29 Sept. 23. - No. 2414 N.Y. PAERELS *> ^!f*rA>''"^n**'*' DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Meublleering-MIj. AMSTERDAM OOM P LET E MEUBILEERING BETIMMERINGEN Rokin 128-Tel. 44541 Corsetière Keizersgracht 772 te A'dam. TEL. 41751 Ateliers voor Reparatiën. In den Haag alken Vrijdag Hotel Central. BILLIJK TE KOOP Het Landgoed DE KONIJNENBERG te HATTEM. Gunstig gelegen nabij Kanaal en Bosch. Ook bij uitstek geschikt voor Hotel Pension of andere onderneming. Franco brieven lett. K. H., Bur. v. d. blad. OMNIBUSSEN Het 2 tons WHITE chassis: loopt GERU1SCHLOOS veert SCHITTEREND weegt slechts 1865 K.G. heeft EEN WERELDREPUTATIE en is U KT omnibuschassis stuurt GEMAKKELIJK Bussen en Chassis voorradig. N.V. Gebrs. NEFKENS' Automobiel Maatschappij AMSTERDAM Tel. 22507 EENIGE SPECIALITEIT :?«o BW tóO B KRIMPVRIJË{^g al GEZONDHEIDS- |S ONDERGOEDEREN§g Nederlandsch Fabrikaat rTRlCOTHUlS |HET| g| REG.BREESTRAAT.35 £jg BSl TEL. 5066 N. || 'j*5*V' abaaananaoao VEILINGGEBOUW Nieuw HeereÉgement" Keizersgracht 129-131 AMSTERDAM Belangrijke Veiling OP KUNSTHANDEL G. J. STEGEMAN OVERTOOM 163 - TELEFOON 28292 SmaakvolleOmlijstingen Donderdag 4 Octob 1923 Fi. 20 LEIDSCHESTRAAT 22 AMSTERDAM TELEFOON 45812 HEMDEN HAAR MAAT VAN KOSTBARE INBOEDELS VOORTS Groote partij Wijnen, Perzische Kleeden, Partij Touw, Motor banden, Speelgoederen, Imitatie Paarlen, Vleugels, Piano's. BEZICHTIGING: Zaterdag 29, Zondag 30 Sept., Maandag l, Dinsdag 2 October van 10 tot 3V2 uur. S. TE1XEIRA & A. v. d. BERGH, Notarissen. J LEEFSON Jzn., Makelaar. Spoors Mosterd WA Spoorjr. Culemborg DAALDERS-EDITIE Deel 63. SURPRISES door Mr. C. P. VAN ROSSEM. jhr. Van Litli de Jeude schrijft in Nederland: Mr. C. P. van Rossem is aan der. disch der hedendaagsche letterkunde ,,de man in rok". Hij is de keurige, de aange name, zeer gelhfde causeur Hoor hoe hij kout, over de Pyreneeën, Zuid-Italiëen Griekenland, over despeelzaal te Ostendc en over de jeugdliefde van een Franschen Lodewijk, over wat hem overkwam op een aulotocht of over faits divers" uit de- krant, die hij smakelijk vertelt als avonturen die hemzelven zijn gepasseerd. De man in rok kout en de gasten (hier de lezers) luisteren, geamuseerd, want hij heeft het vlotte discours, dat aan den disch de spijzen kruidt en den wijn nog smakelijker naar binnen doet glijden.... Deel 61. Door Eigen Kracht door E. PHILLIPS OPPENHEIM. Geïllustreerd omslag van B. VAN VLIJMEN. Het verhaal behandelt de lotgevallen van Scarlett Trent, die zonder eenig middel van bestaan naar Afrika trok en daar concessies van groote waarde wist te krijgen. Niettegen staande alle tegenslagen (n jalouzie weet hij ten slotte te zegevieren en het meisje zijner keuze tot zijn vrouw te maken. Een mooi boeiend verhaal. PRIJS PER DEEL f 1.50 Uitgaven van Van Holkema & Warendorf Amsterdam TE HUUR WINKELHU1S a f 24.?per week. 3 WEEKWONINGEN a f8.?, f8.50, f9.?per week. Aanvaarding l Oct. 1923. Te Huur of te Koop met overname van Stoffeering, doch niet verplichtend, een V R IJ H E E R E N H U I S. Huur f1600 per jaar. Aanvaarding direct. Br. onder Letter T. A., Bureau De Amsterdammer. lltlllmmlIlllllmlImtllllllllllllllllllllllllP'll'lmlIlIllmillllllllllllllllllllll tlllllllllllllllmlllllllmilllllllllllllllll iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiii iiiiimiiiiiiiiiii iiniiiiiiiiiiiiiiii iiimiiiiiiiiiiimiiiiiiiiuiii professor in zijn vrijen tijd aan tuinbouw gaat doen ! Dan schrijft hij over deze zoo bekende zaak een heelen kolom inde M nchenerMedizinische Wochenschriit en wij jongeren staan verbaasd over de geweldige kennis van dezen beroemden man. Ik ben nog niet klaar. Ten eerste heb ik nog altijd niet verteld wat Reizverzug is. In ieder geval is het een zaak van veel gewicht, want Bier schrijft erover: Den Verzugd.es Reizes, den ich hier beschreibe, hat die Physiologie und berhaupt die theoretische Medizin ber sehen." En verder: Soviel ichfinde, hat aber auch in der praktischen Medizin bisher nie mand erkannt, dass dieser Reizverzug sich nicht auf einén oder wenige Reize beschrankt, sondern dass er eine ganz gewöhnliche Erscheinung bei den verschiedensten Reizen ist, und niemand hat seineTragweitebegriffen". Zooals men ziet, gering is de zaak niet enik houd van menschen, die maar precies zeggen wat ze van zich zelf denken. As je je eigen niks verbeeldt, ben je ook niks" zei onze meid eens tegen mijn moeder. Maar wat is dan toch een Reizverzug? Men wordt verzocht niet te schrikken. Reizverzug is eigenlijk geen Reiz verzug, zegt Bier, maar het is een Verzug des Reizerfolges. In goed Hollandsen beteekent het dat het effect, dat door een prikkel wordt teweeggebracht, niet altijd onmiddellijk op treedt, maar soms eerst na geruimentijd. Ziet, als we nu Bier niet gehad hadden, dan waren we daar nooit achter gekomen ! Men kan in Indiëmet lepra besmet werden en twaalf jaar later kan in Holland de ziekte uitbreken, men komt met een roodvonklijder in aanraking en krijgt de roodvonk niet direct, maar over eenige dagen, zaken die elke keukenmeid weet. Spuit men een dier in met tetanusvergift, dan ziet men niet onmiddellijk verschijnselen optreden, maar eerst over eenige uren of dagen en we spreken dan van een latente periode. Wie dit op het doctoraalexamen niet weet zal vermoedelijk zakken. Wie 's middags natte voeten oploopt kan soms 's nachts pijn in zijn buik krijgen; wie een uur in de zon loopt, wordt pas cenigen tijd later bruin en wie met een te grootc dosis Röntgenstralen bestraald wordt, merkt de nadeelige gevolgen daarvan niet direct, maar eerst na geruimen tijd. Dat heeft niemand te voren geweten, niemand heeft de Tfagweite" ervan begrepen, maar nu zijn we er achter, nu heet het: Reiz verzug. En ik weet precies wat er nu gebeurt. Nu zal elk jong Duitsch geleerde, die schrijft over een effect, dat niet onmiddellijk volgt op den prikkel, (en die tevens de ambitie heeft om Privatdocent of Professor, te worden) achter zijn waarneming schrijven (Bier's Reizver zug). Allah is groot! Wanneer men nu nog weet, dat Bier's ar tikel eigenlijk bedoeld is als een huldiging van Schulz die zijn YOsten verjaardag viert en dat Schulz'werker slechts een enkele maal met de haren wordt bijgesleept, dan is deze zaak meen k voldoende toegelicht". Indien Bier een eenvoudig onbekend chirurg was, dan had men ten eerste dit ar tikel niet opgenomen, en ten tweede had ik zeker niet de moeite genomen eroverteschrijven. Maar juist omdat het geldt een man, die goed en groot werk kan doen en gedaan heeft, werk waarvoor ik respect heb, juist daarom vind ik zulk een zaak zoo ergerlijk. En zelfs dan nog ware het artikel niet de moeite eener bespreking waard, indien het slechts was een op zichzelf staand feit. Maar dat is het niet, het is een typisch verschijnsel,datmenwaar neemt bij beroemdheden, die de beroemdheid wat al te licht opvatten. STORM VAN L E E u w E N SPREEKZAAL SAPPHO IN NEDERLAND 12 eer* 12cant .Aan Prof. Dr. W. E. J. Kuiper. Waarde Collega, Een welgemeende raad: zoo, naar ik hoop, uw boekje Grieksche Lyriek" herdrukt wordt, laat dan boven het hoofdstuk Sappho (gij verkiest Sapfo en echt-hollandscli de Moe zen" !) duidelijk drukken, dat niet gij maar Boutens het schreef. De zaak is deze: voorberichten ziet men zelden in, wat aanleiding tot schrik kan zijn. Een voorbeeld: gisterenavond om vroolijk den dag te besluiten blader jk, zonder het voorbericht te lezen, in het boekske, dat reeds zoo lang naast mij lag, en kom tot blz. 31, waar eene hooggestemde heel het diapason doorloopende lyriek opvalt op de gelijkgeslachtelijke" liefde. Wat werd er aan dat onderwerp niet verbonden? Zelfs sterrenbloesem, nachtegalenzang en het op stijgen van den leeuwerik, behoudens al de gaven der Moezen. Zonder nu iets kwaads te willen denken van onze dierbare na?sten kijkt men toch altijd met eenigen schrik op, als uit dat hoekje van File de Cythère fanfare geblazen wordt. Zelfs een classicus, die door de Oudheid om den drommel niet in naieve onwetendheid wordt gelaten, zal met alle waardeering der individueele vrijheid nu juist niet op een frisschen morgen uit fietsen gaan met een lyricus op de man-manlijkheid of vrouw-vrouwüjkheid. Kortom men mijdt z.ekere categorieën. Met onrustige verbazing las ik dan ook den passus en kwam eerst op pag. 32 tot het vermoeden, dat hoeveel verbeeldingskracht ik U ook toeken niet gij de zwierige schrijver waart, die den be wonderaar der vrouw-vrouwelijkheid naar het leeuwerikenzwerk doch den afkeerigen dier gave Gods naar het drekkig-donkere hoenderhok verwijst. Oef, dat was eene op luchting en nu keek ik dan ook even in het voorbericht, waar gij zeer begrijpelijk voor een jeugdig echtgenoot en vader, maar ietwat vreemd voor een literairen manager met nadruk verklaart aan het schoone hoofdstuk part noch deel te hebben. Daarna heb ik met genoegen verder gelezen, steeds bij al die in nederlandsche verzen oVergebrachte grieksche poëzie denkende aan de helsche folteringen, die een antiek poëet na den dood te wachten staan. Maar nu nog iets. Wij zijn nu toch samen en kunnen er wel rondweg voor uitkomen. Gelooft gij, dat Boutens?Ie pauvre homme van Wilamowitz' gevoelig stuk over Sappho (hoe was uw vader er mee ingenomen !) ook maar iets begrepen heeft? Nu ja, hij scheldt op Wilamowitz, op mij,pour pater sa galerie; maar wij zien toch wel, dat het een schijnaanval is om al dat moois te kunnen zeggen van de vrouw-vrouwelijkheid buiten het hoen derhok. Anders zou die arme Dr. Boutens zóó stupiede moeten zijn, dat hij waarlijk niets begrijpen kan van het verschil tusschen twee opvattingen, die elkaar evenwel hierin ont moeten, dat zij de echte Sappho niet ver warren met Safó la lesbienne." In den aanhef van mijn hoofdstuk over de dichteresse (Grieksche Lyrische Dichters blz. 64 W.B.) heb ik de feiten vooropgesteld heel nuchter ,die voldoende zijn om te beletten dat Boutens gezwollen ballon en route pour Cythère het leeuwerikenzwerk in gaat. Face t hèf acts Mr. Boutens ! De kwestie is eenvoudig deze: met pathetischen woordklinkklank wilt ge ons iets anders doen gelooven dan ge eigenlijk bedoelt. Gij spreekt in extase met geheven handen, maar bedoelt zeer reëele pathologische aandoeningen en uitingen. Of iemand deze kan hebben en daardoor of daarnevens een machtig talent openbaren, is thans de vraag niet. Wel, of de enkele betrouwbare gegevens uit Sappho's poëzie geput of soms van elders tot ons gekomen, over haar huwelijk, hare positie tegenover jeugdige leerlingen, haar naam bij tijdgenooten (de ridder Alcaeus noemt haar de reine"), haar glorie in den staat, vereenigbaar zijn met hetgeen uwe woorden uiut zeggen maar bedoelen. Waren antieke" ouders, aangezien zij eene leeraresse kozen, die als garqonne leefde want dat bedoelt ge dan stapelgek? Ten slotte, nu als man tegenover man: Sappho was gehuwd. Huwt men, of blijft men gehuwd, met eene priesteresse der vrouwvrouwelijkheid? Neen, Dr. - Boutens, die laten wij in het door U betitelde hoenderhok. Collega Kuiper, het ga u wel en ook den. Moezen ! 1.1. Leiden, 19-9-23 lillllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII J. V R T H E I M iiiiililllliiiiiiiiiiiiiii OUD-BATAVIA In de bespreking van het Gedenkboek Oud-Batavia" door Prof. Brugmans in het nummerdd. Sdezer van uw weekblad, leest men (3e alinea) dat aan den schrijver van genoemd werk, Dr. de Haan, onrecht zou zijn gedaan, doordat zijn rraam niet op het titelblad vermeld staat. Als bedrijver van dit onrecht wordt aangewezen het Bataviaasch Genoot schap van Kunsten en Wetenschappen. Het zij mij vergund te wijzen op de passage, voorkomende in de notulen van de 5e Directie vergadering: Met leedwezen verneemt de Directie, dat bij Dr. de Haan bedenkingen bestaan tegen het vermelden van zijnen naam op het titel blad. Na bespreking besluit zij den auteur met welwillenden aandrang in overweging te geven, zijne motieve-n voor deze anonimiteit andermaal te willen overwegen, en daarbij ook te overdenken, dat bij publicatie van zijnen naam als schrijver, het werk zoowel in aantrekkelijkheid als in verkoopbaarheid aanzienlijk zou winnen." Blijkbaar heeft ook de door 'de Directie uitgeoefende welwillende aandrang" geen gunstig resultaat gehad. W. VAN DUNNE miiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiimilililiiiiiiiilllililimiiliimiii CORRESP ONDENTIE B. H. A. te O. Edward Bok's adres is Philadelphia. Wendt u tot hem. immuuniiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimi i VOL AU VENT XVIII Te midden van U, Leden der StatenGeneraal, is het Mij een behoefte God te danken voor den zegen ons Volk beschoren . ." Troonrede, 18 Sept. 1923. Had ik voor veertien dagen niet het beklem mend voorgevoel, dat mij iets boven het hoofd hing? Schreef ik niet letterlijk, te dezer plaatse, hoe ik, na het dragen van het vierkilo-gedenkboek van den Kaptein-der-artillerie De Bas, van het Concertgebouw naar de Munt, mijne woning met trillende handen bereikte, hoe ik een half uur moest rusten en hoe het geestelijk ding Literatuur" mij voor het eerst van mijn leven waarlijk had doen trans pi reeren? Op mijnen leeftijd ver richt men zulke sportieve bewegingen niet ongestraft. Opnieuw geraakte ik in de lappenmand, en zit thans, nauwelijks hersteld van bronchitis en met kwaadaardige Podagrabesluipingen, achter het zwaar-beladen schrijfbureau. Dit regardeert den lezer alles minder, maar ik voel me tot een explicatie verplicht, omdat ik zoomin een kerkbeurt verzuim, als de belofte van een wei-overwogen woord in de onbesuisdheid der tijden op onregel matige wijze wensch in te lossen. Zelfs met een koorts van 38.7 tot 39.2 toe, heb ik in mijn bed liggen popelen om den arbeid te hervatten. Het ongeluk van de latere maanden was het volslagen ontbreken van den niet te versmaden komkommertijd. De voortreffelijke zeeslang.die de rust-periode in'de Journalistiek pleegt in te luiden, en die onzen Vacantie? Sabbat symboliseert, heeft zich bij het buiten.en binnenlandsch geraas niet durven te vertoonen. Het is jammer. Ik bemerkte dit en zijne gevolgen in eene gedwongen rust-periode. De gebeurtenissen verdringen elkaar met de stormachtige woeling van wild-schuimende brandingsgolven. Twee, drie weken van persoonlijke machte loosheid ik vergeef U de zwaarte van Uw Gedenkboek niet licht, Kaptein-derArtillerie ! zijn, als het ware, eene Wereld-historie op zichzelf; de revolutie in Spanje, met eenen al-wijzen koning, die de grondwet op den koninklijken rommelzolder met den kreet Vive la Révolution !" laat deponeeren de aardbeving en vloedgolf in Japan, waarbij naast kostbare menschenlevens ook helaas zooveel kostelijk oorlogs materiaal, oorlogsschepen en werven verloren gingen de Hollandsche Troonrede, waarbij Hare Majesteit onder een christelijk ministerie naar mijne bescheiden meening minder gelukkig God dankt voor den zegen ons Volk beschoren", om tegelijk te verklaren, dat de toekomst veelszins duister", dat de druk der tijden zwaar", dat handel, nijverheid, landbouw en scheepvaart kwijnen", dat werkloosheid heerscht in ernstige mate", dat de financieele en economische toestand zorgwekkend is" enz., alles tezamen aangele genheden, waarbij het danken voor den zegen" te zeer de christelijke lankmoedigheid en het christelijk aanvaarden van niet minder dan honderd millioen tekort op de begrooting, heldhaftig naar den voorgrond dringen.... . het regeeringsjubileutn, met het sinistere nationaal geschenk boven en naast de graf kelders der Oranjes in Delft het Giro schandaal: eerst belegde ik in Marken toen in Giro, en ik eindig, als wijlen mijn vader, met een kous onder mijn hoofdkussen ? de demonstratie tegen de vlootwet, het ko mende petionnement, en het schandaal van de roode vlaggen tot zelfs aan de Amsterdamsche trams, die zich buiten politiek dienden te houden de reis der Hollandsche jour nalisten naar België, allemaal keurig gekleed en goed in manieren en linnen, mede als pro test tegen Charivarius, dat en zooveel meer vormt de kaleidoscoop van een halve maand bewogenheden. Men leest hierover met aandacht, maakt zijne aanteekeningen, neemt zich voor een onder legd artikel te schrijven, doch is een uur later weer journalist-van-den-achterlijkengrond, omdat in het vuurwerk der evenemen ten, het stijgen en vallen der pijlen en het geknetter der donderbussen, geen tijd tot bezinning resteert. Gelijk ik reeds ter loops opmerkte, acht ik den vorm der troonrede, onmiskenbaar door den eenigen proza-schrijver en dichter lijken geest van het Ministerie gestyleerd dit kan alleen de heldere kop van Onder wijs ! minder gelukkig en aan den anderen kant toch ook weer verbluffend van bijna oud-testamcntarische kloekheid. In mijne ver beelding zag ik de fiere postuur van een dier heroïsche geuzen, of een der nobele Afrikaanders, gewond, verminkt, zich nauwe lijks nog op de been houdend, hijgend, strom pelend, kortom deerlijk geknauwd en toch met mannelijken blik omhoog starend en dank zeggend voor den beschoren zegen. In dit mi nisterieel stuk worden adjectiva, om den toestand in ons land te schilderen, gebruikt, om iemand op zijn ziekbed een verhoogde temperatuur te bezorgen: duister, donker, zorgwekkend, onzeker, etc., men begint met voor God's zegen te danken, en eindigt weer met een Moge God's zegen op Uwen arbeid rusten." Mijne hospita, die mij de Troonrede, ten voeteneinde van mijn bed gezeten, voor las, merkte met haar aangeboren intelligentie op, hoe diep-verheugend het voor een natie is, wanneer een geloovig Ministerie het gebod: Gij zult den naam van den Heer uwen God niet ijdel gebruiken," met devotie toepast. Ik voor mij, zij het dat een ongesteld man neiging heeft de zaken des levens cenigszins somber te aanschouwen, ik voor mij kan niet dweepen met het gebruik van den naam van God, als bliksemafleider, aan het begin en aan het einde van een politiek stuk, dat halve waarheden betoogt en heele waarheden verdonkeremaant. Colijn heeft natuurlijk beweerd: er moet beslist iets in van de Vlootwet. De Geer krabbelt achteruit. Ik vooruit. In iedere troonrede wordt iets over leger en vloot gesproken" Neen", zeide Ruys: we klagen aan de eene zijde dat de uit gaven een peil bereikt hebben, dat ligt boven de draagkracht van het Volk, en we verklaren met beslistheid dat onze betrekkingen met de andere mogendheden van vriendschappelijken aard zijn en aanleiding geven tot vol doening. Laten we dus niet te veel over leger en vloot spreken. Dat maakt slapende honden wakker...." Wat weerlicht !" gromde Colijn zijnde deze interruptie zelfs in driestar-kringen getolereerd: ik word met groote trom, fanfares en strijdrumoer binnengehaald, om het lekkend dak boven onze vloot te dichten; men prijst en beschimpt me bij elke schaduwing van een gebaar; men kondigt een volks-demonstratie in Am sterdam aan met extra-treinen, die ik een volgenden keer zal beletten, het principe van Zwijndrecht en Schoonhoven deelend; men spreekt van Muscolyni, en nu zouden wij de essence van onze samenwerking, de spil waarom alles in de volgende maanden zal draaien, als een geest mijns buiks uitwerpen? Ik sta of val gewisselijk met de Vlootwet, in dezelfde mate als gij, indien de varren en rammen van de Kamer-kudde ons in den steek mochten laten. Welnu, ik eisch mijn geboorterecht, opdat ik niet den schijn zal wekken nog voor de groote Vloot-daad te abdikeeren...." Er dreigde ontstemming in den minister raad. Doch minister De Visser sprak het verlossende woord. Co", zeide hij met beminnelijke overreding: gij hebt vol komen gelijk. En ik als vriend, die tot zelfs bereid ben op het Onderwijs te bezui nigen om jou aan een paar extra-mijnenleggers te helpen, en kunst-subsidies in te trekken, tcrwüle van een of meer vliegmachines, sta hou- en trouw aan je zijde. Maar waar moeten we de Vlootwetplannen in deze JubileumTroonrede te pas brengen. Het geval is delikaat. Verklaren wij: de reeds bij u ingediende Vlootwet heeft ome ernstige belangstelling, en laten wij hier op volgen: Moge God ons de kracht schenken, om niet zonder hoop de veelszins duistere toekomst tegemoet te gaan", dan zal de Volkenbond pijnlijk ontrust zijn. Getuigen wij aan het slot der rede, dat de Vlootwet geen verder uitstel duldt, en voegen wij er aan toe: Moge Gods zegen op uwen arbeid rusten", dan vrees ik voor ontstem ming te Londen en New-York, in het bijzonder te New-York waar thans een deel der Amerikaansche vloot voor afbraak verkocht wordt. Neem dus mijn raad aan, Co, en hecht niet te veel waarde aan een paar woorden in de Troonrede. De juiste taktiek is weinig te zeggen. Zwijgen is goud. In plaats van de Vlootwet te noemen, beginnen en eindigen wij met God. Dat is een schoone, verheven, overtuigende taktiek. Dat wekt stemming. Daarmede ontwapenen we ieder terwille der bewapening. Het is een zoo Gode welgevallig werk een grootere vloot te bouwen, dat het bijna een pleonasmc wordt naast God de VJootwet in het bijzonder te vermelden...." ??Jij ben een genie", zeide Colijn, ten volle overtuigd: inderdaad zal het Hollandsche Volk bij het hooren der woorden: het is Mij een behoefte God te danken voorden zegen ons Volk beschoren", zonder nadere explicatie onmiddellijk begrijpen, dat ik en de vloot, die beschoren zegen zijn.... Ik ga met deze Troonrede accoord." HANS LUDIFICOR Amsterdam, 26 September.