BV9H6 Zaterdag 96 April AM984 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Onder Hoofdredactie van G. W. K E RN KAMP Redacteuren: H. BRUGMANS, HERMAN HEYERMANS, TOP NAEFF en G. NOLST TRENIT Secretaris der Redactie: C. F. VAN DAM UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF Prijs per jaargang f 10. b« vooruitbetaling. Per No. f 0.25 Redactie en Administratie: Keizersgracht 333, Amsterdam Advertentiën f 0.75 per regel Dispositiekosten 20 cent LIEFDE VOOR DE NATUUR Het was gisteravond een mijlpaal in de ontwikkeling van de Nederlandsche radiotelefonie", zoo bericht van morgen de krant. Voor het eerst is een opera draadloo. uitgezonden"; de Neder landsche Seintoestellenfabriek was n.l. aangesloten op den Stadsschouwburg te Amsterdam, waar de opera ,,Carmen" werd uitgevoerd. Er haperde wat aan de uitzending", omdat er een defect ontstond op de lijn, die den schouwburg met de Telefoon centrale verbindt; maar toen dat verholpen was, ging alles van een leien dakje en konden de toehoorders in andere steden genieten van de muziek, die uitstekend overkwam, behoudens eenig lijngeruisch." Dat moet je nog op den koop toenemen; op den duur zullen ze daar ook wel wat op vinden. Ook wie de ontwikkeling van de Nederlandsche radiotele fonie" niet zoo nauwkeurig hebben gevolgd en dus niet wisten, dat er gisteravond een mijlpaal" werd bereikt, zijn toch niet zulke vreemdelingen in Jeruzalem, dat de vorderingen der radio telefonie hun geheel verborgen bleven. We lezen eiken dag van redevoeringen, die op verren afstand van de plaats, waar ze worden gehouden, kunnen worden aangehoord; we vernemen van draadlooze preeken," in andere beteekenis dan het woord draadloos in deze combinatie tot nog toe had; we vinden in de kranten een programma voor heden", dat aan de aangeslotenen de uren bericht, waarop ze een concert van een Tziganeorkest te Parijs kunnen hooren of de vertooning van Shake>peare's Othello te B'rmingham kunnen volgen. Radiotelegrafie en radiotelefonie het zijn de nieuwste snufjes van de wonderen der techniek. Onze jongen^ verbazen ons door de handigheid, waarmede zij toestellen maken om draadloos berichten op te vangen. Wat zijn de natuurwetenschappen toch populair geworden ! Hoe groeit er een geslacht op, dat met de natuurverschijnselen veel beter bekend is dan de ouaeren van dagen ! Ja is dat eigenlijk wel zoo? Met allerlei mechanische en technische dingen zijn onze jongens vroeg vertrouwd; ze kunnen een defect aan de electrische bel repareeren; ze maken met weinig hulpmiddelen een ontvang toestel; ze zijn in allerlei opzichten handig. Maar correspondeert met die grootere technische vaardigheid ook een betere kennis van de natuur, van de alledaagsche verschijnselen, van den loop der hemellichamen, van het leven der dieren, van den groei van boomen en planten? Zijn er tegenwoordig meer menschen dan vroeger, die uit hun oogen kijken, die waarnemen? Heeft het gros van de intellectueelen, die in hun schooljaren allemaal iets van de natuurwetenschappen geleerd hebben, behalve meer kennis van, ook meer liefde voor de natuur dan menschen uit vroeger tijden? "Die vragen zou ik niet zoo dadelijk bevestigend durven beant woord en. Het gaat met de wetenschappen als met de menschen: in hunne jeugd zien zij er het aardigst uit en trekken het meest de aandacht. De zeventiende eeuw was de tijd, waarin de natuurwetenschap opkwam en den voorrang ging betwisten aan theologie en philologie. Ons land heeft toen rijkelijk bijgedragen tot den opbloei der nieuwe wetenschap: met Christiaan Huygens, metSwammerdam en Leeuwenhoek. Maar eerst tegen het midden der achttiende eeuw kreeg zij burgerrecht, werd zij populair. Dat blijkt uit prachtwerken als Swammerdam's Bijbel der Natuur, die toen konden worden uitgegeven; uit de oprichting van allerlei genootschappen, die natuurwetenschappelijk onder zoek bevorderden; uit het feit, dat het mode" werd, zich voor de kennis der natuur te interesseeren. In Amsterdam maar hetzelfde geldt voor tal van andere steden waren er Maandag-avond-" en Donderdag-avond-" gezelschappen, waar kooplieden, medici, predikanten kwamen luisteren naar voordrachten over onderwerpen uit de natuur wetenschap; de leden van die gezelschappen bezoldigden een lector, die elke week voordrachten hield, en, vooral, proeven deed. Onder de Amsterdamsche patriciërs waren er toen verscheidenen die kabinetten van naturalia hadden en verzamelingen van physische werktuigen. De koopman Jacob de Clercq heeft op het dak van zijn huis een klein observatorium. De bankier Theodore de Smeth heeft insgelijks een observatorium, is de auteur van een werk over astronomie, maakt een ontwerp van een planetarium. Een ander Amsterdamsen koopman, van de Wal, heeft buiten de Leidsche poort een kleine sterrenwacht, dijpt de spiegels voor zijne telescopen, gaat daarin een wedijver aan met James Short, den knapsten instrumentmaker van Engeland. Op de meeste buitens waren verrekijkers, en die werden ook gebruikt. Er heerschte toen een groote liefde voor de natuurwetenschap, omdat die nog niet ver van de leeken afstond en zich bezig hield met onderwerpen, die ook voor menschen zonder speciale vak' kenn's begrijpelijk waren. Dat zou later veranderen. De vlucht dien de natuurwetenschap pen in de negentiende eeuw namen, heeft ze ook buiten het bereik van de gewone menschen gebracht De vaktermen werden voor den leek onverstaanbaar; naarmate de wetenschap zich meer specialiseerde, verloor zij de belangstelling die zij vroeger had gewekt, toen zij zich nog bezig hield met de grondwaarheden, met algemeene verschijnselen, die voor elk waarneembaar waren. Kennis van de natuur werd, door het onderwijs, in wijderen kring dan vroeger verbreid; maar dikwijls in zulk een schoolschen vorm, dat de liefde voor de natuur werd gedoofd. Dank zij het werk van Hijmans en Dr. Thijsse, is er ten onzent weer belangstelling gewekt voor het leven der natuur, is de strijd aangebonden tegen het dorre onderwijs in plant- en dierkunde, waarbij alleen van buiten geleerd, maar het waarnemingsvermogen niet werd ontwikkeld. Intusschen hoeveel leeraren zijn er, die hun voetspoor kunnen volgen? En hoeveel andere terreinen van natuurkennis blijven er niet over, waar gezondigd wordt tegen hun geest? Om een voorbeeld te noemen: de meesten van ons hebben iets van cosmographie geleerd; hoevelen zijn er, die eenigszins vertrouwd zijn met den sterrenhemel? die de verschijnselen daaraan opmerken, welke met het bloote oog kunnen worden gezien? Neen, ik ben er niet zoo zeker van, dat het met de kenni,- van voor ieder waar te nemen natuurverschijnselen in onzen tijd beter gesteld is dan vroeger. Ik geloof, dat wij een miserabele figuur zouden maken, als wij daarop aan den tand gevoeld werden. Ondanks alles wat wij uit de kranten vernemen over radiotelegrafie en radiotelefonie. Ondanks de grootere technische vaar digheid van onze jongens. Die met liefde voor de natuur eigenlijk niets te maken heeft. Liefde voor de natuur kan alleen gewekt worden door: te leeren zien, opmerken, \\aarnemen, onverschillig op welk onderdeel van het uitgestrekte gebied. Niet bij ieder zal daaruit die hartstochtelijke liefde voor het waargenomene en die diepe eerbied voor de schepping en hare schepselen worden geboren, waarvan Swammerdam getuigt als hij in de inleiding van zijne zeer zeldzame historie van den neushoornigen schalbijter, door curieuse afbeeldingen opgehelderd", schrijft: De lijnen van Apelles zijn grove balken bij de subtiele trekken van de Natuur; en alle glans van de kunstigste weefsels der menschen verdooft voor het weefsel van een longader." Of als hij zijne ontleding en ontwikkelingsgeschiedenis van de gecouleurde dagkapel" aldus aanvangt: De historie, die ik ga beschrijven, is in al haar omstandigheden zoo wonderbaarlijk, dat men die voor een roman zou kunnen houden." Maar wie ook dechts een sprankje van die liefde en een greintje van dien eerbied voor de natuur heeft medegekregen, zal een bezit voor zijn leven hebben verworven. K E R X K A M P