22 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2446 DE MUZIEK VAN HET RUSSISCHE BALLET Tot de voorwaarden voor de ontwikkeling der grondslagen, die het Russische ballet had gelegd, behoorde ook de vernieuwing der baüet-muziek. Toen Serge de Diaghilew zijn eerste werkzaam heden met het Petersburger Hofballet, genaamd, het Russisch ballet", begon, en daarmede feitelijk de Fransch-Russische kunstperiode aanving, kon hij voor zijn beooging deze Russische virtuozen van de ballet-danskunst, virtuozen als weinigen bedreven in de oude techniek van het op-depunt-van-de-teenen-dansen in West Europa nader bekend te maken, muzikaal nog volstaan met de voorhanden opera-balletten der Russische componisten en voor zijn nieuwe creaties met ar rangementen uit Merlei muziek van Chopin, Schumann, Weber, Rimsky-Korsekoff, muziek die slechts diende om op te kunnen dansen zonder meer. Men groepeerde en ensceneerde pantominen en dans-phantasieën. Doch toen de evolutie van het ballet zich meer en meer naar de richting van een choreographische kunst begon te vóltrekken.had ook de muziek voor het ballet deze evolutie te volgen. Of was het bij de Russen omgekeerd en moesten zij, na den inspireerenden eersten inzet de gedachten der musici volgen, die beziejd waren van de mog^lijkheden, die zich met zulk een bedreven ensemble als instrument", aanboden? Dansers en compo nisten hebben van gedachten gewisseld, ongetwij feld. Het was een zeer gelukkig toeval, dat een componist als Igor Strawinsky, met zijn als voor het moderne ballet gepraedestineerde rhythmische eigenschappen, in zulk een nauwe betrekking tot het Russische ballet bracht, zoodat een wederzijdsche bevruchting van denkbeelden kon plaats vinden, die in niet geringe mate tot het succes van beider pogingen heeft bijgedragen. Strawinsky is sinds dien de ,,lijfcomponist" van het Russische ballet gebleven. Wel hadden voor dien enkele der oudere Fransche componisten (Dukas, Debussy, Ravel) en ook Richard Strauss (Joseph-Legend) eenige werkjes met de gedachte aan het Russische ballet geschreven en daar ook doen opvoeren. Doch de eerste waarlijke triomf voor componist en ballet beide werd behaald door Strawinsky met zijn Petrouchka", dat hoewel als ballet-schepping nog van het verhalend" genre, voor het eerst het ballet als gelijkwaardige mu zikale kunstsoort naast de symphonie, de Symphonische Dichtung" en de sonate heef t geplaatst. Een tweede triomf volgde: ,,Le sacre du printemps", doch dit succes was toch niet unaniem en nam eerst het karakter van een schandaal aan. Sinds dien gaven de Russen nog vele belangrijke voor stellingen. De deelneming der moderne schilders en choreographen deed ook haar invloed gelden. In 1917 voerde men ,,Parade" van Satie op met de cubistische decors en aankleeding van Picasso, dat een nieuw schandaal werd. ? Doch de ontwikkeling van het ballet ging voort. Steeds meer consolideerde het ballet zich als een nieuwe uitingsvorm ook voor de moderne muziek. Hoe meer de moderne muziek zich losmaakte van het uitsluitend lyrisch karakter, dat den dans tot gevoels-uitdrukking verlangde, hoe meer de musi cus zich in het choreographisch geheel, in de dyna miek van den danskunst liet opnemen, en hoe meer hij zijn muzikale apartheid" verloor. Een nieuw orkest treedt op, het orkest der rhythmeinstrumenten. De rhythme-instrumenten overheerschen het sensueel-expressief karakter der strijkers in het orkest. Het primitieve tam-tam der wilden spreekt in dit aldus samengestelde or kest weer- zijn motoriseh-aanvurende taal voor de dansers. Het is de dans die gaat spreken", niet meer het muzikale gebaar. Darius Milhaud schreef zulk een muziek bij Claudel's L'Homme et son desir, een muziek tumultueus-donker als de oer woudnacht die in deze allegorie ten toóneele wordt gebracht. Ten slotte bereikte Strawinsky wat hij zich voorstelde als een symphonie van de mu ziek, de choreographie en den dans, als een groot architectonisch, louter rhythmisch-uitbeeldend geheel, in zijn laatste opgevoerde werk Noces". Dansgroepen en solisten vormen een groot be wegend fond op het elementair rhythme van een uiterst verstrakt orkest zonder strijk- of blaasin strumenten (4 piano's xylophoon slag instrumenten, klokken). Saminsky schreef eens: Le centre du ballet n'est pas l'individu dramatique, mais bien l'individu choregraphique". Hier is de geheele evolutie van het ballet mee aangegeven. Voor de evolutie van Strawinsky zelf is het inte ressant te vergelijken: Petrojichka" was nog een gedanst dramatisch gebeuren, een pantomime waarin het bewegend individu (de pop) tot mensch wordt. Noces" maakt den mensch weer tot be wegend en dansend individu, een pop gelijk in de hand van den schepper, materiaal voor een onzichtbaren architect, die zich bezighoudt met het onophoudelijk opbouwen en afbreken van evenwichten gevormd door lange stoeten of kleine groe pen van personages", gelijk Vuillermoz het be schrijft. Behalve door Strawinsky zijn er belangrijke nieuwe balletten voor het Russische ballet geschre ven door den Spanjaard Manuel de Fatla (?Le' tricorne)" door den Rus Serge Prokofief (?Chout') terwijl ook [van twee der jongere Franschen, Poulenc en Auric ieder een ballet is opgevoerd in de opera te Monte Carlo, dezen winter. Het zijn Les Biches" van Poulenc en Les facheux" van Molière van Auric. Auric, een der Six" en tot nog toe door velen een musicus genoemd, die de be langrijkheid van zijn talent nog moest bewijzen en zich beter scheen te bevinden bij het houden van lezingen en het schrijven over muziek, behaalde" met deze verzoenende wijl klassiek geaarde muziek van Les facheux" een algemeene erken ning door zijn critici. In een twaalftal jaren heeft de balletmuziek inderdaad een ongekende ontwikkeling doorge maakt, en zeker mag het Russisch ballet als voor beeld gelden hoe het uitstekende materiaal, voor handen in dit ballet dat steunen kan op zijn uiter ste bedrevenheid ook in de techniek der oude school en daurdoor zulk een soepel instrument" voor de re;iliseering der proefnemingen, feitelijk een kunstgenre in het leven heeft geroepen. Het missen van deze grondslagen eener oude ballettraditie, tot cultuur" geworden, voelt men b.v. bij de Zweedsche balletten, die hoewel zich aan nog stoutmoediger experimenten wagend dan hun Russische kunstbroeders dezen vasten grondslag merkbaar missen. Wat de muziek betreft der balletten, die thans in Holland gegeven zullen worden, bestaan er vier uit arrangementen: Le mariage d'Aurore" uit muziek van Tschaikowsky's Belle au bois dormart" en Casse-noisette", Les femmes de bonne humeur" uit muziek van Scarlatti, Les sylphides" uit muziek van Chopin, Pulcinella" uit muziek van Pergolese, bewerkt door Strawinsky. Deze vier vormen tevens het eerste type. Sheherazade" van Rimsky Korsakoff zoowel als Carnaval" van Schumann is muziek, die wel als geheel is behouden en waaraan de dans een beschrijvend - dramatische uitdrukking geeft, doch die nog niet speciaal choreographisch is gevoeld of ontworpen. En feitelijk behoort ook Strawinsky's Petrouchka" hoewel een schepping van zeldzame frischheid en een meesterwerk in zijn soort,nog tot dat tweede type n.l. dat van de plastische uitdrukking van muzikale werken. Van het derde type, dat de choreographischrythmische handeling in het centrum der uit drukking plaatst, zullen wij feitelijk ditmaal nog geen specimen te zien krijgen. Petrouchka" schijnt dus ditmaal de clou te zullen worden, ook ven muzikaal standpunt. CONSTANT VAN W E s s E M DAGBOEK VAN EEN AMSTER DAMMER Beste Jan Publiek! BRIEVEN Over enkele dagen, als NeerAAN lands gestadige weer alleen OROOTE MANNEN gestadig in zijn ongestadigheid omslaat en de lente komt met haar nieuwe geuren en o Charivarius ! nieuwe geluiden van stinkende autobussen, lang als lint wormen en vol als rolpensen, en jij je met je meisje of met pa en moe of met de heele mikmak ter verpoozing begeeft in Oods heerlijke natuur, zal je. alg weleer de wilde volksstammen, die het Romeinsche rijk binnnvielen, een spoor achterlaten, zij het dan niet van rookende puinhoopen, verkrachte jonge dochters of gemartelde mannen. Jij za! den aardbodem bestrooien met in elkaar gefrommelde kranten, sinaasappel- en bananenschillen, leege flesschen, liefst in scherven, in elkaar getrapte blikken trommeltjes en sardinen-blikjes. Zelfs zonder den neus van een politiehond, zal de kippigste veldwachter ie spoor kunnen volgen. Het stille bosch, met zijn verzorgde laantjes, zijn maag delijk mostapijt, zal eruitzien als een stadsbelt of al? de vloer van een redactie-bureau, nadat de krant ter perse is. De enkele eigenaars, die nu nog hun landgoederen open stellen voor jou en je familie, VAN NELLESVARINAS GOUDZEGEL 3O ets. per Pakje. zullen ze sluiten en je zult voortaan de natuur kunnen genieten, staande op stoffigen weg, voor een gesloten hek. Waar de mensch en de ezel verschijnen, zegt de Ier, groeit de distel. Waar de mensch alleen ver schijnt, groeit de vullis". Er schijnt met goede woorden niets aan te doen te zijn. Het moet een ingeroeste eigenschap zijn, rechtstreeks aan je rvagelaten door je voorouders, de apen, die van boom tot boom trekkend, alles wat ze kwijt wilden zijn, lieten vallen. Jij, Jan, bent geen haar beter dan je voor-pa de baviaan. Je bent nog erger, want een aap is, bij goede dressuur, eenige beschaving te leeren, terwijl jij.... Alleen misschien déveld wachter met het potlood en het proces-verbaal zou helpen en als het niet anders kan, zullen Heem schut" en de Natuur-monumenten Vereeniging" in dien geest moeten werken. Een beroep op je zindelijksgevoel heeft steeds gefaald. Een vriende lijke boete zal je allicht mores leeren. En wat orde en netheid. Anders zie ik er geen gat in. Gegroet, CLARA BOSCHNIMF. ART's Er is ia, heel Amsterdam verEN moedelijk geen desolater plek ZIJN OLIFANTEN dan Artis. De verwaarloozing grijnst je van alle kanten aan. Men weet hoe het Bestuur tobben moet om de boel aan den gang te houden. Vermeerdering van in komsten is naar alle kanten gewenscht en dan treft het dat men in Artis niet doet wat men inde Pani sche en Londensche dierentuinen doet de oli fanten en kameelen productief maken door de kinderen, tegen een kleine vergoeding, op hun rug gen te laten rijden. In Londen brachten alleen op Tweeden Paaschdag de olifanten op die manier meer dan 60 pond in het laadje. En bovendien verkoopt de dierentuin daar zelf de apenootjes en de koekjes, waarmee de kinderen de dieren voede ren, wat ook alweer geld in brengt. Een tikje zakelijker zou Artis wel geëxploiteerd kunnen worden. DE GEVESTIGDE Vader Vliegen sloot het FIRMA. Paasch-congrcs der S. D. A. P. met een woord, waarin hij de partij vergeleek met een gevestigde firma. Het is niet zonder ironie dat de voorzitter van een revo lutionaire partij zijn beeld ontleent aan de wereld van den handel in meerwaarde. De gevestigde firma doet haar zaken, is goed voor de duiten, zorgt angstvallig voor haar reputatie, ontwijkt de risico's zooveel mogelijk en kijkt de kat uit den boom. En straks neemt de gevestigde firma een Co. in de zaak op en die heet Roomsch-Katholiekc Staatspartij". De commissarissen kunnen dan op een extra-tantième rekenen.... STRAATJEUGD De Amsterdamsche DapperF.N straat had eenmaal voor ieder PLANTSOENEN. huis een tuintje. Nu zijn het vtiilnisbeltjes en karrenberg plaatsen. Zoo schrijft het Handelsblad: Het ergste is de toestand in de Commelinstraat tusschen Dapperstraat en Pontanusstraat. Midden in de die straat ligt een plantsoentje, dat in vorige jaren door de straatjeugd deerlijk is toegetakeld. Het gemeente bestuur heeft overwogen dit plantsoentje op te ruimen en het straatprofiel geheel te veranderen. Dit zou echter veel geld kosten en besloten is den toestand te laten zooals hij is. Dat wil zeggen, het plantsoen zal weer worden opgeknapt in de hoop, dat het publiek het beter zal beschermen." Het boomen-planten door de jeugd komt meer en meer in zwang. Als het gemeente-bestuur dit plantsoen eens door de Dapper-jeugd liet planten en de bewaking er van aan de planters opdroeg? De proef zou te nemen zijn. Misschien dat het verantwoordelijksheidsgevoel het op den duur wint van de straatschenderij. En als het plantsoen dan met eenige plechtigheid aan de wakkere Dapperjeugd wordt overgedragen bij monde van de wet houders voor de Publieke Werken en voor het Onderwijs, wie weet of dit mosterdzaadje dan niet tot een schaduwrijken boom wordt waaronder eenmaal hee! de Dapperbmirt zal rusten na gedanen arbeid... . J. S. MEUWSEN, Hofl. A'DAM-R'DA«-DEN HAAO DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND