27 Oct. '23. - No. 2418 DE A M STERDAM M K R, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Teekening voor ,,de Amsterdammer" door Is, van Mens FELIX TIMMERMANS, houdt thans in ons land eenige lezingen over zijn laatste boek ,,De Pastoor rrit den Bloei enden Wijngaard". Illlllllllllllllllll II Illlll Illlllllllllllll HUI II IH Op den Economischen Uitkijk In afwachting. Wij leven in afwachting van veel, dat onzeker is, welks toekomstige ontwikkeling voor onze belangen van groote beteekenis is, terwijl wij omtrent die ontwikkeling niets durven voorspellen. Is dit niet de signatuur van dezen tijd, van heel den na-oorlogstijd: dat de gebeurtenissen zich zoo uiterst traag aaneenrijen, dat er zoo weinig ,,gang" achter zit, de zorgwekkende toestanden zoo ontstel lend lang aanhouden eer eenige keer zich daarin openbaart en ook dan nog die keer niet leidt tot gezonder verhoudingen maar tot nieuwe verwarringen en andere onze kerheden ? Het is bijna vijf jaar geleden, dat de wapen stilstand gesloten werd en het is meer dan vier jaar, sinds de vrede werd geteekend. Herinnert ge u, hoe, vooral bij den wapen stilstand, de hoop levendig werd, dat deze, het begin van het einde immers, nu een tijd perk zou inluiden, waarin krachtig gewerkt zou worden aan het herstel van wat door den oorlog zoo zwaar was geschokt? En wat nu dit herstel betreft, wij leven nog steeds in afwachting. Het heeft natuurlijk geen zin, te zeggen wat iedereen weet en dus hier het tafereel te ontrollen van al wat er sinds November 1018, sedert Juli l'Jl'J is geschied, waardoor dit herstel niet is bevorderd, veeleer tegengehouden. En thans is er weer een kier" in den tragen voortgang der gebeurte nissen: het lijdelijk verzet in uitschland is gestaakt. Een .slap verder? Maar dan toch een zeer bescheiden stap. Want gaat eens na: MIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIII Europa kan niet tot rust komen, eer de mogendheden, hoe dan ook, tot eene regeling zijn geraakt, krachtens welke de schadevergoedings-puzzle is opgelost, eene regeling, die Frankrijk en Belgiëvoldoet, ook door Engeland als een juiste grondslag wordt erkend en door den debiteur, Duitschland, wordt aanvaard als de basis, waarop dit Rijk dan de voldoening aan zijn verplichtingen zal ten uitvoer brengen. En wat beteekent in de aaneenschakeling der elkaar opvolgende pogingen om tot die regeling te komen, het jongste feit: deze staking van het lijdelijk verzet? Waarlijk niet veel, immers slechts dit negatieve: dat eene belemmering voor het vinden van die regeling is ter zijde geschoven. Meer niet. In zijn plaat van 29 September gaf Braakensiek volkomen juist de positie weer: de zware boom van het lijdelijk verzet wordt aan den wortel afgezaagd en valt over de kloof heen die partijen gescheiden hield; daarmede is die kloof overbrugd, maar de vraag blijft, of Michel nu over de brug zal komen !" Men is, wat dit aangaat, gros Jean comme devant" en wij blijven in afwachting ! Intusschen blijft de internationale toe stand onzeker en schrijdt de staatkundige en economische ontreddering, die de wereld oorlog heeft achtergelaten, voort. Het belang der geheele menschheid vordert, dat daarin verandering kome en rechtvaardigt den wensen dat voor de hangende vraagstukken eerlang oplossingen worden gevonden, die den weg openen tot het herstel, waaraan, zoowel geestelijk als stoffelijk, dringend behoefte bestaat". Mijne lezers zullen in deze aan haling een zinsnede uit de Troonrede her kennen, de rede, welker inhoud ons ook vermaant in afwachting te leven. Zwaar is de druk der tijden. Handel, nijverheid, land bouw en scheepvaart, kwijnen tengevolge van omstandigheden, die veerkracht noch vlijt vermogen te dwingen. Werkloosheid heerscht in ernstige mate." Na dit somber (helaas niet te somber) beeld, dat den financieelen en economischer! toe stand des lands als zorgwekkend" kenschetst een na het voorafgaande zekerniet te dik" woord -- wordt ons dan een en ander in uit zicht gesteld. Wat? Ik behoef het hier niet te herhalen; het is bekend; ik wil er slechts op wijzen, dat bij de vermelding van bevorde ring van de geestelijke en stoffelijke belangen der bevolking als onderwerp van aanhoudende Regeeringszorg tevens vermeld werden de benarde geldelijke omstandigheden" als een remmende factor bij het streven naar zoodani ge bevordering Er op wijzen wil ik ook, dat deze Troonrede, na op zoo juisten toon de kwijning in den lande en den nood van den fiscus te hebben in het licht gesteld, /«'f/daarop deed volgen een program, waarvan men zeggen kon: ziedaar den weg, waarlangs de Regeering ons uit uit moeras zal helpen. Nu moet men natuurlijk erkennen - ik heb daarop te dezer plaatse meer an eens de aandacht gevestigd dat wij in het moeras zijn gekomen en daarin blijven óók, doordat het herstel van Europa zich laat wachten, maar deze erkenning sluit niet uit, dat, voor zoover het in onze macht ligt aan den druk der tijden weerstand te bieden, de daar toe strekkende maatregelen onverwijld moeten worden genomen. En vraagt men of de Troon rede in die richting ons een duidelijk per spectief heeft geopend, dan kan op die vraag het antwoord toch bezwaarlijk bevestigend luiden. Zij laat ons grootendeels in afwachting. Maar de Mülioenen-nota" ? Ongetwijfeld gaf die een minder onzeker geluid. Toch.... hoeveel vragen laat ook zij open ! Vier maat regelen gezamelijk acht de Regeering dringend noodig, indien een sluitend budget in 1025 niet als uitgesloten moet worden beschouwd : Ie. zoodanige reorganisatie of inkrimping van staatsdiensten als tot eene besparing van ongeveer 50 millioeii gulden zal leiden; 2e. de mogelijkheid eener andere financie ring der sociale verzekering; ;-fe. de vermin dering van den totalen last der salarissen en loonen met 1,5, 4. de oplegging van ongeveer 30 millioen aan nieuwe lasten. Bezien wij even deze 4 punten, liet laatste is reeds in een iets verder stadium dan de bloote aankondiging geraakt door de onlangs iiimiliim iiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii ingediende wetsvoordracht tot verhooging van de invoerrechten op bier en op thee. Het 3de de bekende salarisvermindering met 20 pCt. heeft reeds in de (sedert enkele jaren steeds breedere). kringen der ambtenaren begrijpelijkerwijze veel tegenkanting gevon den. Het Ie (inkrimping van staatsdiensten totdat 50 millioen daarop bezuinigd is) be hoort zeker wel tot die maatregelen, welker wenschelijkheid, ja, noodwendigheid vrij al gemeen /al worden beaamd, maar waarvan <ie uitvoering verre van gemakkelijk is en niet zoo heel spoedig kan worden tegemoet gezien. A's 2de werd genoemd eene andere financiering der sociale verzekering; heel duidelijk was de term niet; de zin werd nader aangeduid door wat in de millioenennuta daarop volgde: in afwachting van de defini tieve vaststelling van eene nadere finandcringsregeling der sociale verzekering zullen de bijdragen van 2\\ millioen aan het Invaliditeits- en van 12 millioen aan het Ouderdomsfonds alvast kunnen worden in gehouden. Is dan, zoo zoude ik willen vra gen, met financiering" alleen bedoeld het stelsel van Rijksbijdragen? En hoe denkt men zich na de definitieve vaststelling" de eigenlijke (toekomstige) financierings regeling" van de sociale verzekering? Is er geenerlei verband tiisschc'n de definitieve vast stelling van die regeling en de door Minister Aalberse ondernomen algeheele herziening van de sociale verzekering (tot bevordering van eenheid, eenvoud en kostenbesparing), waarvan ook de Troonrede gewaagde door te verklaren dat daartoe strekkende wets voorstellen worden voorbereid? Indien er tusschen beide aangelegenheden wel cenig ver band is, zal dan de nieuwe financieringsrege ling zich evenveel jaren laten wachten als de herziening, die immers geruimen tijd in beslag zal nemen? Hier rijzen nog tal van althans voorloopig openblijvende vragen. En wanneer deze vier maatregelen niet gezamelijk kunnen worden genomen, welke andere staan ons dan te wachten? Een tech nische" herziening van ons invoerrechtentarief? Zal eet) inderdaad technische herziening /eer belangrijke extra-baten voor den fiscus afwerpen? Ten aanzien van het antwoord op deze en vele andere vragen omtrent hetgeen de Re geering zal doen en nalaten, leven wij in afwachting. Dit staat onder al dit onzekere wel als heel zeker vast: dat haar taak, haar werk zeer zwaar en zeer ondankbaar laat ik liever zeggen: zeer inpopnlair zal zijn. Bij de doorvoering van haar program zal zij botsen tegen velerlei belangen, telkens tegen andere; zij zal tornen aan veel, wat door velen als een verkregen recht wordt beschouwd; zij zal veel moeten afbreken, ook aan veel nut tigs de hand moeten slaan, velen moeten teleurstellen en grieven. Om onder dat alles staande te blijven, daartoe zal zij krachtig moeten worden gesteund door allen, die met haar begrijpen dat wie het doel wil, ook de middelen moet willen. Maar kracht zal zij allereerst in zichzelf moeten vinden. Zaldit het geval zijn? Is zij opgewassen tegen zoo zware taak? Wij leven in afwachting. S M l S S A i; K !' iiiiiiii!iil;illliimiiii[iiiiiitiEiiitiiijiiiii>ipiimminmiti:f> iiimimimiin Illlllllllllllllllllllllllllllllll ? OSTYANG- ? BETÜIKAS Nieuwe Doelenstraat 20-22 Kapitaal f 5.000.000.- Resarven f 626.000.-j Renteverg. voor gelden a deposito met n dag opzegging l pGt. l (Bedr. tot ? 20.000.?terst.bctaalb.)' met 10 dagen opzegging U/4pCt. Voor andere termijnen op nader overeen te komen voorwaarden. Open en gesloten bewaargeving volgens reglement. SAFE DEPOSIT INRICHTING Geopend: opWerkd. v. S3-! v.m. tot4^ u. n.m. op Zaterdagen en Beursvacantiedagen des morgens vanS '4 tot 12uur Loketten van ?2.50 per maand (? 10.?per jaar) en hooger te huur voor bij de Directie bekende of geïntroduceerde personen. te ROTTERDAM Directie i Mi. H. H. C. CAITHNBIJK ta I. UossaimtH Di Bank geeft onder contrOit van het Algemeen Admini stratie- en Truetkantooi 5% Pandbr. tegen 95%. DE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland kost slechts f 10.?per jaar. KXXXXXHXXXXXX Maatschappij voor Hypothecair Crediet in Nederland Maatschappelijk Kapitaal f 2.000.000. Uitstaande Leeningen . . 19.535.900. Pandbrieven. 18.889.600. Reserves 1.197.720. Hoofdkantoor: te 's-G RAVENHAQE, NASSAULAAN 13. Bijkantoor: te UTRECHT, BOOTHSTRAAT 15. De Maatschappij stelt beschikbaar: 4i% en 5% PAIOBÏIEVEI TEtEI BEUISXOEIS la itukkia i» l 1.000.-, 1500.- u f 100.-, HET EiPUCHTE IUÏLIIKSCHE UITIDTIII, iminiuds 1011. Dl DlrictU:Mr. D, VAN HOUTEN. Mr. J. 0. TEN BRUGGEN CATE. Levensverzekering Maatschappij verzekerd bedrag: ruim 70 millioen gulden e iaarlemsche Hypotheekbank Directie: Mr. A. S. MIEDEMAS P.H. CRAANDIJK Kapitaal f2.500.000 Reserves f510.239 Hypotheken f 24.299.910 Pandbr. f24.079.300 SpCl. Fandbiieiin legen laakten AmsleidamscliBii Beufskoeu. EEN POLIS bij de AMSTERDAMSCHE" GEEFT VOLKOMEN ZEKERHEID Soliede grondslagen -Voorzichtig beheer. Qpoofe openbaarheid. Vraagt jaarverslag - A'dam.N.Spiegeisfraaf'iJ. Tegen een premie van f 150.?kan elke particuliere auto ter waarde van f 4000.?worden verzekerd tegen alle schade met inbegrip van wettelijke aansprakelijkheid jegens derden (met 10 pCt. korting voor leden van den A.N.W.B.) bij de EXCESS" Heerengracht 1K4/128 Amsterdam. Telefoon 40329 Nederl. Munt Hollands boste 1O cents sigaar DIER STUDIE Teekening voor ,,de Amsterdammer" door H. Verstijnen m ii l ran/. Schrcker is (ie Imnp van de tegen woordige Dnitsche muziek. Reger, l'fitzner noch zelfs Rich.'ird Strauss slaagden er in haar de wereldrepntatie terug te geven, die zij in een liginir als Wagner bezat en met hem verloor. En Mahler erken! zij zelf nauwelijks als een /.on grnote verschijning. Men zal zich na het concert van verleden Donderdagavond in het Concertgebouw, waarop hier voor het eerst uitgebreider het werk van Schreker werd gcintrodiiceerd, verwonderd hebben over de roep en de ver wachting, die deze Oosteiirijksctie componist, in het bijzonder in Duitschland bezit, waar men hem directeur van de Ccrlijnsehe nmz.iekakademie maakte een eerste plaats en waar zijn opera's met stijgend succes worden gegeven. Men kan zich dit alleen verklaren, doordat Schreker de aanhangers der muzikale traditie, die zich op Wagner baseert, tevreden stelt, door diens Leitmotiv-technik", als aannemelijke uitdrukkingsvorm voor gevoe lens, ook voor zijn eigen werk te accepteeren. Want Schreker mag het muziekdrama als zoodanig voortaan opera" noemen, en de moderne psychologie in de muzikale karak teristiek invoeren, in wezen is voor ons Schreker niet modern noch een revolutionair gebleken, en zijn harmoniek moge zij al een grootere verscheidenheid van bijtonen in de klankcnvormingen gebruiken, blijft dezelfde romantiseerende harmoniek, die wij al uit Tristan" kennen. Zijn muziek klinkt alleen bewegelijker, is rijker aan timbres en effecten, modem-onrustig in haar expressieve middelen, heeft de sterke kleuren, de praal en het licht van de opera in zich, doch blijft in wezen die van de breed gebarende romantiek der hemelstormcrij". De romantiek bestemde ongetwijfeld Schreker voor tot opera-componist. Schreker is opera-componist en hij is het krachtens zijn geheele wezen. Na eenige in strumentale composities wendde hij zich spoedig tot de muziek-dramatische kunst. Hier vond hij een probleem," waarvan hij de oplossing" voelde, het probleem, dat door de Wagnerianen was achtergelaten, de ,,Geburt der Tragoedie aus dein (ieist derMusik". ?De muziek zal den tekst, het dramascheppcn, zoo voelt hij, en men schrijft geen libretto's meer, waaruit muziek gaat worden. Neen, Traum vvird Klang," zeide Schreker. Ik begin bij de muziek wat mijn muziek-drama tische gedachte betreft. Mijn invallen hebben weinig literairs. Bij de voltooing is aan den tekst ,dien ik zelf schrijf, niet meer te ver anderen omdat hierdoor tevens de muzikale bouw van het werk voor mij staat". Het li bretto, de tekst is bij zijn opera het visioen der muziek, de tot dramatische verbeelding geworden muziek. Zoo vat Schreker de uit voering van de drie-eenheid in het Wagneriaansche kunstwerk op. Derhalve is een op zich zelf staande schoonheid van den tekst over bodig: deze tekst behoeft en behoort niet buiten de muziek te bestaan, hij is \v oordge baar der muziek (gelijk de Tristan-tekst) de dramatische verbeelding, de scène loopt slechts als een wegwijzer, als een schetsmatige lijn, zonder eigen dramatisch conflict en hoogstens ais symbolische aanduiding doorhet muziekwerk heen. Dit opera-type geraakt feitelijk langzamerhand geheel op het terrein van de pantomine of het ballet. Dat Schreker dit zelf onbewust ook voelt bewijzen wel de vele ontwerpen voor dansspelen, die hij maakt en waaraan een zijner suites voor orkest (die .,im alten Stil") haar eerste idee dankt. Niettemin: de muziek van Schreker is ons niet zoo bijster belangrijk voorgekomen als van haar, overeenkomstig haar streven naar de heerschappij der zuivere muziek, kon worden verwacht en liet eenige wat ten slotte treft is de energie en de hartstochte lijkheid, waarmede de incnsch Schreker, de moderne Nerven-mensch" er in naar zijn uitdrukking zoekl. Men «af Donderdagavond fragmenten uit di' opera's en de tol een suite voor or kest bewerkti; mu/.iek voor hel ballet die (iebnrlslag der Infantin" (naar Oscar Wilde). Wat de opera-fragmenten betreft, ik geloof niet dal Schreker, die zelf dirigeerde, ze in een erg gunstig licht stelde met zijn niet over,il liet onmiddellijke conlact vindende, leiding een mocielijklicid waarvoor ecu gelegenDe huichelaar: O, Heer, ik dank U, dat ik niet ben gelijk dezen!" heidsdirigent zich meer zal zien geplaatst. Het Vorspiel zu einern Drama" (van Die Oezeichneten") gaf in den aanvang wel eerr merk waardig staal van Schreker's klankschilde rende" effecten, doch de zeer gewone the ma's" die volgen, blijven te veel varr het sedert Wagner bekende leitmotiv"-model, en zijn of van een te conventioneele rythrniek (thema der faunen op het eiland Elysiurn) of van al te bekende chromatisch dalende constructue (het thema van Carlotta.) Ook het voorspel voor de derde acte van Der Schatzgraber" is, ontdaan van zijn machtige klankenovervloed in kern wel zeer gewoon. Het Wiegenlied van Els uit der Schatzgraber", hoewel innig gezongen door Mevrouw Maria Schreker en van een aansprekende rnelodiek (zoodat het gebisseerd werd) brengt muzikaal ook al geen interessantere kennismaking, en de uitdrukking der teedere stemming bij Schlaf ein, mein Eisenen" door de melodie te begeleiden met celesta en harpen is wel een beetje goedkoop van effect. Misschien dat de opera's in hun geheel, met de samenwerking van de muzikale stem ming, gereflecteerd in het scènebeeld, een andere en rneesleepende sensatie geven, en dit zou ten slotte kunnen worden aange voerd om nog een voorbehoud te maken met ons eind-oordeel over Schreker. Tot nog toe is de Kammersyrnphonie" voor 23 solo-in strumenten, die wij hier al van hem kennen, ons van Schreker's muziek nog het beste bevallen. Na de pauze dirigeerde Mengelberg -- voor de eerste maal terug aan den dirigenten lesse naar de suite,,DieGeburtstag der Infantin" (die van hem en het Concertgebouw orkest is opgedragen en dje hoffelijk ten doop werd gehouden. Hoewel door de meesterlijke direc tie van Mengelberg, het werk een voordeel had boven de hier en daar minder gelukkig gerealiseerde andere stukken van Schreker, wijzigde ook dit onze indrukken van dezen componist niet. C O N S T A N 'l' V A N W C S S IL .M TABAK. nojg altijd de beste. lUlllllllllllllllllllllllllllllllli IE1EIL1IISCIE UIKL-IUTiHIfN Gestort Kapitaal f 80,000,000.?. Statutaire Reserve f 19,769,180.?. Buitengewone Reserve ... £ 22,660,000.?. Hoofdkantoor: AMSTERDAM. Agentschappen te ROTTERDAM en 'c-ORAVENHAGE. RENTE VOOR DEPOSITO'S: Direct opvorderbur , IV» % l maand vast ot opzegging .... 2 % 3 maanden vist of ?pzegging. , , 3 % 6 ,, » ,. » ... 3Vi % «2 , ... 4V, % Veer andere termijnen in grooit bedragen nader overeen te kornin, * arsj-.jr9t4A.-Kt st BinnenL Vaart Risico Sociëteit, Gevestigd to Amsterdam Heerengracht 260-262. MAAïsaiAPPiiu |K KAPITAAL: VIJF HONDERD DUIZEND GULDEN. «I:BI;KVEKAI>ITAAL: EEN HONDERD Z.'uS DUIZEND VIJF l iONDERD GULDEN. VERZEKERINGEN op alle binnenwateren van Nederland, België, Frankrijk, Duitschland, en/. Ie. opCASCOen MACI IINERIEÈ.Mvan Stoonischepen,Schcpen,enz. 2e. op GOEDEREN, INBOEDELS en/, per Stoumbuoten, Schepen, Spuor, Wagens en/. 3e. on I'ASSAGIERSGOEDEREN, door de Wereld. 4e. op WASCHGOEDEREN, naaren van deBleekerijeninNederland. 5e. op RI (WIELEN in Nederland. De Binrienlandsche Vaart Risieu Sociëteit te Amsterdam en The Marine Insurance Cumpany Ltd van 1836 gevestigd te Londen, SLUITEN VERZEKERINGEN per Post, Luchtpost, Van Gend & Loos en andere Expeditién, op: Geldswaardige papieren, Specie en Diamanten door de geheele wereld. Inlichtingen worden volgaarne dooi de Directie en de Hoofd agenten verstrekt. iolliid. Hrpolhoikiiani 1001 Redgrliod Opgericht in 1864 VëltukBnd MiittthipcslijK Kiplliii (5.000.000 Verstrekt geld op eerste hypo theek. Voor inl. wende men zich tot het kantoor der Bank, Qed. Bierhayen 25 te R'dam of tot hare Agenten in de hoofdplaatsen des Rijks. De Dir.Mr.W.v.RossuM.Mr.TH. REEPMAKER, Mr. N. P. C. v. WIJK. Oe HollanflscfiöVoorschotbank HAARLEM, KRUISWEG 70 De Bank verstrekt gelden tot elk bedrag met een minimum van I 1000.?op zakelijk onderpand en onder borgtocht, met in pandgeving eener polis van levensver zekering van gelijk bedrag, en verkoopt 6% schuld brie ven in stuk ken van ? 1000.?, ? 500.?en ? 100.?tegen den koers van 99%. Residentie Hypotheekbank 'a-G RAVENHAQE -? Anna Paulownastraat 97. TRUITH'J IN ACCOUNTANTICONTROLI Hypotheekbrieven tegen 991/2% Opolsohaaar a pari na 1O Jaren. Dl reet Ii: K. E. ABBINI. O. TAM OORBT, ninstratfednik-papler van de Firma C O. A?C0RVIY, Keizersgracht 255, Amsterdam, Tel 41202 en 40585