3 Nov. '23. - No. 2419 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND MARIA MONTESSORI IN NEDERLAND Bij het verschijnen van dit artikel is Maria Montessori in ons land om een viermaandelijkschen cursus te geven in Amsterdam. De meeste menschen,die een hervorming van opvoeding en onderwijs noodig vinden, hebben met instemming gelezen wat in haar boeken verkondigd is. Maar de praktijk brengt zoo veel teleurstellingen, zooveel onverwachte moeilijkheden, dat we de persoonlijke aanwij zingen van de groote apostel van de vrije ontwikkeling" zooals prof. Gunning haar in zijn inaugurale rede noemde, best gebruiken kunnen. Daarom is het voor Nederland, waar hard en degelijk wordt gewerkt aan te oplossing van paedagogische problemen, een groot voorrecht, dat zij nu voor langen tijd hier is. Haar tegenwoordigheid moge een ' prikkel zijn en een bezieling zonder deze nu eenmaal geen hervorming meer nog nroge het een verkwikkende ontnuchteringzijn voor hen, die in Dr. Montessori niet anders zien als de idealist, de kamergeleerde voor wie de behandeling der paedagogische vraag stukken met de theoretische studie en ae teboekstelling van haar denkbeelden afgeloopen is. Ons leven is een voortdurende wissel werking tusschen de neiging om te veranderen, te verbeteren en te vervormen en de zucht om te behouden. Dit laatste soms uit gemak zucht, soms tengevolge van de zuiver physieke wet der traagheid, die op den duur op stil stand uitloopt, dus doodloopt. De essentie van al wat leeft, is zich er tegen te verzetten om de zaken hun gang te laten gaan, op hun beloop te laten. Sommige uitingen van verzet hebben geheel het karakter der redelooze weerspannigheid, andere komen uit het hart of ontstaan uit humanitaire overwegingen, andere ten slotte op zuiver verstandelijke en wetenschappelijke gronden. Het verzet uit weerspannigheid kan ons niet boeien om zijn egoïstisch en onvrucht baar karakter. Het verzet om een van de andere redenen is ons daarentegen altijd min of meer sympathiek om zijn karakter van onbaatzuchtigheid. Het verzet van Montessori tegen de be staande onderwijstoestanden is een verzet tegen al wat direct geest- en initiatiefdoodend is en al wat indirect de vrije, natuurlijke ont wikkeling van het kind, in de school en daar buiten belemmert. Verzet tegen de houding van alwetendheid door onderwijzers als van zelfsprekend aangenomen omdat de verge lijking van quantitatieve kennis altijd in hun voordeel uitviel. Verzet tegen het onrecht, dat bij klassikaal onderwijs kinderen van ge heel verschillende aanleg en vermogens over n kam worden geschoren. Verzet tegen de: belemmering van den physieken groei door het urenlang stilzitten in vaste banken en tegen den schoolregel dat kinderen moeten zwijgen. Montessori verzet zich dus niet alleen tegen de gedwongen passieve houding van het kind, maar zoo mogelijk nog sterker tegen het aanmatigende, actieve optreden van de onderwijzers. % Men kan bij al deze uitingen van verzet niet denken aan zucht trtt tegenkanting zonder meer. Haar hart en haar verstand kwamen in opstand tegen het onrecht; haar verstand gaf haar de redenen waarom het verkeerd ging en haar studies en experi menten gaven haar de middelen tot verbete ring. Zij wijst ons aan hoe we te werk moeten gaan, j\\ geeft de zorgvuldig uitgedachte en aan de praktijk getoetste leermiddelen, zij beschrijft de inrichting van de school, de opleiding en de houding van de leidster, niet alleen voor het voorbereidend, maar ook voor het lager onderwijs. BUSSINK'S Echte Deventer Ji - ALOM VERKRIJGBAAR "Alle beginselen van haar leer hebben het kenmerk der eenvoud. Het leven is in strijd met de wet der traagheid, zegt Montessori, het gaat uit zich zelf. De onderwijzer heeft dus in de eerste plaats de plicht om afzijdig te blijven, het leven als een verschijnsel waar te nemen, de ontwikkeling van het kind als een groeiproces gade te slaan.. Heel iets anders dus als wat wij ons uit onze schooljaren herinneren, waar nooit iets aan ons werd overgelaten. Toen Montessori er dus op wees, dat alle gedeeltelijke hervormingen ons niets verder brachten zoolang de kinderen niet in de gelegenheid waren om kenbaar te maken wat zij noodig hadden, vond haar leuze van bevrijding in vele landen weerklank. Het ligt voor de hand, dat met de oude leermiddelen in deze richting niets te bereiken viel en dat alle vormen van goed- en afkeuring, van straffen en belooningen daarbij, zoowel als de oude inrichting der schoollokalen misplaatst zijn. Daar ontstaan dus een aantal didaktische en disciplinaire, intellectueele en moreele vraagstukken. Een kind, dat in zelfgekozen werk ver diept is, komt weliswaar met in de verleiding om de orde te verstoren, doch het halen en opruimen van de leermiddelen, de belangstel ling in eikaars werk, de pauzen tusschen het werk zijn voor levenslustige en dus speelsche kinderen aanleiding om harder te praten dan wenschelijk is voor de rust in de klas, om elkaar eens vriendschappelijk te lijf te gaan, te plagen of andere mis drijven" te plegen. Men zegt, dat de vrijheid op de Montessori-school deze onwelkome uitingen in de hand werkt ten nadeele van de vorderingen der leerlingen. Dat men de kinderen door het ze te makkelijk te maken opkweekt tot willooze en wilszwakke indi viduen. Doch men weet niet, dat het kind op de 'Montessorischool zelfbeheersching leert zonder vrees voor straf en dat er tal van natuurlijke moeilijkheden zijn, die hem de noodige oefening geven op moreel gebied. Zelf doen" zegt het kleine kind zoodra het praten kan, als vader of moeder het iets vóór willen teekenen, het willen voeren of op een stoel helpen. Die elementaire drang van het individu om zich onafhankelijk te maken, op eigen beenen te staan, tracht de gewone school onmiddellijk den kop in te drukken. En als het haar niet lukt, is het haar schuld niet. Voor Montessori zijn bevrijding en orde twee vormen van n begrip. Innerlijke vrijheid brengt orde en innerlijke orde voert tot bevrijding. Maar zoowel het n als het ander wordt moeizaam verkregen, het is een proces, dat zich in den een langzaam, in den ander verwonderlijk snel voltrekt en waarbij tal van factoren een rol spelen, erfelijken aanleg, opvoeding in het gezin, gezondheid, enz., enz. Montessori zegt echter ook: Alle schade lijke en gevaarlijke handelingen moeten met alle kracht verstikt en uitgeroeid worden". Het komt er maar op aan, of men deze veel geciteerde en misbruikte uitspraak verstaat en hoe. Schadelijk noemt zij bijvoorbeeld iedere daad, die de innerlijke orde verstoort, dus de concentratie op een bepaald doel belemmert, iedere doellooze daad in het algemeen. Zij bedoelt dat de leidster, vóórdat zij tot de conclusie komt dat een daad doelloos is, zij die daad van alle kanten moet hebben bekeken. Zij moet een inzicht hebben, of trachten te krijgen in de motieven, die voor het kind gelden. Zij moet zichzelf, haar eigen persoonlijkheid daarbij volkomen uit schakelen. Zij mag dus niet volstaan met de volstrekt willekeurige uitspraak, dat de daad, de bezigheid van het kind, doelloos is omdat zij van haar eigen standpunt dat vindt, doch zij moet zich volledig in het kind ver plaatsen, trachten het misschien verborgen en onbewust aanwezige doel op te sporen. Is zij ten slotte overtuigd, dat zulk een inner lijk motief en doel niet aanwezig zijn, dan eerst dan zal zij mogen en moeten ingrijpen. En dat verstikken en uitroeien verliest ook al veel van zijn rigeur als men uit den mond van Montessori zelf verneemt hoe beminnelijk zij deze vreeselijke uitdrukkingen interpre teert. Het simpele onderbreken van een verkeerde dood" zeide zij nog onlangs in Londen, is soms voldoende". Glimlachend vertelde zij van een kind, dat zij van een onhebbelijke gewoonte had genezen door WAT DE MODE BRENGT Tcekening voor ,,de Amsterdammer" door S. Desa<'a. Japon van koffiebruine gabardine met molgrijze stiksels en biezen. hem op de innemendste wijze om de zooveel minuten bij den naam te roepen. Zoo zijn er natuurlijk honderd andere dingen, die in dit kleine bestek niet besproken kunnen worden. Slechts zij, die een grondige studie van de methode hebben gemaakt eu persoonlijk con tact met haar hebben gehad, kunnen zich hiervan een voorstelling vormen. Het is te hopen dat honderden de gelegen heid zullen waarnemen de colleges van Montessori in Amsterdam te volgen. Al zullen onder hen slechts diegenen een werkelijke aanwinst voor de Montessori-beweging zijn, die aan het eind van de cursus behalve hun diploma, de overtuiging mee naar huis nemen dat alle arbitraire optreden tegen de kinderen op school uit den booze is. I. P R l N S?W I L L E K E S MACDONAI. D illiiliniimimilMiim illiiiiiiiliiiiillililiiifiin BIJKOMSTIGHEDEN XCVll Tijdschrift- en weekblad-uitgevers klagen steen en been, omdat hun vroegere trouwe lezers hun geld aan de allernoodzakelijkste levensbehoeften opmaken, en de nieuw op gekomen welgestelden nog niet aan geestelijk voedsel toe zijn, en ze trachten, in samenwer king met hun redacties, de belangstelling van hun kring te prikkelen door het uit schrijven van prijsvragen, door het houden van enquêtes en door het uitloven van be looningen voor het aanbrengen van nieuwe abonnés. Er bestaat bijna geen periodiek, of het heeft de allures aangenomen van een winkel-met-cadeaux", waar de zuinige huis vrouw niet koopt, omdat de boter er zoo goed is, maar omdat ze er voor de kinderenVRÜCHTENKOEKJES VAN SIPKES HAARLEM gijn voortreffelijk van kwaliteit en aangenaam van smaak thuis een luchtballon present krijgt; en dat verleggen van het zwaartepunt van den inhoud van het blad naar het profijt, dat men er als aanhangsel" bij kan winnen, is voor de auteurs, die het plegen te vullen, een allerfnuikendste ervaring. Ze krijgen het gevoel, dat ze het tegenwoordig met Ie bonheur de me voir imprimé" stellen moeten, daar het geluk óók nog gelezen te worden hun pas te beurt zou vallen, als de weinig literairervaren abonnent nog een oogenblikje tijd mocht overhouden, nadat hij eerst de puz/les heeft opgelost; nadat hij eerst zijn meening aan de redactie kenbaar heeft gemaakt, wie van de twee internationale voetbalelftallen de zege zal behalen, en hoeveel goals iedere ploeg zal maken en nadat hij eerst een moeilijk geval" tot een bevredigende situatie heeft omgetooverd; en als dat ne verloren kwartier dan nog komt, waarin de lezer, met het hooghartig air van ik heb er voor betaald" die bladzijden zal doorbladeren, waaraan de schrijver met zooveel toewijding en vertwijfeling, met zooveel liefde en spanning heeft gewerkt, dan zal hij ze toch verveeld terzijde schuiven, omdat het een doodgewoon verhaal blijkt te zijn met een kop en een staart, en het niet, (zooals hij in stilte gehoopt had) plotseling op het spannende oogenblik werd afgebroken met deze laconieke mededeeling: Abonnés, die een goed slot voor deze geschiedenis weten, gelieven hun bijdrage vóór Woensdag in te zenden bij den redacteur van deze ru briek. De beste oplossing wordt gepubliceerd en bekroond met een prijs van / 15." Ach ja, iedere tijd stelt zijn eigen eisenen", en de onze eischt gemakkelijk vermaak, met te meer aandrang, naarmate ons dag aan dag grooter moeilijkheden^ en onvermakelijker verrassingen komen overvallen. Maar juist in verband met dit laatste heb ik een plan, een inval, die mij nauwelijks minder dan geniaal" voorkomt, en die ik met alle eerbied aan de uitgevers der diverse bladen aanbeveel, in de eerste plaats natuurlijk aan de heeren van de Groene, omdat ik aan dit nobele orgaan nu eenmaal mijn leven verbon den heb. Het is ontegenzeggelijk een feit, dat in deze zware jaren bijna iedereen overvol met grieven rondloopt; een zeer klein gedeelte daarvan komt als ingezonden stukken" in de courant, meestal nog van redactiewege bekort"; het grootste percentage woekert onuitgesproken en verborgen verder, en exploteert alleen van tijd tot tijd in een feilen, huiselijken twist-om-niets, of in een onredelijken kibbel achterop een overvol trambalcon. Nu zou ik een ondernemend zakenman willen voorstellen, als bijlage voor zijn bestaande krant, een klachtenkrant" te willen stichten, alleen verkrijgbaar voor en alleen vol-schrijfbaar door abonné's, waarin die allen, zonder eenige beperking, jiun bitterheid en hun ergernissen zouden kunnen taleeren. Behalve het financieel voordeel van copy-in-overvloed, die niet gehonoreerd behoeft te worden, zou het getal abonnés met zoo'n duizeling wekkende snelheid naar boven springen, dat de uitgever van de klachtenkrant weldra de eenige zou zijn, die geen klagen" had, en dat alle andere uitgevers in zijn kolommen hun overprikkeld, verbitterd gemoed zouden moeten komen luchten. Ja, inderdaad, hoe meer ik er over denk, hoe meer me deze inval het ei van Columbus lijkt, dat n man rijk en heel onze samen leving vrediger en gezelliger zou maken, en ik kan me alleen maar niet begrijpen, dat een psycholoog dit onfeilbare middel tegen revo lutionaire woelingen en sabotage al niet veel eerder heeft aanbevolen. Want wie eens lekker, in den breede er over heeft kunnen uitweiden, hoe onrechtvaardig hij of zijn klasse is behandeld, is zijn eigenlijke woede kwijt, en als hij zich dan bovendien nog een heelen avond heeft kunnen te buiten gaan aan de woede en de opstandigheid van zijn medeklagers, dan zal hij zoo vredig als een kind gaan slapen, en den volgenden ochtend wakker worden met onderbewust het besef, dat de wereld nog zoo kwaad niet is.... En als deze opluchting heeft uitgewerkt, als hij thuis weer ongeduldig uitvalt, omdat baby huilt, of omdat zijn dochtertje met haar gamma's zit te knoeien, dan zal zijn vrouw al eens gauw voorzichtig suggereeren: Als je maar weer eens een stukje in die klachten krant schreef, manlief! Iedereen leest ze graag!" Zoo zou deze uitgave een bolwerk worden voor den huiselijken vrede, en zou bij haar tienjarig bestaan een deputatie echtgenooten van beiderlei kunne mij als auctor intellectualis komen huldigen, omdat hun huwelijk nooit zoo goed was geweest, IIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIItlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllnilllUHHIMUIII,!,,!,,^ I1IIIIIIII1IIIIIHMIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIII1IIIIIIIIIIII III1IIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII HERFSTGETIJ De mooie tijd van den grooten vogeltrek is nu weer haast voorbij. In sommige opzichten hebben we het niet bijzonder goed getroffen. We hebben dit jaar die prachtige, stille, heldere Octoberdagen gemist, als alles wat vleugels heeft in de grootste opgetogenheid verkeert en wanneer ontelbare troepen van roeken, kraaien en kauwen van vroeg in den morgen tot laat in den middag langs de blauwe lucht zuidwaarts trekken. Thans ging alles gepaard met storm en regen en lage wolken en lagen barometer, allemaal omstan digheden,die gelden als ongunstig voor een flinken vogeltrek. Zelfs wordt de meening ge koesterd, dat in dergelijke gevallen de vogels hoogere luchtlagen zoeken, waar het hun meer naar den zin is. Natuurlijk krijgen we dan van dien trek weinig of niets te zien. Hoe voorzichtig we echter in deze gevallen moeten oordeelen, bleek op Zondag 14 October, ook al zoo'n buiigen dag. Doch vroeg in den morgen hoorden wij al den gerekten lokroep der koperwieken, het halfluid, eenigszins be drukt ssrie-ie" en meteen ging er een troep van die kleine lijsters laag over mijn tuin. Dat heeft toen dien heelen dag geduurd, troep bij troep van koperwieken, zoover het oog reikte. Als je den Hoogen Duin- en Daalschen weg wandelde, kwam je ze allemaal tegen, die weg ligt juist in de trekrichting, en op het Koninginneduin staande kon je in de vallei van den Trommel troep bij troep voorbij zien suizen. Af en toe sproeide er een regenbuitje, maar dat scheen op de hevigheid van de trekbeweging geen invloed te hebben. Het aardigste was, om in de duinboschjes zelf te wandelen, hier en daar op een open plek stil te staan, dan kwam daar wel binnen de minuut een troep koperwieken overvliegen, juist langs de toppen der boomen en dan waren ze zoo dicht bij,dat je zonder moeite de breede lichtgele wenkbrauwenstreep en de groote koperroode vlekken langs de flanken en in de oksels kon onder scheiden ! Slechts een enkele maal streek er een bende neer in de boomen en dan nog maar voor een oogenblik, het was, of ze door een kracht van buiten tegen de takken waren gesmakt en onmiddellijk door diezelfde kracht weer los gewen teld werden. En dan ging het weer met ssrie, ssrie, srie zuidwaarts. Ik waag het niet te gissen, hoeveel duizenden van die vogels er dien dag bij ons zijn voorbij getrokken; het zal wel in de millioenen heb ben geloopen. Den volgenden dag was ik in de gelegenheid, om bij een kleine honderd jongelui er naar te informeeren, of ze iets van deze indrukwekkende gebeurtenis had den gemerkt. Er waren er nog geen tien, die er iets van gezien hadden. Nu, als ik 's morgens vroeg dat geluid niet gehoord had en om het ongunstig weer thuis was gebleven, dan had ik er ook niets van gezien en misschien nog in mijn dag boek geschreven, dat het heelemaal geen trekdag was met den zuid westenwind en lagen barometer. De hemel weet, hoeveel goede trekdagen er ook voor mij ongemerkt zijn voorbij gegaan, doordat ik te veel heb getheoretiseerd Het is toch maar het beste om wakker te blijven, altijd vol aandacht en verwachting, want de levende natuur bereidt ons nog menige verrassing. Vanmiddag ging ik langs den Julianaweg in Overveen, daar ligt aan de Noordzijde een groot onkruidveld, meest melde en herik. Dat is nu in dezen tijd van 't jaar een mooie gelegenheid om zwervende zaadeters te ont moeten. En jawel, het wemelde er van musschen en ringmusschen, van duizenden kleu rige vinken, van vroolijke knetitjes en waaremDe zwarte specht, een nieuwe figuur in het Nederlandsch landschap Uit den Vogelkalender voor 1924 van Burdet en Thijsse pel ook een familie van puttertjes, die baadden in een plas. Het waren er vijf en het rood-wit-zwart van hun kop, het helder geel en wit van vleugels en staart schitterde hoog uit boven al het lustig kleurvertoon van vinken en kneutjes en groenlingen. Die puttertjes, dat is ook alweer een heel mysterie. In dezen treurigen tijd van ver dwijnend natuurschoon zijn zij juist in hun opkomst, groeien tegen de ver drukking in, nestelen in stadspar ken en stadstuintjes, komen mis schien tot overleg met ons menschen van Nijmegen begon de victorie, nu zwerven zij al langs den duinkant. Zullen wij nog meer van die nieuwelingen uit het Oosten te zien krijgen. De Europeesche kanarie, die dit jaar voor het eerst in Twente broedde? De groote gele kwikstaart, die Limburg en de Achterhoeken veroverd heeft, krij gen we hier reeds sinds vele jaren in den winter te zien. Maar zal de Zwarte Specht tot hier zijn zwerftochten uitstrekken? Onmo gelijk is het niet, want er zijn er al, die hun nesten gemaakt heb ben in de wouden van de Utrechtsche heuvelen. Ik ben dus op hem bedacht, herinner mij, hoe ik hem eerst in Zwitserland gezien en gehoord heb en later in den Achterhoek en op de Veluwe: een groote zwarte vogel, zoo groot als een kraai, maar met gestrekt lichaam en den vleugelslag van de spechten, wat vlugge slagen kort na elkaar en dan een oogen blik de vleugels vlak aan 't li chaam: een vlucht in golflijnen. Hij strijkt neer tegen een stam of tegen een dikken tak en als je hem dan gesilhouetteerd te SCH1PEVACHTEN GEITEVELLEU VOETZAKKEN REESDEKENS als sinds ze, wat hun dwars zat, niet tegen elkaar maar in de pers uitvierden. Men zou onmiddellijk kunnen beginnen met klachten over de post-chèque en giro en de plannen voor verlaging der ambtenaars salarissen; men zou zich te buiten kunnen gaan aan aanvallen op de vlootwet, of, nu die werd afgestemd, aan verwijten tegen hen, die tegenstemden; en men zou op deze wijze een allerboeiendst en natuurgetrouw beeld leveren, van den incompetenten overmoed, waarmee we allemaal oordeelen overquesties, waar we nauwelijks de portee van weten. Trou wens, ik krijg dikwijls den indruk, dat de vraagstukken onzer samenleveng alle menschen al lang boven het hoofd zijn gegroeid; dat er alleen nog maar sprake kan zijn van mér of minder incompetent; en dat, juist zoo als de zwakzinnige Mr. Dick in David Copperfield", de minst met kennis-vanzaken belaste tegenwoordig nog wel eens het wijste woord zegt, omdat hij, zonder inzicht-volle weifeling, kiest, wat voor de hand ligt. Maar als zelfs een intelligent gemeen teraadslid van een groote stad bespiegelde: Dertig millioen is wel heel veel voor 'n vloot", zonder te merken, dat ze een nul verwaar loosde; als er in de kamer zelfs onzekerheid bleek te bestaan, of twee belangrijke verdedigingsplaatsen twee uur met de trekschuit of met een vliegtuig van elkaar verwijderd lagen, dan behoeven wij ons over het gebrek aan fundament, zoowel bij ons verzet tegen de vlootwet, als bij onze vreugde, toen hij van de baan was, nauwelijks meer te schamen. De dingen zijn niet als ze schijnen." Dit diepe woord van Vondel is de grootste wijsheid, waartoe we in een enkel gezegend oogenblik van inkeer weten te geraken. Hoe ze dan wél zijn, zullen we in dit leven wel niet mogen ontdekken. Maar zoolang we, in het dagclijksch leven kortzichtig en ondernemend, tegen dien schijn", die ons ergert en kwetst en te kort doet, te velde trekken, zonder ook maar n gedachte aan het wezen" daarachter vuil te maken", verwacht ik wonderen van mijn plan voor een klachtenkrant." ANNIE SALOMONS iiililiiimiililiililiiiiiiiiiiiiiiittiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiii VERZOEKE ALLE STUKKEN VOOR DE RUBRIEK VOOR VROUWEN" IN TE ZENDEN AAN HET SECRETARIAAT VAN DE AMSTERDAMMER" KEIZERSGRACHT 333, AMSTERDAM. iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimiiiHii tiiiiiiiiimiimitii Zenuwachtigheid verdwijnt wanneer gij regelmatig Sanatogen neemt. Dit wordt duur schriftelijke verklaringen l van ruim 22.000 artsen bevestigd. Prof. Dr. Neisser te Breslau. schrijft: .Ik heb Sanatogen als een zeer goed preparaat bij gebrek aan eetlust en energie, bij zenuwztvakte enz. leeren kennen." SANATOGEN 1^ Het Zenuvwterkend Voedsel iilllllllliiiiiiillllllllllllliiiiiiiilmlliiliiiiiiiilliiiiimiiiiiiiHlliiiiiiiiiiiiiin zien kunt krijgen, dan is hij zonder eenigen twijfel te herkennen aan zijn dunnen hals en zijn groot achterhoofd, dik van veeren. Zijn kop is net een hamer op een steel. In het Gooi vertoont hij zich al, waarom zou hij ook niet in de duinen komen. De foto, hierbij gevoegd, is door mijnheer Burdet genomen op de Veluwe. Ge vindt hem ook in mooier afdruk in onzen vogelkalender voor 1924, die ditmaal bijzonder goed is geslaagd, al zeg ik het zelf, maar alle eer daarvoor komt toe aan de uitgevers, die geen moeite hebben ontzien. We denken, dat hij wel gauw uitverkocht zal zijn en dat is dan weer een goed ding voor de Vereenigingen tot Behoud van Natuurmonumenten en tot Bescherming van Vogels, aan wie de winst wordt uitgekeerd. Gij kunt hem gewoon in den boekhandel verkrijgen, maar ook aan het kantoor dier Vereeniging, Heerengracht 260?66, welbekend. JAC. P. T H ij s s E llllfflIMIIIIIIIflIllllllllllllflIIIIIIIIHIIIIIflIllflIlHHIHIIIIinifHIIIIIIHIIIfll [?MOERHEIM" f DEDEMSVAART Catalogus en condities op aanvraag iiniiiiiiiiiimimii