No. 2443 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND GEORGES BRANDES EN DE REVOLUTIE HET MILITARISME IN DUITSCHLAND Teekening voor de Amsterdammer1' door Jordaan Brandes' bewonderaars kennen hem eenstemmig een bijzondere plaats toe onder de Europeesche schrijvers. Voor hen is hij niet alleen een scherp zinnig en onbarmhartig litteratuurhistoricus, doch een wereldgenie dat met een bovenmenschelijke helderziendheid begaafd is, het geweten van het moderne Europa", de woordvoerder der menschheid". Zij klagen de leidende klassen aan, dat zij Brandes' voorschriften niet opvolgen en zich niet voor zijne oordeelspreuken buigen. Leest men aandachtig het panegyrische proza van Brandes' vereerders, dan stelt men al spoedig vast, dat zij zich vooral door de harmonie zijner volzinnen, den heerschzuchtigen toon van zijn betoog, en de prophetische bezieling zijner oordeel vellingen laten hypnotiseeren. Brandes is vaak een propheet" genoemd, en waarlijk, door zijn halfklaren stijl, door zijne kunstige gedachtenkonstrukties, is zijn geest nauw verwant met de halfoprechtheid van IsraëPs propheten. Aan hunne opgewonden prozagedichten schijnt hij zijn hartstochtelijk woord, zijn bijtenden toon, zijn zelfbewuste houding te hebben ontleend. Evenals zij allen bezit ook hij in waarlijk geniale mate het onvermogen, het verleden te beoordeelen, het tegenwoordige waar te nemen, en de toekomst te voorspellen. Wel wordt men in Brandes' geschriften vaak getroffen door een bevallig rhythme der perioden, en eene harmonie tusschen de feiten en de ge dachten waaraan zij geregen zijn. Bij aandach tiger lezing bemerkt men echter meestal dat die harmonie niet is: eene geheime overeenstemming tusschen een oprechte waarneming en een klare gedachte. De feiten blijken veelal vervormd door een van te voren vaststaanden opzet. De harmonie van Brandes' stijl is vaak niets dan een parallelis me tusschen zijne vooroordeelen en zijne phantasie. Hij wordt niet zoozeer vereerd om wat hij leert, als wegens hetgeen hij predikt. Wat houdt de prediking in van dezen propa gandist in grooten stijl? Tot welke partij behoort deze denker dien men aan Europa voorhoudt als een miskenden propheet? Is hij een schepper van ideeën of het spreekorgaan eener partij, eener Europeesche partij? Herinneren wij ons niet, een dergelijk gegons van vleierijen en loftnitingen ook om andere Europeesche vermaardheden heen te hebben vernomen? Inderdaad! Van Trotzky-Bronstein heeft zelfs Joseph Reinach in zijne geschiedenis van Frankrijk gezegd, dat hij de ziel heeft van IsraeTs propheten." Kurt Eisner- Kosmanowsky wordt door Duitsche geloofsgenooten met Christus op n lijn gesteld. Ook Bela Kohn is vóór zijne vlucht uit Buda Pest in soortgelijke termen geprezen. Behoort Brandes wellicht tot eenzelfde Europeesche revo lutiepartij? Slaan wij eens na, wat Qeorges Brandes geschreven heeft over de Russische revolutie, dat Shiboleth voor Europeesche intellektueelen. Rusland", schreef hij in den herfst van het jaar 1917, neemt in Europa een eenige plaats in: alle uitstekende, heldhaftige, groote persoonlijk heden, welke het gedurende de laatste eeuw had voortgebracht, heeft het naar verre provinciën verbannen, of genoodzaakt in den vreemde hun heil te zoeken". Men heeft zoodoende Rusland van een elite van honderdduizend menschen be roofd". Een ieder dier staatkundige gevangenen is eene persoonlijkheid en een in ongeluk en leed gehard karakter". Is het mogelijk dat men in ernst aan de bende revolutionnairen en halfrevolutionnairen, die sedert Maart 1917, tot Rusland's ongeluk, naar hun vaderland zijn terug gekeerd, de voorkeur geeft boven de tienduizenden geleerden, schrijvers, kunstenaars, staatslieden, officieren, die het nieuwe Rusland voor een smartelijke ballingschap zijn ontvlucht? Dit nieu we Rusland, schepping en verblijfplaats van Brandes' elite, is een geestelijke woestenij geworden. Er wordt geen kunstwerk in voortgebracht, en geene wetenschappelijke ontdekking in gedaan, en nog nooit en in geen enkel land ter wereld zijn de overmoed der uitzuigers en de ellende der uitgezogenen zoo bitter geweest als hier. Als Brandes de Russen gelukt wenscht, dat zij zich zonder moeite en bijna zonder op tegenstand te stooten, door de revolutie van de hoogste maatschappelijke klassen hebben bevrijd", be taamt het ons dan niet, het oude Rusland van Alexander II en zijne hoogste maatschappelijke klassen, te vergelijken met het nieuwe Rusland van Brandes' honderdduizend uitstekende, held haftige, groote persoonlijkheden? Welke ook de zwakheden en onvolmaaktheden van het oude Russische regiem mogen geweest zijn, men moet toegeven, dat zijne staatslieden een groote helder ziendheid en zijne politie een lofwaardige gestreng heid hebben getoond, door deze toekomstige doodgravers en aasgieren van Rusland's geluk en Op den rommelenden vulkaan welvaart, in gevangenschap en verbanning te zenden. In Rusland, dit vrijste land ter wereld, had de regeering de grenzen tusschen hetgeen politiek al en niet geoorloofd was, anders getrokken dan in andere Europeesche landen. Zij bevond zich tegenover een bijzonder revolutionnair tem perament, dat door alle uitersten van meeningen en handelingen aangetrokken werd. Men kan nu alleen betreuren, dat het vaderlijke tsaristische bewind zoo zachtzinnig jegens de staatkundige misdadigers is opgetreden. Had het bijvoorbeeld tegen alle politieke aanslagen hetzelfde gijzelaars systeem in werking gebracht dat zoo koelbloedig door de sovjets wordt toegepast, en met zulk een stoïsche gelatenheid door de wereldpers als maatregel van tegenweer uitgelegd, dan was de revolutie onmogelijk geweest. De Russische revolutie is de eenige blijde gebeurtenis die uit den wereldoorlog is voort gevloeid". In Rusland is het Slechte Principe, de vereeniging van keizerlijke en pauselijke macht, die alles wat in Oost-Europa waarde en beteekenis had, uitroeide en vernietigde, eindelijk gevallen". Twee malen zoovele dooden als de gansche wereldoorlog heeft gekost een prachtige en veelbelovende beschaving tot stilstand gebracht een geliefde nationale regeering omvergeworpen een kerk die aan aanzienlijke volksmassa's het geluk of de illusie van het geluk gaf, aan het wan kelen gebracht en dat enkel ter wille van een bende diabolisch-eerzuchtige, ijdele half-intellektueelen die volkomen genegen zijn, zich met de kortstondige zegepraal van hun waanzin over de verdwijning eener wereld te troosten, ziedaar de balans van de blijde gebeurtenis die uit den wereldkrijg is voortgevloeid". En wil men ons doen opmerken, dat het oude regiem misbruiken inhield welke dienden te verdwijnen, dan antwoorden wij met het beroemde woord van Clemenceau: Deze revolutie is een blok. Raak haar niet aan. Laat er de groteske leelijkheid van ongerept. De onbeteekenende wijzigingen welke het toekomstige Rusland van de revolutie zal overhouden, snijd ze vooral niet af van de onzeggelijke smarten en de onberekenbare verliezen die zij aan de wereld heeft toegebracht". Volgens Brandes zijn de Joden door de Russische regeering vervolgd geworden, daar zij Christus gekruisigd hebben". De glinsterende leugenaar doet het dus voorkomen, alsof de uitzonderingsmaat regelen tegen de Joodsche kleinburgers in Rusland door ras- en godsdienstverschillen zijn geïnspireerd. Men bedenke echter dat noch de Mahomedaansche volkstammen, noch de Tataarsche Joden (Karaïms) van de voorrechten der hoogste kategorieën van staatsburgers waren uitgesloten. De diepe haat dien vooral de breede massa's van het volk jegens de Joden gevoelden, was uitsluitend veroorzaakt door de ekonomische rol die de Joodsche klein burgers in Rusland speelden. George Brandes behoort tot de Europeesche groep van auteurs die de intelligente klassen hebben in slaap gezongen, verzwakt, machteloos gemaakt, en de revolutie voorbereid. Hij heeft te gemakkelijker spel gehad, daar iedere politieke revolutie de duivelsche verminking is van eene moreele en godsdienstige gedachte, en daar hare verregaandste buitensporigheden steeds gepleegd worden onder het voorwendsel der verhevenstc idealen. Optimi corruptio pessima corruptio. Hij heeft verder met Rusland's huidige meesters hun politiek program en ook menige dwaling en diagnostische vergissing gedeeld. In den herfst van het jaar 1917schijnt hij kennis te hebben gehadvan de geheime verwachtingen vandenDuitschengeneralen staf. Als een Duitsche onderzeeër een stoom boot met naar Rusland tcrugkeerende politieke bannelingen in den grond boort, roept Brandes uit, dat de Duitsche kapitein aan zijn vaderland een onberekenbare schade heeft toegevoegd. Want onder zijn slachtoffers bevonden zich waarschijnlijk mannen die al hunnen invloed zouden hebben aangewend, om aan Duitschland een betamelijken vrede te bezorgen. De propheet" Brandes behoort dus tot hen, die de Russische revolutionnairen en agenten van het Duitsche Hoofdkwartier tot het landverraad van Brest-Litovsk hebben aan gemoedigd. L. H. G R o N D ij s