f; k f' r/ OVIDIUS' HERSCHEPPINGEN Met teekeningen door Jordaan DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 6 Oct. '23. - No. 2415 XI. 10 (Metomm. I, 583) * Eenzaam zat Inachus neer, nu hij lo, zijn dochter, moest missen; Léft zij, of leeft zij niet meer? Wee ! hij waagt slechts het ergste te gissen.. Zeus echter zag haar eens gaan, vrij, en yer van den vloed van d'r vader, Bruidje, jij staat mij wel aan !" zei de zondaar^ en driest drong hij nader. Ga met mij mee naar het bosch, naar den hout op de helling der heuvlen, Vlijen wij ons op het mos, want daar kunnen wij kozen en keuvlen ! Schaam je niet, schuchtere maagd, ik ben heusch niet de eerste de beste, Jupiter is 't, die u vraagt..." en zoo zwichtte de zwakke ten'leste... ,,Z' is uit den bodem ontstaan," is het antwoord. Hij liegt of 't gedrukt staat. Juno gaf Argus den last om het glanzende beest te bewaken. Zorg, dat ge goed er op past, dat haar goden noch menschen genaken !" Streng was het woord dat zij sprak, maar zij vreesde te worden bedrogen. Argus was goed voor zijn vak; want hij had wel een honderdtal oogen; Zeus was op alles bedacht, en als schut tegen booze bespieders, Daalde de duistere nacht f -«-»..* .? op een teeken des hemelgebieders. Juno, de zedige, zag, op haar troon in de wolken gezeten, 't Donker op klaarlichten dag, en daar moest zij het fijne van weten !| Ach, haar vertrouwen is klein j op de deugd van den donderverwekker,! 't Zou niet de eerste maal zijn," zucht ze zacht, en hoe ouder,hoe gekker." Snel daalt Saturnia neer, en, bedachtzaam, al onder het dalen, Doet zij het zonnelicht weer de gebergten en bosschen bestralen. Zie nu, hoe Zeus, op het punt dat ze hem met de maagd zou betrappen, lo herschept in een rund, om aan smaad en verwijten t'ontsnappen ! Geef mij die prachtige koe !" vleit zijn gade. Hij raadt haar vermoeden. Dies geeft hij, zuchtende, toe om haar argwaan niet verder te voeden. Waar komt dat wonder vandaan?" vraagt nu Juno, die welhaast verrukt staat. Twee er van waren slechts dicht als hij sliep. Met de rest bleef hij loeren; Zoo hield hij lo in 't zicht, en kreeg niemand de kans haar t' ontvoeren. Bitter was 't lot dat zij leed, ook al was zij de schoonste der koeien ! d' Arme, zij eet niet zij vreet; d' eens zoo lieflijke stem luidt als loeien. Jupiter houdt het niet uit op den duur, lo zoo te zien lijden; Hermes, zoo is zijn besluit, doode Argus, om haar te bevrijden ! Hermes begeeft zich tot hem, en begint met een slaaplied te spelen, Dan, met een droomige stem, tracht hij Argus met klets te vervelen. Eindelijk, zij het ook Iaat, heeft de guit de voldoening genoten, Dat door zijn eind loos gepraat alle honderd de oogen zich sloten ! Fluks, met een enkelen slag, i docdt Mercurius hem.'Uit den hoogen f Daalt echter Juno, die 't zag; $ ze vergaart de gedienstige oogen, Steekt ze haar pauw in de staart, en, verwoed dat haar prooi haar ontglipte, Jaagt zij in razende vaart de verbijsterde vaars naar Egypte. Toen was de wreekster tevreê, en (zoo schijnt soms de zonne'na stormweer) Zwichtend voor Jupiter's beê, schenkt zij lo haar vorjgen vorm weer. Duidelijk blijkt nu aan elk, die het wezen doorziet van de dingen, Dat om de koe en haar melk de studenten lo vivat" zingen. CHARIVARIUS """ "" '" " "i "n u uu umi imi i HET ONDERZOEK NAAR DE OORZAKEN VAN DEN OORLOG Sinds het uitbreken van den oorlog beschul digen de beide partijen elkaar dien te hebben gewild en veroorzaakt. Men begrijpt waarom. Wie durft bekennen aanvaller te zijn? Wie durft na zoo'n bekentenis nog steun van andere mogendheden vragen? 't Amerikaansche volk zou zeker niet over te halen zijn geweest zich aan de zijde der Entente te scharen, indien de Entente-propaganda in Amerika niet ster ker was geweest dan de Duitsche en het denk beeld er ingestampt had dat Duitschland de verstoorder van den vrede was. Verstandelijke bewijsgronden waren voor deze propaganda's overbodig, er werd vooral op het gevoel ge werkt. Men liet zich in die schokkende oorlogs jaren ook het meest door zijn gevoel leiden. Deerniswekkend echter is het te zien hoe het verstand met hinkende, op ongecontro leerde kennis berustende argumenten-terrechtvaardiging achteraan kwam strompelen. Een geschiedenis der openbare meening in Holland tijdens den oorlog ware gewenscht. Ons volk zou dan zien dat het zich te schamen heeft over de onnoozelheid, waarmee het de klaarblijkelijkste drogredenen der beide pro J.S.MEUWSEN, Hofl. A'DAM-R'DAM-DEN HAAO DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND paganda's voor zoete koek opat, en over den haat, dien het is gaan koesteren tegen wie niet zijn vijanden waren. En nu zitten we met de gevolgen van deze propaganda. Alle volken zijn nu belast met groote complexen dwaalbegrippen over elkaars karakter en bedoelingen en men blijft elkaar beschuldigen: Jij hebt 't gedaan" Nee, jij"; en dit is een van de oorzaken van de wederzijdsche haat en verachting, die nog heersenen. Er zijn vele andere oorzaken: zijn dooden vergeet men niet, de na-oorlog heeft den haat aangewakkerd; maar bij velen spruit de haat voort uit het bewustzijn dat de ander willens en wetens al deze rampen over de wereld heeft gebracht. Deze eene oorzaak echter kan bestreden worden, en wel door een wetenschappelijk onderzoek. Dit zagen humaandenkende burgers der vroeger oorlogvoerende landen in, maar zij begrepen tevens, dat ze te zeer beheerscht werden door gevoelens en stemmingen in hun land, om zelf dit onderzoek te kunnen begin nen. Slechts neutrale geleerden waren hiertoe in staat. Tot deze richtten zij dus een oproep. Deze oproep vond gehoor en hieruit is ontstaan de Central Commission for neutral Investi gation of the Causes of the World War". Deze commissie gaf als haar beginsel, dat de vraag.naar de oorzaken van den oorlog moet worden onttrokken aan het gebied der poli tieke polemiek en dat ze haar oplossing moet ROOKT Si-FA-Ko's El Gusto" SUMATRA 10 cent Jozef Israels" VORSTENLANDEN 8 cent AMSTERDAMSCH HANDWERK. Verkrijgbaar bQ alle voorname Sigarenwinkeliers. "IH l IIHIlmiMI HIIIIIM MUI !?? vinden in een wetenschappelijk onderzoek. Zij is zich bewust de definitieve waarheid niet te kunnen geven: ze zoekt echter de best moge lijke waarheid te bereiken en vóór alles de menschen af te brengen van het oordeelen zonder kennis van zaken; daarvoor behandelt zij het vraagstuk op de eenig goede manier: als een vraagstuk van historisch onderzoek. Beschuldig niet, maar onderzoek !" is haar leus. Te Versailles is een oplossing gegeven. Al vorens zelf zijn onderzoek beëindigd te hebben, kan niemand over den inhoud van deze op lossing zijn meening zeggen. De wijze waarop zij tot stand is gekomen, is echter volkomen ernaast. Staatslieden, en vooral staatslieden van een der partijen, zijn in dezen niet be voegd, leder die de nota leest, waarop de Entente haar uitspraak grondde, ziet daarbij, dat de bewijsvoering zwak is en vele gegevens ver ouderd zijn. Het werk moet dus overgedaan worden. De Commissie heeft nu een werkplan ge maakt, de taken verdeeld over deskundigen: het onderzoek is begonnen. Resultaten kunnen voorloopig niet worden medegedeeld: de on derzoekers hebben tijd noodig. Intusschen poogt de commissie de belangstelling gaande te houden door de uitgave van een bulletin. 1) Dit bulletin moet een schakel vormen tusschen de onderzoekers en de belangstellenden, die het werk steunen; het moet nu en dan een overzicht geven van wat gedaan is en wat ge daan zal worden; het wil ook de aandacht vestigen op belangrijke publicaties, die het werk der Commissie betreffen. In overeenstemming hiermee bevat het bulletin de statuten, een overzicht van het gestelde werkplan enz. Dr. Japikse, de onder voorzitter, bespreekt de eerste 6 deelen van de groote uitgave van documenten sinds 1871 van het ministerie van Buitenlandsche Zaken te Berlijn en Bausmans Let France explain", welk laatste boek voor dit doel echter minder geschikt is. Met de rest van den inhoud is de redactie mijns inziens op den verkeerden weg. We treffen nl. verder twee artikelen aan: A growing movement" en How the movement progresses". Hiermee is bedoeld de be weging, die gericht is op een hernieuwing van het onderzoek naar het ontstaan van den oor log; tientallen voorbeelden worden genoemd van vereenigingen, artikelen, moties, uit latingen. Het zijn echter meest uitingen van personen of groepen, die hun op meer of min der onderzoek berustende meening reeds op gemaakt hebben en willen inwerken op de openbare meening met het oog op de politiek IloninUijl» Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER & Co.| DEN HAAQ AMSTERDAM ARNHEM Bergplaatsen voor Inboedels l iiiiiittiiimiiimiiiiiiiiiii MI Minimum iiiiiiuiiliiifiij UIT ZWITSERSCH FRANKRIJK Hij kwam uit Vichy en stapte te SaintGervais uit den trein in de tram, die ons eerst naar Chamonix, daarna naar Vallorcine bren gen zou. Ofschoon rasecht Franschman, had hij den naam zelfs nooit gehoord van dit stadje of gehucht zijn familie was er dezen zomer en villégiature, eh bien, que voulezvous? Of er een mooi casino was in Vallorcine, begon hij belangstellend, meer nog nieuws gierig te vragen; of de hotels afloopend water hadden, of er veel distractions waren en de jolles femmes \ Omtrent het Casino kon ik hem de meest zekere inlichting geven dat was er niet; e rest hing van ieders smaak af water was er.in overvloed in de bassins, naast iedere woning n, waar hij plassen kon, zooveel hij wilde?toen dacht hij, dat ik hem niet ernstig genoeg antwoordde en hij zweeg. Al heel gauw begon hij met een benijdens waardig gemak te converseeren met zijn buurvrouw over Vichy, dat lang niet meer dat was, waar de heeren met flanellen pak en slappe boorden agn tafel komen neen, dan hield men te Biarritz beter de hand aan de etiquette; daar zou men zoo iets nooit dulden. Dat komt, weet u, zei de buurvrouw, die den Marokkaanschen hemel voor een week of wat ontvlucht was om in een klein berg dorp, ook financieel, wat op krachten te komen, dat komt, omdat in Biarritz het seizoen begint, als de vacantie voorbij is; dan reizen eerst de echte menschen; Vichy wordt meer en meer veroverd door ambtenaren met va cantie, niet je ware lui en meteen begon zij voor haar slappen achttienjarjgen zoon naast haar te informeeren naar de kansen op promo tie bij den kolonialen dienst in Africa; onze vriend had allang verteld, dat hij gepensioneerd oud-Africa-man was en liet zich de gelegenheid niet ontglippen van de heerlijkheden te ver tellen, die Midden-Africa biedt aan den onge huwden ambtenaar, die zich weet te schikken, met zijn: Eh bien, que voulez-vous ! een onaanname herinnering die hem te machtig werd, nog juist bijtijds inslikkend. Ruim -een uur klapte hij zoo door; de Marokkaansche stapte uit, dus begon hij mij weer naar Vallorcine te vragen, nu niet over het stroomend water in de hotels, toen wij juist den langen tunnel in reden, die 1883 M. lang, het hoekje, waar de plaats onzer bestemming lag, met de rest van Frankrijk verbindt. Na een twintig minuten waren wij er. Hij werd door onze buurvrouw, zijn schoonzuster afge haald en door de heele familie hartelijk be groet. Toen ik hem den volgenden middag thuis zag komen, vroeg ik hem, hoe het hem beviel; best, opperbest, un peu sirnple, maar dat was, na Vichy, voor zijn maag wel goed; die had relache, net als de theaters in Parijs ! Vaak heb ik hem niet weer gezien; blijkbaar was hij al heel gauw naar Chamonix ver trokken, naar het Casino met zijn attractions en de rest. Vallorcine kan zulke wereldlingen niet boeien; het trekt meer gezinnen, die met elkaar de vakantie in een betrekkelijk afge legen streek rustig willen doorbrengen. Wan neer de Staat ook in het buitenland die dik wijls mooi geteekende en prachtig gekleurde affiches verspreidde, die de Fransche wacht kamers inderdaad opvroolijken, dan trokken er meer reizigers, ook uit Holland, naar een van de vele, stille dorpen van dit gewest. Wel is de afstand nogal groot van Parijs; maar de P.L.M, maakt het reizen zeer gemakkelijk. Men moet wel weten, hoe het aan te leggen; buiten Frankrijk wordt men de reis-voorwaarden heel moeilijk gewaar. Wie zich de moeite getroost het voorbericht van [een Livre-Chaix, het Fransche Spoorboekje, door te worstelen, of veel eenvoudiger, wie een van de twintig, samen geheel Frankrijk om vattende, deeltjes bestelt Indicateur du Tou risme " heeten zij, heeft voor frs. 3.50 alle bizonderheden omtrent reis en verblijf bijeen; in Holland schijnt deze uitgave van het Reis bureau, Bd. Haussmann 33, niet bekend; toch moet niemand Frankrijk bereizen zonder een dezer deeltjes. Ge zult er onder het hoofd Familie-biljetten vinden, dat de Fransche Spoorweg Mij een ouderenpaar, dat met hun kinderen (d.z. mannelijke beneden 21, vrou welijke beneden 25 jaar) erop uittrekt, re ductie geeft van 50 pCt. en 75 pCt., mits het traject drie honderd K.M. heen en weer lang is. Zelfs een kamenier kunt ge tegen vermin derden prijs meenemen. 'Maar reclame maken de Mij.en buitenslands, althans in ons land, heel weinig. Wat reist men er prettig ! Geen verwijt over onzen koers heb ik gehoord, ook geen hinderlijke toespeling. En toch kende een ieder den gang der valuta inVallorcine. Niet uit de krant; die lezen de boeren alleen op Zondag; ook niet van de pui van een bank, die is mijlen in den omtrek niet te vinden. Maar eiken morgen om 8 uur hing de stationchef een papiertje buiten het loket; eerst stond er 270 op; langzaam maar zeker klom het tot 325; dat wilde zeggen, dat wie een kaartje wilde Oostelijk naar Chatelard ofverder Zwitserland in naar Martigny, wel in Fransche munt, maar dan tegen dezen koers betalen kon. Wat de meeste gasten niet deden; ook westwaarts kon men bergen beklimmen, even hoog en met even ver zicht, tot het Berner-Oberland toe, als aan den Zwitserschen kant. Daar boven op den Col de Balmes juist langs den Zwitserschen grens, staat een Hotel; het gastenboek kan u er troosten, wanneer wolken of mist u de teleurstelling bereiden, waar zij zoo berucht gul mee zijn. Wat al beroemdheden hebben daar hun spoor, soms niet zonder humor, in alle mogelijke talen der aarde, gelaten. Verleden jaar nog, op 31 Augustus, is Sarah Bernard met Saclia Guitry en Max Darley daar geweest, allicht niet te voet; 2250 M. moet voor haar wel wat bezwaarlijk te klimmen geweest zijn; maar dat zij op een muildier naar boven wilde gaan, op dien leef tijd nog, getuigt van een ijzeren gestel en onbluschbaren levenslust. Aan haar: Ouf, les voila; Sainte Vierge soit bénie ! zoudt ge zeggen, dat het haar wel inspanning gekost heeft. Twintig minuten loopen en ge zijt in Zwitserland, op eens bij een ander volk. Hier is het de mensch, die verschil gemaakt heeft tusschen oost en west van den grens. Wat de natuur betreft, de waterscheiding leert u, dat oostelijk van den tunnel Zwitser land begint; toch is het land Fransch en DE EER VAN ITALI Teekenlng voor de Amsterdammer" door Jordaan ,,Bravo, Benito.... alles gewonnen, behalve de eer!" van hun land. Hierdoor verschillen ze zoozeer van de neutrale commissie, dat deze beter deed ze niet te noemen, of althans haar ver houding tot hen duidelijk uiteen te zetten. Zonder dergelijke waarschuwing zal deze op somming zelfs bij den meest welwillenden lezer het denkbeeld doen postvatten dat hij de Commissie heeft te beschouwen als onderdeel van deze beweging". Aan het slot komt telkens een rubriek Varia, een soort bladvulling. Hierin staan een aantal belangrijke dingen: zoo bijv. het verhaal van het onjuiste citaat in Leopold Mandels onlangs verschenen ,,Die Habsburger und die Serbische Frage". Het is een waarschuwing voor de onderzoekers en geeft den belangstellenden een indruk van de moeilijkheden, die zich voordoen bij het onderzoek. Ook bibliografi sche bijzonderheden, hoe onvolledig ook, kun nen hier eenig nut hebben. Maar ook hier, in plaats van zijn blaadje in dienst van het onderzoek te stellen, beschouwt de redacteur het voor alles als zijn taak zijn lezers voor te lichten over wat de organen der openbare meening inzake de schuldvraag" beweren. Mijns inziens geheel te onrecht: de openbare meening heef t voor het onderzoek geen waarde. Homberg geeft verbeteringen op het Rus sische Oranjeboek. Het is goed hierop de aan dacht te vestigen. Maar wat hebben we te maken met de overhaaste en in opgeschroefde taal voorgedragen beschouwingen, die een krantenschrijver genaamd Ewcr daarover geeft? Krijgen die ook maar eenige weten schappelijke waarde, omdat ze in de Daily Herald staan? Feiten, argumenten en slotsommen be treffende den oorlog, indien zij onderdeden zijn van een kritisch, gecontroleerd betoog, dwingen den eerlijken lezer tot inzicht en dwingen hem af te zien van de pro- of antiwaardeering, die hij niet kan nalaten er eerst aan te verbinden. Zoo bestrijdt men de vooroordeelen, die de propaganda erin gehamerd heeft. De weinige feiten en de vele conclusies, die hier los van elkaar worden meegedeeld, behouden echter alle hun karakter van pro-dit of anti-dat. Op den leek werkt dit ais propagandalectuur, vooral daar de meesten n kant uitgaan. En hoe men met dergelijke kopie de belangstelling van het wetenschappelijk Europa wil boeien, is mij een raadsel. We hebben hier te doen met een zeer bij zondere en belangwekkende onderneming. Uit methodisch oogpunt zal deze poging iets ge heel nieuws in de geschiedeniswetenschap op leveren. Vooraanstaande geleerden uit vier landen werken sfimen. Zij onderwerpen zich aan een controle, die ze bij hun ander werk niet gewend zijn; een zoo groot mogelijke waar borg voor objectiviteit is hiermee gegeven. Het denkend Europa ziet met spanning de resul taten tegemoet. Laten dus alle denkenden beginnen met ver trouwen te hebben en de poging te steunen. Maar laat dan de commissie toezien dat ze niet door fouten in niet-essentieele dingen de hoofdzaak is toch het onderzoek zelf dit vertrouwen van te voren verbeurt. Dr. J. B. MAN <; i; R Jr. 1) Bulletin of the Central Commission for neutral Investigation of the Causes of the World War. NOS l - 5. Nijhoff, den Haag 1922-23. Rookt TABA SIGAREN 't nieuwste 't fijnste willen de bewoners van geen vereenigingmet Helvetia weten. Vooral het verschil van geloof voedt dien afkeer. Zij zouden er overi gens alleen maar bij winnen. Over den grens een gladde, goed onderhouden rijweg, in Frankrijk niets dan steenen; hier een planken hutje voor de douane, ginds een paleis, gemetseld en frisch in de verf; een vroolijk postkantoor, kortom alles even goed onder houden, hier alles f Iets en verwaarloosd. Vraagt ge een Franschen boer, waarom zijn tuintje zoo weinig beplant is, dan klaagt hij over den langen winter en de late lente de Zwitsers vinden dit geen beletsel om hun grond voor het huis zoo intensief mogelijk te bebouwen. Men heeft mij gezegd, dat Vallorcine aan twee dingen sterk behoefte heeft: aan een jongen Curéen een nieuwen Maire. De boeren zelf hebben uit den oorlog wel verlichte ideeën meegebracht. Een verzekerde, dat dezen winter het heele dorp elektrisch licht moest en zou krijgen. Hij was in den Elzas geweest en had daar ondervonden, hoeveel gemakke lijker het was dan de morsige en dure petroleumlamp. Met een voor ons wat belachelijken geestdrift beschreef hij met een wijdsch handgebaar, hoe ge aan een knopje draait en volop, overal licht hebt. Eeu prachtkerel, deze boer. Ik vroeg hem, toen hij 's avonds in de koelte lag uit te rusten, achter zijn huis tegen de glooiing van den berg, wat hij zoo een heel langen winter wel deed en nooit heb ik met meer voldoening hooren zeggen: Rien ! Eten hebben wij genoeg, ook voor de beesten ! En als het heel mooi weer is, dan maken wij na Nieuwjaar Ie Tour du Mont Blanc op de sky. Hij was te beleefd om te zeggen: en dan is het pas mooi, veel mooier dan nu, maar zijn toon verried zijn gedachten. Acht dagen duurt zoo een tocht tot in Italië! En dan komen wij weer thuis. 's-Winters is dit stukje Frankrijk geheel afgesloten van de buitenwereld. De tram rijdt dan den tunnel niet door; voor voetgangers is daar een smalle ruimte gelaten, waar zij langs mogen loopen. De grimmige Buet maakt de passage buiten te gevaarlijk. De dorpelingen zijn allen voldoende geproviandeerd, de postbode komt ns per dag; heeft men een dokter noodig, dan haalt men dezen ruim twintig K-M. ver, uit Cha monix, waar n der daar wonende geneesheeren aangewezen is om de dorpen in het achterland te bedienen; de sky is het eenige vervoermiddel. Die afzondering heeft de streek zijn onge repte natuur gelaten; zeker, midden in den zomer mist men de zegeningen der cultuur niet. Ook dit is over den grens anders. 's Avonds laat ziet men heel hoog boven op den berg talrijke lichtjes glinsteren in het Zwitsersche werkliedendorp, dat daar ligt. Daar wordt gewerkt; daar dwingt men de natuur aan den menschelijken wil te gehoor zamen. Zwitsersche ingenieurs hebben daar een wilden waterval getemd en bouwen er een kunstmatig meer. Men kan er in vier uur heen wandelen; men kan ook met een funiculaire, die uitsluitend voor bouwmaterialen bestemd is, 600 M. loodrecht bijna naar boven komen. Ge moet u behelpen met een zitje in een bak op een hoop cement of op steenblokken en geniet al stijgend onbelemmerd van een wijd vergezicht, als duizeligheid u het genieten niet verhindert. Bovengekomen moogt ge langs een smal pad, in den berg wand uitgehouwen, nog drie kwartier wan delen, waarin ge zeven tunnels passeert om eindelijk bij den hoogen muur te komen, die als stuw dienst zal doen. Het water, daar opgevangen, wordt door buizen, 2500 M. lang en 2 M. in middellijn, naar fabrieken geleid, die de spoorwegen van Zuidelijk Zwitser land van electriciteit moeten voorzien. Wie de bedrijvigheid daarboven gadeslaat, twijfelt een oogenblik, wat meer te bewon deren is, de natuur of het menschelijk vernuf t, dat haar weet aan zijn wil te onderwerpen en diens t baar te maken. Zoo lang men daar vertoeft schijnt de eerbied voor wat het vernuft ver mag, het te winnen. Als de bak van de funiculaire u beneden gebracht heeft en ge, in Vallorcine terug, de watervallen weer klateren hoort, dan zijt ge dankbaar, dat de Fransche energie dit grensplekje tot dusverre verwaar loosde en het u gelaten heeft om te genieten van ongerepte natuur. Ge weet toch wel, dat er natuurkracht bestaat. Utrecht Dr. E. S L rj i' E K