13 Oct. 23. - No. 2416 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND N.V. PAERELS Maublleering-Mlj. AMSTERDAM COMPLETE MEUBILEERING BETIMMERINGEN Rokin 128 -Tel. 44541 BJASPIBOMMB: BOEKBINDER Keizersgracht 772 te A'dam. TEL. 41751 Ateliers voor Reparatiën. In den Haag eiken Vrijdag Hotel Central. NEERLANOS VOLKSLEVEN door D. J. VAN DER VEN. Dit nationale prachtwerk bevat een onvergelijkelijke verzameling van 35() afbeeldingen naar foto's, welke een volledig beeld geven van de intieme schoonheid van ons land. Het vormt een standaardwerk op het gebied der Nederlandsche Folklore. Wat onze kinderen en kleinkinderen wellicht niet meer zullen zien van de schoonheid aan gebouwen, kleedij, eigenaardige gebruiken en feestelijkheden in ons land, is hier afgebeeld en wordt be schreven door den bekenden deskundige op dit ?ebied, den Heer D. J. VAN DER VEN. Een dik boek Nederlandsche TRADITIE is dit!" (N.R.Ct.) PRIJS f20.?GEBONDEN, N.V. Uitg.-Mij. v/h P. M. WINK, Zalt-Bommel VIERHOUTEN ? VELUWE HOTEL DE MALLEJAN ' Telef. 2 Moderne Inrichting, rustige ligging, bosch, hei en duinen, 33 kamers deels stroomend water, badkamer. Voor- en Najaar volledig pension f4,50 p. p. p. d. LEUVENUM ? VELUWE HOTEL DE ZWARTE BOER" Telef. Elspeet 8 Geheel gerestaureerd, modern ingericht, pracht ligging, bosch en heide, 15 kamers, badkamer, in depandance. 't Jachthuis". Voor- en Najaar volledig pension f 4,50 p. p. p. d. P. Molenaar. D K AMSTERDAMMER W e e k b l a d voor Nederland l kost slechts f 10.?per jaar f WHITE Vrachtwagen en Omnibussen hebben een WERELD-REPUTATIE ALLUKNVriRTBGL'NWOÜRDiGING VOOR Mi U E K L A N D: N.V. Gebrs. NEFKENS' Automobiel Maatschappij AMSTERDAM Tel. 22507 KERKSTRAAT 55 AMSTERDAM In lederen Boekhandel: Qebonden f 1.50 per deel. KUNSTHANDEL G. J. STEGEMAN OVERTOOM 163 TELEFOON 28292 SmaakvolleOmlijstingen Dtf «J EENIGE SPECIALITEIT 'II lia gjj KRIMPVRIJ Q* m BK m Dtj Bs! B;.} HET OA GEZONDHE1DSONDERGOEDEREN Nederlandsch Fabrikaat K.a fes J--B .0 TRICOTHUIS Fi. 20 LE1DSCHESTRAAT 22 AMSTERDAM TELEFOON 45812 HEMDEN MAAR MAAT Spoors Mosterd WA Spoorjr, cutemborg IIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII11llltllllllllllllllllllllllllllllMlllllllnlllllllllllll||||lllllll|ll||t|||||||l||||||i|l|||||||tlllf|||||1|||ll]|||lii|||1111||1||)lni11|i|||IIIll))|||||IIR tllllllllmllllltlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllnillllllllllmllll'lll'l'1"1" rllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Macht over te dragen ck' regeling der inwendi ge aangelegenheden, terwijl de maciitsoefening door het uitvoerend gezag nagenoeg ge heel in hanuen van den G. O. gelegd is, wordt het hoofddoel bereikt, dat hij de herziening van de koloniale artikelen i u de (in uut wc t en bij de samenstelling van 'Je aanhangige wet tot uil voering dier artikelen heeft voorge zeten: autonomie Ie verleeneii aan Indi als geheel. Nu is, gelijk hierbi.ven reeds werd betoogd, autonomie een rekbaar begrip; zij kan ruim of beperkt worden opgevat. De vragen, ie derhalve onmiddellijk opkomen, zijn: Opent Het ontwerp de gelegenheid tot het verleenen van autonomie op ruime schaal? Hu zoo ja, zal van die gelegenheid op vrijgevige wijze gebruik worden gemaakt, zal derhalve aan Indiëinderdaad bestuur en regeling van eigen huishouding worden overgelaten? Dat het bestuur, de eigenlijke gezagsvoering, tengevolge van de bovenbesproken nieuwe opvatting omtrent de beleekenis van 's Konings opperbestuur (althans in hoofd zaak slechts controleereiuie functie) inderdaad aan den (i.G., dus aan Indië, wordt overge laten, bleek hierboven reeds. En dat ook de wettelijke regeling van nage noeg alles, wat betrekking heeft op de landshuishouding, aan Indiëwordt overgelaten, wordt duidelijk, wanneer men de verdeeling der regelingsbevoegdheid tusschen de drie algemeene wetgevers voor Indië: d. Wetgeven de Macht in Nederland, b. Koning en c. G. (i. in overeenstemming met Volksraad, nader beschouwt. Aan de nrf toch is ter regeling opgedragen: lo. de Staatsinrichting van Ned. Indië; 2o. andere onderwerpen, uitsluitend de inwendige aangelegenheden van Ned.-Indi betreffende, zoodra de behoefte aan regeling bij de wet blijkt te bestaan; hiermede is alleen vastgesteld de voor Nederlands algemeene con trole vereischte bevoegdheid tot ingrijpen, zoo noodig, door de Nederlandsche wetgevende Macht. De Koning kan met betrekking tot inwendige aangelegenheden van Indiëalleen rege lend optreden (regeling bij algemccnen maatre gel van bestuur) ten aanzien van bepaalde onderwerpen of voor bepaalde gevallen, waar voor de wet Hem de regelingsbevoegdheid uitdrukkelijk toekent. Alle andere onderwerpen, de eigen huishou ding van Indiërakende, worden ter regeling aan den Indischen wetgever overgelaten. Die regeling geschiedt hetzij door den G.G., den Raad van N. 1. gehoord, bij regeeringyerordcning (maatregelen tot uitvoering van alge meene verordeningen), hetzij door den O.(i., den Raad van N. i. gehoord en in den regel in overeenstemming met den Volksraad, bij ordonnantie. Bij gemis aan de voor vast stelling ecner ordonnantie vereischte overeen stemming tusschen Land voogd en Volksraad, kan de G. G. in dringende gevallen de ordon nantie op eigen gezag en verantwoordelijk heid vaststellen ; hij kan echter ook een tweede behandeling van het ontwerp uitlokken. Wordt ook dan nog geen overeenstemming verkregen, dan zal de Kroon regelend kunnen optreden. Maar de G. G., zoowel als de Kroon, is ook bevoegd, de zaak te laten rusten. Door den Indischen wetgever (G.G. met Volksraad) worden dus geregeld alle onder werpen, uitsluitend de inwendige aangelegen heden van Indiëbetreffende, met uitzondering van de enkele gevallen, waarvan de regeling aan een hoogeren wetgever is voorbehouden. Autonomie op ruime schaal is daardoor moge lijk en het is niet aan te nemen, dat een der beide hoogere wetgevers onnoodig zal rem men of ingrijpen. Wat den Koning betreft, diens wetgevende bevoegdheid wordt wcttctiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiuittitiiiiiiiitiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiii VOL AU VENT xx ,,Maar er /uilen toi'h wel dingen (i:cbeto d /Jjll, die nndcr /vTnmsiv'//; en nu'nsclicn \-utiitu1 kaliber misschien meer voorkomen, maar die in fijnci'n standen dan toch wel als mishan deling worden beschouwd ?" Moordzaak te Valkensvvaard. Historische woorden van den Voor/itter der Rechtbank te Den Bosch Mijn oude vriend Schabeek, die met mij nachten in het oude Gebouw van Hel Handelsblad door-ploeterde, toen wij bij stapels boter hammen, Schabeek sloeg daarbij het record !, de vormen opmaakten, ue redactie-Binnenland grijs-brnin dampten, en af en toe met krui mels de haast tamme ratten voerden, schrijf! mij eenen brief waarin hij mijnen vaarlijken naam verzoekt. Is het onbescheiden dien op bijgaande briefkaart te vragen?", zegt de in het vak vergrijsde. Deze correspondentie heeft mij een weinig bedroefd. Want als men bijna veertig jaar het Vader land en de Hollanclschc Pers als journalistvan-ecr, zij het dan nog niet als eere-jonrnalist gediend heeft, en de liberale beginselen mede in meerdere provinciale bladen toepaste, dan ondergaat men het als eene teleurstelling, wanneer een oud-collega als Schabeek, nog zoo' luttel kijk op persoonlijken stijl heeft, dat hij het koren niet van het kaf onder scheidt, en zijnen makker, l lans, die jaren voor den kansel studeerde, en het alleen door familie-omstandigheden niet tot vrii/innig dominee vermocht te brengen, n'el onmiddel lijk herkent. Voor het overige hen ik vijand van het persoonlijk teekenen van artikelen in dag bladen. Dit kweekt eene verwerpelijke ijdelheid, en doet het te kwader ure voorkomen of de journalist, die over bijvoorbeeld muziek, let teren of tooneel eene mceirng nederschrijft van beter geestelijke structuur is dan de journalist, die eene vergadering of een nilslaamlen brand verslaat. De kleeren maken den man, en een veel gelezen blad maakt den journalist. Is het verdedigbaar dat een gister nog onbekende, vandaag zekere mate van /.eglijk vastgelegd en wat de Nederlandsche Wetgevende Macht aangaat, wel niemand, die tic stemming in de Kamers ten opz.'chte van Indiëkent, zal zich ongerust maken, dat van dezen kant aan Indië's bewegingsvrijheid onnoodige belemmeringen zullen worden in den weg gelegd. lu de bij het aanhangige wetsontwerp toe gekende zelfstandige regelingsmadit - naast de nieuwe bevoegdheid op begrootiiigsgebied - - ligt dan ook inderdaad de eigenlijke kern der zelïstandigmaking van Indië. Ten aanzien van die begrootingsbcvocgdheid bepaalt het wetsontwerp in hoofdzaak het vol gende. De begrooting zal bestaan uit afdeelingen, welke betrekking hebben op de departementen van algemeen bestuur en elke afdeeling wordt voor zooveel noodig gesplitst in 4 hoofd stukken (uitgaven in Nederland en in Indië. middelen in Nederland en in Indië). Evenals thans zal de begrooting, na door den G. G. aan den Volksraad te zijn ingediend, in dien Raad worden besproken. De definitieve vas1'..telling geschiedt echter niet meer in Neder land bij de wet, maar voor zoover overeenstem ming tussthen G. G. en Volksraad verkregen uordt, in Indiëbij hesluiten van den G.G., die elk niet meer dan n begrootingsafdeeliug bevatten. Uordt met betrekking tot eeuige afdeeling geeu overeenstemming' omtrent alle hoofdstukken of omtrent alle posten verkre-. gen, dan worden in het besluit van den G. G. betreffende die afdeeling alleen tic hoofdstuk ken of pasten vastgesteld, waaromtrent wél overeenstemming is bereikt. De besluiten van den G.G. tot vaststelling van de afdeelingen der begrooting behoeven, om ie kunnen werken, nog goedkeuring bij de wet. Op deze wijze oefent oe Nederlandsche \\etgevende .Vacht dus ook controle op de financieele gestie tier Indische Regeering. gingskracht verwerft door het telkens weer aait het lezend publiek opdringen van zijnen naam? Mijn ad- en devies is: laat het teekenen achterwege, vereert de eendaagsvliegeu, schrijft bekookt of onbekookt, maar verricht dit bekookte of onbekookte. bet laatste vooral, redactioneel. Het gezegde ,,Un Journal c'est un monsieur" is verouderd, het vak als zoodanig kent geeu slordige overdaad van ..messieurs", volkomen /i(W;;-van-de-pen, die het "? annlijke, de lichtvaardigheid, de sensatie, het subjectieve mijden. Beweert gij als redactie", dan zij t gij gevrijwaard, kunt gij in uwe knnstrubriek handschoenen aantrekken, om de nationale letterkunde op hoog niveau Ie honden, en daarentegen onder de streep soepromans van onbekende, triiheeld-proza prodiicecrendc bniteiilandsche auteurs opnemen. Met mijnen voet op een kussen, zichtbaar van den laatsteu aanval herstellend, heb ik in die richting in de laatste weken veel er varing en gloednieuwe indrukken, opgedaan. Om het even, of het de A'/cinir Rotterdammer, Het Handelsblad of De Telegraaf is, onder het belangwekkend hoofd Kunst" of Knust en letteren" zeeft men gestadig, sorteert men niet conscientie, brandt men besmette plekken der eigen letterkunde te vuur en te zwavel uit. onderhoudt men eenen onderlegden staf van kapiteins en luitenants-ter-l.etterkunde, en als feuilleton" presenteert men spannende", onmetelijk-boeiende, eiken avond verslonden romans, die een welgeschapen Hollandse!) schrijver niet zou moeten durven 1e onder nemen. Maar deze laatste letterkunde leest het publiek gretig. De abonnees dweepen met cowboys, detectives, avonturen in de wilder nissen enzoovoort; zij hebben maling aan de knust van boven de streep. Ik ben dit trouwens geheel met de abonnees eens. Ja, ik schaam mij er niet voor te bekennen, dat ik eiken avond de vervolg-fragmenten van romans in vijf dagbladen, wat ik zon willen noemen, simultaan, verslind. Van den roman Van huiden en drank" in //c/ Handelsblad, cindeloos-vcrkwikkend ; van wat de Geest verbergt" in lic 'l'clegranl, ver nikkeüjk van taal en noln-le gedachte; van Wan! om de/e dingen ....", het scliilteiend werk van Marjorie Bowen in de jViYifirr l\'utU'i'dannner. weldadig om voor te kirden, heb ik gesmuld. en haast ik mij er aan toe te voe gen, dat het woord smullen" slechts een zwak aeqnivalent is voor het doorleefde genot. Wij hebben geen tijd meer, om zeurderige Hollandsehe boeken te k'zcn. Wij verfilmen. We snoepen van eene Rechtszaak, met telkens weer gesloten deuren, en verspillen geen tijd aan overzichten van Hollandsehe. l;ransche, Duitsehe, Hugclsche letteren; we slaan geeu woord over van een opstand in een Amerikaansche gevangenis, met de prachtige be schrijving hoe mensehen durr anunoniadampen getemd worden; wc schakelen alles uit dat ons inspanning zon kunnen kosten en herkauwen de sensationeelste gemengde berichten. Deze week heb ik extra genoten van photo's uit lapan met waarachtig-hnilenclc Japansche vrouwen, g e k i e k t i n h a a r l e e d, van waschechtc huilende lingclsche mijnwcrkersvrotiwcn, g e k i e k t in h a a r \ e e tl, n van het proces in Oen Bosch. Wc gaan geestelijk prettig vooruit. Wc ver fijnen en verwijven. We worden hyper-gevoelige, teerbesuaavde, zacht-huidigc neoinensclien. die onver\\oestbaar-vijaniiig tegen over h1'! grove, lompe, dierlijke optreden, en met christelijke begaan lic', d het vergrootglas hanteei'en, om uit de ziels-defecten van onzen naaste leering te trekken. 7oo de voortreffelijke moord/aak te \'alkenswaard. Ik noem haar zoodanig, omdat zij ons in eerste en tweede instantie kolommen en kolommen nioralileitslessen verstrekte, en uit journalistiek vak-standpunt de meest leesbare, uitmuntende kopy. Het is wel jammer, dat de Hollandsehe pels in die richting zno weinig arhe'ui heeU, en alleen bij hooge uitzondering een schandaal proces tot haar beschikking krijgt. Holland heeft te weinig zuiden. In zuidelijke landen moet het een sportief genoegen zijn de eene huwelijksche en moordsensatie na de andere te plukken. Indien er geen verdorvenheden waren, zou het publiek, dan nog behalve de beurs, liet feuilleton, de geboorte- en doodshcrichteii, de kranleii lezen? Woidl ei' naar lic avondcdilic oi naai een ochtendblad gegrepen, lei wille \au een eth'sche preek, ecu dieibaar hoofdartikel ol een wi»'!'d van vermaan? Naast tic vlammende romantiek-der-feuil Ook 'iij gemis aan overeenstemming tusschen G. G. en Volksraad over begro-ilings-afdeelingen geschiedt de vaststelling daarvan bij de wet. In normale gevallen stelt Indic dus, onder toezicht van Nederland, zijn eigen begrooting vast. In vorenstaande, uiteraard zeer globale schets der hoofdtrekken van hel thans bij de StatenGeneraal aanhangig gemaakt ontwerp-In dische Staatsregeling is getracht, voor hen, die zo;idcr zich in deze materie Ie willen verJiepen, zich toch ecnig denkbeeld uenschen te vormen van de ontworpen nieuwe verhou ding tusschen Nederland en Indië, duidelijk te maken hoe de Regeering uitvoering denkt te geven aan de koloniale artikelen der Grond wet, zooals die bij de jongste herziening dier wet zijn vastgesteld. D. G. S r i n n i: Den Haag, l October 11'2 ?;. het vraagstuk van den arbeid der gehuwd!. vrouw te bebabbelen. Steeds weer schijnt het vergeefs gezegd : ,,üe vrouw bestaat niet ! Kr bestaan slechts \'rnin\'i'n'. niet minder van elkaar gescheiden dan bij mannen van ongelijksoortige politieke of godsdienstige overtuiging het geval pleegt te zijn" (Anna Polak: 25 jaar VrouwenbewcK'iigj. Het is ergerlijk hier weerde algemeenheden over de vrouw ie vinden en dan toegepast op een categorie van vrouwen, mér gedifferen tieerd en individueel ontwikkeld dan eeivgc andere. lin men moet niet denken dat dergelijke spielerei niet ernstige zaken geen verstrekken den invloed kan hebben. Indien bij toeval deze rubriek tol de ontspaniiingslektuur van onze Ministers mocht behooren, dan kunnen deze nu zich vleien een weldaad te bewijzen aan die arme vrouwtjes, die zij nu helpen ontkomen aan den d\\ang van feministische moeders en die nu het ware gein!-; gaan vinden. A. D " K i S i H CU n UB BIJKOMSTIGHEID XCHI l let is zeker zeer ad rein van Mej'.it'ir. Salo nions om op een oogenblik, dal ieder feminist ontzet is over het schromelijk onrecht dat de regeel int; voornemens is een deel iv.rer ambte naren aan te dot n, in een bijkomstigheid j;1 (Vanwege de redactie hekor:) Aan Mejuffrouw Annie Salonions, Lüindelijk weer eens een vrouw, die tut ons midden de waarheid durft zeggen, /.onder zich in het minst te sioren aan het gel'emel v;ui t'i-muv.stvu e.<\. Ik c n negen en negentig procent van de vrouwen Oie ik ken, stellen ei' een eer in de vrouw te zijn. Hulde jullrouw Salonions ! letons is een proces, als nu weer in tweeue instantie te 's-l ledogcnbosch behandeld, letterlijk eten en drinken voor de ciagbladlezers. Zij leven er hij op. Doorgaands slapen zij hij normale krante-iektiiur in. Nu scheuren zij elkaar tic bladen in den familiekring uil de handen. lir staat ein'ieliik wee1' eens wat in de krant, iets leefbaars. I-in ge vindt het alleen spijtig en aanmatigend, eint c v.itvng met gesloten deuren gehouden wordt, om t.'c scxueele" verhoudingen bij zulk eene moord zaak te behandelen, l let is ons burgerrecht al/es te weten, en op het meest spannend oogenblik, worden wij als kinderen uit de kamer gestuurd. Van drie mensehen. man, vrouw, minnaar hang! men het meestintieme leven aan de gi'oote klok. Door eene* in de klassieke lauwhe'd de/er landen, geraakt een gezin onder de loiipc. We krijgen waar voor'ons geld. l let lijkt alles en alles een hio.--cope vertooning in den Bii^coop-schoiiwburg van den heer Desmet, den man, die bijna vermoord was geworden. .Alleen waarom ge sloten deuren. . . . ? Was dat noodig? Waarom alleen de rechters de volledige bijzonder heden, waarnaar het Hollanusch volk snakt? Waarom n'et de volle maat van een geval? l,aten wc in een Variétéhet gordijn zakken. als eie dierentemmer de kooi met de wilde beesten betreedt? Slaan wij een boek dicht, op het oogenhlik dat de heldin 'u een bosch aangerand wordt ? Drie mensehen en een k:nd en een kind worden in hè' openbaar ontkleed, van alle kanten bekeken, vernield, vern'etigd. l ir blijven diie i'uïies en ecu k'iid. l let -zal U- verklaren. U- begrijpen, nv.s.-th'.vii te vergeven zijn, als men de sexueele drijfveer .... Maar de deuren gaan dicht. Het is in strijd met de goede zeden, nadat er kolommen vol vreemde en hopclooze dingen gepubli ceerd zijn geworden, en heel H"lland z'n hart aan het stnitend-sensationcele heet! opgehaald. Wij knullen zelfs n'el vermoeden wat ei' achter de geslolcu deuren onthuld" werd, moeien on-- tevreden slellen niet het gezegde van den president der rechtbank, toen hel huucliik^lcvcn van den bijna vermoorde lei sprake kwam: Maar er zullen toch wel dingen gebeurd zijn, die ander kennisvi'lk i'i' nieiisclieii nin un' kaliber misschien meer voorkomen, maar die in fijnere staalden dan toch wel als mishandeling woriier beschouwt' ?" De heer Desmet, die door den minnaar van zijn vrouw in een donker bosch werd over vallen en op hel randje af vermoord, heeft een Bioscoop-theater te Hindhoven. l lij behoort dus tot het ..kermisvolk" en tut Uv '.nensehcn van ka!'.lw" uiv' anüeiv dingen plegen te doen dan in fijnere" stan den gebruikelijk is. Gezien de Vanity l;a;r over ei e heele wereld, getuigde de uitlating van den President van eene voorname objectiviteit. Merst achter gesloten deuren mocht het d van het Ker misvolk" getn'geirs \oor zijn objectieve rech ters afleggen, nadat nog een advocaat van eene serie krankzimvgheden beschuldigd was geworden. In ieder opz'cht was deze zaak belangwek kend. Wij journalisten wachten op het wordt vervolgd/' van eene ivenwe Romance in het Ztrden.... Amsterdam, l i October. emuatfek