*fr. I:' DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VUUR NEDERLAND l Dec. '23. - No. 2423 DE DRENKELING Teekenlng voor de Amsterdammer" door Jorüaan ROOKT Si-FA-Ko's El Gusto" SUMATRA 10 cent Jozef Israels" VORSTENLANDEN 8 cent AMSTERDAMSCH HANDWERK. Verkrijgbaar bij alle voorname Sigarenwinkeliers. Dokter Kooien: Helaas, de levensgeesten zijn geweken l" iiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii DE INTERNATIONALE PUZZLE Eind November 1923. De winter breekt aan onder slechte voorteekenen. Er rust een vloek op alles. Sommigen beweren, dat een nieuwe wereldorde bezig is zich ondergronds voor te bereiden, een wereld orde die doortrokken zal zijn van de moscovitische, marxistische en communistische be ginselen. Alle pogingen, welke nog worden aangewend om aan het oude vast te houden zouden vergeefsch zijn; het consistentiever mogen is verloren gegaan. De algeheele om wenteling voltrekt zich door de macht der Rookt TABA SIGAREN 't nieuwste 't fijnste dingen en de onmacht der menschen zelve. Men moge in pessimistische oogenblikken wel eens aan het geloof in de onafwendbaar heid van zulke voorspellingen toegeven, zij strijden toch met de veerkracht der menschelijke natuur en met de inzichten van het be perkte, gezonde menschenverstand. Dit menschenverstand kan na de ervaringen der iaatste jaren niet toegeven, dat die nieuwe, op komst zijnde wereldorde aan levensvatbaar heid de bestaande zou overtreffen. Zoo er iets echec geleden heeft, dan is het juist ook de communistische theorie. Zij heeft bewezen in strijd te zijn met de normale menschelijke natuur en met de grondeigenschappen der menschelijke samenleving. Ware het anders, de horizon zou er misschien zelfs lichter uit zien dan nu. Er zou een nieuwe gezichtseinder aan te bekennen zijn, waar velen het liefst op af zouden gaan. Nu is daar slechts onbe stemde mist; en het eenige mogelijke enwijze beleid is, van het bestaande overeind te hou den wat overeind Ie houden valt. Intusschen zal niemand daarbij de gedachte van zich af kunnen zetten, dat de toekomst in elk geval nog een diepere daling in dat rijk van den mist lijkt mede te brengen, gén winst, doch slechts verlies in zaken, van rust, welvaart en beschaving. De wereld gaat een tijdvak van verdeemoediging en verkleineering in, en misschien zal het alleen de daaruit voortspruitende innerlijke verandering der menschheid kunnen zijn, een verandering van stemming, een verzachting, een inkeer, een drang, een dwang tot altruïsme, een tevreden heid met de moeilijkheden van het lot, waardoor de samenleving weer eenmaal tot evenwicht kan komen. Maar dit is een zedelijk proces, en een proces van langen duur, waar op dan de uitdrukking terugslaat welke men heden ten dage aan allerlei kanten hooren kan: wij komen weer aan den aanvang der middel eeuwen te staan. Alles ademt een gevoel van onmacht. En dit gevoel van onmacht uit zich duidelijker en duidelijker ook in den gang der staatkundige dingen. De levenslust van dedemocratiën,die, mits zij hun eigen lot maar in handen mochten hebben, een gemakkelijk te bereiken voorspoed meenden tegemoet te gaan, is uit. Alles geeft zich nu over aan leiding, zonder veel verwach ting en met gelatenheid, doch in de gedachte dat leiding de eenige vorm is om tenminste nog eenige positieve resultaten te bereiken In Rome hebben het Spaansche en het Italiaansche fascisme elkaar de hand gereikt, en weinigen, in het verdere Europa, hebben er nog maar om gelachen. Het Italiaansche fas cisme teekent zich tegenover de buitenwereld wel af onder den naam van Mussolini,t en deze draagt er inderdaad ook de persoonlijke leiding van; de waarheid evenwel van dit fas cisme is, dat het met den dag een stijgenden aanhang in alle lagen der bevolking gevonden heeft en dat het op het oogenblik gedragen loninUijki MiubiltiiRjpmt-Maalscliappül DE QRUYTER & Co.l DEN HAAG AMSTERDAM ARNHEM Bergplaatsen voor Inboedels | itiiiimittfiiiiijiiiiimijiijiiiiiiiiijiiimiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiii ? HET DAM-VRAAGSTUK EN DE VERKEERSWEGEN Mochten we in ons vorig artikel de wenschelijkheid, ja de noodzaaklijkheid van een nieu wen breeden parallelweg voor het directe groote verkeer naar het zich zoo krachtig uitbreidende Oostelijk deel der stad en ter ontlasting van Dam- en Hoogstraten beplei ten, daarmede zouden we niet willen constateeren, dat hierdoor de verbreeding der Damstraat geheel overbodig zou wezen. Doch we achten deze verbreeding allerminst het eerst noodzaaklijke. De Damstraat, als verbindingsweg van het bestaande Raadhuis met den Dam, is zelfs voor deze functie alleen al niet overbreed. En toch is niet zij het op de eerste plaats, die den toestand om het Raadhuis zoo hachelijk maakt. Dat zijn de beide Oude-zijdsburgwallen. Wie zich hiervan overtuigen wil, doe goed, zich bijv. op de drukke trouwdagen in de buurt van het Raadhuis op te stellen ! Nu er voor een belangrijk bedrag wederom een groot stuk aan het oude Prinsenhof aan gebouwd wordt, zal de drukte na de voltooiing natuurlijk nog toenemen. Zou men dus met deze verbouwingen geleidelijk blijven voort gaan en voor de naaste toekomst geen afdoen de plannen beramen voor den bouw van een nieuw flink Stadhuis, dan zal het onvermijde lijk gevolg van een en ander wezen, dat de O. Z. Voor- en AcMerburgwall?n lir plaatse (tienen te worden gedempt. En daarmede zou dan wederom een der karakteristieke, schil derachtige gedeelten der oude stad verloren gaan; terwijl het hierdoor verkregen stadhuis complex der gemeente onwaardig blijven zou. Nogmaals, worden niet intijds afdoende maatregelen genomen, dan zal men ondervin den, dat het langzaam-maar-zeker tot dem ping komen moet. De onhoudbare toestanden zouden daartoe dan wel dwingen. Hoe is het mooglijk, dat de" inzenders van het bewuste adres zinspelen kunnen op de wenschelijkheid van den bouw van een nieuw Raadhuis op deze plaats? Afgescheiden van de moeilijkheid der ver plaatsing gedurende den bouw der verschil lende gemeentediensten, thans in het bestaan de complex gevestigd (welke moeilijkheid tijdelijk wel zou te ondervangen zijn) schijnt over het hoofd gezien te worden, dat het beschikbare terrein veel te klein is. De gevel aan de Oude Doelenstraatzijde zou, wilde men de beide grachten op voldoende breedte brengen, te smal worden; de gevels aan de Burgwallen in verhouding tot de breedte dezer grachtjes te hoog; een flink vóórplein zou er niet kunnen komen. En nooit zou rnen een waardigen, ruimen kijk op het bouwwerk kunnen verkrijgen. Damplan Walenkamp (A. open galerij; B. verhoogd terras; C. hoogopgaand gebouw). De stippellijnen geven de bestaande rooilijnen Bisschopzijde aan en die van het middendamterrein volgens het jongste raadsbesluit. Eerst dan terecht zouden beide grachten dienen te worden gedempt. Het is hierom, dat we naar een andere, ge schikter en beter plaats uitzagen in de onmiddelijke nabijheid van het Prinsenhof (dat voor de vele gemeentelijke technische diensten steeds kan behouden blijven); en vonden dit op de Nieuw Markt, het werkelijke centrum der stad. Ziedaar de plaats voor een flink, nieuw, vrij staand Raadhuis, met ruim plein ervoor, even als 'n breede laan, tevens verkeersweg, waar het groote verkeer onbelemmerd geschieden kan, en waardoor een toestand geschapen wordt Amsterdam waardig. Hoe zou de geheele omgeving van dit in verloop van tijd eenigszins op den achtergrond geraakte stadsgedeelte, maar dat toch in waarheid een zoo kostelijk brok Oud-Amster dam vormt, daardoor wederom in beteekenis winnen ! De geheele omgeving, als vlak gelegen bij de havens en het voortdurend zich ontwikkelend stadsgedeelte aan de over zijde van het IJ, zou een der voornaamste en ruimste deelen kunnen worden van het hart der stad. Het inwendige der stad zou erdoor verruimen en opleven. Kêeren we tot den Dam terug. Het Gemeenteplan bepaalt de breedte van den Vijgendam op 18.00 M. Deze maat hielden ook wij aan als uitgangspunt tegenover de uitmonding der Damstraat. We verwijdden echter deze afmeting naar den Dam toe; ten eerste met het oog op een ruimer en geleidelijker verkeersverloop naar de zijde van het Damrak; ten tweede voor het behoud van het zoo fraaie vrijgekomen ver gezicht op het Paleis uit Dam- en Hoogstraten. (Wat zou men er in vele plaatsen niet voor geven, indien men zulk een vergezicht uit de drukke straten op een gebouw als het Raad huis-Paleis scheppen kon !) Dit point-de-vue zou bij verwezenlijking van het Gemeenteplan voor het grootste deel wedercm verloren gaan. Architect de Bazel, met wien we over dit vraagstuk van gedachten wisselden, zou de breedte van den Vijgendam zelfs op 22 Meter gebracht wenschen te zien. Mocht men daar algemeen vóór zijn, dan nog kan ons plan intact blijven; daar hiervoor, slechts de trottoir onder en langs het gepro jecteerde gebouw behoeft door te gaan; zoodat de gedachte open galerij van den Dam af tot aan de Warmoesstraat dan komt door te loopen. (Zie bijgaand plan). Arch. de Bazel zou het zelfs geen bezwaar achten, zoo de breedte van Warmoesstraat en Visschersdam tot 12 Meter teruggebracht werd waardoor het bouwblok pi.m. 180 M2, grooter zou worden. Ofdeze laatste versmallingen gewenscht zijn, kan nader worden overwogen. Dit doet echter niets af aan het kardinale punt, waarom het hier in de eerste plaats gaat: de toegang van Dam tot Damstraat. Bovengenoemd adres is het gevolg van enkele artikelen, door een der medeonderteekenaars, den heer Cleindert, in het Handels blad geschreven. Architect de Bazel schreef ons hierover: In het stuk Hbl. van 29 Sept. vind ik veel goeds. Alleen behoejt daarvoor het Damterrein niet onbebouwd te blijven *). Een gebouw, ongeveer als je schetst, of een grooter met l 2 M. straatbreedte bij War moesstraat en Visschersdam hindert niet bij verbreeding Damstraat. Volgens het eerste kan het groote verkeer er nog goed omheen; volgens het laatste is 't ook nog goed, en sluit meer af". Indien dit laatste voorstel van 12 M. aange nomen wordt, kan het eerste door ons gepro jecteerde bouwblok geheel intact blijven, en *) Cursiveering van ons. wordt door de beste intelligentie's enenergiën van de Italiaansche natie. Welke der voor aanstaande, kunüigste staatslieden je ontmoet, zoowel als voormannen in de commercieele en industrieele wereld en die van arbeiderskringen, en niet het minst ook der Kerk, zij allen leven met een zucht van verlichting onder het tegenwoordige bewind, terugden kend aan den tijd van parlementaire en sociale rommel en zwakte, die daaraan is voorafge gaan. Een der groote steunpunten voor het gezag van Mussolini is de herinnering bij velen zijner landgenooten, hoe Italiëvoor zijn komst op het randje van het bolsjewisme heeft gestaan, en hoe er reeds het groot-lawaï;me der soviets post had gevat. De positie van het Spaansche directoire is een andere, omdat in Spanje het geheele staatkundige leven veel meer van ouds kliekwerk is; de beweging tot zuivering en ver sterking van het regeeringswezen staat dus veel losser van een bewuste nationale behoefte. Toch wint ook de figuur van Primovera aan suggestieve kracht, en het behoeft niemand te verwonderen wanneer het tableau van de ont moeting in Rome op de geesten in menig ander land een indruk heeft gemaakt, die niet na laten zal door te werken. Men denkt bij dit alles voornamelijk aan Duitschland. Met Stresemann heeft zich daar te lande een groote staatkundige verwisseling voltrokken. Hij zelf had bij zijn optreden de keus. Zou hij zelfgerechtigd, leiding gevend herder worden, of alleen een nieuwe voor zanger in de kerk der rijksdagpartijen? Hij had het eerste kunnen bereiken, hij is echter bij het laatste blijven staan. Geen man, slechts een woordvoerder. Wansucces, en een nieuwe periode komt nu tot ontwikkeling. De vorming van kabinetten, de aanwijzing van Rijkskanselier als Albert of wie ook, heeft weinig beteekenis meer. Zoomin tegenover het binnen- als tegenover het buitenland. Per sonen als Von Seeckt, die reeds onder Strese mann maatregelen dorst te nemen, waardoor de chef der Rijksregeering volkomen werd gedemonteerd, als Schacht, den financier, en anderen om hen heen, krijgen in waarheid alle touwen in handen. Het overige wordt drapeering. Duitschland zal aamechtig zich tegen dit systeem niet verzetten. Het zal er zich naar gedragen, zoolang het er iets voor deel in ziet. Veel zullen zulke dictatoren ook niet tot stand kunnen brengen; in geen geval snel ! Er zijn eenige aanwijzingen, dat de Entente met hen wel tot meer toenadering komen wil, dan tot dusverre al of niet ten onrechte tegenover Duitsche regeeringen het geval is geweest. Reeds meer dan een jaar geleden gold in ingewijde Fransche kringen de leer dat op welke parlementaire regeering ook, te Berlijn, nooit staat te maken zou zijn en dat daarmede dus niet gehandeld worden moest. Men voorspelde, dat eerst na een aantal par lementaire checs zich een solider gouverne ment zou vormen, solide genoeg om iets mede tot stand te brengen en accoorden mee aan te gaan. Of nu inderdaad de ontwikkeling in die richting is gegaan en of Parijs naderen ziet wat het gewenscht heeft? Dan wel: schiet uit de gezaaide drakentanden een ander gewas op dan men had vermoed? In elk geval zal het Quai d'Orsay gemakke lijker tot positieve pogingen om opbouwend werk te doen geneigd raken. Poincarémoet mér toonen dan triomphen van het oogen blik. En uit Engeland wordt de aandrang tot taktvolle regeling energieker gelijk bij het jongste Entente-incident gebleken is. Ook in Engeland versterkt zich waarschijn lijk een persoonlijk gezag, dat van Baldwin. De verrassingen eener verkiezing zijn daar nooit geheel vooruit te zien; maar Baldwin maakt zeker de beste kans. Wanneer hij wint dan is dit stellig om Balcwin en niet om ja misschien zelfs wel: ondanks zijn proiiiit iniiliiiiiiiiliim Plan als vorig, met aangifte rooilijn Bis schopzijde volgens voorstel De Bazel. D. open verbouwde galerij (indien noodig geoordeeld). wordt uit de Damstraat een nog fraaier en ruimer gezicht verkregen op het Paleis. We geven bij deze korte beschouwing een plattegrond, waarop tevens aangegeven staat, hoe architect de Bazel zich de rooilijnen der voorgenomen verruiming van den Dam aan de Bisschop-zijde denkt. Reeds in 1910 werd de wenschelijkheid dezer verruiming door hem bepleit in het weekblad Architectura", waaraan we het navolgende ontleenen: Dit verder strekkende" (ter verkrijging van een harmonisch geheel. W.) zou moeten zijn, het plan te voltooien en in de toekomst de andere Dam-aanzichten af te werken. Door ter verruiming van het plein in de breedte voor het Raadhuis (Paleis) zoo noodzakelijk het z.g. Bisschop-Blok tot de Valkensteeg en doorgetrokken tot het koor van de Nieuwe Kerk te amoveeren, zou in den hiervoren ge noemden zin een wezenlijk ideaalplein kunnen ontstaan, (onregelmatig vijfzijdig), dat zich aanpast aan de eischen door Stadsplan, ver keer en aesthetiek, gesteld. Het eerste door de volging der rooilijnen naar het bestaande stratenverloop; het tweede omdat het zich geheel aansluit bij de daarom trent gekoesterde wenschen en opgemaakte plannen; het derde omdat dan de Nieuwe Kerk Ltvetuverzckerlng Maatschappij H A A R L ? M" WIlBonspl»! n 11 DE VOORDBELiaSTB TARIEVEN gram. Baldwin's figuur is gezien en wekt vertrouwen. Ook hij is geen typische parle mentariër meer, ook hij heeft iets van een nationalen ,,lord-protector", van het eenige type dat Engeland ooit slikken kan: met geweldig veel koopmansinstinct. Hij is deze verkiezingen ingegaan om een persoonlijk mandaat te verkrijgen en men mag verwachten dat zóó hij dit verwerft, protectionisme nu juist niet het punt zal zijn dat hij 't spoedigst zal kunnen doorvoeren. De moeilijkheden daarvoor blijven zeer groot en menige stem op Baldwin rekent, dat het daarmede zoo'n vaart niet zal loopen. Een sterke troef in het spel van den Prime Minister" blijft ook zijn vasthouden aan Frank rijk. Want ondanks alle moeilijkheden en geschil, is dit toch nog een duurzame Ent-elsche grondgedachte. Het staat aan de leiders der Entente, de Entente gaande te houden of haar te bederven. Meu moge hen daarin in het algemeen belang een goeden greep in toewenschen. De mogelijke incidenten liggen rijkelijk opgeschept en vlak voor de hand. Men kan zich nog o p velerlei sensationeele momenten tusschen Londen en Parijs voorbereiden. De Engelsch-Fransche politiek: het blijft een teêre band op wier verbreking bovendien vele krachten speculeeren, die nu niet bepaald krachten des lichts zijn ! BRAND A RIS Verbetering Door een vergissing bleven de vorige week in de Boekbespreking van Prof. Prinsen drukfouten staan. De meest zinstorende zijn Kol I. regel 30 van onder: partei, lees geestig, regel 18 van onder: op lees of; regel 14 van onder: touwtje, lees fauntje. Kol. II. regel 4 van boven: heeft lees geeft. TUNSPOIT Mij. VOIUHD", WonperzIJde 94, AMSTERDAM HOLLAND" .HOLLAND ',--, ?? ? =.... ' Telefoon 24271. Tel.-Adres Transport" VERHUIZINGEN, ook per gesloten auto verhuiswagens met aanhangwagen. Binnen een rayén van 8O Km. bespaart men Hotel kosten. BEHANGERIJ en STOFFEERDERIJ. Machinale Stofreiniging. Bewaarplaatsen voor inboedels meer dan tot nu toe, aan het plein komt te liggen, en dus twee waardige oude monumen ten, en, naar we hopen, n nieuw, het geheel zullen beheerschen". Aldus de Bazel. Naar aanleiding van het hier bedoelde meer in het gezicht-komen der Nieuwe Kerk, maak ten we den voorsteller de volgende opmerking: Wat het ver naar achter schuiven der rooilijn op dit punt bij de N. Kerk betreft, vreezen we ervoor, dat, zoo dit bouwwerk al te zeer in zicht komt, de Dam twee domi nanten ter plaatse naast elkaar verkrijgen zal. Dit was de oorzaak, waarom in het door ons voorgestelde plan de rooilijn geleidelijk ver loopt ; juist als aan de overzijde. Komende van Rokin en Damstraat, valt de aandacht toch reeds voldoende op de Nieuwe Kerk; terwijl, van het Damplein-zelf gezien, het RaadhuisPaleis blijft domineeren". Architect de Bazel antwoordde hierop: Ik ben heelemaal niet bang voor die tweede dominant. De Nieuwe Kerk is de oudste in de omgeving; de nok is hooger dan die van het Paleis. Ik vind juist, dat door dit oude monu ment ook mede de Dam te doen beheerschen, een goed tegenwicht gevormd wordt met de nieuwe bouwsels en er minder gevaar is". Ziehier twee meeningen. Men behoeft zich echter door dit meeningverschil (dat men architecten zoo gaarne ver wijt) voor een goede oplossing van dit vraag stuk niet bevreesd te maken ! Mocht namelijk deze verruiming (naar we hopen in de naaste toekomst) tot stand komen, dan zal men na de amotie der perceelen, die nu het gezicht op de kerk belemmeren, een goeden kijk op het geheel verkrijgen, en kun nen uitmaken, in hoever het wenschelijk is, de rooilijn ter plaatse achteruit te schuiven. En waar natuurlijk voor de vaststelling van het gemeentebesluit aangeving der rooilijnen nood zakelijk is, bevelen we daarvoor in ieder op zicht, als de verst strekkende, die van de Bazel aan. Mocht dan later blijken, dat geringer achteruitschuiving ter plaatse wenschelijk is, dan zijn die enkele meters gewonnen bouw grond een meevallertje voor de gemeente. (Een zeldzaamheid ! O, Rara avis.). Conclusie: We koesteren de hoop, dat het bovenstaande mede aanleiding moge geven, dat het gewich tig vraagstuk van den Dam en de verkeers problemen die ermede in verband staan gelijk de heeren Heidring c.s. in hun adres verzoeken - - nogmaals ernstig onder oogen worde gezien, alvorens er stappen worden gedaan, welke later wellicht diep zouden worden betreurd. Men spiegele zich aan hetgeen in de verloopen eeuw geschiedde in onze schoone stad. Toch heeft het ook toen aan wenken niet onib roken. H. J. M. W A L E N K A M V Cl.