Historisch Archief 1877-1940
No. 2446
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
D. F. Slothouwer
(Holland)
Bakenell & Brown,
John A. Baur
Meischke & Schmidt
(Holland)
Buiten de onkosten besteedde dus de Tribune
aan dezen wedstrijd circa 100.000 dollar.
Over de resultaten van dezen wedstrijd gaf
het blad onlangs een geïllustreerd prachtwerk uit,
waarvan alle deelnemers als aandenken een
exemplaar ontvingen. In dit werk werden alle
inzenders met naam en adres genoemd en hun
inzendingen op flinke schaal gereproduceerd. Is
iets beter in staat, allen achterklap over
Amerikaansche humbug den kop in te drukken?
Ah ! roepen we uit, waren er toch velen van der
gelijke humbugmakers! Juist in een tijd als
deze, waarin de zoogenaamde malaise" hoogtij
viert; in een tijd waarin kunsten en wetenschappen
niet gewaardeerd worden en laagheid met schel
merij bruiloft viert. Veracht zijn de landen, waarin
voor scheppingen van den geest geen plaats meer is.
? f l1
Het oordeel der Jury in dezen wereldwedstrijd is
door vele kunstenaars van beteekenis aangevoch
ten, daar zij het bekroonde ontwerp conventio
neel achten. En inderdaad werd het kleed, waarin
deze Primus inter pares" zich hulde, meer ver
toond. Het vormt tegenwoordig zoowat den ge
ikten Amerikaanschen stijl voor wolkenkrabbers:
laat-Oothisch, flamboyant; half cathedraal, half
paleis. Het is luchtarchitectuur: Immer höher".
(Zoo noemt the Woolworth Building te
NewYork, tot voor kort, zoo niet nog, het hoogste ge
bouw der wereld, zichzelf: The Cathedral of
Commerce *). Is dit niet teekenend?
Vragen we ons echter af, hoe dit met den eersten
prijs bekroonde ontwerp, afgescheiden van zijn
conventioneele vormentaal, het doet als massa
werking, dan dient erkend, dat het een der beste,
zoo niet het beste is van alle ingezondene. Het
tweede bekroonde, dat van den Fin Saarinen,
wellicht uitgezonderd.
Dit laatste wellicht" klinkt onzeker, en ont
neemt dit oordeel in niet geringe mate zijn beteeke
nis, daar het een slag om den arm houden is. Toch
is het beter, zich op deze wijze te uiten, dan maar
plompverloren een meening uit te spreken, waar
van men niet innerlijk volkomen is doordrongen.
O, 't valt zoo licht, in 't groote koor mee te zingen.
Te velen staren zich tegenwoordig blind op détails,
op ondergeschikte vormen en hebben geen oog
voor massawerking Zij zien door de blaren den
boom niet.
Qua bouw lijkt van de beide bekroonde
ontwerpen dat van Saarinen het
monumentaalste; ongetwijfeld is het ook het oorspronkelijk
ste; maar het heeft iets stars, iets koels.
Het eerste is levendiger, opgewekter,
menschelijker, zou men zeggen.
Doch het bovengedeelte ervan is te stomp,
te kort, en te zwaar van detail.
Van het andere weer lijkt het onderdeel niet
hoog genoeg ten opzichte van het geheel.
Saarinen schiep indertijd het beste der
Vredespaleis-ontwerpen in den wereldwedstrijd van 1911
De toren van dit ontwerp (hoewel slechts van de
helft der hoogte van dezen skyscraper) is
monumentaler in dien zin, dat hij meer een eenheid s,
een in zichzelf volkomen besloten, levend, op
wekkend geheel.
We zullen hierop echter verder niet ingaan, daar
het geen zin heeft, nogmaals voor jurytje te spelen.
Van de vele overige ontwerpen zij slechts opge
merkt, dat we er geen onder ontdekten, beter dan
deze beide. Het derde bekroonde echter verdiende
o.i. niet den rang dien het verwierf.
H. J. M. WALENKAMP
AMERIKAANSCHE BRIEVEN
*) The Woolwoth Building gaf in 1916 een
fraai geïllustreerde brochure uit, waarin het gebouw
beschreven en in- en uitwendig door vele afbeel
dingen uitgebeeld wordt.
Het voert den naam The Cathedral of
Commerce" als titel in gouden letters op den omslag.
Deze laatste maanden is onze vroegere land
genoot de heer Bok op den voorgrond getreden
met zijn prijsvraag voor den vrede. Vijftigduizend
dollar was de belooning en vele waren de brieven
die mij bereikten uit Holland: Hoe kunnen wij
dat verdienen?"
De brave Bok werd onmiddellijk bestormd met
bedelbrieven uit zijn vroegere vaderland, dat zich
zoolang hij niet rijk en bekend was, niets om
den man gelegen liet liggen.
Het begon hem te vervelen en hij heeft er zich
over uitgelaten. Met bijzonderen takt heeft hij
dat tot nu toe in de Hollandsche pers gedaan.
Bestormd met bedelbrieven."
Ik weet helaas waarvan hij spreekt.
Ik krijg ze ook.
Vage geruchten zijn er klaarblijkelijk verspreid
over de onnoemelijke sommen door
ondergeteekende aan zijn geschrijf verdiend.
Als ik nu toch zooveel heb, waarom geef ik
dan niet een beetje weg, vraagt men mij.
Dat ik dit misschien op mijn manier doe, heeft,
schijnt het, met de zaak niets te maken.
Doodvreemde menschen vallen zoo maar met
de deur in huis en houden het hoedje klaar om
een aalmoes te ontvangen. Het gaat ons slecht"
is hun refrein, geef ons ereis wat. Je verdient
het toch zoo gemakkelijk en jullie zijn allemaal
zoo rijk in Amerika. Als je het zelf niet hebt
vraag het dan maar aan je buurman Rockefeller,"
zooals laatst een kerk schreef, die een halve
ton noodig had.
Ja er komen epistels uit de gevangenis van
menschen die zich enkel en alleen maar aan een
heel enkel oplichterijtje schuldig gemaakt hebben.
Een paar duizend dollar geeft hun een nieuw
kansje. Het is bedroevend, maar ik geloof dat de
steeds slechter wordende school er wel de schuld
aan draagt.
Hollandsche jongens en meisjes leeren heel
veel en conjugeeren een aoristus met virtuositeit,
maar dat rekeningen betaald moeten worden en
dat dat geld ergens op de een of andere manier
verdiend moet worden, dat schijnt er niet in te
kunnen.
Dat hun vader per slot van rekening een
ekonomisch onderdeel van een ekonomisch geheel is,
wordt geheimzinnig verborgen gehouden. Zoo
lang Papa maar vast in de leer is, komt het
overige wel terecht.
Totdat eindelijk de jonge man op een univer
siteit belandt en van geld en geld-verdienen
niets weet en dit ook als minderwaardig heeft
leeren beschouwen.
Daarover praat men niet, evenmin, als men
over den maat van elkaar's borstrok in beleefd
gezelschap zou spreken.
Zooiets doen alleen maar onbeschaafde Ameri
kanen die hun kinderen van jongs af leeren wat
en hoeveel zij zelf verdienen en wat der kinderen
L. Bode
(Holland)
Alfred Morton Githens
GRANDS VI NS DE CHAMPAGNE
POL ROGER & Cie
Agent General: JAGER 8ERLIN6S, Haarlem
kansen in de wereld zijn als ze er op rekenen door
Papa geholpen te worden.
Komt dan eindelijk de krach, zooals dit thans
in Europa gebeurt, nu de vette kip die de
rentenierseiertjes legde, opeens Bolchevix geworden is en
het langer verdraait op het nest te zitten, dan is
Leiden (en Utrecht en Groningen en Amsterdam
en Kampen en de hemel mag weten waar men
nog meer aan de wijsheid doet) in last en kan er
alleen maar redding komen van den modernen
Deus ex Machina, die eigenlijk Avunculus in
America moest heeten, of te wel (als mijn Latijn
korrekt is) de rijke Oome in Amerika.
Die heeft zooveel, dat hij best wat missen kan.
Men schrijft eigenlijk wel geen bedelbrieven
aan doodvreemde menschen, maar als men van
goeden huize is, dan heeft men ex officio het recht
op een onbezorgd bestaan. Dus schrijf maar raak.
Die 12J cent aan postzegels zijn een geringe
spekulatie wanneer men denkt aan de check
die komen kan.
Dat iemand als Bok, die zijn geld met onge
looflijk hard werken verdiend heeft, die er uitste
kende dingen mee doet op het gebied van de
muziek en van de kunst en voor doeleinden van
algemeen belang, er niet aan zou denken om ook
maar een enkelen stuiver weg te geven aan lieden
die zichzelf niet willen helpen, dat schijnt men niet
te beseffen. Men houdt de hand op en zegt alsje
blieft meneer, een kleinigheidje. Ik ben zoo'n
net man en mijn vader was ook rentenier."
Dit klinkt alsof de schrijver van dezen brief
een aanval had van een zwarte en booze lever die
hem de dingen geel doet zien.
Geenszins.
Maar wat aan den Hollandschen naam afbreuk
doet, doet mijzelf ook schade, want ik stam nu
eenmaal uit die Arke Noachs.
Daarom is dit een oratio voor het eigen huisje.
Ik heb reeds zoo dikwijls gepreekt en het schijnt
niet te helpen.
Er is in Amerika nog altijd plaats voor wie
werken wil.
Maar wie nog steeds aan ekonomische sprookjes
gelooft, die zal buitengewoon teleurgesteld worden.
En wie nog steeds hoopt dat hij zijn aangenaam
leventje terug kan krijgen door een beroep op
de Amerikaansche goedgeefschheid, die vergist
zich degelijk.
Voor goede doeleinden is hier alles te krijgen.
Maar dit is een land waar werken het hoofd
principe van het leven is.
Zoo zelfs, dat men speciale prullemanden
maakt voor bedelbrieven.
HENDRIK WILLE M VAN LOON
DIRECTEUR
In een goed rendeerende
Carrosseriefabriek wordt wegens uitbreiding een
DIRECTEUR gevraagd.
Alleen kapitaalkrachtige personen
komen in aanmerking.
Brieven No. 125, Bureau v/d Blad.