No, 2440 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND OPEN BRIEF AAN DEN RAAD DER GEMEENTE AMSTERDAM (In zake het nieuwste Cahier des Charges vóór den Stadsschouwburg) Wanneer dit schrijven in ons Weekblad verschijnt zijn de antwoorden der uitverkorenen, wien door B. en W. van uwe gemeente de eer werd aangedaan, om op de basis van het allernieuwste Cahier des Charges als vaste bespeler" naar het gebouw te solliciteeren, in handen van den betrokken Wethouder. Er kan over deze aangelegenheid, zij het met weerzin, worden nagepraat, en er moet zelfs door hen, die zooals ik 'n soort Pleinvrees tegenover het Tooneel-van-vandaag ondergaan, die zich liever in beminnelijke eenzaamheid op sluiten dan nog sterker de aftakeling mee te maken, en die in den grond walgen van de zekerheid waar mee het gruwelijkst Dilettantisme aan 't woord is er moét, herhaal ik, zelfs door de Tooneelmoeden, met klem worden nagepraat, nu uw Raad op 'n verloren middagje de onbegrijpelijke zotternij heeft begaan, om hals over kop 'n steen om den nek van 't beste, dat in de branding bleef leven, te binden, 'n Zoogenaamd bekend tooneelschrijver" voelt zich in dezen tijd als iemand, die in de queue mag staan, als 'r bons voor erwten, boonen, turf en cokes worden uitgereikt. Hij durft z'n mond niet goed openen, als 'r in 'n publiek lichaam, als 't uwe, over principieele Tooneel-vraagstukken gedelibereerd wordt. Men weet 't. Ook zonder hem. Men weet 't zonder hoor en wederhoor der betrokken tooneelkunstenaars. Men weet 't verbijsterend goed. En omdat men 't zoo onaantastbaar wét, zwijgt de deemoedige, die daarenboven bescheidenlijk onder stelt, dat 'n Raad met 'n zoo groot zielental van democraten,-al licht de maatschappelijke en eco nomische belangen der overlevenden op dit kunstgebied zal beschermen. Ik veroorloof mij thans u eenige minder aangename waarheden te zeggen. En zoo gij niet te zeer gepantserd zijt in uw wetende wetenschap, zult gij het misschien alsnog over u kunnen verkrijgen op voornoemde zotternij terug te komen. Er is in de laatste weken lyrisch gesproken over eene Concentratie, waarover we het allen ongeveer ik spatieer ongeveer?eens zijn. Wij zouden ons evenwel over deze concentratie" niet zoo druk behoeven te maken, als degeen, die in zake het au fond wormstekig Subsidie-stelsel de lakens uitdeelen, niet zelf de groote fout van de decentralisatie hadden begaan. De geheele lijdens geschiedenis is naast de onafwendbare maatschap pelijke degeneratie, waarvan de democraten in uwen Raad op de hoogte dienden te zijn, aan het goedhartig, willoos, onvakkundig gebaar van betrokken laken-uitdeelers te wijten. Elk lief ge zelschap met wat lieve voorstellingen kwam of kon in aanmerking komen, 'r Werd 'n soort premie" gesteld op de beruchte artistieke daden" vóór de Subsidie-bespreking in uwen Raad aan de orde was. De zwakste broeders werkten 'n poosje met artis tieke halters, leefden in 't begin van 'n seizoen boven hun krachten, stierven daarna aan uitput ting, omdat ook de kluchten-fopspeen geen sappen meer had. 'n Vaste, rustige hand aan 't hoofd van 't Kunst-departement zou de concentntie vanzelf hebben toegepast. Die vaste, rustige hand ont brak. Het is niet genoegelijk 't te zeggen 't is de waarheid. En 't is geen mindere waarheid, dat de vaste hand ge- of misleid werd door den Stads schouwburg-beambte Merkelbach aan de eene, en een uit léeken bestaande Commissie van Bij stand enz", aan de andere zijde. Mr. Merkelbach diende achter de schermen van advies". Door wij len burgemeester Tellegen als adviseur" aange wezen, is hij 'r tot vandaag als 'n lam en schadelijk handje bij blijven hangen. Ik vind den heer Mer kelbach 'n aardig mensen, maar met aardige menschen komen we 'r niet. De Commissie van Bij stand enz", door de verkiezingen geproduceerd, en den stand der politieke partijen vertegenwoor digend, blijft 'n paskwil ? 'r kan niet genoeg op gewezen worden zoolang zij vaklieden of menschen met langjarige ervaring, met 'n grenzenlooze minachting buitenschakelt. In 'n andere, zooge naamde Schoonheidscommissie" zitten 'n groot aantal vaklieden, en 'r zullen eerlang óók vier léeken worden binnen-geloodsd, omdat het stads» beeld zóó goed als uitsluitend door léeken bekeken wordt en hen dus niet alle medezeggenschap mag worden ontzegd" in de .?Commissie van bij stand enz", hebben we uitsluitend léeken te aanvaarden, zonder dat n enkel vakman eenig medezeggenschap geniet. Het is zachtzinnig gesproken ergerlijk en beleedigend. Beleedigend voor degeen,die als onmondigen behandeld worden. Teekenend voor de oude Regenten-idee, die ook in dezen democratischen Raad is blijven hangen. Het ontzag voor den produceerenden en reproduceerenden kunstenaar bij de bedisselende heeren en dames is 'r vandaag net zoo min, of misschien nog minder dan in den beruchten Regententijd ' en omgekeerd is 'r bij de betrokken kunstenaars in directe wissefwéking geen greintje respett voor degeen, die het gouverner chez et sans vous" in toepassing brengen. Ik fantaseer niet. De wetende men1' moest eens achter de deuren kunnen luis teren. Het thans verkregen resultaat, voor 'n deel vastgelegd in het nieuwste Cahier des Charges, gaat van het principieele" standpunt uit, dat a* concentratie den liefdeband der beste tooneel kunstenaars zal versterken. Terloops merk ik op, dat ik hierin niet geloof. Als deze maatschappij het Tooneel ontredderd heeft (nationaal en inter nationaal), dan begaat men de Van Eedensche Kolonisatie-fout door aan den eenen kant het tooneel-proletariaat in concentratiekampen op rantsoen te stellen, en aan den anderen kant en kele gezelschappen 'n kapitalistische" reddings boei toe te werpen. Alle kunstmatigheid is uit den booze. En; deze boosheid is des; te moeilijker te verdedigen, als wij de uitgestooten broeders van eiken ontvangen gulden twintig cent voor be lastingen aftroggelen. Ik ' zeg dit en passant, omdat ik ook voor concentratie met inzicht en overleg ben. Hoofdzaak is het door uwen Raad ver kregen resultaat met den schandelijken Lastbrief. 'n Gezelschap, dat zichzelf en het vak van den tooneelspeler respecteert, zal moeten weigeren op zulke voorwaarden den Amsterdamschen Stads schouwburg te betrekken. Het erkent de bestaans mogelijkheid van den kunstenaar, die officieel" slechts negen maanden van de twaalf zal hebben te leven. Dat een particuliere ondernemer, als reflex van deze maatschappij met haar onkunst zinnige behoeften, gedwongen wordt negen-maands contracten af te sluiten; is op zichzelf immoreel, maar dat een gemeente, dïe concentreert" haar steun op drie maanden hongerlijden bouwt, is 'n methode des te minderwaardiger, omdat de democraten in den Raad zulk een systeem niet op de changeerders, de electriciens, den directeur, de beambten, de schoonmaaksters, toepassen. Is men zoodanig met blindheid geslagen, dat men zelfs niet beseft, dat de tooneelkunstenaars voor negen maanden in verhouding meer salaris zullen moeten vragen dan voor twaalf, zoodat 'n kind 't kan berekenen, dat de gemeentelijke subsidie door het hoogere budget in de negen maanden vanzelf verslonden zal worden? En zelfs zoo dit normaal-economisch verschijnsel niet bestond: is het geen blamage voor tijdgenoot en nakomeling, dat men een vasten bespeler" voor drie jaar bindt met de onsociale verplichting van negen maanden loon en drie maanden hongerlijden? Er zijn ook dames en heeren, die vijftig, zestig, zeventig, honderd gulden per maand ver dienen. Ziet eenig democraat in den Raad de mogelijkheid van zulke weelde-salarissen voor drie maanden vacantie" te sparen? Er wordt gezieltoogd en gewurmd in de tooneelwereld. Het benul, dat 't komediantenvolk eenige roeping zou kunnen hebben, eenig recht' op steun héft, zoo goed als het onderwijs, de musea enz. schijnt nog niet te zijn doorgedrongen. Wat men in de bestek-bepalingen voor gemeente-personeel niet zou durven opnemen, doet een democratische Raad, zonder blikken of blozen, in een Lastbrief voor beroepstooneelspelers, en als de zwakke Vak organisatie (met wie overleg gepleegd zal moeten worden Art. 9) dringend verzoekt de bespre kingen 14 dagen aan te houden, dekreteert de Wethouder, de opperste-in-'t-weten, dat 'r niet langer gewacht kan worden, geen uur en geen dag. Er kon evenmin gewacht worden rnet de beslissing over de verplichting van den begenadigden vasten bespeler, die niet als de kleinere werkgevers en werknemers aan de armoede der concentratie kampen wordt overgeleverd, om te reizen, te trek ken, te doubleeren (tripleeren). In plaats breed te gebaren: wij, gemeente Amsterdam, die 'nkapitaal aan 't amusement" verdienen, die onzen schouw burg finantieel wan-beheeren 1), die het publiek uitzuigen met 'n verouderd kruideniers systeem van extra-betaling voor plaatsbespreking, extra-betaling voor vestiaire, extra-betaling voor programma's, d ie onze schouwburg-buffetten extraverpachten, die de bespelers (vast en los) 't vel over de ooren halen met overwerk, licht bij repe tities en wat dies meer zij wij gaan hand in hand met Den Haag, Rotterdam enz. ombepaalde gezel schappen zóó mild te steunen, dat uit de onbekom merde rust iets kan groeien, tot het maatschap pelijk evenwicht en 't zieke intellekt van 't publiek hersteld zijn in plaats van dit democratisch Maecenas-gebaar, naast 't geldverspillen aan open bare werken enz., vermoddert, verknoeit men 't kunstvak als zoodanig, gelast men dat de vaste bespeler" drie avonden per week op reis moet (een avond per week in Den Haag en met den laatsten trein terug: om twee uur thuis, als 'r nog vol doende plaats in de tram is , de overige avon den 't dierbaar kunst-land afstroopen.) Dit heet concentratie". En men slaat 'r 'n toon van OWeëer-kunstbeschermer bij aan. Eens heeft de gemeente bij uitstek deskundigen" geraadpleegd. In Maart,1919. En ieder dier bij,, uitstek deskun digen " (Gemeenteblad 1919, Blz. 841), gaf nagenoeg het zelfde vakkundig recept in de aangelegenheid van de Exploitatie en bespeling van den Stads schouwburg" 2) B. en W. waren zoodanig door de verstrekte adviezen overtuigd, dat zij destijds met prettige zekerheid schreven: De eisch van een enkelvoudig gezelschap wordt gesteld met het oog op een rustige, artistieke voorbereiding der voorstellingen.. Wij wenschen het geven van voorstellingen buiten de stad door het gezelschap van den huurder" op de avonden, waarop dit voor stellingen in den Stadsschouwburg geeft, zoo goed als geheel uit te sluiten. Deze op vakkundige voorlichting gebaseerde zienswijze is overboord gesmeten. Men dwingt thans den bespeler drie avonden per week buiten Amsterdam z'n heil te zoeken men staat hem zoowel het doubleeren als het tripleeren toe. Met voortreffelijke gewichtigheid wordt 't woord concentratie" besproken, de nieuwste inventie. de concentratie van Verkade met Comoedia als 'n overwinning der idee" toegejuicht 3) enz., maar de stuurlui aan wal begaan de misdaad d e schoone concentratie op artis tiek terrein: . * het niet afjakkeren der kunstenaars, * het niet dan bij hooge uitzondering reizen en trekken, * het niet de rust in de werkplaats ver storen, * het niet de arbeidende artiesten beneden arbeidende beambten (technisch personeel, schoonmaaksters, enz.) te stellen. v ? * het zich rokt indirect mengen in artis tieke aangelegenheden. deze i n n e r l ij k e concentratie te vernielen. Bij elk nieuw Cahier des Charges worden 'r andere inzichtjes, waarneminkjes, methodetjes toegepast. De naald van 't kunst-kom pas je der Amsterdamsche bemoeiingen schommelt van 't eene uiterste naar 't andere. Dilettanten achter de schermen berijden stokpaardjes, laten B. en W. in Juni 1923 (nog geen negen maanden geleden !) plechtig getuigen, dat 'r contracten voor 12 maanden moeten worden afgesloten" deze zelfde di lettanten spelen Sinterklaasje met subsidie-posten, nemen den vasten bespeler" gaandeweg avonden af, van 288 speelkeeren tot 200, halen 'n streep door de Clownerie van 1919, toen de eisch van een rustige, artistieke voorbereiding" gesteld werd zij kudderen met 'n maand salaris-garan tie tegenover de artiesten?zij paaien uwen Raad met de onwezenlijke koopmansbelofte, dat 'r in 1925 geen verlies" op de Exploitatie zal zijn (alsof dat verlies eenige diepere beteekenis heeft) zij zijn de parodie van de bedachtzaam geleide gemeenschapskunst, die op tooneelgebied c o ncentratie in het T o o n e e l g e b o u w, concentratie b ij dagelijksche re petities en dagelijksche vertoo ningen eisch t, en nimmer door ambtenarenvoogdijschap gekweld of bestuurd mag worden. Wie hebben bij dit negen-maandsch geknutsel geadviseerd wie hebben het ongelimiteerd rei zen en trekken, het doubleeren enz. bepleit wie waren de koks, die de subsidie-spoeling voor den bespeler dunner maakten wie de zekeren en wetenden, die uiterlijk concentreerden, innerlijk deconcentreerden? Ik veroorloof mij te zeggen, dat de leiding niet deugt, dat we 'r niet komen met 't aannemen van houdinkjes en machts-phrases, dat de Raad een zijdig, kortzichtig wordt voorgelicht, dat 'r blijk baar de politieke moed schijnt te ontbreken, om te getuigen, dat deze democratische inmenging op kunstgebied, met haar verwonderlijk-blameerende uitschakeling van lieden met ervaring en kennis, 'n hoon op gezonde democratie is, en dat het zaak wordt de betweterige ambtenarij den Stadsschouw burg zelf te laten bespelen. Dit onwaardig gedoe moet door wat fiksclujonge menschen zonder 't euvel Subsidie", met opoffering en toewijding, onder den voet worden geloopen. HERMAN HEI j ER MANS Amsterdam, 20 Maart. ]) Ik versta hieronder de overtolligheid van staf. Onderzoekt de uitgaven van den Grooten Schouwburg" te Rotterdam enz. 2) Adviezen werden gepubliceerd van Herman Heijermans, Van der Horst, Van der Lugt, Jan Musch, Willem Royaards, Verkade. $t$& 3) Comoedia heeft 'n schouwburg. Verkapt wordt 'r de traditioneele splijtzwam. In ' n commu niquéaan de Pers wordt verzekerd dat men ook over het répertoire van Heijermans beschikt. Dit is onwaar. Hotel DUIN EN DAAL CENTR. VERW. PRIVËBADKAMERS VASTE WASCHTAFELS