Vereenigde zitting, den heer Van Naamen van Eenmes; bijkants geen oog bleef droog". Begrijpelijk is het dat de minis terieele auteur, na deze historische tranen argument ondersteunt. Het woord, dat de eer van Italiëniet aan den Volkenbond onderworpen worden kan. ver dient de sterkste afwijzing. Waar ze u 't heen, wanneer de eer eener groote mogendheid" nog de hoogste troef gebleven was? De eer van elke mogendheid behoort zeker bij den Volkenbond veilig te zijn, en het zal onge twijfeld een deel van de te zoeken oplossing moeten zijn, aan Italiëzijn eer te laten. Doch tot een uitvlucht, een recht tot eigen richting, mag dit niet leiden. Het is ook niet aan te nemen ! Wij zien nog geen reden tct vertwijfeling, al ziet de zaak er moeilijk uit. Die moeilijkheid zit vooral in het persoonlijke element, in: Mussolini. Want dat is het groot verschil met Serajewo, dat toen twee groote, ingekankerde stroomingen tegenover elkaar stonden, terwijl nu vooral een persoonlijke politiek op het spel staat. Het kan dan óók aan de andere mogend heden niet onmogelijk zijn, de excessen daar van af te weren. Zij zullen dit des te beter doen, naarmate zij er verzoenende en verzachtende vormen voor vinden. Op sensationeele op lossingen en terechtzettingen bereide men zich niet voor. De mogelijk te treffen regeling zal niet clatatant kunnen -zijn. Griekenland heeft formeel verklaard zich van te voren bij elke oplossing van den Raad van den Volkenbond neer te leggen: internationale enquête, ver goedingsbedrag, amendc Iwiwablc enzcovoort. De belangen zoowel als de gevoelens der groote naties evenzeer -als van de kleins staan op 't spel. Op het oogenblik wacht men even het bedarende middel van den tijd af. Waar schijnlijk is overe eenige dagen de uitweg beter te zien. Voor paniek noch pessimisme i;; plaats. Zóó althans luiden de diagnoses op het oogen blik.Het verloop zal aan 't einde der week reeds beter te overzien zijn. Moge het niet tot een krachtproef tusschen de gemeenschap der natiën en persoonlijke prikkeling behoeven te komen. Anders zal die krachtproef nu moeten wor den ondernomen. B K A N u A K i s van den heer Van Naamen, jaren later bittere tranen schreit over de hoogstaande golven der revolutie in de maand Januari 1003, toen Domela Nieiiwenhuis en Troelstra ,,elkander vonden tot een anarchistisch complot", (de spoorwegstaking) eu nog later, toen iu No vember 1018 Pieter Jelies Den Haag wilde modelleeren naar het roode Berlijn". Ware de Auteurswet geen beletsel, dan zoude ik van de boeiende beschrijving dier angstige rcvolutiedagen, toen gelukkig de Burgerwacht geboren werd - - spontaan", verhaalt de geschiedschrijver: vormde zich uit het imdden des volks een rinynuur om liet Vorstelijk paleis. Stumperig kronen de helden van eeu dag terug, terwijl zij. nu de wind hun tegen was, naief beweerden geeu geweld te hebben bedoeld" nog overgaarne de belangrijkste fragmenten overnemen. Ik heb van deze redactioueele inleiding genoten. Zij teekent met meesterschap de stormen, die over onze lauden lieentrokken. Een oogenblik dacht ik aan mijnen meest-geliefden romantischen auteur Oltmaus, die u op gelijke wijze op uwen stoel kon doen sidderen.Als ik bij de eerste tien bladzijden evenwel een kleine opmerking mag maken de overige 1142 lees ik suc cessievelijk dezen winter dan is het deze: waarom heeft de Redactie, na de schrik barende onthullingen, der Koningin de beleedigiug aangedaan haar de portretten, de boeve-tronies van eeu aantal der stumperige helden aan te bieden? Dat doet men niet. Ik vrees dat de Koningin mijn voorbeeld zal volgen, eu de bladzijden 115 en 11(5 uit het Gedenkboek zal scheuren. Ik althans belief geeu konterfeitseis van die mij belagen, en ik weiger zelfs te dezer plaatse de namen der revolutionaire bandiete.i. die de formeerders van den Ringmuur om het Vorstelijk Paleis, hadden moeten ophangen a la lanterne, messieurs, op uw beurt'. voluit te noemen. //," heb de bladzijden 115 eu llfi , met Tr?Scli., euz. levendig verbrand. A la lantcrnc ! Amsterdam, (i September. HANS L LI o i !?? i c o R