Historisch Archief 1877-1940
13 Oct. 23. - No. 2416
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
N.V. PAERELS
Maublleering-Mlj.
AMSTERDAM
COMPLETE
MEUBILEERING
BETIMMERINGEN
Rokin 128 -Tel. 44541
BJASPIBOMMB:
BOEKBINDER
Keizersgracht 772 te A'dam.
TEL. 41751
Ateliers voor Reparatiën.
In den Haag eiken Vrijdag Hotel Central.
NEERLANOS VOLKSLEVEN
door D. J. VAN DER VEN.
Dit nationale prachtwerk bevat een onvergelijkelijke verzameling van
35() afbeeldingen naar foto's, welke een volledig beeld geven van de intieme
schoonheid van ons land. Het vormt een standaardwerk op het gebied
der Nederlandsche Folklore. Wat onze kinderen en kleinkinderen wellicht
niet meer zullen zien van de schoonheid aan gebouwen, kleedij, eigenaardige
gebruiken en feestelijkheden in ons land, is hier afgebeeld en wordt be
schreven door den bekenden deskundige op dit ?ebied, den Heer D. J.
VAN DER VEN.
Een dik boek Nederlandsche TRADITIE is dit!" (N.R.Ct.)
PRIJS f20.?GEBONDEN,
N.V. Uitg.-Mij. v/h P. M. WINK, Zalt-Bommel
VIERHOUTEN ? VELUWE
HOTEL DE MALLEJAN '
Telef. 2
Moderne Inrichting, rustige ligging, bosch, hei en
duinen, 33 kamers deels stroomend water, badkamer.
Voor- en Najaar volledig pension f4,50 p. p. p. d.
LEUVENUM ? VELUWE
HOTEL DE ZWARTE BOER" Telef. Elspeet 8
Geheel gerestaureerd, modern ingericht, pracht ligging, bosch en
heide, 15 kamers, badkamer, in depandance. 't Jachthuis".
Voor- en Najaar volledig pension f 4,50 p. p. p. d.
P. Molenaar.
D K AMSTERDAMMER
W e e k b l a d voor Nederland
l kost slechts f 10.?per jaar
f
WHITE
Vrachtwagen en Omnibussen hebben een
WERELD-REPUTATIE
ALLUKNVriRTBGL'NWOÜRDiGING VOOR Mi U E K L A N D:
N.V. Gebrs. NEFKENS' Automobiel Maatschappij
AMSTERDAM Tel. 22507
KERKSTRAAT 55
AMSTERDAM
In lederen Boekhandel:
Qebonden f 1.50 per deel.
KUNSTHANDEL
G. J. STEGEMAN
OVERTOOM 163
TELEFOON 28292
SmaakvolleOmlijstingen
Dtf
«J
EENIGE SPECIALITEIT
'II
lia
gjj KRIMPVRIJ
Q*
m
BK
m
Dtj
Bs!
B;.} HET
OA
GEZONDHE1DSONDERGOEDEREN
Nederlandsch Fabrikaat
K.a
fes
J--B
.0
TRICOTHUIS
Fi.
20 LE1DSCHESTRAAT 22
AMSTERDAM
TELEFOON 45812
HEMDEN
MAAR MAAT
Spoors
Mosterd
WA Spoorjr, cutemborg
IIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII11llltllllllllllllllllllllllllllllMlllllllnlllllllllllll||||lllllll|ll||t|||||||l||||||i|l|||||||tlllf|||||1|||ll]|||lii|||1111||1||)lni11|i|||IIIll))|||||IIR tllllllllmllllltlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllnillllllllllmllll'lll'l'1"1" rllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Macht over te dragen ck' regeling der inwendi
ge aangelegenheden, terwijl de
maciitsoefening door het uitvoerend gezag nagenoeg ge
heel in hanuen van den G. O. gelegd is, wordt
het hoofddoel bereikt, dat hij de herziening
van de koloniale artikelen i u de (in uut wc t en
bij de samenstelling van 'Je aanhangige wet
tot uil voering dier artikelen heeft voorge
zeten: autonomie Ie verleeneii aan Indi
als geheel.
Nu is, gelijk hierbi.ven reeds werd betoogd,
autonomie een rekbaar begrip; zij kan ruim
of beperkt worden opgevat. De vragen, ie
derhalve onmiddellijk opkomen, zijn: Opent
Het ontwerp de gelegenheid tot het verleenen
van autonomie op ruime schaal? Hu zoo ja,
zal van die gelegenheid op vrijgevige wijze
gebruik worden gemaakt, zal derhalve aan
Indiëinderdaad bestuur en regeling van eigen
huishouding worden overgelaten?
Dat het bestuur, de eigenlijke
gezagsvoering, tengevolge van de bovenbesproken
nieuwe opvatting omtrent de beleekenis van
's Konings opperbestuur (althans in hoofd
zaak slechts controleereiuie functie) inderdaad
aan den (i.G., dus aan Indië, wordt overge
laten, bleek hierboven reeds.
En dat ook de wettelijke regeling van nage
noeg alles, wat betrekking heeft op de
landshuishouding, aan Indiëwordt overgelaten,
wordt duidelijk, wanneer men de verdeeling
der regelingsbevoegdheid tusschen de drie
algemeene wetgevers voor Indië: d. Wetgeven
de Macht in Nederland, b. Koning en c. G. (i.
in overeenstemming met Volksraad, nader
beschouwt.
Aan de nrf toch is ter regeling opgedragen:
lo. de Staatsinrichting van Ned. Indië;
2o. andere onderwerpen, uitsluitend de
inwendige aangelegenheden van Ned.-Indi
betreffende, zoodra de behoefte aan regeling
bij de wet blijkt te bestaan; hiermede is alleen
vastgesteld de voor Nederlands algemeene con
trole vereischte bevoegdheid tot ingrijpen,
zoo noodig, door de Nederlandsche wetgevende
Macht.
De Koning kan met betrekking tot
inwendige aangelegenheden van Indiëalleen rege
lend optreden (regeling bij algemccnen maatre
gel van bestuur) ten aanzien van bepaalde
onderwerpen of voor bepaalde gevallen, waar
voor de wet Hem de regelingsbevoegdheid
uitdrukkelijk toekent.
Alle andere onderwerpen, de eigen huishou
ding van Indiërakende, worden ter regeling
aan den Indischen wetgever overgelaten. Die
regeling geschiedt hetzij door den G.G., den
Raad van N. 1. gehoord, bij
regeeringyerordcning (maatregelen tot uitvoering van alge
meene verordeningen), hetzij door den O.(i.,
den Raad van N. i. gehoord en in den regel
in overeenstemming met den Volksraad,
bij ordonnantie. Bij gemis aan de voor vast
stelling ecner ordonnantie vereischte overeen
stemming tusschen Land voogd en Volksraad,
kan de G. G. in dringende gevallen de ordon
nantie op eigen gezag en verantwoordelijk
heid vaststellen ; hij kan echter ook een tweede
behandeling van het ontwerp uitlokken.
Wordt ook dan nog geen overeenstemming
verkregen, dan zal de Kroon regelend kunnen
optreden. Maar de G. G., zoowel als de Kroon,
is ook bevoegd, de zaak te laten rusten.
Door den Indischen wetgever (G.G. met
Volksraad) worden dus geregeld alle onder
werpen, uitsluitend de inwendige aangelegen
heden van Indiëbetreffende, met uitzondering
van de enkele gevallen, waarvan de regeling
aan een hoogeren wetgever is voorbehouden.
Autonomie op ruime schaal is daardoor moge
lijk en het is niet aan te nemen, dat een der
beide hoogere wetgevers onnoodig zal rem
men of ingrijpen. Wat den Koning betreft,
diens wetgevende bevoegdheid wordt
wcttctiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiuittitiiiiiiiitiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiii
VOL AU VENT
xx
,,Maar er /uilen toi'h wel dingen (i:cbeto d
/Jjll, die nndcr /vTnmsiv'//; en nu'nsclicn \-utiitu1
kaliber misschien meer voorkomen, maar die
in fijnci'n standen dan toch wel als mishan
deling worden beschouwd ?"
Moordzaak te Valkensvvaard. Historische
woorden van den Voor/itter der Rechtbank
te Den Bosch
Mijn oude vriend Schabeek, die met mij
nachten in het oude Gebouw van Hel
Handelsblad door-ploeterde, toen wij bij stapels boter
hammen, Schabeek sloeg daarbij het record !,
de vormen opmaakten, ue redactie-Binnenland
grijs-brnin dampten, en af en toe met krui
mels de haast tamme ratten voerden, schrijf!
mij eenen brief waarin hij mijnen vaarlijken
naam verzoekt. Is het onbescheiden dien op
bijgaande briefkaart te vragen?", zegt de in
het vak vergrijsde.
Deze correspondentie heeft mij een weinig
bedroefd.
Want als men bijna veertig jaar het Vader
land en de Hollanclschc Pers als
journalistvan-ecr, zij het dan nog niet als eere-jonrnalist
gediend heeft, en de liberale beginselen mede
in meerdere provinciale bladen toepaste, dan
ondergaat men het als eene teleurstelling,
wanneer een oud-collega als Schabeek, nog
zoo' luttel kijk op persoonlijken stijl heeft,
dat hij het koren niet van het kaf onder
scheidt, en zijnen makker, l lans, die jaren
voor den kansel studeerde, en het alleen door
familie-omstandigheden niet tot vrii/innig
dominee vermocht te brengen, n'el onmiddel
lijk herkent.
Voor het overige hen ik vijand van het
persoonlijk teekenen van artikelen in dag
bladen.
Dit kweekt eene verwerpelijke ijdelheid,
en doet het te kwader ure voorkomen of de
journalist, die over bijvoorbeeld muziek, let
teren of tooneel eene mceirng nederschrijft
van beter geestelijke structuur is dan de
journalist, die eene vergadering of een
nilslaamlen brand verslaat.
De kleeren maken den man, en een veel
gelezen blad maakt den journalist.
Is het verdedigbaar dat een gister nog
onbekende, vandaag zekere mate van
/.eglijk vastgelegd en wat de Nederlandsche
Wetgevende Macht aangaat, wel niemand, die
tic stemming in de Kamers ten opz.'chte van
Indiëkent, zal zich ongerust maken, dat van
dezen kant aan Indië's bewegingsvrijheid
onnoodige belemmeringen zullen worden in den
weg gelegd.
lu de bij het aanhangige wetsontwerp toe
gekende zelfstandige regelingsmadit - naast
de nieuwe bevoegdheid op begrootiiigsgebied
- - ligt dan ook inderdaad de eigenlijke kern
der zelïstandigmaking van Indië.
Ten aanzien van die begrootingsbcvocgdheid
bepaalt het wetsontwerp in hoofdzaak het vol
gende.
De begrooting zal bestaan uit afdeelingen,
welke betrekking hebben op de departementen
van algemeen bestuur en elke afdeeling wordt
voor zooveel noodig gesplitst in 4 hoofd
stukken (uitgaven in Nederland en in Indië.
middelen in Nederland en in Indië). Evenals
thans zal de begrooting, na door den G. G.
aan den Volksraad te zijn ingediend, in dien
Raad worden besproken. De definitieve
vas1'..telling geschiedt echter niet meer in Neder
land bij de wet, maar voor zoover overeenstem
ming tussthen G. G. en Volksraad verkregen
uordt, in Indiëbij hesluiten van den G.G.,
die elk niet meer dan n begrootingsafdeeliug
bevatten. Uordt met betrekking tot eeuige
afdeeling geeu overeenstemming' omtrent alle
hoofdstukken of omtrent alle posten verkre-.
gen, dan worden in het besluit van den G. G.
betreffende die afdeeling alleen tic hoofdstuk
ken of pasten vastgesteld, waaromtrent wél
overeenstemming is bereikt.
De besluiten van den G.G. tot vaststelling
van de afdeelingen der begrooting behoeven,
om ie kunnen werken, nog goedkeuring bij de
wet. Op deze wijze oefent oe Nederlandsche
\\etgevende .Vacht dus ook controle op de
financieele gestie tier Indische Regeering.
gingskracht verwerft door het telkens weer
aait het lezend publiek opdringen van zijnen
naam? Mijn ad- en devies is: laat het teekenen
achterwege, vereert de eendaagsvliegeu, schrijft
bekookt of onbekookt, maar verricht dit
bekookte of onbekookte. bet laatste vooral,
redactioneel.
Het gezegde ,,Un Journal c'est un monsieur"
is verouderd, het vak als zoodanig kent geeu
slordige overdaad van ..messieurs", volkomen
/i(W;;-van-de-pen, die het "? annlijke, de
lichtvaardigheid, de sensatie, het subjectieve
mijden. Beweert gij als redactie", dan zij t gij
gevrijwaard, kunt gij in uwe knnstrubriek
handschoenen aantrekken, om de nationale
letterkunde op hoog niveau Ie honden, en
daarentegen onder de streep soepromans van
onbekende, triiheeld-proza prodiicecrendc
bniteiilandsche auteurs opnemen.
Met mijnen voet op een kussen, zichtbaar
van den laatsteu aanval herstellend, heb ik
in die richting in de laatste weken veel er
varing en gloednieuwe indrukken, opgedaan.
Om het even, of het de A'/cinir Rotterdammer,
Het Handelsblad of De Telegraaf is, onder het
belangwekkend hoofd Kunst" of Knust en
letteren" zeeft men gestadig, sorteert men
niet conscientie, brandt men besmette plekken
der eigen letterkunde te vuur en te zwavel uit.
onderhoudt men eenen onderlegden staf van
kapiteins en luitenants-ter-l.etterkunde, en
als feuilleton" presenteert men spannende",
onmetelijk-boeiende, eiken avond verslonden
romans, die een welgeschapen Hollandse!)
schrijver niet zou moeten durven 1e onder
nemen. Maar deze laatste letterkunde leest
het publiek gretig. De abonnees dweepen met
cowboys, detectives, avonturen in de wilder
nissen enzoovoort; zij hebben maling aan de
knust van boven de streep. Ik ben dit trouwens
geheel met de abonnees eens. Ja, ik schaam
mij er niet voor te bekennen, dat ik eiken
avond de vervolg-fragmenten van romans in
vijf dagbladen, wat ik zon willen noemen,
simultaan, verslind.
Van den roman Van huiden en drank" in
//c/ Handelsblad, cindeloos-vcrkwikkend ; van
wat de Geest verbergt" in lic 'l'clegranl, ver
nikkeüjk van taal en noln-le gedachte; van
Wan! om de/e dingen ....", het scliilteiend
werk van Marjorie Bowen in de jViYifirr
l\'utU'i'dannner. weldadig om voor te kirden, heb
ik gesmuld. en haast ik mij er aan toe te voe
gen, dat het woord smullen" slechts een
zwak aeqnivalent is voor het doorleefde genot.
Wij hebben geen tijd meer, om zeurderige
Hollandsehe boeken te k'zcn. Wij verfilmen.
We snoepen van eene Rechtszaak, met telkens
weer gesloten deuren, en verspillen geen tijd
aan overzichten van Hollandsehe. l;ransche,
Duitsehe, Hugclsche letteren; we slaan geeu
woord over van een opstand in een
Amerikaansche gevangenis, met de prachtige be
schrijving hoe mensehen durr
anunoniadampen getemd worden; wc schakelen alles
uit dat ons inspanning zon kunnen kosten
en herkauwen de sensationeelste gemengde
berichten.
Deze week heb ik extra genoten van photo's
uit lapan met waarachtig-hnilenclc Japansche
vrouwen, g e k i e k t i n h a a r l e e d,
van waschechtc huilende lingclsche
mijnwcrkersvrotiwcn, g e k i e k t in h a a r
\ e e tl, n van het proces in Oen Bosch.
Wc gaan geestelijk prettig vooruit. Wc ver
fijnen en verwijven. We worden
hyper-gevoelige, teerbesuaavde, zacht-huidigc
neoinensclien. die onver\\oestbaar-vijaniiig tegen
over h1'! grove, lompe, dierlijke optreden, en
met christelijke begaan lic', d het vergrootglas
hanteei'en, om uit de ziels-defecten van onzen
naaste leering te trekken.
7oo de voortreffelijke moord/aak te
\'alkenswaard. Ik noem haar zoodanig, omdat
zij ons in eerste en tweede instantie kolommen
en kolommen nioralileitslessen verstrekte, en
uit journalistiek vak-standpunt de meest
leesbare, uitmuntende kopy.
Het is wel jammer, dat de Hollandsehe pels
in die richting zno weinig arhe'ui heeU, en
alleen bij hooge uitzondering een schandaal
proces tot haar beschikking krijgt.
Holland heeft te weinig zuiden.
In zuidelijke landen moet het een sportief
genoegen zijn de eene huwelijksche en
moordsensatie na de andere te plukken. Indien er
geen verdorvenheden waren, zou het publiek,
dan nog behalve de beurs, liet feuilleton, de
geboorte- en doodshcrichteii, de kranleii
lezen? Woidl ei' naar lic avondcdilic oi naai
een ochtendblad gegrepen, lei wille \au een
eth'sche preek, ecu dieibaar hoofdartikel ol
een wi»'!'d van vermaan?
Naast tic vlammende romantiek-der-feuil
Ook 'iij gemis aan overeenstemming tusschen
G. G. en Volksraad over
begro-ilings-afdeelingen geschiedt de vaststelling daarvan bij
de wet.
In normale gevallen stelt Indic dus, onder
toezicht van Nederland, zijn eigen begrooting
vast.
In vorenstaande, uiteraard zeer globale schets
der hoofdtrekken van hel thans bij de
StatenGeneraal aanhangig gemaakt ontwerp-In
dische Staatsregeling is getracht, voor hen,
die zo;idcr zich in deze materie Ie willen
verJiepen, zich toch ecnig denkbeeld uenschen
te vormen van de ontworpen nieuwe verhou
ding tusschen Nederland en Indië, duidelijk
te maken hoe de Regeering uitvoering denkt
te geven aan de koloniale artikelen der Grond
wet, zooals die bij de jongste herziening dier
wet zijn vastgesteld.
D. G. S r i n n i:
Den Haag, l October 11'2 ?;.
het vraagstuk van den arbeid der gehuwd!.
vrouw te bebabbelen.
Steeds weer schijnt het vergeefs gezegd :
,,üe vrouw bestaat niet ! Kr bestaan slechts
\'rnin\'i'n'. niet minder van elkaar gescheiden
dan bij mannen van ongelijksoortige politieke
of godsdienstige overtuiging het geval pleegt
te zijn" (Anna Polak: 25 jaar
VrouwenbewcK'iigj.
Het is ergerlijk hier weerde algemeenheden
over de vrouw ie vinden en dan toegepast op
een categorie van vrouwen, mér gedifferen
tieerd en individueel ontwikkeld dan eeivgc
andere.
lin men moet niet denken dat dergelijke
spielerei niet ernstige zaken geen verstrekken
den invloed kan hebben.
Indien bij toeval deze rubriek tol de
ontspaniiingslektuur van onze Ministers mocht
behooren, dan kunnen deze nu zich vleien een
weldaad te bewijzen aan die arme vrouwtjes,
die zij nu helpen ontkomen aan den d\\ang van
feministische moeders en die nu het ware gein!-;
gaan vinden.
A. D " K i
S i
H CU
n UB
BIJKOMSTIGHEID XCHI
l let is zeker zeer ad rein van Mej'.it'ir. Salo
nions om op een oogenblik, dal ieder feminist
ontzet is over het schromelijk onrecht dat de
regeel int; voornemens is een deel iv.rer ambte
naren aan te dot n, in een bijkomstigheid j;1
(Vanwege de redactie
hekor:)
Aan Mejuffrouw Annie Salonions,
Lüindelijk weer eens een vrouw, die tut ons
midden de waarheid durft zeggen, /.onder
zich in het minst te sioren aan het gel'emel
v;ui t'i-muv.stvu e.<\. Ik c n negen en negentig
procent van de vrouwen Oie ik ken, stellen
ei' een eer in de vrouw te zijn. Hulde jullrouw
Salonions !
letons is een proces, als nu weer in tweeue
instantie te 's-l ledogcnbosch behandeld,
letterlijk eten en drinken voor de
ciagbladlezers. Zij leven er hij op. Doorgaands slapen
zij hij normale krante-iektiiur in. Nu scheuren
zij elkaar tic bladen in den familiekring uil
de handen. lir staat ein'ieliik wee1' eens wat
in de krant, iets leefbaars. I-in ge vindt het
alleen spijtig en aanmatigend, eint c v.itvng
met gesloten deuren gehouden wordt, om t.'c
scxueele" verhoudingen bij zulk eene moord
zaak te behandelen, l let is ons burgerrecht
al/es te weten, en op het meest spannend
oogenblik, worden wij als kinderen uit de
kamer gestuurd. Van drie mensehen. man,
vrouw, minnaar hang! men het
meestintieme leven aan de gi'oote klok. Door eene*
in de klassieke lauwhe'd de/er landen, geraakt
een gezin onder de loiipc. We krijgen waar
voor'ons geld. l let lijkt alles en alles een
hio.--cope vertooning in den Bii^coop-schoiiwburg
van den heer Desmet, den man, die bijna
vermoord was geworden. .Alleen waarom ge
sloten deuren. . . . ? Was dat noodig? Waarom
alleen de rechters de volledige bijzonder
heden, waarnaar het Hollanusch volk snakt?
Waarom n'et de volle maat van een geval?
l,aten wc in een Variétéhet gordijn zakken.
als eie dierentemmer de kooi met de wilde
beesten betreedt? Slaan wij een boek dicht,
op het oogenhlik dat de heldin 'u een bosch
aangerand wordt ?
Drie mensehen en een k:nd en een kind
worden in hè' openbaar ontkleed, van alle
kanten bekeken, vernield, vern'etigd.
l ir blijven diie i'uïies en ecu k'iid.
l let -zal U- verklaren. U- begrijpen, nv.s.-th'.vii
te vergeven zijn, als men de sexueele drijfveer
.... Maar de deuren gaan dicht. Het is in
strijd met de goede zeden, nadat er kolommen
vol vreemde en hopclooze dingen gepubli
ceerd zijn geworden, en heel H"lland z'n
hart aan het stnitend-sensationcele heet!
opgehaald.
Wij knullen zelfs n'el vermoeden wat ei'
achter de geslolcu deuren onthuld" werd,
moeien on-- tevreden slellen niet het gezegde
van den president der rechtbank, toen hel
huucliik^lcvcn van den bijna vermoorde lei
sprake kwam: Maar er zullen toch wel
dingen gebeurd zijn, die ander kennisvi'lk i'i'
nieiisclieii nin un' kaliber misschien meer
voorkomen, maar die in fijnere staalden dan
toch wel als mishandeling woriier beschouwt' ?"
De heer Desmet, die door den minnaar van
zijn vrouw in een donker bosch werd over
vallen en op hel randje af vermoord, heeft een
Bioscoop-theater te Hindhoven.
l lij behoort dus tot het ..kermisvolk" en
tut Uv '.nensehcn van ka!'.lw" uiv' anüeiv
dingen plegen te doen dan in fijnere" stan
den gebruikelijk is.
Gezien de Vanity l;a;r over ei e heele wereld,
getuigde de uitlating van den President van
eene voorname objectiviteit. Merst achter
gesloten deuren mocht het d van het Ker
misvolk" getn'geirs \oor zijn objectieve rech
ters afleggen, nadat nog een advocaat van
eene serie krankzimvgheden beschuldigd was
geworden.
In ieder opz'cht was deze zaak belangwek
kend. Wij journalisten wachten op het
wordt vervolgd/' van eene ivenwe Romance
in het Ztrden....
Amsterdam, l i October.
emuatfek