irDE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2435 DE ONDERDRUKKING VAN EEN KLEIN VOLK Tusschen mijn reisherinneringen uit ZuidTirol vond ik onlangs een nietig dingetje, een Italiaansch muntstukje van 50 centesimi. Toe vallig bekeek ik 't eens nauwkeurig en toen troffen mij op de ne zijde het jaartal 1921 en het woord Aequitas". Aequitas" Billijkheid" Ja, wellicht heerschte er in 1921 nog eenige billijkheid in het Duitsche land ten Zuiden van den Brenner, dat sinds den wereldoorlog aan taliëbehoort. Maar er is na 1921 veel gebeurd en de billijkheid is grootendeels verdwenen. Men mag gerust zeggen dat het onrecht nu regeert in het Zuid-Tiroler land. Het vinden van het simpele geldstukje was voor mij een gereede aanleiding om over den toestand daar het een en ander mee te deelen. Laat ik beginnen met eenige historische op merkingen. De beweging, die men het Irredentisme noemt, de in den loop der vorige eeuw steeds sterker geworden Italiaansche volksbewe ging, had en heeft tot doel alle streken, waar Itali aansch gesproken wordt, niet alleen in cultureel, maar ook in politiek opzicht met het moederland te vereenigen. Triest, Istrië, Zuid-Tirol behoor den tot de vurigste verlangens der Irredentisti. Langen tijd deed zich geen gelegenheid voor om hun verlangens te bevredigen (ten volle be vredigd zullen zij wellicht nooit worden; men denke aan het Zwitsersche Tessino), maar de oorlog opende groote mogelijkheden. Reeds vóór en gedurende den oorlog hadden de wenschen der Irredentisti eenigen weerklank gevonden in de door hen begeerde stre ken. Onder de intellectueelen in de steden waren er Jverschillenden, die hunne univer sitaire opleiding in Italiëge noten hadden en aldus vurig Italiaansch gezind dezelfde doeleinden nastreef den als de Irredentisten. Het mag betwijfeld worden of het verlangen onder het volk ook zoo hevig was. Hun toestand ?was vrij goed; hun taal werd jiiet te zeer onderdrukt, zij .konden hun eigen karakter (behouden. Vermoedelijk waren 2Üvrij onverschillig. De wereidoqrlog bracht ZuidTirol in Italië's macht. Men vergete nu niet dat dit land, van taalkundig stand punt, geen eenheid is; in een belangrijk deel, waaronderde stad Triënt (Trento) wordt slechts Italiaansch gesproken, in een ander deel echter Duitsch. Dat de Italianen het eerst genoemde gebied onmiddellijk inpalmden, was begrijpelijk en zelfs rechtvaardig, als men zich niet op het standpunt van een verplicht refe rendum stelt. Oostenrijk had dit gebied ook willen afstaan aan Italiëom dit land niet als vijand in den wereldoorlog te krijgen. Dat Italiëechter tevens het zuiver-Duitsche land van Bozen en Meran, van Brixen en Bruneck behield, dat het de Vintschgau, het Eisackdal en het Pustertal binnen zijn grenzen sloot, dat was onrecht en niet anders. Ook het kleine Ladinische taalgebied kwam aldus onder den ver overaar; het Ladinisch is een zelfstandige, Romaansche taal, die de Italianen gaarne als een Italiaansch dialect beschouwen. Italië, in overwinningsroes, kon zich niet mati gen. Zijn grenzen liepen voortaan over Reschen Scheideck, den Brenner en het Toblacher Feld. Men kan zich in de psyche van de over winnaars indenken. Men kan zich zelfs op den duur bij dit onrecht neerleggen; men moet 't toch aanvaarden. Heel klein is voorloopig de kans dat Zuid-Tirol weer eens vrij zal komen van Itali. Maar men kan zich niet neerleggen bij j het onrecht, den bewoners na de inlijving aan:; gedaan. 't De voornemens van den overwinnaar waren .» goed. Het liberale, democratische Italiëbeloofde f tëffbestuuT, vrijheid van taal en cultuur en hield | zich oorspronkelijk ook aan die beloften. Er fc; verschenen wel Italiaansche vlaggen en namen, ". maar de Duitsche taal bleef vrij en ongemoeid; behield haar plaats naast de Italiaansche taal. ; Werkelijk, in 1921 heerschte er nog Aequitas" in Zuid-Tirol. ToenJ kwam het Fascisme en dit nam het niet zoo nauw met beloften van vorige regeeringen. Het had slechts n doel voor oogen: het volledig Italiaansch maken van Duitschsprekend ZuidTirol. Dan pas was hun nieuwe, hun strategische grens over den Brenner en over de hoogste Alpenketenen veilig. Op traditie en historie letten zij niet. Tirols geschiedenis spreekt van eenheid, van n volk, n in vrede en oorlog, n ondanks de hooge bergen en moeilijke passen, die de deelen van het land scheiden. Als de vorst hen riep, wapende zich heel het volk; hun aan voerders kwamen zoowel uit het Noorden als uit het Zuiden; de bergen vormden geen belem mering. Zelfs hooge passen als Hochjoch, Niederjoch e.a. werden vrij druk begaan. (Eigenaar dig is 't dat de hooge dalen van Noord-Tirol b.v. de Zuidelijke vertakkingen van het Oetztal niet van het Noorden uit, dus dalopwaarts, maar van het Zuiden uit, van de Vintschgau uit, over de ijs- en sneeuwbedekte passen, bevolkt zijn geworden. Uit de plaatsnamen valt dit af te leiden). Hoe weinig men het verschil Noord-Zuid, de scheiding der centrale ketens voelde, blijkt ook uit andere kleinigheden, b.v. uit het feit dat de dalen, die van den Brennerpas Noord- en Zuid waarts voeren, n gemeenschappelijken naam dragen: Wipptal. Reeds in 1848 vertolkte Ferdinand Weller dat eenheidsgevoel in een geestdriftig gedicht tegen de Welschen": Sie sollen uns nicht trennen Den Süden von dem Nord, So lang' wir uns noch nennen Der Deutschen Grenzen Hort ! Sie sollen ihn nicht haben Des Brenners Scheidewand, Sie sollen sich erst graben Das Grab in unserem Land! Nu waait op de Brenner het Italiaansche rood ZWITLltCHTE 5EDLAND DOOR ITALI BEZET&EBIED, WAAR DuiTVCI-1 VVOBDT GE(PROK£N LA D i N i s, C. M TAALGEBIED wit-groen, om niet meer te verdwijnen. Bij het plaatsen van den nieuwen grenssteen sprak koning Vittorio Emmanuelle: Qui siamo e qui restiamo." (Hier zijn wij en hier blijven wij). Zuid-Tirol stond weliswaar meer onder Italiaanschen invloed dan Noord-Tirol aan den stijl der gebouwen ziet men dat o.a., maar zijn karakter behield het. Zuid-Tirol was oorspronkelijk zelfs de kern van Tirol; Meran was de oude hoofdstad, vlak daarbij ligt het stamslot van de graven van Tirol. Uit Zuid-Tirol stamt de man, die als het ware het symbool is van de eenheid en van den vrijheidszin: Andreas Hof er. Nu bezit ItaliëMerano" en Schloss Tirol; nu heerscht Italiëover het Passeyer Tal, waar Hofer geboren werd en leefde. Dit moet al haat zaaien bij het volk. Maar mér haat verwekt het nog, doordat het geen eerbied toont voor landsaard en taal. Italiëregeert met dwang. Onverbiddelijk, systematisch en in steeds sneller tempo moet het .plan doorgevoerd worden: vol ledige Italianiseering. In den zomer van 1922 was het bestuur nog vrij gematigd. Wel hadden alle plaatsen Itali aansche namen gekregen, maar de Duitsche bleven er naast bestaan op stationsgebouwen, poststempels enz. Men kreeg den indruk van een liberaal gouvernement. Maar toen ook reeds begonnen fascistische relletjes in Bozen. Wie echter in den laatsten zomer Zuid-Tirol bezocht, moet getroffen geweest zijn door de verandering. Op zeer weinige na, waren alle Duitsche namen verdwenen; in echt-Duitsche streken leest men nu, in plaats van de oeroude, in de historie wortelende, namen, nieuwe, veelal dwaze Italiaansche vertalingen daarvan. Het Bestuur wordt ook steeds meer Italiaansch; belastingbilletten enz., moeten ingevuld worden in het Italiaansch, op alle hotels moet de nieuwe njam vóórgaan en zoo prijkt: Albergo Stella Alpina" vóór het oude Gasthaus Edelweiss". Het mag UTENlOie J FOLME1 DanHiig ?:? Knijginspirk 22, SPECIALITEIT: Verhuizingen onder Garantie Bergplaatsen voor Inboedels nog een wonder heeten, dat de Duitsche naam mocht blijven naast den Italiaansche. De kinderen kregen wekelijks eenige uren verplicht onderwijs in het Italiaansch. De menschen waren voorzichtig in hun uitlatingen, fluis terden als ze het hadden over de nieuwe heerschers, angstig voor de politie der machthebbers, die luisterden naar elk woord dat te hunnen nadeele gesproken werd. Wel een groot verschil met den toestand in den zomer van 1922 ! Maar nog was 't niet genoeg. Onbarmhartige maatregelen volgden elkaar in steeds sneller tempo op. De Duitsche Alpenvereenigingen werden ontbonden, omdat ze zich niet bij de Club Alpino Italiano wenschten aan te sluiten. Duitsche scholen werden gesloten; de nieuwe kieswet zal de vertegenwoordigers van Tirol uit het Parlement verdrijven; die wet is n.l. aldus ingericht dat het practisch onmogelijk is, dat ooit een Duitsch-Tiroler weer zitting zal nemen. Hun waardige protesten zal men er niet meer hooren. De kinderen in Bozen leeren groeten op fascistische wijze. Met vele voorbeelden kan men het bovenstaande aan vullen. Het ergste komt echter nog. Alle scholen werden spoedig geheel Italiaansch;hetDuitsch werd geheel en al geweerd. Zoo hopen de Italianen binnen weinige jaren het gebied vol komen te Italianizeeren; maat regelen om Duitsche propa ganda tegen te gaan, bestaan reeds. 1). Zal de Duitsche bevolking, aldus onderdrukt, de kracht hebben zich te blijven verzet ten tegen overmacht en wille keur? Italiëis groot en Tirol is klein. Italiëis machtig en Tirol weerloos. Men mag, zon der eenige partijdigheid, hopen dat het kleine land rnet zijn paar honderdduizend bewo ners zijn eigen karakter zal weten te bewaren. Ook hij, die meer sympathizeert met Italiaansche dan met Duitsche cultuur, kan een verbreiding dier beschaving door dwang niet goedkeuren. Durft Italiënog het woord Aequitas" op zijn munten te drukken? Mr. J. D. SCHEER. 1) Eén verzachting is echter onlangs door Mussolini aan de Zuid-Tiroler burgemeesters, die naar Rome waren gereisd, beloofd: godsdienstonderwijs in het Duitsch. Verschonen s Voor de Poort door TOP NAEFF ZESDE DRUK Ingen. f4.9O Gen. f S.9O Het is een aanwinst voor onze literatuur. Het komt in onze boekerij op den plank der romans te staan, die wel allermeest lof hebben en waarnaar we af en toe begeerig en liefko zend de hand nog eens uitstrekken.... maar op alle bladzijden ligt schoonheid in dit boek, welke verschijning een vreugde voor ons was. FRANS NETSCHER in de Prov. Overijss. Ct. Uitgave van VJkH HOLXEMJk & WÜRENDORF AMSTERDAM