No. 2447 l DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 11 Aletta Jacobs, als jong meisje HERINNERINGEN VAN Dr. ALETTA JACOBS Een rijk leven ! wat nog iets anders is als een vol leven, al omvat het de volheid óók. Juist beklaagde zich een schrijver, dat in Hol land te weinig memoires verschijnen, en hoe zuiver kunnen ze toch geven het beeld van een tijd en een drang. Aletta" is ook hierin baan brekend, dat zij bij haar leven reeds haar her inneringen 1) het licht doet zien. En ze geven ons veel. Zonder opsmuk of litteraire pretentie, doen ze de hervormster kennen door alle vreugd en leed, door wil en worsteling heen; en al die levens-stadia dat Volhaerdt en waekt" haar levensspreuk worden aangewend voor het heil van anderen, voor meer geluk en dieper bewust heid. Zeker geeft zich hier een oorspronkelijke geest; niet op het gebied van de wetenschappelijke uit vindingen, maar in overtuiging, in moed, in arge loosheid, in sociaal instinct, in kracht tot de daad. We kenden de vrouwen die berusten, die klaagden, die zich offerden; we kenden er zelfs n Mina Krüseman die op geniaal-hard handige wijze het verouderde stuk brak, ruimte schiep; nu moest komen de zaaister, die aan het omploegde land de kiem van het nieuwe voedsel durfde toevertrouwen. De mensch is 't product van zijn eigenschappen n van de omstandigheden. De eigenschappen" waren in voldoende mate aanwezig! de om standigheden" toonden ten uiterste hun aller besten wil, want zij schiepen der hervormster een jeugd, die niets verknoeide, niets brak, die open heid gaf en licht voor het eigene, om uit te groeien. De held van haar jeugd, haar beschermer en leider was de Vader. Haar ongehoord-vreemde denken als kind, om arts te willen worden, zij een meisje ! werkte hij niet tegen, integendeel hij moedigde het aan. Zwemmen, boomenklimmen, ravotten alles ongeoorloofde vrijheden voor dien tijd hij stond 't toe. Net een jongen" misprezen de bedachtzamen. Maar juist, omdat niets werd gekneld, alles in vrijheid groeien mocht, ontwikkelden zich in dat meisje even sterk de vrouwelijke eigenschappen en teederheden; kon ze niet inslapen als, na een kind-zonde, de ver geving niet in een nachtzoen haar had gestreeld; leed ze, als studente, vrouwelijk-diep, onder de verschrikkingen van de snijkamer; voelde ze zich als kind een hartstochtelijke poppen-moeder, naaide ze als jonge vrouw haar japonnen zelf. Ze werd niet een man-vrouw, maar een mensch, waarin ziel en lichaam, geest en hart tot een n heid openbloeiden. De omstandigheden"! De dorpsschool nam jongens en meisjes naast elkaar, mengde de stan den doorén. Naast haar zat een weeskind uit 't Armhuis, pienter als zij zelf, moest met twaalf jaar van school, kon niets bereiken. Dat riep de democratie" wakker. Haar zelf wachtte de jongedamesschool" de keurige vormenaanbrengster, zonder inhoud. Na veertien dagen, zei ik, daar ga ik niet weer heen." Zie die jonge bewustheid ! maar zie ook die outfers, die de zedelijke kracht hadden, niet te dwingen van boven af. Zie de vader die bij den Directeur van de H.B.S. den stouten stap durft wagen, toegang te vragen voor zijn dochtertje; de directeur, die toestaat, half tegen de wet in; Thorbecke als Minister, die sanctioneert! Niet de eenige maal trouwens dat Thorbecke, als deus ex machina, moeilijkheden voor haar uit den weg ruimt, gesloten deuren open zet! Toen Aletta, zestien jaar oud, om 't examen van apotheker's assistente af te leggen, de lange reis alleen ging ondernemen van Sappemeer naar Amsterdam, maakten de dorpelingen bedenkin gen, maten de bezwaren breed uit. Dat maakte geen indruk op mij." Nee, natuurlijk: het doel wenkte, en daarop af; links ziende noch rechts. Toen zelfs de vader aarzelde voor de groote waag: het inschrijven als medisch studente, was haar wil al zoo sterk levend, dat ze zelfs tegen zijn raad in, durfde doorzetten. Ik voelde niet de strekking van mijn daad." Neen, Goddank, hier gaf arge loosheid de beste kans tot slagen; had de zeven tienjarige het blok aan 't been van 't doorgron dende inzicht, het weloverwogen levensplan met zich meegesleept het ware haar allicht te zwaar geworden ! Hier kon alleen instinct, im pulsieve drang naar daad, den weg wijzen, naar het groote doel. 'k Heb wat lang stil gestaan bij haar jeugd. Hoe kan het anders? Ze geeft de sleutels, van den mensch altijd, van dezen mensch volkomen, in onze handen. De verleiding is groot om zelfs nu nog bij die jeugd te blijven toeven. Maar neen, zelfs met deze sleutels alleen al gewapend, gaan we even wat laden van haar volwassen leven openen, en den inhoud overzien. Enkele laden maar, en snel: de inhoud is veelsoortig en vol ! Als medisch studente zag Aletta de afgetobde moeder-vrouwen, die leden onder te-veel baren; de te zwakke kinderen zonder levenskans; de te geringe inkomens, die alle huiselijke hulp onDEN HAAG Amsterdam Rotterdam maken ontwerpen en begrootingen zonder berekening van kosten onder bekende leiding van de binnen-architecten H. WOUDA ) Moderne PAUL BROMBERG ) Meubelkunst J. M. MIDDELRAAD Klassieke Stijlen Grootste Meubelfabriek van Nederland mogelijk maakten; de slechte wet die drukte, inplaats te steunen; de verwilderde sexueele verhoudingen; de prostituee, ellendig stervend; de betoogen om het slachtoffer heen, dat dit was sociale, hygiënische, moreele noodwendigheid; dat zij als fatsoenlijke vrouw"dit alles buiten haar gezichtkring te duwen had. Ze was een vrouw: ze zag sterker nog de zieken, dan de ziekten; in haar leef de het sociale-instinct", dat in die dagen, en later, maar met uiterst zwakke polsslag klopte. Toen nu na haar promotie, Londen, en de kringen waarin ze daar werd opgenomen het toeval" gaf haar door een onbekenden rijken, lichamelijk verloren tuberculoselijder, het geld tot de reis in handen, als een laatste levensvreugd" voor hém aan al dat concrete weten de stimulans gaf van de kans tot hervorming, verbetering, op heffing toen spande zich van zelf de boog van haar wil, en in Holland terug, schoot ze haar pijlen af, recht en direct, sans peuretsans reproche. En ze streed: voor het kiesrecht aan de vrouw; ze vroeg haar stembiljet op. Doezelig Holland ontwaakte als door een klap, en trok aan 't uit lachen, aan 't schelden. Never mind ! Het vredeswerk trok haar. De hoofdstukken daaraan gewijd geven belang rijk materiaal, ook voor de geschiedenis". Trouwens, die zal bij haar arbeid ook deze Her inneringen" als een geheel niet missen kunnen. Er zou nog zooveel te vertellen zijn : hervor mingen in 't kleine ook; dingen die verboden waren voor een vrouw, onze moderne hersens begrijpen nauwelijks meer waarom ! en die toch alle met moeite en zwaar werk, en onder laster en hoon moesten worden toegankelijk gemaakt. Maar er wenkt een zoo lieflijk iets, dat ik niet kan weer staan. Een idylle, zuiver en fijn, als nauwelijks een groot schrijver haar kon verbeelden, als het le\en haar argeloos gaf: Aletta Jacobs' verbond met Carel Victor Gerritsen. Hoe het aankwam: een vrijage van een paar nieuw-geesten, och, en te gelijk zoo oud als de wereld ! hoe het groeide in de diepte, tot het den heelen mensch omvatte; haar en hem bracht geestelijke en psychische kracht en steun. Haar bracht het moederschap", helaas van maar n dag; het onoverwonnen leed van zijn sterven, na lang geluk; de eenzaamheid ,,in 't stik-donker." Maar ook de rijke, kracht-gevende herinnering ! En zoo schreed de hervormster verder. Alleen, maar eenzaam niet. Mijn laatste jaren waren feestjaren" getuigt ze; en toch bracht 't leven haar ook daarin slagen toe, zoo zwaar dat die alleen al menigeen zouden breken. Zij telt ze niet Dat is misschien haar grootste kracht: niet nog wat ze ziet en doet, maar wat ze niet wil zien, en op zij schuift, alsof 't nooit had bestaan. Een schrijver heeft Hugo Stinnes een ele ment" genoemd. Zóó sterk was de dwingende kracht in hem, dat de naam mensch daarop niet paste, 't Lijkt meer een aardige vondst dan een werkelijkheid. Ik neem de vondst over: Aletta Jacobs óók een element.,., en een zegenrijk! Met dit testimonium moge zij tevreden zijn. W. VAN ITALLI E?v AN EMBDEN 1) Bij Van Holkema en Warendorf. Aletta Jacobs iri Zuid-Afri Ka Wie JOGHURT van OUD BUSSEM eet, wordt oud, maar blijft jong Kerks'raat 187. Tel. 49344.