No. 2448 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 15 (Teekeningen voor de Amsterdammer" door V. E. van Uytvanck) Vera Nemtchinova in Les Sylphides" KRONIEK VAN DEN DANS VII Het Russisch ballet II Bij een waardeering van wat de Russen ons brachten in de acht balletten die zij gedanst hebben moet vooreerst onderscheid gemaakt worden tusschen de /eer verschillende dans vormen: het traditioneele balletdansen in Syl phides", Mariage d'Aurore" en Carnaval", de volksdansen, in Prince Igor" en Petrouchka" en de pogingen om die beide elementen te ver eenigen en tot een nieuwe richting te voeren: Pucinella", Sheherazade" en Femmes de Bonne Humeur". Die twee groote genres bezaten, waar zij zuiver gescheiden waren, veelal prachtige kwaliteiten. De zuivere balletdans is hier over het algemeen te weinig begrepen, de bewondering is vooral uitgegaan naar de volksdansen en naar Petrouchka", waar het onder werp aanleiding is om de ballet figuren der hoofdpersonen en de volksdansen van de koren naast en door elkaar te doen leven binnen hetzelfde kader. En alleen hier kan dan ook sprake zijn van de eenheid die men in Pulcinella" en Sheherazade" miste. Over den vorm dezer balletten en de eigenaardigheden van hun ontvangst door den Nederlandschen toeschouwereen andermaal mee r; la ten wij rhanseerstde dansers noemen. (fciVera Nemtchinova en Wilzak hebben zich zeer zeker in den balletdans het eerste paar^getoorid: hun beider walsen in Les Sylphides", zal, met de Prélude" van Tchernicheva tot de eerste en beste Amsterdamsche herinneringen aan de Russen blijven behooren. Reeds daarin bleek Nemtchinova een danseres van grooter zekerheid, haar bewegingen waren vaster, strenger en lichter, de gratie leefde er glanzender in en zwevender. Tchernicheva js haar mindere: de romantische melancholie Van haar Prélude" is misschien het meest eigene ge. D. E. Inghelbrecht Léon Woizikowski in Petrouchka" weest wat zij zien liet, elders, de aanvoering van de Nourrices in Peirouchka" uitgezonderd, bleef zij een ranke verschijning, maar een nogal kleurlooze danseres. Reeds dienzelfden eersten avond kreeg het talent van Nemtchinova scherper begrenzing. De groote vervoering van de prima ballerina" die de Russen ons beter dan vroeger vermoeden deden, ligt niet zoozeer in haar aard: zij is de soubrette in de Femmes de Bonne Humeur" geweest en haar persoonlijkheid scheen daarin geheel te leven: geestig, licht en levendig, een danseres met zeer goede scholing en beheersching, met treffende gratie en bekoring. Dat zij nog niet tot den rang van een prima ballerina" is gestegen, bewees Le Mariage d'Aurore" met haar pas de deux". AndréLevinson heeft eenige historie van die figuur verteld. De Italiaansche virtuozen hadden sinds vele jaren de eerste plaats veroverd in de Russische theaters; Pierina Legnani bracht, in deze coda van Tchaïkowsky ^^ alle balettomanes" tot C_.' u vervoering toen zij er vier en twintigfouetindanste. ! Jaren daarna danste Tre- ; ? filova er met gratie twee / : v en dertig: datbeteekende "/x , dat het Russisch ballet zijn meesterschap bereikt had en de eerste plaats, voor Frankrijk en Italië, had ingewonnen. Nemtchinova liet heter bij een dozijn. En terwijl men daarin, evenals in andere figuren, haardanskunstbewonderde om al de genoemde eigenschappen viel het niet te ontkennen, dat hier b.v. de beslissende seconden waarin zij na eenige tours sur la pointe, los van Wilzak een arabesk gaf, juist kort genoeg waren om van bewondering te spreken en niet van het wonder dat de balletdans in haar hoogsten vorm moet kunnen zijn. Van de andere danseressen volgen Ludmilla Schollar en Lydia Sokolova het eerst op Nemtchi nova; Nijinski's zuster toonde zich in Petrouch ka" en Prince Igor" minder als klassieke balleteuse dan wel als een danseres van een bizarre en wilde geaardheid. Zij danst in balletfiguren linksslechter dan rechts, wellicht zal men haar in moderner werk meer op haar plaats vinden, wellicht was zij niet geheel op dreef. Daarmede zijn, meen ik, de beste danseressen genoemd; er volgen er een aantal die goed dansen zonder meer, er waren ten slotte, in het corps de ballet" eenige haperingen en onzekerheden die ik er vroeger niet in ontdekt heb. Wilzak is reeds gewaardeerd als eerste ballet danser, zijn Arlequin in Carnaval", zijn Syl phides" en Aurore" waren zeer vast en elegant. Naast hem staat Woizikovsky, in de volksdansen van Prince Igor" een vurig en prachtig springer, een groteske Pulcinella en een Petrouchka die vooral in het tweede tafereel van dit tragische poppenspel vol radelooze dramatische kracht was. Zverew, de moor uit Petrouchka, was volgens het programma ook de neger in Sheherazade. Als hij het werkelijk was, en niet Wilzak, had hij Lubov Tchernicheva in Sheherazade" daarin geweldige sprongen en een geweldig einc'e. Deze dans door mannen heeft overigens vol komen bewezen dat ze niet verwijfd behoeft te zijn: Wilzak's gratie, Woizikovsky's viriele kracht toonden afdoende, dat de mannelijke danser even natuurlijk is als de mannelijke acteur en zij, met de anderen, gaven dit dansen en samendansen een element dat de dans in het gevolg van Duncan mist en gevoelig mist. Ook die vergelijking van de Russen en het andere dansen moet tot een ander maal bewaard blijven. Er valt nogmaals op te wijzen, dat de voortreffelijke traditioneele techniek der Russen meermalen prachtig dansen te zien gaf, maar dat, naast hun ballet en volks-dans een be weging die deze beiden tot eenheid brengt, ons niet getoond is en dat wij in vele andere dans avonden dieper ontroerd werden door vormen, die uit onze eigen tijd zijn. Dat dit dansen van Qertrud Leistikow, Mary Wigman, Edith van ^_ Schrenck en anderen soms minder streng i^^ geschoold is en dat vooral sommige i» \ zwakkere zusters bij de Russen vergefs[V A leken een zeer ongelukkigen indruk V l maken, neemt niet weg, dat wij de V| / ontwikkeling van deze danskunst met j\j { ? evenveel vertrouwen blijven volgen. Ook zij komt steeds meer in het bezit van een vaste scholing, ook zij begint dans-groepen te vormen en dat zij techni sche onvolkomenheden vertoont en nog niet volledig is, bewijst evenmin iets als dat een voortreffelijk traditioneel schilii derij iets bewijst tegen de waarde van l het nieuwe streven. Naast de veel dieJl pere bewondering die de Russen ons voor het klassieke balletdansen geleerd hebben, staat de veel vastere overtuiging dat het, in dezen vorm, geen volledig uitingsmiddelvan onzen tijd meer zijn kan. Dat de Russen zelf vernieuwing zoeken bewijst in dat opzicht genoeg. Hun komst is waarlijk een gebeurtenis geweest; dat men er blijkbaar meer van verwacht had, moge, bij deze dankbaarheid een aansporing voor hen zijn, om met hun nieuwere werken nog eens terug te keeren en onze hoofdsteden nog iets minder provinciaal te beschouwen dan ik meen, dat het nu, in repertoire en soms in uitvoering wel het geval was. J. W. F. W E R U-M EUS BUNING Wilzak