DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2435 'l' Ti/DGENGOf EN' ,t ii. «^ , i . i. ... . . i . . i EEN KEERPUNT F V LENINEt WILSONf II Zoo zijn dan door het uitbreken van den grooten oorlog de coulissen voor President Wilson weg geslagen die het tooneel van zijn werkzaamheid begrensden. Hij heeft wat meer lucht gezien, vooreerst; zijn plaats was nog dezelfde gebleven; op het marktplein zat- hij in zijn hoogen zetel en zag met .zijn ironischen professoren-lach de strijdende groepen van Europa aan en troostte zich over de dwaasheid van hun vechten met het denken aan de algemeene menschendwaasheid en prees zich gelukkig zonder onbetamelijke zelfverheffing in het denkbeeld dat n ten slotte de wijsheid moest bewaren, en dat daartoe door het Lot de Nieuwe Wereld scheen uitgekozen. Niet moeilijk leek het van het hooge rechter gestoelte een eindoordeel te geven, dat algemeen kon worden aangenomen, want de redenen welke de eene groep van volken tot den oorlog hadden geleid, waren, uit de verte gezien, in wezen niet zoo verschillend van die van de andere groep, en gingen de Duitschers hardhandig te werk tegenover de menschen, de Engelschen waren absoluut niet kieskeuriger in hun maatregelen om beslag te leggen op wat zij dienstig voor zich rekenden. ? Totdat hem, die in eigen persoon alles wilde onderscheiden en die ongaarne raad van anderen aannam, het gevoel opging alsof de eene klasse van de strijdenden in Europa gebruik wou maken ?van de objectiviteit van 's Presidenten gedachte om hem besluiteloos te doen zijn en hem meester te worden tot vernedering en tot gevaar voor de Vereenigde Staten, dan bruist hij op, in stilte. Want de man, die alles overwoog, kende geen grooter verwijt tegen de overweging dan dit:dat zij'ïou wegnemen het hart voor de daad. Wilson stuurde den Duitschen gezant heen. Hij verklaarde den oorlog aan het Duitsche Rijk. Het heeft toch geduurd eer hij zich inleefde in den oorlog. Hoover, die het transportwezen heeft geordend en Sims, die den krijg tegen de Duitsche onderzee booten heeft geleid, de ingenieur en de schout-bij nacht, zijn in den beginne de mannen geweest, die den oorlog hebben gedragen en hem populair hebben gemaakt. Het gansche Amerikaansche Volk raakt dan in opwinding. Wilson bestiert uit de hoogte: hij denkt aan het doel van den oorlog dat de vrede is, en telkens rijst de vraag voor hem: hoe de voorwaarden te formuleeren, die tot de bevrediging van de wereld zullen leiden, dat er geen onrecht blijve bestaan, en dat er in eigenlijken zin noch over winnaars, noch overwonnenen zullen zijn. Terwijl in de vlakten van Frankrijk de armeeën verbitterd en vermoeid vechten om het eindelijk succes, maakt hij zijn programma op, en hij, de peinzer, die met de daad heeft ingegrepen, beleeft zijn eindelijken triomf. Want het zijn de Ameri kanen geweest, die het laatste woord van den oorlog hebben gezegd en tot President Wilson hebben zich de Duitschers gewend om van hem zijn beslissing te vernemen. Nu is hij de strijder geworden. Wilson staat in het voorste gelid, voor alle gelederen en hij handhaaft er zijn plaats. Zijn eischen zijn zwaar: hij verlangt dat de wolk, die over Europa hangt, wordt weggenomen, de macht van den Keizer en van zijn instrumenten; de absolute weerkracht zal uit het Rijk worden weggebroken, nieuwe beginsels zullen de ver houdingen der Staten van Europa regelen. Hij heeft te zeggen, en hij wordt gehoorzaamd, machtiger is er geen dan hij in de wereld. Alleen in Amerika zelf, daar gunt men hem niet zijn almacht; heeft hij er in een open brief op aangedrongen om zijn partijgenooten bij de nieuwe verkiezingen te kiezen, integendeel men brengt een meerderheid van tegenstanders zoowel in Wetgevend Lichaam als in Senaat. Hij ziet er iets heel kleins in; het volk wil alleen de leiding van een man, die zich een man kan topnen", is zijn overtuiging; het groote onderneemt tiij dus, hij met zijn staf van medewerkers scheept zich op het eind van 't jaar 1918 in naar Europa, om het Europeesche Congres van Parijs te leiden en bij te wonen. Het is als een god dat Wilson wordt ontvangen. De Nieuwe Wereld komt over naar de Oude om haar bezieling mee te deelen. En dan toont de oude feeks met haar memorie van eeuwen aan het zusje uit den vreemde, nauwlijks honderd jaren oud, dat zij een heel aparte wereld is, en zij wil den President wikkelen in haar intriges en af spraakjes, alsof het leuke overleg van den Schotschen domineeszoon niet bestand was tegen vleibedrog en ander bedrog. ^» Zoodra hij uit de Parijsche wereld van des illusies en realiteiten zijn programma heeft gered voor de toekomst der wereld, zijn Volkerenbondsproject, keert hij voor korten tijd naar Amerika terug, omdat hij aan zijn land en aan zijn menschen wil laten zien, wat hij heeft verkregen en omdat Amerika bewust moet worden van de -taak, die het in het concert der volken van de wereld tot in verre eeuwen heeft te vervullen. Hij gevoelt zich eerst recht thuis c p den beken den grond, de President, en hij acht zich thans op het hoogtepunt van zijn macht. Zoo wil ik hem zien, als hij in 't begin van Maart 1919 op het tooneel verschijnt van de Groote Opera te New-York om daar aan zijn medeburgers verslag af te leggen van zijn zending en van zijn ervaringen. Dit is het mooie van zijn redevoering dat zij hem toont geheel ingegroeid in de rol, die hem werd opgelegd. Hij heeft zich midden in 't gewoel der meest onderscheiden belangen bewogen, en hij heeft het hoofd opgehouden onder de eerste staatslieden van Europa; maar hij die als arbiter zijn plaats had willen innemen iets hooger en vrijer dan de anderen, heeft samen met hen de tragedie meegevoeld van het leed dat over de aarde is gekomen en van de verwachtingen, die nooit tot vervulling zullen rijpen. De aandoening daarbij is te groot'voor woorden, zoo erkent hij, en hij waagde niet ze te uiten. Als beginsel en spoorslag om te handelen bleef alleen over het geloof in het Recht. Voor recht vaardigheid kon geen offer te zwaar zijn; en in een breede verheffing van zijn gedachten riep hij zijn landgenooten op, niet hem klaar te staan om de mogelijkheid van den triomf van het Recht te verzekeren. Hij vroeg; zijn eigen enthousiasme antwoordde voor hem. Zwaar is voor den President de teruggang naar Europa en het tweede verblijf in Parijs geweest. Hij heeft het vredesluiten te Versailles meegevierd, maar het Recht heeft hij niet onge deerd kunnen handhaven. Hij moest toegeven; toegeven was wijzer, in zijn hart vond hij het misdadig. Achter zijn rug kwam in de Vereenigde Staten de vijandige opinie op, die in een samenwerking van Oude- en Nieuwe Wereld het onheil voor Amerika zag. Was Wilson's ambitie niet geweest de eerste President van den Volkenbond te worden? Hooger eerzucht bestond er niet. Men vergrofde haar. Wat beduidde dat nieuwe lichaam, waar hij zijn hart en zijn ziel op had gezet om het tot stand te brengen? Het was niet anders dan de Raad van een Staat boven allen uitstekend, die Amerika zou mengen in al de kleine aangele genheden van het in verwarring geraakte Europa. Maar de Senaat der Vereenigde Staten zou waken. De President nam den kamp op. Hij wilde in de Staten een campagne van welsprekendheid voeren om een strooming van gedachten en ge voelens te weeg te brengen, die de agitatie der ontevreden Senatoren weg zou spoelen. Zoo had hij in vroeger tijden gehandeld. Op nieuw zou hij zich in zijn macht verheffen. Helaas hij was vermoeid van de ondergane inspanning in de eerste helft van het jaar. Zijn krachten waren uitgeput. En toch hij wou niet toegeven. De oude helderheid van geest was ge bleven, de animo van zijn wil was onaangetast. Alleen.de overmeesterende hoofdpijn ! Toch niet toegeven! Toen brak de catastrophe uit: het lange ziekbed, de vernedering, de een zaamheid, een schijnherstel, de dood. Tegen het slot naderen in hun uiterlijken gang elkander de levenswegen van Lenine en Wilson. Vóór alles gaat Moscou, is het Russenwoord, maar boven Moscou staat het Kremlin. Hoog in het Kremlin als in een toren zetelde in zijn kale kamer Lenine, bewaakt door afdeelingen van de roode garde op iedere verdieping geposteerd. Het uitzicht was ruim en ver over de vlakten, tot Aziëtoe kon men zich verbeelden. De heerscher kijkt uit naar het Oosten; in primitieve lijnen ligt voor hem de toestand van de landen onder zijn bestuur. Boerenland, het overgroote gedeelte; hij heeft den landbouwers het land gegund, zij zullen voeden het deel waar de metalen en steenkolen zich bevinden, het land der fabrieken. Rusland kan van zich zelf bestaan, door ruil simpel, het heeft geen ander' volk noodig; meêdeelen is het beginsel, dat dient ingeprent, dat moet het geloof zijn. Oorlog? Waartoe dient de oorlog? zegt uiet het lied: Waar brengen wij den dag door? waar slapen wij 's nachts? Over dag zijn wij in het vrije veld, wij trekken onder den open hemel, wij slapen in het donkere bosch, in het donker op den moddergrond. Voor bed hebben wij den grond, onze vochte moeder, de aarde, als hoofdkus?en een wortel, om ons te wasschen, den fijnen gestagen regen, om ons af te drogen, het zijige gras". De heerscher blijft op zijn toren, hij ziet in de verte de legers verstuiven van Koltchek, Wrangel, Denjikin; ze worden gekeerd, de aan slagen der Polen, hij is onwrikbaar. Onheil daalt neer op het land, verdervende ziekten verschijnen, hongersnood breekt uit, alle plagen barsten los, ontevredenheid bereikt het oor van den Machtige, hij ontzet zich niet, talloos als het zand zijn de menschen op de Russische aarde. Maar te zijner tijd neemt hfj zijn besluit, als hij heeft begrepen, dat de Russische grond niet op zich zelf kan bestaan en dat het beginsel van mede deelzaamheid niet kan worden doorgevoerd, zoolang nog de geheele wereld uitgaat van het eigen belang; dan geeft hij een nieuwe regeling van het verkeer van Rusland met de volken en van de Russen onderling. Zij volgen den heerscher, zij bekeeren zich in hun gedachte, in hun houding, in hun daad. Want in hem gevoelen zij verwezenlijkt den genius van hun land. Maar nu is het alleen nog zijn naam, die het gezag ophoudt. Helaas ! Maanden en maanden reeds ligt hij gestrekt op het ziekbed, machteloos, waar voor hem de wacht houdt zijn trouwe genoote Kroepskai die zijn verlangens kan aflezen van zijn verstarde trekken. Welke beelden bewegen zich in zijn brein? zijn het herinneringen aan het kommerlijke, ontberingsrijke leven, bij het ingaan van de loop baan, zijn het schimmen van de toekomst? Want als de geweldige man, die de zware deur van het toekomende voor Rusland heeft ontsloten, zal Lenine in de geschiedenis blijven leven, zooals die andere aan de overzijde een toekomstgestalte is. Het martelaarschap is een pand hier op aarde voor de aardsche onsterflijkheid. W. G. C. B ij v A N c K NIEUWE UITGAVEN Het Hoen, de lichaamsbouw, inwendige organen en de ontwikkeling van het kuiken in het ei, wordt uitgegeven door H. ten Brink te Arnhem. Dit boekje bevat een populaire beschrijving van de hoendersoorten en hunne hoedanigheden; raadgevingen bij het broeden, fokken, verzorgen en het houden van hoenders. In elf uitslaande beweegbare platen is een en ander aanschouwelijk voorgesteld. Alb. Plasschaert gaf een korte, eenvoudiggehouden biographie en karakteriseering van Jozef Israëls, in een goed geïllustreerd boekje, dat bij Van Munster's Uitgevers-Maatschappij te Amsterdam is verschenen. Winterreizen is de titel van een geïllustreerde brochure, waarin the American Express Cy haar systeem van onbegeleide voorbereide reizen" uiteenzet. Hotel DUIN EN DAAL CENTR. VERW. PRIVÉBADKAMERS VASTE WASCHTAFELS